Book Title: Shrutsagar Ank 2013 07 030
Author(s): Mukeshbhai N Shah and Others
Publisher: Acharya Kailassagarsuri Gyanmandir Koba
Catalog link: https://jainqq.org/explore/525280/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra zAniya mainin zrutasAgara varSa-3, aMka 5, kula aMka-30, julAI 2013 evA niyaMdhI evA kampanipigreprANa grAditraNA kappa nivAe DigrAdina sagA mNsiyaa|| maDaMba sivA sivA nigm| khasa sivA saMvAda sivAAsaziraka gimArA eka mAma mahAzisivAsapa NANANAY 32 www.kobatirth.org mm MARY Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tama guDa visa. 1541 mA sakhAyela zrI kalpasUvanI patranuM prathama patra ho sivAsapa For Private and Personal Use Only AcArya zrI kailAsasAgarasUri jJAnamaMdira 444**** 2002, ******* nim Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra DIENUMURATORE RUSTUSE www.kobatirth.org pU. gurudeva zrInA cAturmAsa praveza prasaMganI pAvana kSaNo MAHENDRANATH RECO Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vizAla janamedanI sAthe AMbAvADI zrI saMghamAM padhAratA pU. gurudevazrI varSAvAsanA parva prasaMge dIpazikhA prajvalita karatA zrI saMghanA zreSThIo. For Private and Personal Use Only Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir AcArya zrI kailAsasAgarasUri jAtAgaMdira kA gurakhapatra zrutasAgara 30 * AzIrvAda rASTrasaMta pa. pU. AcArya zrI padmasAgarasUrIzvarajI ma. sA. * saMpAdaka maMDala mukezabhAI ena. zAha kanubhAI ela. zAha hirena dozI DaoN. hemanta kumAra ketana DI. zAha evaM jJAnamaMdira parivAra 17 julAI, 2013, vi. saM. 2069, ASADha suda-7 prakAzaka AcArya zrI kailAsasAgarasUri jJAnamaMdira zrI mahAvIra jaina ArAdhanA kendra kobA, gAMdhInagara-382007 phona naM. (079) 23276204. 205, 252 pheksa : (079) 23276249 website : www.kobatirth.org email : gyanmandir@kobatirth.org For Private and Personal Use Only Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra prAptisthAna 1. saMpAdakIya 2. naloDApuramaMDana padmAvatI stotra 3. eka mahattvapUrNa prati 4. kaSAyamukti kila muktireva 5. kuMbhAriyAjI tIrtha 6. gautama buddha ke cAra Arya satya 7. jaina pratimAoM kI paramparA 8. jJAnamaMdira saMkSipta ahevAla jUna 2013 9. samAcAra sAra www.kobatirth.org prakAzana saujanya anukrama sudhIra yu. mahetA TorenTa grupa AcArya zrI kailAsasAgarasUri jJAnamaMdira tIna baMgalA, Tolakanagara parivAra DAIniMga haoNla kI galI meM pAlaDI, ahamadAbAda - 380007 phona naM. (079) 26582355 saMjayakumAra jhA muni zrI suyazacaMdravi. rAmaprakAza jhA kanubhAIla. zAha DaoN. uttamasiMha DaoN. satyendra kumAra kanubhAIla. zAha Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir For Private and Personal Use Only 3 S 12 13 16 21 28 28 30 Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir saMpAdakIya zrutasAgarano 30 mo aMka ApanA hAthamAM che. dara mahine eka aMkanuM navuM, sAlaM, ane suMdara meTara taiyAra karatA cittane kaMIka anerI prasannatA ane ThaMDaka maLe che. AtmasaMtoSa to kharo ja! A AtmasaMtoSa dara mahine zrutasAgaranA mAdhyame tamArI pAse pahoMce che. eno amane khUba AnaMda che. A aMkanI vAta : pU. mahopAdhyAyajI bhagavaMtane koNa nathI jANatuM, sUratathI pU. suyazacaMdravijayajI ma.sA. emanA hastAkSaramAM lakhAyela pratapuSpikA sAtheno eka lekha pAThavyo. pU. mahopAdhyAyajI bhagavaMte potAnA gurudevazrImadnA dIrghAyu ane sukRtonI anumodanA mATe A prata lakhAvI citkoza (jJAnabhaMDAramAM sthApI ) mAM rAkhI A prakAranA ullekho tatkAlIna sthitIne samajavAmAM kar3I samAna banI rahe che. pArzvanAtha bhagavAnanI parama upAsikA devI bhagavatI padmAvatInuM nAma sAMbhaLatA ja emanA keTalAMka pITha ane prAcIna sthAno ApaNA mAnasa para aMkita thAya emAMnuM ja eka sthaLa eTale naroDA. naroDA jeTaluM bIjA koI kAraNosara prakhyAta nahIM hoya eTaluM mAtA padmAvatIjInA dhAma tarIke prasiddhi pAmyuM che. padmAvatI mAtAnA stotra pAThamAM eka navA stotrano umero thAya e hetuthI sAdhukavi kSemakuzalajInI A racanA atre prasiddha karI che. dareka gAthAnI cothI kaDI "nita huM vAMdu padmAvatI" A kaDI sAmuhika nAdamAM potAnuM vaiziSTya darzAve che to potAnI bhakti ane mAtA pratyenuM athAga zraddhA baLa zabdomAM pUrAyeluM jovA maLe che. * evIja rIte bhaktinI sAthe zuddhinA svarUpane AvarI leto kaSAyavijayano lekha manana yogya Apyo che. ApaNA jIvanane kaSAyonI phuga lAgI che. zAstrakAroe kaSAyanI phugathI bacavA keTalAMya samAdhAno ane vikalpo ApyA che. emAMthI kiMcit kahI zakAya evA vikalpo ane samAdhAno A lekhanA mAdhyame raju thayA che, hamaNAM kyAMka vAMceluM ke' duHkhanI koI davA nathI, kAraNa ke duHkha e koI roga nathI. For Private and Personal Use Only Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir julAI - 2013 duHkhane vairAgya sAthe khUba naikaTya che. AvA ja keTalAMka duHkhanA prakAronI vAta bhagavAna buddha kahI. duHkhamuktino mArga Apyo, cAra AryasatyanI prarUpaNA dvArA. cAra AryasatyanI vAtathI bauddhadarzananA pAyAnA prAraMbhika siddhAMtano paricaya maLI rahe che. A sAthe jina pratimA saMbaMdhI kalA viSayaka gatAMkano lekha "jaina pratimAo kI paraMparA" A aMkamAM virAma pAme che. __ tIrthaparicayamAM zrI kuMbhAriyAjI tIrthano paricaya paNa suMdara rIte raju thayo che. sAmAnyathI tIrthonA vikAsamA jhaDapa AvI che. to tIrthayAtrAmA paNa eTalI ja, kadAca enAthI paNa vadhAre jhaDapa tIrthayAtrAmAM AvI che. pUjAmAM savAre koIka tIrthamAM hoIe ane AratinA samaye sAMje koIka tIrthamAM hoIe e gatie thatI tIrthayAtrAnI sarakhAmaNIe A prakAranA tIrtha mahAtmyane ujAgara karatA lekhornu vAMcana bAda thayela tIrthayAtrA kharekhara AnaMda ane smRttinI abhivRddhina kAraNa banI rahe che. zrutasAgara mATe ApazrIno abhiprAya ane lekha AvakArya che. A prayAsa sahiyAro che. amAro-tamAro-sahuno-badhAno. navA lekhako ane saMpAdako A zrutasAgaranA mAdhyame AgaLa Ave, emanA saMpAdano zrutasAgaranA mAdhyame prakAzita thAya e dizAmAM ja AcArya zrI kailAsasAgarasUri jJAnamaMdira ane zrutasAgarano prayAsa che. AzA che ke A prayAsa ane pravRttimA saunA sAtha ane sahakAra thakI saphaLatA maLaze ja. astu! For Private and Personal Use Only Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir naloDApuramaMDana padmAvatI stotra saMjayakumAra jhA jinazAsanarakSikA, pArzvajinAdhiSThAyikA, vAmeyapAdapadmasevakabhairavaprANavallabhA, pArzvajinabhaktabhavabhItibhajikA, bhaktamanomodapradAyikA va snehasudhAvRSTikArikA lokajananI mAtA bhagavatI padmAvatI ko bhalA kauna nahIM jAnatA! vAtsalyapUrNA mAtA padmAvatI kA nAma lete hI bhaktoM kA mana bhaktibhAva se otaprota hokara, bhaktisaritA banakara hilor3e mArane lagatA hai. jana-jana kI ArAdhyA mA~ padmAvatI ko gacchasamudAya, jaina-jainetara Adi sabhI sImAoM se mukta hokara niSThApUrvaka inakI bhaktigaMgA meM pAvana hone se koI bhakta cUkatA nahIM. cAhe paryuSaNaparva ho, paMcamI, aSTamI yA pUrNimA tithi ho, koI mahotsava yA pratiSThA ho mAtA ke maMdira meM praveza karate hI bhakta aMtastala se bhAvavibhora ho 'padmAvatI mAta kI jaya' kI jayakArA bole vinA apane Apako roka pAtA nahIM. isI se samajhA jA sakatA hai ki bhakti kI paramparA meM mA~ kI mahimA bhaktahRdaya ke kSitija para kitanI vyApta hai, jaise vaidika paramparA meM zivadarzana se pUrva naMdIdarzana tathA zrIrAmadarzana ke pahale rAmasevaka (hanumAna) ke darzana hetu sthApita pratimAe~ dekhI jAtI hai, usI prakAra jaina paramparA meM bhagavAna pArzvanAtha ke maMdira meM inake adhiSThAyaka deva-devI bhairavapadmAvatI kI pratiSThita pratimA dekhane ko milatI hai. adhiSThAyaka ye devadevI bhaktoM ke dvArA kI gayI jinabhakti kI saphalatA meM sahAyaka siddha hote haiM. yU~ kaheM to atizayokti nahIM ki bhakti meM sikta apane samasta bhaktoM ke vighnoM kA nivAraNakara mA~ kalyANapradAna karatI haiM. inakI mahimA kA guNagAna cAhe kitane hI kiye jAe~, siMdhu meM biMdu ke sahasratama aMzasama bhI kadAcit hogI, kintu sujJa bhAvika bhaktoM se Agraha hai ki vidvAna kavi khemakuzala(kSemakuzala) racita mA~ padmAvatI kI bhAvavAhI stavanA ko biMdu meM siMdhu mAnakara, hRdaya meM utArakara apanI bhaktigaMgA ko satata pravAhita rakheM. kRti parithaya : prastuta kRti padmAvatI naloDApuramaMDana-stotra khemakuzala dvArA racita eka suMdara bhAvavAhI racanA hai, bhaktikSetra meM stotrasAhitya. kA abhUtapUrva yogadAna hai. bhakti va stuti meM gaharA saMbaMdha hai. prabhu ke prati bhakta kI bhAvanAtmaka avasthA hI to bhakti hai. ise cAhe jisa rUpa meM prakaTa kareM. dhArmika kriyAe~, bhajana-kIrtana, japatapa, upavAsa-niyama Adi ye sabhI bhakti ke hI aMga kahe jAyeMge. japa-tapa, upavAsa, saMyama-niyama, vidhi-vidhAna Adi kAryoM kA zAstrokta rIti se pAlana karanA hotA hai, jo sabake liye sarala va sugama nahIM hai. jabaki prabhu se kI gayI For Private and Personal Use Only Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir julAI - 2013 geyaparaka abhyarthanA stuti kahalAtI hai vaha janasAmAnya ke liye sarala bana jAtI hai. padyAtmaka racanAe~ bhaktoM ke mana ko prabhu kA smaraNa karate hI gunagunAne ke liye vivaza kara detI haiM. jaise zizu apane manobhAva mA~ se kahatA hai, patnI apane pati se vyakta karatI hai usI prakAra bhakta apane manogata bhAvoM ko apanI sahajabhASA meM apane iSTadeva se nivedana karatA hai. jaise vyAvahArika jagata meM bacce ke hAva-bhAva ko dekhakara mA~ usake hRdayagata bhAvoM ko samajha jAtI hai. usI prakAra bhaktoM ke prakaTa-aprakaTa sabhI bhAvoM ko unake iSTadeva bhI samajha jAte haiM, isa stavana meM kavi eka zizu kI bhA~ti hI apanI sArI ApabItI va sAre manogata bhAvoM ko mA~ bhagavatI padmAvatI se batAne se cUkate nahIM. kavi ne apane samarpaNabhAva ko kisa prakAra vyakta kiyA hai, use gAthAkrama-27 meM dekhA jA sakatA hai 'tAharaM zaraNa kari chai mAta, tuM hi ja AI tuM hiU taat| AsyAM pUrai mA gyAM(jJAna)vatI, nita huM vAdaM padamAvatI / / 7 / / kuzala kavi khemakuzala ne apane nAma ke anusAra svaracita isa stavana meM samasta jIvamAtra ke kSema hetu kuzalatApUrvaka laukika va lokottara donoM hI apekSAoM ko dhyAna meM rakhate hue aMta meM mA~ padmAvatI se sabake liye AtmakalyANa kI guhAra lagAI hai. kRti vaiziSTya-bhASA madhyakAla vi.14vI se 18vI ke madhya bolI jAnevAlI pratIta hotI hai. racanA 36 chattIsa kar3iyoM meM Abaddha sarala, sugama, mAdhuryapUrNa va bodhagamya hai. sahAyaka prata meM kula gAthAe~ 34 hai. racanA kA prAraMbha ina tIna OM hro zrI bIjamaMtroM ke sAtha kiyA gayA hai. maMtra, yaMtra va stotra sAhitya meM bIjAkSaroM kA eka mahattvapUrNa sthAna hai. racanA saMvat, lekhana saMvat na hone para bhI AdhAra prati kI likhAvaTa se 18vIM kI prata pratIta hotI hai to nissaMdeha samajha sakate haiM ki racanA vi.saM.17vI ke samIpa kI honI cAhiye. sahAyaka prata ke aMta meM dI gayI pratilekhana puSpikA bAda meM likhI pratIta hotI hai, kAraNa ki stavana va puSpikA ke likhAvaTa meM aMtara hai. phira bhI ullekhita pratilekhana saMvat 1615 ke ullekha se itanA to samajhA hI jA sakatA hai ki vidvAna va inakI racanA ukta varSa ke pUrva kI hI hogI. ataH racanA vi.16vI ke aMta yA 17vI ke prAraMbha kI honI cAhiye. kavi ne khulakara mAtA ke svarUpa kA jIvanta varNana kiyA hai. racanA dRSTipatha meM Ate hI eka nityageya kA bhAva mana meM samA jAtA hai. mAtA kA kavi ne eka jAgrata devI, sacce (sAcA)devI ke rUpa meM paricaya diyA hai. kar3iyoM ke bIca meM chaMda va prAsa ke anusAra alaga-alaga mAtA ke vizeSaNoM kA yathAyogya upayoga kiyA hai. kuche udAharaNa isa prakAra draSTavya hai- guNavatI, bhagavatI, sAnidhivatI, For Private and Personal Use Only Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrutasAgara - 30 saubhAgyavatI, sasnehalavatI, atijAgatI, rUDAvatI, bhAyagavatI, upagAravatI, samarathavatI, sAcAvatI Adi prakAzita rUpa meM yaha racanA dRSTipatha meM nahIM AyI. kAphI DhUDhane para pAMDulipi meM ye do pratiyA~ uparokta jJAnabhaMDAra se mila pAyI hai. ise loka samakSa lAne kI bhAvanA kailAsa zrutasAgara sUcIpatra ke saMpAdana aMtarAla meM huI. isa kRti ko saMpAdana karane kI bhAvanA isa stavana kI dUsarI va tIsarI kar3I meM varNita prasaMga naloDA meM pratiSThita padmAvatI se hai. yogAnuyoga se rAjanagara ( ahamadAbAda) ke pUrvabhAga naroDA grAma meM pratiSThita pArzvapadmAvatI ke pAvana darzana kA lAbha milA, sUcIpatra hetu prastuta pratasaMpAdana ke krama meM anAyAsa prastuta kRti ko prakAzita karane hetu mana AMdolita hone lagA. tIsarI kar3I meM ullikhita 'Uttama gAma naloDaM (DuM) ThAma, sAcuM tIratha atiha abhirAma / sacarAcara sAcI dIpatI, nita huM vAyuM padamAvatI ||3|| naloDA tathA padmAvatImAtA kA nAma naroDA meM pratiSThita padmAvatImAtA dono sAmya-sA pratIta hotA hai, paraMtu prAmANika rUpa se kahA nahIM jA sakatA ki naroDA meM sthita padmAvatImAtA ko hI lakSya meM rakhakara yaha racanA kI gayI hai. isake sAtha anumAnita racanAkAla, rAjA nala dvArA basAyA gayA naloDApura, rAjA nala bhI ikSvAkuvaMzIya hone se ye kauzaladeza ke rAjA the isameM saMzaya nahIM hotA. ataH isa kRti meM ullikhita nagara va mAtA padmAvatI, vastutaH Aja kisa nagara meM pratiSThita mAtAjI hetu iMgita karatA hai, ise gaveSaka loga hI apanI gaveSaNA meM yogya sthAna dekara prAmANika siddha kareM etadartha unheM nivedana karate haiM. kartA paricaya : racanA aMtargata kartA ne apane nAma ke atirikta kucha bhI ullekha nahIM kiyA hai. isase inake sarala bhAva kA paricaya milatA hai. AcArya zrI kailAsasAgarasUri jJAnamaMdira meM khema (kSema) kuzala racita va likhita kaI nAma milate haiM jo isa prakAra hai- 1. khemakuzala-kAlamAnasUcanArahita. inake dvArA racita phalavRddhi pArzvajina stavana. isa kRti ke aMta meM ullikhita 'pUja ravisu manaraMgI' kathana se ravikuzala ke ziSya saMbhavita hai. jJAnamaMdira meM upalabdha prata kramAMka-32279 vi. 18vI ke hone se inake sattAsamaya kA anumAna kiyA jA sakatA hai ki ye vi. 17-18vI ke madhya saMbhava hai. 2. kSema (khema) kuzala - tapAgacchIya vijayahIrasUriziSya vijayasenasUri paraMparAvartI. rohiNItapagarbhita vAsupUjya jina stavana, 24jina stuti - gurUnAmagarbhita paMcabola va zrAvakAcAra caupAI inakI racanAe~ haiM. inakA samaya vi. 17vI honA cAhiye. 3. khemakuzala- inake dvArA saMvat 1718 meM likhita saMgrahaNIsUtra nAmaka prata hai. isameM dayAkuzala ke praziSya va ravikuzala ke ziSya rUpa meM ullekha milatA hai. uparokta sAkSyoM se patA calatA hai ki isa kRti ke praNetA vijayasenasUri kI For Private and Personal Use Only Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 8 julAI - 2013 ziSyaparaMparA meM athavA to inake samIpavartI kAla meM inakI vidyamAnatA kA anumAna lagatA hai. prata paricaya : AcArya zrI kailAsasAgarasUri jJAnamaMdira-kobA, gAMdhInagara antargata zrIdevarddhigaNi kSamAzramaNa hastaprata bhAMDAgAra meM saMgRhIta do pratoM kA AdhAra lekara isa kRti kA saMpAdana kiyA gayA hai. dono hI prateM bhautika rUpa se saMpUrNa va suvAcya hai. isameM hastaprata kramAMka - 44355ko AdhAra prata ke rUpa meM tathA hastaprata kramAMka- 28327 sahAyaka prata ke rUpa meM upayoga kiyA gayA hai. prata kramAMka 44355meM kula patra 2 haiM, prata patra kI laMbAI se. mI. 25x10.5 hai. patrastha pratyeka 12 paMktimeM 42 akSaroM kA sucAru rUpase Alekhana kiyA gayA hai. prata ke lekhanakArya se prata saM. 18vI kI pratIta hotI hai. pratameM vizeSa pATha ke aMkana hetu lAla raMga kA prayoga kiyA gayA hai. www.kobatirth.org pAThAMtara yogya prata gRhIta kramAMka 28327meM kula patra 2 haiM, prata patra kI laMbAI 24.5x11 hai. patrastha pratyeka patra meM 11 paMktiyoM meM 36 akSaro kA Alekhana kiyA gayA hai. kRti ke aMtameM pratilekhaka ke dvArA saM. 1615 kA ullekha kiyA gayA hai. prata kI sthiti zreSTha haiM, vizeSa pATha para lAla raMga kA upayoga kiyA gayA haiM. kRti ke aMtameM pratilekhaka ke dvArA "zrI naloDApuramaMDana padmAvatI bhagavatI stotra" isa prakAra kRti kA nAma diyA gayA haiM. prata pratilekhana puSpikA: / / paM. vivekavimala paThanArthaM / / / / bhASAbaMdha / / / / saMvat 1615 varSe R0 zrIkAnhajI la0 / / = zabdArtha - - 1. seva = sevA, 2. abhirAma = suMdara, 3. bhalai = acchA, 4. TIli = tilaka, 5. paNAvalI = sarpaphaNA, 6. vAni = varNa (raMga), 7. kuDala = kuMDala, 8. hIi : hRdaya, 9. caMga = suMdara, bhavya, 10 kAMcalaDI kaMcukI, 11. padaminI = nArI, 12. yoti = jyoti, 13. udyota = prakAza, 14. ghAMTa ghaMTA, 15. cusAla vizAla, 16. nudhArA = AdhArahIna, 17. radaya hRdaya, 18. khaMdhAra 19. neTi nizcaya, 20 sAcAvatI rAvaTI, = = satyavAlI, 21. AI = bhAtA, 22. jJAnavatI 25. hitavatI Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir = = = = jJAnayukta, 23. sAra = sahAya, 24. bhAyaga = bhAgya, hitavAlI ( hita cAhanevAlI), 26. upagAravatI = upakAriNI ( upakAra karane vAlI), 27. bhAigavatI = bhAgyavatI For Private and Personal Use Only = Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir naloDApuramaMDana padmAvatI stotra AInA OM hrIM zrIM pAsajiNaMda, tehanI seva sAri gharaNiMdra / tasa' paTarANI buhu guNavatI. nita huM vAdu padamAvatI ||1|| nalarAjA damayaMtI dhaNI, kUbaranI prazaddhi ji ghnnii| vAsI nagara thApI bhagavatI, nita huM vAdaM padamAvatI / / 2 / / (AMcalI) Uttama gAma naloDaM ThAma, sAcuM tIratha ati abhirAma | sacarAcari sAcI dIpatI, nita huM vAdaM padamAvatI / / 3 / / padama Upari nitu padamAsani, baiThI sohii bhalai aasnni'| nara-nArinI AsyAM pUriti, nita huM vAdaM padamAvatI / / 4 / / mukha sohai jisau pUnimacaMda, jotA harakha huvai aannNd| mauDa mUgaTa TIli sobhatI, nita huM vAdaM padamAvatI / / 5 / / triNa paNAvalI' nija sari dharai, navakula nAgasi krIDA kri| karakamalai kamala mAlatI, nita huM vAyU~ padamAvatI / / 6 / / caturbhujA tanu rAtai vAMni, sohai kuDala jhalakai kaani| hIi hAra kusama somatI, nita huM vAdaM padamAvatI' |7 / / pahiraNi caraNA pIlA caMga, kAMcalaDI cunaDI suraMga | sura-nara munijana mana mohatI, nita huM vAyU~ padamAvatI ||8|| mRganayaNInai gajagAminI, rUpavaMta utama pdminii| pAe ghUghara jhAMjhara jhamakatI', nita huM vAvu padamAvatI / / 9 / / mastaki mugaTa zrIpArazvanAtha, sapataphaNA maNi visvAnAtha | nija sari' dharatI atiguNavatI, nita huM vAyU~ padamAvatI / / 10 / / * vAMdu pada ke sthAna para praNamuM pada kA prayoga milatA hai. 1. jasa, 2. praNamuM, 3. kuberanI pare siddha ja ghaNI, 4. naloDu, 5. baiThI kUkasarpa AsaniM, 6. jotA hui harSa ANaMda, 7. pheNAvalI, 8. A gAthA 28327 naM. nI pratamA nathI. 9. pAe ghUgharaDI ramajhimakatI, 10. vizva sanAtha, 11. sira. For Private and Personal Use Only Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 10 www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir caraNakamala pUjyA tAharAM, saghalA vighana Talai mAharA / Arati ucATa bhaya bau " hairaMtI, nita huM vAduM padamAvatI ||11|| julAI 2013 bihu pAse dIvAnI yoti, aMdhakAra haratI udyota / caMdrayA upari dhaja lahikatI, nita huM vAduM padamAvatI / / 12 / / agara dhUpa ati mahakaMi ghaNAM, sohai AbharaNa aMgi sohAmaNA / raNakai ghAMTa jhAlara jhamakatI, nita huM vAduM padamAvatI ||13|| nAlikera Dhoi phala bahu, bhagati dharI praNamai sahu / guNa gAi tAharA kavi yatI, nita huM vAduM padamAvatI ||14|| paMcAmRtasyuM karai pakhAla, paMcAmRta homa havana cusAla / snAtramahochava pUjA bhAvatI, nita huM vAduM padamAvatI ||15|| gaMdhi - sugaMdha caMpakamAla, sevaMtrAdika kevaDA rasAlA / mahakai phUla kamala mAlatI, nita huM vAduM padamAvatI / / 16 / / aputrIyAnai" Apai pUtra, vAta sakalanuM ANai sUtra / tribhuvana" ramai raMgi malapatI, nita huM vAduM padamAvatI ||17|1 nudhArA Apai AdhAra, vaMchita kAma sAro anivAra / radaya dhareyo mujha vInatI, nita huM vAyuM padamAvatI ||18|| jagi jAgaMtuM tAharaM pITha, mahimA tAharo" paratakhi dITha / saghalI sakatimAM tuM jAgatI", nita huM vAduM padamAvatI / / 19 / / vATi-ghATa cora-cakhAra", dhADI vAha kaTaka khaMdhAra" | vayarI ko navi duhavai ratI, nita huM vAduM padamAvatI ||20|| , joha Upara tAharI soma TreThi kahIi dukhI na thAi neTi / lIlA karai tujha sAnadhivatI, nita huM vAduM padamAvatI ||22|| venaya karI vInavaM (vu) vAra vAra, Apu raddhi suMdara parivAra / tuM mAtA chai sobhAgyavatI, nita huM vAduM padamAvatI ||23|| muha bhAvai tehavA bhojana, rAjA prajA nArI suprasanna / rAga dharaI sasanehalavatI, nita huM vAduM padamAvatI ||24|| For Private and Personal Use Only * 12. nu. 13. mahaiDai, 14. apUtriyA prati, 15 tribhuvaniM 16. nuMdhArA naI, 17. tumacaM. 18. saMgha, 19. vATi ghATi cora-cakhAra, 20. rAvaTI, 21. je. 22. vinaya Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 11 zrutasAgara - 30 maMtra yaMtra eka tAharUM nAmAM, tuM to chai AsyA vishraaNm| ghaNuM kahaM chaM sAcAvatI, nita huM vAyU~ padamAvatI / / 25 / / mAna-sanmAna vAdhai jasa vAna, ANa na lopai koi rAya pradhAna| lAja maryAdA ANaiM tujavatI, nita huM vAdaM padamAvatI / / 26 / / tAharu zaraNa kari chai mAta, tuM hi ja AI tuM hiU taat| AsyAM pUrai mA gyAM(jJAna)vatI, nita huM vAdaM padamAvatI / / 271 / jainazAzananI tUM zAzanAdevi, mAharI sAra karo nitameva / pArzvanAthanA sevakavatI, nita huM vAyU~ padamAvatI / / 28 / / dharaNeMdraiMdra taNI vallabhA, sAcI mUrati sAcI prbhaa| vAra vAra kahIi samasthavatI, nita huM vAdaM padamAvatI / / 29 / / AsyAM pUrai moTaiM dharma, tujha tuThaI phalai bhAyaga krm| sAda karIna kahuM suNi vInatI, nita huM vAdaM padamAvatI / / 30 / / pArzvanAthanAM je ko karai dhyAna, nAma maMtra vidhi sahita pradhAna | tehanI Asa pUri hitavatI, nita huM vAyU~ padamAvatI ||31 / / brahmA viSNanai mahesvara vAca e, tujha kahani mAgaM varNa vyaac| mujha AsyA pUri UpagAravatI, nita huM vAyU~ padamAvatI / / 32 / / sakha bhogevaM te tAharu pUnya, te devatA moTI kRtpuuny| prArthanA kIjai rUDAvatI, nita huM vAdaM padamAvatI / / 33 / / khemakuMzala hoyo rAti dIsa, AsyA pUri visvaaviis| vAta hayo" mujha manabhAvatI, nita huM vAdaM padamAvatI / / 34 / / AMbila tapa sUdho brahmavrata, bhoga pUjA dhyAna ekacitta / paratakhi tuM sai bhAigavatI, nita huM vAdaM padamAvatI / / 35 / / tAharI pratimA jeNe ThAMme, padamAvatI devatA eNai naameN| te haM vAdaM mAtAvatI, namo namo shriipdmaavtii| nita huM vAdaM padamAvatI, nita huM vAyU~ padamAvatI ||36 / / . // iti zrI padamAvatI stotra saMpUrNa | ||ch|| 23. lahIiM, 24. karI kahuM, 25. ima tujI mAhe ju hui sAca, 26. tUM, 27. hIyo. 28. jeNe-jeNe For Private and Personal Use Only Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir eka mahattvapUrNa prati muni zrI suyazacaMdravijaya 'pU. nyAyavizArada, nyAyAcArya, mahopAdhyAya yazovijayajI svahastalikhita kRti saMgraha' nAmanuM pustaka hAthamAM AvyuM tyAre sau prathamavAra pU. upAdhyAyajIbhagavaMtanA akSaradehanA darzana thayA. pU. munirAja zrIyazovijaya (pachIthI A. zrI yazodevasUrijI ma. sA.) e saMpAdita karela te saMgrahamAM pU. upAdhyAyajInA hAthe lakhAyela, anya vidvAna dvArA lakhAyela chatA pUjyazrInI mAlikIno nirdeza karatI ema bhinna bhinna dRSTie mahatvapUrNa prationI 'photography' one prakAzita karavAmAM AvI hatI. hamaNA surata jJAnamaMdiranuM kAma karatA pU. upAdhyAyajInA hastAkSaramAM lakhAyela eka padya zlokavALI kRti jovAmAM AvI. jenI noMdha ahIM vAcakonI jANa mATe paricaya sAthe mukavAmAM AvI che. kRtinAma - aparokhyAnubhavAkhyaprakaraNa, kartA - paramahaMsa parivrAjaka, pratilekhaka - gaNi mAnavijayajI, patra - 3 pratilekhana saMvat - 1721, zloka saMkhyA - 52 uparokta graMtha pU. mAnavijayajI' gaNie abhyAsAdi arthe saM. 1721nA Aso suda ranA guruvAre lakhyo. pU. gaNi mAnavijaya likhita te graMthane pU. upAdhyAyajIe vi. saM. 1732 nA saubhAgya pAMcama (kArataka suda 5)nA divase (potAnA guru) pU. nayavijayajInA sukRtane mATe citkoza (jJAnamaMdira)mAM mUkyo. pUrve zrAvakoe potAnA pUrvajAdi parivAranA sukRtane mATe pratiSThAo karAvI hoya, graMthAgAra banAvyA hoya, graMthalekhanAdi karAvyu hoya tevI ghaNI noMdha che. te badhAthI bhinna guru-bhagavaMta mATe karAyelI prastuta noMdha AMkhe vaLage tevI che. pratanI mULa prazasti : saMvat 1721 varSe Azvinasita 2 bhaume likhitaM ga. maanvijyen|| kalyANamastu / / shrii|| upAdhyAyajI ma. sA. bI prazasti : citkoze nyastaH zrIyazovijayavAcakairayaM grnthH| zrInayavijayabudhAnAM, cirAyasukRtAnumatihetoH / / 1 / / saM. 1732 sau 05 1. pU. mAnavijaya gaNijI paNa prAyaH vicAra ratnAkara' nA kartA hovA joie ebuM anumAna thAya 2. sau = saubhAgya = kArataka suda For Private and Personal Use Only Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org kaSAyamukti kila muktireva Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rAmaprakAza jhA 'kaSAya' zabda kA nirmANa 'kaS' aura 'Aya' ina do zabdoM ke yoga se huA hai. 'kaSa' kA artha hai 'karma' aura 'Aya' kA artha hai 'Agamana' arthAt jisake kAraNa AtmA meM karmoM kA Agamana -bandha hotA ho, use kaSAya kahA jAtA hai. kaSAya eka prakAra kA mAnasika Avega hai. ve manovRttiyA~, jo hamArI AtmA ko kaluSita karatI haiM, aura jinake kAraNa hamArI AtmA karmoM ke bandhana meM ba~dhatI hai, unheM kaSAya kahA jAtA hai. mana, vacana va kAyA kI pravRtti ko yoga kahA jAtA hai. kaSAyayukta yoga karmabaMdha kA kAraNa mAnA jAtA hai. kaSAya rahita karma nirbala va alpAyu hote haiM. karma kI tIvratA aura maMdatA AtmA ke pariNAma para nirbhara karatI hai. krodha, mAna, mAyA tathA lobha; ye cAra vRttiyA~ kaSAya kI zreNI meM AtI haiM. ina cAra kaSAyoM ko jaina darzana meM sabase anarthakArI kahA gayA hai. ye cAroM kaSAya punarjanmarUpI vRkSa kA siMcana karate haiM tathA manuSya ke duHkhoM kA kAraNa haiM. uttarAdhyayanasUtra meM rAga aura dveSa ko karma kA mUla kahA gayA hai. rAga aura dveSa ke kAraNa hI kaSAyoM kA janma hotA hai. isI bAta ko aura adhika spaSTa karate hue sthAnAMgasUtra meM rAga aura dveSa ko pAparUpI karma kA sthAna batAyA gayA hai, rAga aura dveSa hI AvegAtmaka paristhiti meM krodha, mAna, mAyA aura lobha kA rUpa le lete haiM. inameM se pratyeka kI cAra-cAra avasthAe~ mAnI gaI haiM- anantAnubaMdhI, apratyAkhyAna, pratyAkhyAna tathA saMjvalana. isa prakAra cAra kaSAyoM kI cAra-cAra avasthAe~ hone ke kAraNa solaha kaSAya ho jAte haiM. isake atirikta hAsya, rati, arati, zoka, bhaya, jugupsA, strIveda, puruSaveda evaM napuMsakaveda ye nau prakAra ke no- kaSAya kahe gae haiM. AtmA ko durgati meM le jAne meM ina no-kaSAyoM kI bhUmikA bhI mahattvapUrNa hotI hai. krodha : yaha eka mAnasika uttejanA hai, jisameM vyakti kI vicArazakti va tarkazakti kSINa ho jAtI hai. aisI sthiti utpanna hone ke mukhya kAraNa asaMtoSa, abhAva, asaphalatA, pratikUlatA tathA virodha Adi bhAva haiM. isa avasthA meM manuSya na karane yogya kArya bhI kara letA hai. krodha kA Avega jaba AkrAmaka rUpa dhAraNa kara le to usake vinAzakArI pariNAma bhI dekhane meM Ate haiM. yadi vyakti uparokta bhAvoM se svayaM ko bacAe rakhe to use krodhita hone kA avasara prApta hI nahIM hogA. jainadarzana meM krodha ke do rUpa kahe gaye haiM- 1. dravyakrodha va 2. bhAvakrodha. krodha kI jisa avasthA meM vyakti kI pravRttiyoM meM zArIrika parivartana hotA hai, jaise A~kheM lAla honA, hoMTha phar3akanA jora-jora se bolanA, cIkhanA cillAnA, hAtha-pA~va calAnA ityAdi. isa prakAra krodha kI abhivyakti ko dravyakrodha kahA jAtA hai. For Private and Personal Use Only Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 14 julAI - 2013 parantu jaba krodha kI mAtra anubhUti ho, to use bhAvakrodha kahA jAtA hai, yaha dravyakrodha kI pUrva avasthA hai. mAna : manuSya ke andara svAbhimAna kI bhAvanA hotI hai, parantu jaba yaha svAbhimAna daMbha yA pradarzana kA rUpa le letA hai, taba ise ahaMkAra-mAna kahA jAtA hai. ahaMkAra jAti, kula. aizvarya, bala, tapa, jJAna Adi kisI kA bhI ho sakatA hai. ahaMkAragrasta vyakti apanI ahaMvRtti kA poSaNa karane ke lie apane guNoM tathA yogyatAoM kA pradarzana karatA hai. mAna kaSAya ke janma lete hI vyakti ke sAre sambandha saMkIrNa ho jAte haiM. jaina paraMparA meM mAna ko mada bhI kahA jAtA hai, jo ATha prakAra ke haiM- 1. jAti madauccajAti meM janma lene ke kAraNa manuSya ko jAti kA ahaMkAra ho jAtA hai. 2. kula mada- isI prakAra uccakula meM janma lene ke kAraNa kula kA ahaMkAra ho jAtA hai. 3. bala mada- zArIrika rUpa se zaktizAlI hone ke kAraNa bala kA ahaMkAra ho jAtA hai. 4. aizvarya mada- pracura dhana-sampatti hone ke kAraNa aizvarya kA mada ho jAtA hai. 5. tapa mada- ghora tapazcaryApUrNa jIvana jIne ke kAraNa manuSya ko tapa kA ahaMkAra ho jAtA hai. 6. jJAna mada- vividha zAstroM kA jJAtA hone ke kAraNa vyakti ko jJAna kA ahaMkAra ho jAtA hai.7. saundarya mada- svarUpavAna hone se use sauMdarya kA ahaMkAra ho jAtA hai. va 8. adhikAra mada- jo manuSya adhikAra sampanna hotA hai, use apane adhikAroM kA mada ho jAtA hai. _mada se mana malina ho jAtA hai. mana ko nirmala karane ke lie mada kA nAza karanA Avazyaka hai. AtmA kI bahirAtma avasthA meM mAna kaSAya kA janma hotA hai, parantu isake naSTa hote hI antarAtma avasthA kA prArambha ho jAtA hai. mAyA : kapaTa kA AcaraNa karanA mAyA kahalAtI hai. jisa vyakti ke mana, vacana aura vyavahAra meM samAnatA na ho, vaha mAyAvI kahalAtA hai. aisA vyakti mana meM socatA kucha hai, bolatA kucha hai aura usakA vyavahAra ina donoM se viparIta hotA hai. isake antargata kisI ko Thagane ke uddezya se usake sAtha kiyA jAnevAlA kapaTapUrNa AcaraNa, kisI ko ThaganA, Thagane ke uddezya se kisI ko atyadhika sammAna denA, kuTilatApUrNa vacana kahanA, atyanta rahasyamayI bAteM karanA. atyanta nikRSTa kArya karanA, dUsaroM ko hiMsA ke lie ukasAnA, kisI ke sAtha niMdanIya vyavahAra karanA. bhAMDoM ke samAna kuceSTA karanA, apanI karatUta ko chipAne kA prayatna karanA, ThaganA tathA vyApAra meM adhika lAbha hetu uttama vastu meM hIna vastuoM kI milAvaTa karanA, ye sabhI mAyA kaSAya kahalAte haiM. lobha : manuSya ke hRdaya meM kisI vastu yA sthAna ke prati utpanna honevAlI tRSNA lobha kahalAtI hai. lobha kaSAya sabhI kaSAyoM se tIvra hotA hai. anya kaSAya For Private and Personal Use Only Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrutasAgara - 30 to kisI vizeSa nimitta ko prApta kara zAMta bhI ho sakate haiM parantu lobha kaSAya phira bhI zeSa rahatA hai. lobhI vyakti krodha kA prasaMga upasthita hone para bhI krodha nahIM karatA hai, mAnApamAna kI bhI cintA nahIM karatA hai. yadi kucha prApta karane kI AzA ho to vaha dasa gAliyA~ bhI sahana kara sakatA hai, kisI kA karuNa svara sunakara bhI usakA hRdaya dravita nahIM hotA hai. lobhI vyaktiyoM ke liye yaha kahA jA sakatA hai ki vaha apanI icchita vastu ko prApta karane ke lie yogiyoM kI bhAMti apanI indriyoM kA damana bhI kara sakatA hai. arthAt vaha kucha bhI karake apanI icchA pUrNa karanA cAhatA hai. lobha kI nimnalikhita avasthAe~ haiM- saMgraha vRtti, saMvarddhana vRtti, icchA-abhilASA, viSayAsakti, nizcaya se Diga jAnA, iSTaprApti kI icchA, artha Adi kI yAcanA karanA, khuzAmadakhorI, jIvana kI kAmanA, tathA prApta sampatti ke prati Asakti. kaSAya vijaya - jaina darzana ke anusAra kaSAyoM kA sambandha vyakti ke caritra se hai. naitika jIvana ke lie ina AvegoM se Upara uThanA Avazyaka hai. jaba taka vyakti inase Upara nahIM uThatA, vaha naitika pragati nahIM kara sakatA hai. Aja samasta saMsAra kaSAya kI agni meM sulaga rahA hai. vyakti aura samAja kA cAritrika patana hotA jA rahA hai. deza aura samAja ke andara aparAdha aura anAcAra bar3hate jA rahe haiM. krodha se prIti kA nAza hotA hai, mAna se vinamratA kA nAza hotA hai, mAyA se maitrI-bhAva naSTa hotA hai tathA lobha se sabhI sadguNoM kA nAza hotA hai. ataH inase mukti prApta karane ke lie zruta sAhitya kA adhyayanamanana, brahmacarya kA pAlana tathA tapa kA paripAlana karanA cAhie. jaina darzana ke anusAra mAnava jIvana kA carama lakSya arthAt AtmA kI sarvocca avasthA samasta kaSAyoM ke naSTa hone para hI prApta ho sakatI hai, jo sAmAnya vyakti ke lie prAyaH asaMbhava hI hai. kyoMki samasta kaSAyoM ko samApta karane ke lie jo tapa-sAdhanA karanI par3atI hai, vaha sAmAnya vyakti ke vaza kI bAta nahIM hai. parantu inake Upara niyaMtraNa avazya rakhanA cAhie, vyakti ko hamezA isa bAta kA dhyAna rakhanA cAhie ki sAmAjika eva vaiyaktika sadguNoM kA nAza karanevAle ina kaSAyoM meM tIvratA na Ane deM. deva-darzana, guru-upAsanA, svAdhyAya, saMyama, tapa aura dAna ye chaH zrAvaka ke Avazyaka kArya kahe gae haiM. jinakA pAlana karane se vyakti kI dinacaryA azubha se zubha va zubha se zubhatara hotI hai, kSamA Adi guNoM kA nirantara vikAsa hotA hai tathA krodha, mAna, mAyA va lobha ye cAroM kaSAya kramazaH maMda se maMdatara hote hue anta meM samApta ho jAte haiM. isa prakAra niSkarSa ke rUpa meM yaha kahA jA sakatA hai ki kaSAya hI AtmA kI vikRti ke mukhya kAraNa haiM aura kaSAyoM kA anta honA hI bhava-bhramaNa kA anta honA hai. isIlie jainadarzana meM yaha ukti prasiddha hai- 'kaSAyamukti kila muktireva. For Private and Personal Use Only Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrI kuMbhAriyAjI tIrtha eka paricaya (zrI ArAsaNa tIrtha) kanubhAI la. zAha bhUmikA - Abu parvata gujarAtane rAjasthAnathI alaga pADe che. Abu parvatathI dakSiNapUrva dizAmAM ArAsaNanA pahADo AvelA che. Abu pahADathI daza gAu dUra ArAsaNanA pahADonI vacamAM pahelAM ArAsaNa nAme nagara hatuM. ArAsaNa nagaranI cAre bAju nAnA moTA pahADa AvelA hatA. te vanarAjIthI bharelA hatA. temAM asaMkhya jAtinI auSadhionA choDa maLatA hatA. mahatvanI vAta e che ke A pahADomAM khanIja bharapUra che. A ArAsaNa nagaranI pazcime prakhyAta zrI aMbAjI mAtAnuM maMdira AveluM che. zrI 'vastupAlacaritra'mAM zrI jinaharSagaNinI nIce pramANe noMdha maLe che - 'prAsAdaM jagadAhlAdaM prAsAdAdambikodbhavAt / samuddhRtya nagottuGgaM neminaH svAminaH punaH // puNyAtmA pAsalirmantrI citraprAcikRtAparaH / vyadhAdArAsaNakSoNIdharaM raivatadaivatam / / ' 'devone paNa Azcarya pamADanAra puNyAtmA pAsali maMtrIe aMbikAdevInA prasAdathI jagatane AnaMda ApanAra tathA parvata samAna unnata evA zrI neminAtha bhagavAnanA caityano uddhAra karAvIne ArAsaNa parvatane raivatAcala jevo banAvI dIdho.' A hakIkatathI spaSTa thAya che ke zrI neminAtha bhagavananA derAsarano pAsali maMtrIe jIrNoddhAra karAvyo che. to A maMdira khUba purANuM hovuM joie. A ArAsaNa nagara jUnuM hatuM. tenAM pramANo jaina dharmanA prAcIna pustakomAMthI maLI Ave che. 'vimalaprabaMdha'mAM ArAsaNa'nI hakIkata maLe che. ahIMnA sthAnika zilAlekhomAM ArAsaNA, ArAsaNAkara, ArAsaNa, ArAsaNAnagara ane ArAsaNapura nAmathI ullekho maLe che. DaoN. bhAMDArakaranA mata mujaba 'ArAsa' (Arasa) eTale jene gujarAtImAM 'paththara' kahe che te haze. tethI A pahADanI 1. vimala prabaMdha khaMDa 4 copAi 70, khaMDa 6, DhALa 8, khaMDa 8 mo copAi 58, 2.arbudAcala pradakSiNA zilAlekha sarrAha (Abu bhAga-5) naM. 3nA 1118nA zilAlekhamAM 'ArAsaNA'no ullekha che. eja prakAre anya nAonA paNa ullekha che. For Private and Personal Use Only Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrutasAgara - 30 bAjumAM vaseluM nagara eTale 'ArAsana' kahevAyuM. bIjuM nAma 'ArAsanAkara' jeno artha thAya che 'paththaranI khANa'. te uparathI paNa e ja nirNaya AvI zake A madhyakAlIna ArAsaNa nagaranuM nAma pachIthI 'kuMbhAriyA' paDI gayuM che ane atyAre A ja nAmathI pracalita che. 'kuMbhAriyA' nAma paDavA pAchaLa mahArANA kuMbhakarNa, mevADano kuMbho rAjapUta, kuMbhAronuM gAma, ityAdi aTakaLo anukrame jemsa phorbasa, munizrI vizAlavijayajI ane munizrI darzanavijayajI Adi vidvAno dvArA thayelI che, paNa prastuta nAmakaraNano saMtoSakAraka khulAso hajI maLyo nathI." For Private and Personal Use Only 17 maMdiro : kuMbhAriyAmAM Aje jaino ke anya komonI koi vasati nathI. paNa tyAM prAcIna pAMca jaina maMdiro ane zivAlaya che. DuMgaranI vacce kalAkRtio samAna zobhI rahelAM pAMca maMdiro anukrame A mujaba che. (1) ArAsaNamAM pravezatAM sauthI prathama bhagavAna neminAthanuM jinAlaya dRzyamAna thAya che. (2) neminAtha bhagavAnanA maMdirathI izAna khUNAmAM zAMtinAthanuM maMdira zobhI rahyuM che. (3) A maMdirathI agni dizAmAM mahAvIra svAminuM maMdira AveluM che, (4) A maMdiranI bAjumAM pUrva tarapha pArzvanAthanuM maMdira che. (5) jyAre saMbhavanAthanuM maMdira zrI neminAthanA jinAlayathI ane A badhAM maMdironA samUhathI thoDe dUra vAyavya dizAmAM AveluM che. A pAMce maMdironI viziSTatA e che ke badhAM ja maMdiro uttarAbhimukha che. 1. neminAtha jinAlaya : A pAMce maMdiromAM A maMdira sauthI moTuM, UMcuM ane vizALa che. gabhArAmAM mULanAyaka zrI neminAtha bhagavAnanI bhavya ane camatkArika pratimAjI birAjamAna che. derAsaranI bAMdhaNI evI suMdara ane AyojanapUrvakanI che ke bahAra UbhA rahIne prabhunA darzana karI zakAya che. A pratimAjI paramapUjya zrI hIravijayasUrinA paTTadhara AcArya zrI vijayadevasUrinA samayamAM saM. 1975mAM zrI kuzalasAgara gaNinA hAthe pratiSThita thaelI che. te saMbaMdhIno lekha bhagavAnanA pabAsana upara spaSTa vAMcI zakAya tevo che. A maMdira mULagabhAro, vizALa gUDhamaMDapa, daza cokI, sabhAmaMDapa, gokhalA, zRMgAra cokI, baMne bAjunA moTA gabhArA, covIza devakulikAo, vizALa raMgamaMDapa, zikhara ane koTathI yukta che. maMdiranuM zikhara unnata ane vizALa che. tAraMgA parvata upara AvelA zrI ajitanAtha bhagavAnanA 1. ArasItIrtha ArAsaNa (kumbhAriyAjI) pR.2 Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 18 derAsaranA zikharane e kaMika maLatuM Ave che. samagra zikhara ArasapahANanuM baneluM che. julAI 2013 * derAsarane pharatI nIce hAthInI hAra che tethI te gajasara kahevAya che. te upara naranArInAM joDakAM che tethI te narasara paNa kahevAya che.te uparAMta deva, devI, yakSa-yakSiNInAM moTI pratimAo besADela che. A derAsaramAM 94 thAMbhalA che. temAM vaccenA 22 thAMbhalA kotaraNIvALA che. tenA upara deva-devIo ane vidyAdharanI mUrtio che A raMgamaMDapa ane cokInI koraNI atyaMta suMdara che, te Abu uparanA delavADAnAM maMdiromAMnI koraNInI jevI ja lAge che. 2. zrI mahAvIrasvAmI bhagavAnanuM maMdira zrI neminAtha bhagavAnanA derAranI pUrva bAjunI TekarIthI nIcA bhAgamAM uttara dizAnA dvAravALuM zrI mahAvIrasvAmI bhagavAnanuM maMdira che. A maMdira mULa gabhAro, gUDha maMDapa, cha cokI, sabhAmaMDapa, zRMgAra cokIo, tenI sAme ATha gokhalA ane baMne taraphanI ATha-ATha devakulikAo maLIne kula 24 derIo ane zikharathI suzobhita che. samasta maMdira ArasapASANanuM baneluM che. garbhagRhamAM mULanAyaka zrI mahAvIrasvAmI bhagavAnanI ekatIrthInA parikarayukta manohara ane bhavya pratimA birAjamAna che. mULanAyakanI baMne bAjue ekeka yakSanI temaja eka aMbAjI mAtAnI pratimA che. mULanAyakanI mUrti upara saM. 1675no AcArya zrI vijayadevasUrie A ArAsaNa nagaramAM pratiSThA karyAno lekha maLe che. mULanAyakanA parikaranI gAdI nIce saM. 1120 no jUnI lipimAM lekha maLe che. temAM paNa ArAsaNanA nAmano ullekha maLe che. A hakIkatathI spaSTa thAya che ke A maMdira A arasAmAM ke te pahelAM baneluM hovuM joie. For Private and Personal Use Only cha cokI tathA sabhA maMDapa ane bhamatInI derIonA vaccenA baMne taraphanA thaine chatanA 14 khaMDomAM bhavya koraNI che. bAraNA pAseno ghumaTa adUbhUta kArIgarIvALo che. bAkInA pAMca ghumaTomAM paNa adbhUta nakazIbharyA bhAvo AlekhyA che. raMgamaMDapanI koraNI paNa adbhUta che. A badhAM kalAmaya dRzyo ane ko2NI AbunA delavADAnAM maMdironI yAda tAjI karAve che. 3. zrI pArzvanAtha bhagavAnanuM maMdira zrI mahAvIrasvAmI bhagavAnanA derAsaranI pUrva bAjue zrI pArzvanAtha bhagavAnanuM bhavya ane vizALa maMdira AveluM che. A maMdira mULagabhAro, gUDhamaMDapa, cha cokI, Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 19 zrutasAgara - 30 sabhAmaMDapa, zRMgAracokIo, baMne tarapha thaine 24 derIo, 1 gokhalo ane zikharabaMdhIvALuM che. saMpUrNa ArasapASANathI A maMdira baMdhAyeluM che. mULa gabhArAmAM mULanAyaka zrI pArzvanAtha bhagavAnanI suMdara parikarayukta ekatIrthI mUrti birAjamAna che. tenA para AcArya zrI vijayadevasUrie pratiSThA karyAno saM. 197pano lekha che. gUDhamaMDapa ane sabhAmaMDapanA ghumaTo, cha cokIno sanmukha bhAga, cha cokI ane sabhAmaMDapanA cAra staMbho, eka toraNa, baMne tarapha ane vaccenI ekeka derInA daravAjA, staMbho, ghUmaTo, mAthenAM zikharo ane pratyeka guggajomAM suMdara kAraNI karelI che. staMbho upara devIo, vidyAdharIo temaja bIjI koNI che. gUDhamaMDapano mukhya daravAjo ane nakazIvALI baMne derInA daravAjA mAthe cyavana kalyANakano bhAva ane 14 svapno kotarelAM che. 4. zrI zAMtinAtha bhagavAnanuM maMdira zrI mahAvIra svAmInA maMdiranI vAyavya dizAmAM zrI zAMtinAtha bhagavAnanuM kahevAtuM maMdira AveluM che. A maMdiranI racanA bhagavAna mahAvIrasvAmInA derAsara jevI ja che. paNa maMdira tenAthI thoDuMka nAnuM che. ahIM mukhamaMDapane badale. mukha cokI karelI che. garbhagRhamAM bhagavAna zAMtinAthanI kahevAtI (17mA zatakanI) pratimA che. A maMdira mULagabhAro, gUDhamaMDapa, cha cokI, sabhAmaMDapa, mukhya daravAjAnI baMne bAjue AvelI 10 derIo ane 10 gokhalAo temaja zikharathI suzobhita che. traNe bAju A daravAjAnI zuMgAra cokIo vagere badhuM ArasapASANathI baneluM che. mULa gabhArAmAM mULanAyaka zrI zAMtinAtha bhagavAnanI parikara vinAnI pratimA birAjamAna che. cha cokIomAM gUDhamaMDapanA mukhya daravAjAnI baMne bAjue suMdara koraNIvALA be gokhalA che. cha cokI ane sabhAmaMDapanA guggajo tathA staMbhomAM delavADAnAM maMdiro jevI koraNI karelI che. sabhAmaMDapanuM eka toraNa paNa karaNIvALuM che. cha cokI ane sabhAmaMDapanI baMne bAjunI chatonA bAra khaMDomAM paNa AbudelavADAnAM maMdiro jevA judA judA prakAranA dRzyonA bhAvo kotarelA che. chatamAM je bhAvo kotarelA che temAM vizeSa karIne tIrthakaronA viziSTa jIvana prasaMgo, kalpasUtramAM varNavelI ghaTanAo, sthUlibhadrano prasaMga vagerenA bhAvo kotarelA che. A zAMtinAtha bhagavAnanA maMdiramAM vastutaH sarvaprathama mULanAyaka zrI RSabhadevanI mUrti pratiSThita haze e A maMdiranI eka devakulikAnI pratimAnI For Private and Personal Use Only Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 20 julAI - 2013 gAdI paranA saM. 1148 (i. sa. 1092)nA lekhamAM tenI pratiSThA Adi jinAlayamAM thai hovAno ullekha che. 5. zrI saMbhavanAtha bhagavAnanuM maMdira zrI neminAtha bhagavAnanA derAsaranI dakSiNe lagabhaga 200 kadama dUra samUhanuM chelluM maMdira AveluM che. A zrI saMbhavanAthanuM maMdira caityaparipATIomAMthI je tAravaNI nIkaLe che te parathI te mULe zrI zAMtinAtha bhagavAnanuM maMdira hovuM joie. badhA maMdiro karatAM A maMdiranI bAMdhaNI judI paDe che ane pramANamAM nAnuM paNa che. A maMdiramAM devakulikAono vistAra nathI temaja cha cokI paNa nathI. A maMdira mULagabhAro, gUDhamaMDapa, sabhAmaMDapa, zRMgAra cokI, koTa temaja zikharabaMdhI che. maMdiramAM pradakSiNA patha bhamatI nathI. dareka daravAjAmAM moTAbhAge koraNI che temaja zikharamAM paNa karaNI karelI che. A ArAsaNa Urpha zrI kuMbhAriyAjInuM tIrtha prAcIna ane prAbhAvika che. vaLI derAsaranI kArIgarI bhavya ane suMdara che. cAre bAjue parvatamALA hovAthI kudaratanA sAnidhyane lIdhe A sthaLa abhUta lAge che. zeTha ANaMdajI kalyANajInI peDhIe have A tIrthano vahIvaTa saMbhALyo hoi dharmazALA-bhojanazALAnI temaja anya vyavasthAnuM suMdara Ayojana karyuM che. saMdarbha graMtha 1. ArasItIrtha ArAsaNa kuMbhAriyAjI, zeTha ANaMdajI kalyANajI amadAvAda 2. zrI kuMbhArIyAjI urphe ArAsaNa, mathurAdAsa chaganalAla zeTha 3. zrI ArAsaNa tIrtha aparanA zrI kuMbhArIyAjI tIrtha - muni zrI vizAlavijayajI, prakA. zrI yazovijaya jaina graMthamAlA bhAvanagara For Private and Personal Use Only Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir gautama buddha ke cAra Aryasatya DaoN. uttamasiMha IsA pUrva chaThI zatAbdI ke AsapAsa kA samaya kevala bhAratavarSa meM hI nahIM, varana vizva ke anya bhAgoM meM bhI dhArmika halacaloM se bharA rhaa| isa samaya bhAratIya dharA para aneka mahApuruSoM ne janma liyaa| jinameM bhagavAna mahAvIrasvAmI, gautama buddha, varAhamihira Adi pramukha haiN| isI samaya bhagavAna mahAvIrasvAmI evaM gautama buddha ne bhAratabhUmi para bhramaNa kara jana-jana ko upadeza de kara zramaNa paramparA ko naye AyAma pradAna kiye| yaha samaya AptavAkyoM ko tarka evaM vicAra kI kasauTI para kasane kA samaya thaa| isIlie gautama buddha ne bhikSuoM ko upadeza dete hue kahA- 'parIkSya bhikSavo grAhyaM madvaco na tu gaurvaat| __ arthAt he bhikSuo! mere vacanoM ko tarkarUpI kasauTI para kasakara, svarNavat parakhakara grahaNa karo na ki buddhavacana mAnakara | gautama buddha ke inhIM upadezoM se bauddha-dharma-darzana jana-jana taka pahu~cA | buddha ne manuSya ke roga, jarA, mRtyu tathA duHkhoM ko najadIka se dekhaa| ina duHkhoM ke kAraNoM ko jAnane, samajhane ke lie unhoMne varSoM taka adhyayana, kaThina tapasyA aura cintana meM jIvana vyatIta kiyaa| antataH unheM vaizAkha mAha kI pUrNimA tithi ke dina bihAra prAnta ke uruvelA (bodhagayA) nAmaka sthAna para bodhivRkSa (pIpalavRkSa) ke nIce bodhi/jJAna prApta huaa| jJAnaprApti ke pazcAt buddha ne apane mata ke pracAra-prasAra kA nizcaya kiyaa| uruvelA se ve sarvaprathama RSipattana (sAranAtha) aaye| jahA~ unhoMne pA~ca brAhmaNa saMnyAsiyoM ko apanA pahalA upadeza diyaa| vidita ho ki ye pA~coM saMnyAsI gautama buddha ko kaThora sAdhanA se virata huA jAnakara pahale hI unakA sAtha choDa cuke the| ataH buddha ne sarvaprathama inheM hI upadeza dene kA nizcaya kiyaa| isa prathama upadeza ko 'dharmacakrapravartana' (dhammacakkapavattana) kI saMjJA dI jAtI hai| yaha upadeza duHkha, duHkha ke kAraNoM tathA unake samAdhAna se saMbandhita thaa| isI ko 'cAra Aryasatya' (cattAri Ariya saccAni) kahA jAtA hai; jo 'gautama buddha ke cAra Aryasatya' ke nAma se prasiddha hai| vidita ho ki usa samaya logoM ko sahI mArga para lAne ke lie gautama buddha ne sarvaprathama Aryasatya kA prayoga kiyaa| Aryasatya kI vyAkhyA aneka prakAra se kI gaI hai- AryoM ke lie satya, Arya samucita satya, Arya (arhat) loga jise bhalI-bhA~ti jAnate haiN| For Private and Personal Use Only Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 22 julAI - 2013 mAdhyamikakArikAvRttikAra candrakIrti ke anusAra Aryajana arthAt vidvajjana hI ina satyoM ke rahasya ko jAnate haiM: pAmara, duSTa, tuccha jana ina satyoM ko nahIM samajha skte| unake anusAra pAmara loga hathelI ke samAna haiM aura Aryajana A~kha kI taraha karatalasadRzo bAlo na vetti sNskaarduHkhtaapkssm| akSisadRzastu vidvAn tenaivodvejate gADham / / (mAdhyamikakArikAvRtti pR. 476) ataH karuNAsAgara buddha ne jIvana ke aparihArya duHkhoM se chuTakArA pAne ke lie madhyama mArga ke anusaraNa para bala diyA jo ina cAra AryasatyoM ke jJAna dvArA saMbhava hai| ye cAra satya nimnavat haiM 1. duHkha Aryasatya : 'sarvaM duHkham' arthAt saMsAra meM sarvatra janma se lekara maraNa paryanta duHkha hI duHkha hai| jIvana anekavidha duHkhoM tathA kaSToM se paripUrNa hai| jinheM hama sukha samajhate haiM ve bhI duHkhoM se bhare par3e haiN| sadA yaha bhaya banA rahatA hai ki hamAre Ananda kahIM samApta na ho jaayeN| Asakti se bhI duHkha utpanna hote haiN| saMsAra meM nAnA prakAra ke duHkha vyApta haiM, jaise janma, maraNa, roga, zoka, vedanA, krodha, jarA, udAsInatA, daridratA aadi| priya kA viyoga tathA apriya kA saMyoga bhI duHkha hai| dhammapada meM kahA gayA hai ki saMsAra bhavajvAlA se pradIpta bhavana ke samAna hai| parantu sAmAnyajana isameM magna hokara jalate rahate haiN| / vastutaH gautama buddha kA vacana satya thaa| yogadarzana meM bhI kahA gayA hai"duHkhameva sarvaM vivekinaH' arthAt vivekI puruSa ke lie saba duHkha hI duHkha hai| nyAyadarzana ke praNetA akSapAda gautama ne bhI 'duHkhajanmapravRttidoSamithyAjJAnAnAm uttarottarApAye tadanantarApAyAdapavargaH' kahakara duHkha ko pradhAna mAnA hai| 'sukhamapi duHkhameva' kahakara sukha ko bhI duHkha ke antargata mAnA gayA hai| abhidharmakoza meM bhI anitya evaM parivartanazIla jagata ko duHkhAtmaka kahA gayA hai| buddhadezanA meM pratItyasamutpAda (kArya-kAraNa siddhAnta) ke dvArA duHkhasamudaya ke prazna kA samAdhAna huaa| 2. duHkha samudaya Aryasatya : pratyeka kArya kA koI nA koI kAraNa avazya hotA hai| ataH duHkha kA bhI kAraNa hai| kyoMki binA kAraNa ke kArya kI utpatti nahIM ho sktii| duHkha kA mukhya kAraNa athavA hetu tRSNA hai, jo ajJAnI prANiyoM meM punaH punaH utpanna hotI rahatI hai aura jisake kAraNa duHkha kA bandha hotA calA For Private and Personal Use Only Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 23 zrutasAgara - 30 jAtA hai| yaha tRSNA mukhyarUpa se tIna prakAra kI hai- (1) kAmatRSNA, (2) bhavatRSNA aura (3) vibhvtRssnnaa| jIva isa tRSNA ke kAraNa nAnA prakAra ke viSayoM meM anurakta hote rahate haiM aura usI rAga ke kAraNa bandha hotA hai| ataH tRSNA prANiyoM ke samasta upadravoM kA mUla hai| corI, DakaitI, yuddha tathA anyAya Adi tRSNA ke kAraNa hI hote haiN| isakA unmUlana karanA pratyeka prANI kA kartavya hai| mahAbhArata meM bhI tRSNA kA kSaya duHkha ko dUra karane kA pramukha sAdhana mAnA gayA hai| 3. duHkha nirodha Aryasatya : yaha tRtIya Aryasatya hai| yahA~ nirodha kA artha hai roknaa| ataH duHkha kA anta saMbhava hai| cUMki pratyeka vastu kisI nA kisI kAraNa se utpanna hotI hai| yadi usa kAraNa kA nAza kara diyA jAye to vastu bhI vinaSTa ho jaayegii| arthAt kAraNa samApta hone para kArya kA astitva bhI samApta ho jAyegA / ataH du:kha ke mUla kAraNa tRSNA (avidyA) kA vinAza kara diyA jAya to duHkha bhI naSTa ho jaayegaa| isa duHkha nirodha ko hI nirvANa kahA gayA hai| yahI jIvana kA carama lakSya hai| isakI prApti jIvanakAla meM bhI saMbhava hai| ataH nirvANa kA artha jIvana kA vinAza na hokara usake duHkhoM kA vinAza hai| isakI prApti se punarjanma ruka jAtA hai tathA duHkhoM kA bhI anta ho jAtA hai | gautama buddha ne isa avasthA ko varNanAtIta kahA hai| 4. daHkha nirodhagAminI mArga pratipadA Aryasatya : yaha duHkha nirodha taka pahu~cAne vAlA mArga hai| uparokta kathanAnusAra duHkha kA mUla avidyA hai, aura avidyA ke vinAza kA upAya aSTAMgika mArga hai| aSTAMgika mArga ko madhyama mArga bhI kahA gayA hai / isake ATha aMga nimnavata haiM- 1. samyaka dRSTi, 2. samyaka saMkalpa, 3. samyak vANI, 4. samyak karma, 5. samyak AjIvikA, 6. samyak vyAyAma, 7. samyak smRti evaM 8. samyak smaadhi| isa aSTAMgika mArga kA AdhAra zIla, samAdhi aura prajJA haiN| gautama buddha ne zIla, samAdhi evaM prajJA ko duHkha nirodha kA sAdhana batAyA hai| yahA~ zIla kA artha samyak AcaraNa, samAdhi kA artha samyak dhyAna tathA prajJA kA artha samyak jJAna se hai| ataH kahA gayA hai ki zIla tathA samAdhi se prajJA kI prApti hotI hai jisase bhavatRSNA kA kSaya hotA hai / yahI sAMsArika duHkhoM se mukti pAne kA mUla sAdhana hai zIlaM samAdhiprajJA ca vimukti ca anuttraa| anubuddhA ime dhammA gautamena ysssinaa|| (dIrghanikAya) For Private and Personal Use Only Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 24 julAI - 2013 vastutaH ina cAra AryasatyoM ko cikitsAzAstra meM bhI apanAyA gayA hai, jise caturdUha-roga, rogahetu, Arogya tathA bhaiSajya kI saMjJA dI gaI hai| isI prakAra darzanazAstra meM- duHkha, saMsArahetu (duHkha kA kAraNa), mokSa (duHkha kA nAza) tathA mokSopAya kahakara ina cAra satyoM ko svIkArA gayA hai| vyAsabhASya meM kahA gayA hai yathA cikitsAzAstraM caturvRha- rogo rogahetu: ArogyaM bhaissjymiti| evamidamapizAstraM catu--haM- tadyathA saMsAra saMsArahetuH mokSo mokSopAya iti|| isa prakAra gautama buddha ke cAra Aryasatya jana-jana ko prerita karane ke lie uttama upAya haiN| jinake anusaraNa dvArA saMsAra ke samasta kaSToM se mukti mila sakatI hai| saMdarbha graMtha 1. buddhaciratam- ashvghosskRt| 2. dIrghanikAyapAli- bauddhabhAratI vArANasI se prakAzita / 3. pramANavArtika- AcArya dhrmkiirtikRt| 4. bauddhadharma ke mUla siddhAnta- dharmarakSita bhikssu| 5. bauddhadharma ke vikAsa kA itihAsa- jI.sI. paannddey| 6. bauddhadarzana- rAhula sAMkRtyAyana / 7. bauddhadharma ke 2500 varSa- saMpA. pI.vI. baaptt| 8. bauddhadarzana mImAMsA- AcArya baladeva upaadhyaay| 9. saMskRti ke cAra adhyAya- kavi rAmadhArIsiMha dinkr| 10. bauddhadarzana tathA anya bhAratIya darzana- DaoN. bhagatasiMha upAdhyAya / 11. AcAryadharmakIrtikRta-pramANavArtika AcAryavidyAnandakRtapramANaparIkSAyoH tulanAtmakamadhyayanam, (zodhaprabandha)- DaoN. uttmsiNh| For Private and Personal Use Only Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org jaina pratimAoM kI paramparA Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir DaoN. satyendra kumAra ( gatAMka se Age ) supArzvanAtha ke samaya jaina stUpa kA nirmANa aura vividhatIrthakalpa meM pArzvanAtha (9vIM-8vIM zatI I.pU.) ke samaya meM supArzva ke stUpa kA vistAra aura punaruddhAra huA thA, isa tathya ke AdhAra para kahA jA sakatA hai ki jaina pratimA supArzvanAtha se pArzvanAtha (9vIM-8vIM zatI I. pU.) ke samaya stUpa para rahe hoNge| yaha bAta jainazAstroM aura mathurA ke stUpAvazeSoM se spaSTa hai ki jaina stUpa para mUrtiyA~ banI hotI thiiN| ataH jaina pratimA kI prAcInatA supArzvanAtha ke samaya taka jAtI hai| har3appAkAla ke bAda aura mauryakAla ke pahale taka kalA kA mAdhyama kASTha hI rahA hai isa bAta kI puSTi sAhityika aura purAtAtvika srotoM se hotI hai, isalie ina kAloM ke bIca jaina pratimA ke purAtAttvika avazeSa prApta nahIM hue haiN| aba bhI pUrva bhArata meM purI nAmaka sthAna meM jagannAtha, balarAma tathA subhadrA kI pratimAe~ lakar3I kI pratimAoM kA jvalanta udAharaNa haiM / kaliMga nareza khAravela ke I. pU. dvitIya zatI ke hAthIgumphA abhilekha ke AdhAra se prAmANita hai ki naMdavaMza ke rAjyakAla arthAt I.pU. pA~cavI - cauthI zatI meM jina mUrtiyA~ pratiSThita kI jAtI thIM. aisI hI eka jinamUrti ko nandarAjA kaliMga se apaharaNa kara le gaye the aura use khAravela do-tIna zatI bAda vApasa lAyA thaa| hAthIgumphA lekha ke AdhAra para jinamUrti kI prAcInatA lagabhaga cauthI zatI I. pU. taka jAtI hai / mauryakAla kI sarvaprAcIna camakadAra Alepa yukta jaina pratimA (lagabhaga tIsarI zatI I. pU.) bihAra ke lohAnIpura (paTanA) nAmaka sthAna se prApta huI hai va paTanA saMgrahAlaya meM surakSita hai| pratimA ke atirikta usI sthala se utkhanan se prApta hone vAlI mauryayugIna ITeM evaM eka rajata Ahata mudrA bhI mUrti ke mauryakAlIna hone ke sAkSya haiN| mauryakAlIna ITeM milane se vahA~ para jaina stUpa aura usa para pratimA ho aisI saMbhAvanA ho sakatI hai| lohAnIpura jinamUrti ke bAda lagabhaga dUsarIpahalI zatI I. pU. kI pArzvanAtha kI eka kAMsya mUrti priMsa oNpha velsa saMgrahAlaya, bambaI meM saMgRhIta hai jisameM mastaka para pA~ca sarpaphaNoM ke chatra se yukta pArzva nirvastra aura kAyotsarga-mudrA meM khar3e haiN| lagabhaga pahalI zatI I. pU. samaya kI eka pArzvanAtha mUrti baksara jile ke causA grAma se prApta huI hai, jo paTanA For Private and Personal Use Only Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir julAI - 2013 saMgrahAlaya meM hai| ina prArambhika mUrtiyoM meM vakSaHsthala meM zrIvatsa cinha utkIrNa nahIM hai| lagamaga dUsarI zatI I.pU. ke madhya meM jaina kalA ko prathama pUrNa abhivyakti mathurA meM milii| yahA~ zuMgayuga se madhyayuga (dvitIya zatI I. pU. se 1023I.) taka jainamUrti sampadA kA vaividhyapUrNa bhaNDAra prApta hotA hai| kuSANakAla meM jinoM kI hI sarvAdhika mUrtiyA~ bniiN| jina yA tIrthaMkara hI jainoM ke pramukha ArAdhya deva haiM jinheM devAdhideva bhI kahA gayA hai| AyAgapaTa mathurA kI prAcInatama jaina zilpa sAmagrI hai| isakA nirmANa zuMga-kuSANa yuga meM prArambha huA aura kuSANa yuga ke bAda isakA nirmANa baMda ho gyaa| kuSANakAla meM RSabhanAtha, saMbhavanAtha, munisuvrata, neminAtha, pArzvanAtha evaM mahAvIra kI mUrtiyA~ bniiN| jinakI pahacAna pIThikA lekhoM meM utkIrNa unake nAmoM ke AdhAra para kI gaI hai kyoMki kuSANakAla taka jina lAMchanoM kA aMkana prArambha nahIM huA thaa| jinamUrtiyoM ke vakSasthala para zrIvatsa cinha kA utkIrNana lagabhaga pahalI zatI I. pU. meM mathurA meM prArambha huaa| guptakAla meM maMdiroM ke nirmANa kI paramparA ke prArambha ke bAda svataMtra mUrtiyoM ke nirmANa kI paramparA kramazaH samApta hotI gyii| guptakAla meM kuSANakAla kI tulanA meM kAphI kama mUrtiyA~ banI guptakAla meM kevala RSabhanAtha, neminAtha, eMva pArzvanAtha jinoM kI hI mUrtiyA~ bnii| guptakAla meM anyatra jinoM ke lAMchanoM kA aMkana prArambha ho gayA thA, jinake do udAharaNa rAjagIra aura vArANasI kI neminAtha aura mahAvIra kI mUrtiyA~ haiN| mUrtiyoM meM yakSa-yakSiNI yugaloM evaM aSTapratihAryoM kA bhI aMkana hone lagA thaa| guptottarakAla kI rAjaghATa (vArANasI)se lagabhaga sAtavIM zatI I. kI eka dhyAnastha jinamUrti milI hai, jo bhArata kalA bhavana, vArANasI me saMgRhIta hai| madhyakAla kI mUrtiyA~ bhI vibhinna rAjyoM se milI haiM jisameM gujarAta, rAjasthAna, uttara pradeza, madhya pradeza, baMgAla Adi haiN| gujarAta kI jaina mUrtiyoM meM jina mUrtiyoM kI saMkhyA sabase adhika hai| gujarAta meM tIrthaMkara ke jIvanadRzyoM evaM samavasaraNoM kA citraNa vizeSa lokapriya thaa| madhyakAla meM pratimA kA nirmANa adhikAMzataH maMdirAdi kI bhittayoM ke alaMkaraNa ke lie kiyA gyaa| jinoM kI svataMtra mUrtiyoM ke atirikta devagaDha meM dvitIrthI, tritIrthI, caumukhI mUrtiyAM evaM caubIsI paTTa kA bhI nirmANa huaa| lagabhaga navIM-dasavIM zatI I. taka mUrtivijJAna kI dRSTi se jina mUrtiyA~ vikasita ho cukI thiiN| pUrNa vikasita mUrtiyoM meM lAMchanoM, yakSa-yakSI yugaloM evaM aSTapratihAryoM ke sAtha hI parikara meM dUsarI choTI For Private and Personal Use Only Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrutasAgara - 30 27 jina-mUrtiyA~, navagraha, gaja, mahAvidyAe~ evaM anya AkRtiyA~ haiN| sAhityika aura purAtAttvika tathyoM ke AdhAra para jaina pratimA kI nirantaratA har3appA kAla se lekara madhyakAla aura Adhunika kAla taka dekhI jA sakatI hai| eka nizcita artha evaM uddezya se yukta saMpUrNa jaina kalA pUrva-paramparAoM ke nizcita nirvAha ke sAtha hI sAtha dharma evaM sAmAjika dhAraNAoM meM hone vAle parivartanoM se bhI sadaiva prabhAvita rahI hai| jaina kalA vastutaH dhArmika evaM sAmAjika AvazyakatA kI pUrti rahI hai| kalAkAra aura samAja kI kalpanA kI sAkAratA yadyapi vibhinna kAloM meM pratimAoM kA mAdhyama bhinna (pASANa, kASTha, dhAtu, mRNyamUrti) rahA hai| jaina dharma kI vaicArika udAratA, dArzanika gambhIratA, lokamaMgala kI utkRSTa bhAvanA, vipula sAhitya aura utkRSTa zilpa kI dRSTi se vizva ke itihAsa meM isakA avadAna mahatvapUrNa hai| saMdarbha graMtha 1. devagaDha kI jaina kalA eka sAMskRtika adhyayana - bhAgacandra jaina 2. jaina pratimA vijJAna - mArutinandana prasAda tivArI 3. har3appA ArTa,naI dillI, 2007 - DI.pI. zarmA 4. jaina sAhitya kA bRhada itihAsa - becaradAsa jIvarAja dozI 5. jaina mUrtiyA~ - kAmatA prAsAda 6. jaina imeja oNpha maurya piriyaDa - ke.pI.jAyasavAla 7. bhAratIya kalA - vAsudevazaraNa agravAla suvicAra che niMdA pALelA kabUtara jevI che. pALelAM kabUtara potAnA mAlikanA ghare ja pAchA phare che. ja nirNaya levAnI zakti anubhavomAMthI ane anubhava khoTA nirNaya levAmAMthI bhaNe che. For Private and Personal Use Only Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir AcAryazrI kalAsasAgarasUrijJAnamaMdira, kobA saMkSipta kArya ahevAla jUna-13 jJAnamaMdiranA vividha vibhAgonA kAryomAMthI jUna-13mAM thayelAM mukhya-mukhya kAryonI noMdha nIce pramANe che. 1. hastaprata keTalaoNga prakAzana kArya aMtargata keTalaoNga naM. 16 mATe kula 327 prato sAthe 1323 kRtiliMka thai ane A mAsAMta sudhImAM keTalaoNga naM. 1 mATe 3pa10 likanuM kArya pUrNa thayuM. 2. hastapratonA 99070 pRSTho prInTeDa pustakonA 10398 maLI kula 76468nuM skenIMga kArya karavAmAM AvyuM. 3. sAgara samudAya graMtha tathA vizva kalyANa graMtha punaH prakAzana projekTa heThaLa kula pa37 pAnAonI Dabala enTrI karavAmAM AvI. 4. lAyabrerI vibhAgamAM prakAzana enTrI aMtargata kula 244 prakAzano, 1180 pustako, 787 kRtio tathA prakAzano sAthe 1120 kRtiliMka karavAmAM AvI. A sivAya DeTA zuddhikaraNa kArya heThaLa judI-judI mAhitIo sudhAravAmAM AvI. 5. megejhIna vibhAgamAM 81 megejhInonA aMkonI enTrI tathA 7ra peTAMko sAthe phaka kRtio liMka karavAmAM AvI. 3. 4 vAcakone 9 graMthonA 2292 pRSThonI jherokSa nakala upalabdha karAvavAmAM AvI, temaja vAcakone kula 932 pustako izya thayAM tathA 478 pustako jamA levAmAM AvyAM. 7. rU. 3173panI kiMmatanA pustako vividha pustaka vikretAo taraphathI kharIdavAmAM AvyAM. temaja bheTakartAo taraphathI 1110 pustako bheTa svarUpa prApta thayA. 8. rANakapura tIrtha (rAjasthAna)ne 232 hindI pustako bheTa svarUpa mokalavAmAM AvyAM. 9. vAcakasevA aMtargata pa. pU. sAdhu-sAdhvIjI bhagavaMto, skaoNlaro, saMsthAo vigerene upalabdha mAhitInA AdhAre judI-judI kverIo taiyAra karI ApavAmAM AvI, jemAMthI teo dvArA jarUrI pustako tathA hastapratonA DeTAno teonA kAryamAM upayoga karavAmAM Avyo. For Private and Personal Use Only Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrutasAgara 30 10. samrAT saMprati saMgrahAlayanI mulAkAte 860 yAtrALuo padhAryA. 11. A samayagALAmAM mu. cAritraratnavijaya ma.sA tathA videzI skolaro lInA dhanAnI tathA elinA gaupha vagerene temanA zodhakAryamAM joItI mAhitIo pUrI pADavAmAM AvI. 12. zrutasAgarano juna-2013no aMka naM-29 prasiddha karavAmAM Avyo ane tenuM posTIMga karavAmAM AvyuM. 13. tA. 15.06.13nA TrasTa maMDaLanI mITIMga mATe jJAnamaMdiranA mahattvanA kAryanA muddAono rIporTa temaja varSa 2013-14nA karavA jevA agatyanA kAryanI noMdha paNa taiyAra karavAmAM AvI. suvicArye 1. sauMdaryanA nAzavaMta svarUpanuM pratIka samavA mATe ja kudarate puSponuM sarjana karyuM che. 2. tamArI pAse keTalI vastuo che te nahIM, paNa tame keTalI vastu vinA calAvI zako cho te tamArI samRddhi che. 3. anubhava e sArAmAM sAro zikSaka che, paNa enI phI bahu bhAre che. 4. mahAna ane suMdara vicArothI manano uchera karo, kAraNa ke manuSya vicAro karatA vadhAre uMce kyAreya jo nathI. 29 5. naLamAMthI AvatuM pANI e naLanuM nathI paNa TAMkInuM che ema ApaNe je kAMI bhogavIe chIe e puNya ApaNuM nahIM prabhunuM che, prabhunI kRpAnuM che. (haMsA to motI bhUgemAMthI sAbhAra) For Private and Personal Use Only Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org samAcAra sA Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir amadAvAdanA AMbAvADI jainasaMghamAM pUjya AcAryazrI padmasAgarasAgarasUrIzvarajI ma. sA. no aitihAsika cAturmAsa praveza saMghabhaktinI gelamAM... : amadAvAdanA AMbAvADI zve. mU. pU. jaina saMghamAM varSAvAsa ka2vAnI AjIjI bharI ane lAMbAsamayanI vinaMtIne svIkArI pa. pU. rASTrasaMta AcArya bhagavaMta zrImad padmasAgarasUrIzvarajI ma. sA. Adi ThANA AMbAvADI jaina saMghamAM varSovAsa karavA padhAratA samagra AMbAvADI jaina saMghanA sabhyonA haiyA AnaMdanI laherakhIthI nAcI uThyA hatAM ane tA. 14-7-13ne ravivAra, aSADha suda chaThThanA divase pU. gurUbhagavaMtonuM sAmaiyuM karavA seTelAiTa-phana rIpalbIka sAme AvelI Arjava sosAyaTImAM zeTha zrI manISabhAI zAhanA nivAsasthAne uchaLatA kudatA, bhaktibharyA haiye vahelI savArathI umaTI paDyA hatAM. mahemAnone navakArazI karAvavAno lAbha zrI manISabhAie lIdho ane pachI turaMta suzobhAyamAna gajarAjo ane bahulakSaNA azvonI sAthe, gujarAtanI paraMparA pramANe dAMDiyArAsa, bhAtIgaLa kalAkAra vRMda, haiyAnA harakhane vyakta karatA ramujI vezabhUSA dhAraNa karanAra, ema kaho ke saMskRtinI vividha jhalaka ApatA karNapriya ane bhaktipadonI dhUna sAthe surIlI surAvalInI sarakatI sarItA sAthe jUlusano prAraMbha thayo ane traNeka ki.mI. jeTalA lAMbA mArgamAM Thera Thera mAnava maherAmaNa pU. gurUdeva zrI padmasAgarasUrIzvarajInI eka jhalaka ane mukhAraviMdanA darzana karavA umaTI paDI hatI, ane pU. gurUdeva potAnI lAkSaNika mudrAmAM saune potAnA hAthane UMco karI AzIrvAdanI amIvRSTi karatA hatA. varasAde vihAra mATe virAma lIdho : AgaLanA divase ane rAtre anarAdhAra varaselo varasAda paNa visAmo lai pU. gurUdevazrInA varSAvAsa mahotsavanA julUsane nihALavA jANe ke thaMbhI gayo hato, 'jinazAsanano jayajayakAra' 'gurUjI amAro aMtaranAda amane Apo AzirvAda'nA gaganabhedI nArAthI gAjatI zobhAyAtrA varSAvAsanA viziSTha pravacano ane anuSThAna mATe ubhA karela, zamiyANAmAM AvI pahoMcatA upasthita vizALa medanIe pU. zrInuM natamastake, hRdayanA bhAvathI svAgata karyuM hatuM, For Private and Personal Use Only Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra zrutasAgara - 30 varSAvAsanA kAryakramo : www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 31 pU. munirAja zrI vimalasAgarajI ma. sA. e temanI dhAradAra vANImAM cAturmAsa kaho ke varSAvAsanI ane A samayagALA daramyAna dharma, cAritrya, ahiMsA-prema, jAgRti jevA viSayone AvarI letA kAryakramonuM mahattva eka alaga aMdAjamAM samajAvatA zamIyANAmAM upasthita jaMgI medanI ApharIna pokArI gaI hatI. 5. pU. gaNivarya zrI prazAMtasAgarajI ma. sAhebe tapa-japa-saMyama jevA viSayone AvarI laI cAturmAsamAM dharmaparAyaNa banI jIvanane dharmathI vaNI levAnA avasarane AvakArI saune dharma-nyAya-nIti ane sadAcAranA mArge cAlavA temanI viziSTha vANImAM preraNA ApI hatI. lAkheNuM gurUpUjana : pU. zrIone kAmaLI oDhADavA ane varSAvAsanuM prathama gurUpUjana karavAnI bolI bolavAmAM upasthita sau jaina-jainetaroe jabaradasta utsAha batAvyo, ane lAkho rUpiyA kharcI A lAkheNo lAbha lIdhA hatAM. muMbaInA eka grupe kAmaLI oDhADavAno ane zrI manISabhAie gurUpUjanano lAbha potAnA parivAranA sadasyo, snehIo ane mitro sAthe lIdho hato. jaina saMgItakAra zrI RSabha zAhe potAnA madhura kaMThe bhaktigIta ane svAgata gIta saMgItanA sAte sUro sAthe raju karyuM hatuM. sone prasannatA joie che : For Private and Personal Use Only rASTrasaMta pa. pU. AcArya bhagavaMta zrImad padmasAgarasUrIzvarajI ma. sA. e potAnI AgavI zailImAM jaNAvyuM hatuM ke tIrthaMkara bhASita dharma atimahAna ane prAcIna che teozrIe jaNAvyuM hatuM ke sRSTinA sahu jIvo sukha-zAMtinuM varadAna icche che, tananI svasthatA ane mananI prasannatA sau jhaMkhe che ema kahI pUjyazrIe umeryuM ke karmanA baMdhana toDI, mukta banI sau uDAna kare ane sau sujJAna prApta kare tevI zubhecchAo che. pUjyazrIe vadhumAM jaNAvyuM ke varSAvAsa daramyAna mAro ane amArA sahuno prayAsa e ja raheze ke pratyeka parivAramAM zuddha premanI saravANI phuTe, phleza ane saMtApanuM vAtAvaraNa khatama thAya, kaTutA ane kaDavAza kyAMya na rahe tene saMlagna pravacana-anuSThAna AdinuM Ayojana karavAmAM Avaze. pa. pU. AcAryadeveza zrImad kailAsasAgarasUrIzvarajInA AzIrvAda ane puNya prayAsothI zrI AMbAvADI jaina saMghanI sthApanA 33 jeTalA varSo agAu phakta 27 parivAranA Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 32 julAI * 2013 sabhyo dvArA thai hatI je Aje pUjyazrInI avirata kRpAthI Aje 1100 gharanA sabhyono banelo A saMgha che je uttarottara pragati karatAM rahe ane jainadharmano jayajayakAra karato-karAvato rahe tevA AziSa ApyA hatA. varSAvAsa mahotsavano prAraMbhe saMgha pramukha zrI cInubhAi zAha svAgata pravacana karI zrI saMghanA itihAsanI jhAMkhI karAvI hatI. bhAvika mahemAnothI zamiyANo chalakAyo : A samAraMbhamAM gujarAta rAjyanA zikSaNamaMtrI zrI bhUpendrasiMha cuDAsamA mahAnagarI muMbainA nagarapati zrImAna narendrabhAi mahetA, pUrva gRharAjyamaMtrI zrI praphulabhAi paTela, sirohInA mahArAjA zrImAna raghuvIrasiMhajI ane jANItA udyogapati zrI ramaNIkabhAi aMbANI, dhArAsabhyazrI rAkezabhAi zAha, myuni. sTenDIMga kamITInA ceramenazrI bhUpendrabhAI paTela, pAlaDI-vAsaNA-AMbAvADIsAbaramatI vigere vorDanA myuni. kAunsIlarazrIo ane aneka gaNamAnya mahAnubhAvo moTI saMkhyAmAM upasthita thayA hatAM. samagra samArohanuM saMcAlana zrI jItubhAI zAhe karyuM hatuM. samArohanA aMte upasthita saune mATe svAmivAtsalyano lAbha zrI manISabhAi zAha parivAre lIdho hato. bArInI jALImAMthI hAtha nAkhI caNA levAnA prayAsamAM eka vAnara caNA muThThImAM bharI le che paNa pachI mahI vALelo hAtha bahAra nIkaLato nathI ane vAnara muMjhAya che tyAM ene eka sAdhu bhagavaMta samajAve che ke caNA mukI de, mahI khulI jaze, phasAyelo hAtha nIkaLI jaze... ane hAtha nIkaLI jAya che tyAgathI mukti maLe che. - AcAryazrI padmasAgarasurIzvarajI ma. sA. For Private and Personal Use Only Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir pU. gurudevazrInA cAturmAsa praveza prasaMganI pAvana kSaNo HTTPSREICC jAgaraNa kA mahApa TrasaMtapaya ANSARKARSAIRAT mahArAja yazasvI varSAvAsave jAgaraNa parva bavAvatAra pU. gurudevazrI potAnA vizAla samudAya sAce. 'ame tamArA chIe' nI lAgaNI abhivyakta karatA zrI saMghanA sabhyo ane gurubhakto. For Private and Personal Use Only Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir mAsAzanAkA nivArA sAmAnamAsajhiAyAnAkapaniyo zrAkalA aAmatAlachalAbasiAmagaDiyAdita vANigrANavAAmahAlAlAlimA nizANAkatAlayAnatinavAprati gAnAkaNAmANAvaNayaviditine yAgarasivAevasivAkabaDabhiva paDaesivAnAgarasivAdAsuddhA sinaaraaydaannisivaammNsivaani| sivA ghAmamivAsiyasivAr3Alana vimitrAbAhariyasikappatinighANAdA pArasaMgAmaMsivAmanivasaMzivAjAba BOOK-POST / PRINTED MATTER prakAzaka AcArya zrI kailAsasAgarasUri jJAnamaMdira zrI mahAvIra jaina ArAdhanA kendra, kobA, gAMdhInagara - 382007 phona naM. (079) 23276204, 205, 252 pheksa : (079) 23276249 E-mail : gyanmandir@kobatirth.org website : www.kobatirth.org For Private and Personal Use Only