Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ anupekSA ould b ENTERTATARAKOTTER SUU A.zrI nayacaMdrasAgarasUri ma.sA. IN HVIRAJMATALALALLA
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ AgamoddhAraka pa.pU.AcAryadeva zrI AnaMdasAgarasUrIzvarajI ma.sA. siddhacakra ArAdhaka zAsanasubhaTa pU.A.zrI candrasAgarasUrIzvarajI ma.sA. pU.mahopAdhyAya zrI dharmasAgarajI ma.sA. sAdhaka-vAcaka-saMzodhaka pU.paMnyAsapravara zrI abhayasAgarajI ma.sA. zAsanaprabhAvaka pU.A. zrI azokasAgarasUri ma.sA. vyAkhyAnakuzala pU.A.zrI hemacaMdrasAgarasUri ma.sA. prabhubhakti rasika pU.A.zrI jinacaMdrasAgarasUri ma.sA. tattvajJa nispRhi pU.muni zrI pUrNAnaMdasAgarajI ma.sA.
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIpAla kathA anuprekSA ... lekhaka... bAMdhava tripuTI, zAsanaprabhAvaka pU. AcArya zrI hemacaMdrasAgarasUrijI ma. ke ziSyaratna vardhamAna taponidhi pU.AcArya nayacaMdrasAgarasUrijI ma. ... hindI anuvAdaka... AgamoddhAraka sAgara samudAya ke sAdhvIzrI pUrNayazAzrIjI ke praziSyA sAhityaratnA pU.sAdhvIzrI padmavarSAzrIjI ma.sA.
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIpAla kathA anuprekSA pUrNAnaMda prakAzana, amadAvAda prathama AvRtti : 2018 caitra mAsa kI zAzvatI olIjI nakala : 2000 mUlya : ru. 60/ mudraka : mana grAphiksa, surata vR prathamAvRtti : 2000 nakala (2016) dvitiyAvRtti : 3000 nakala (2017) pU. sAdhu-sAdhvIjI bhagavaMto ko evaM jJAnabhaMDAro ko bheMTa ... prAptisthAna... pUrNAnaMda prakAzana dharaNendra ama. zAha a-204, preraNA virAja- 2, caMdana pArTI ploTa ke sAmane, jodhapura gA~va, seTelAiTa, amadAvAda mo. 9376860712 ( dharaNendra) saMjaya je. hIrANI madhusudana apArTamenTa, pahale mAle. gItAMjalI, borIvalI-muMbaI mo. 9870027766 subhASabhAI vrajalAla vorA 'navakAra' baMgalo, galI naM 4, sIvila hospiTala ke pAsa, sAMgalI (mahArASTra) dhavalabhAI gaMgara 1243/2, saradAra sahanivAsa bhAve gesa ejansI ke sAmane, ApTe roDa, Dekkana jimakhAnA, pUNe (mahArASTra) zrI navakAra parivAra C/o. praviNa zrIzrImAla 431, kAlAnI nagara, jaina zvetAMbara maMdira ke pAsa, eyaraporTa roDa, indaura (ma. pra. ) - 452001 mo. 9424504078
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ samapaNa jinakI.. sevA me satata nau varSa rahane kA maukA milaa| jinakI... puNya-prabhAvaka nizrA se ciMtana zakti ke dvAra khuule| jinhoMne... sarvaprathama saMskRta meM zrIpAla-kathA paDhane ke lie bAdhya kiyaa| jinake... sAnnidhya ke prabhAva se tattvasparzana kI kucha anubhUti huii| aise... pUjyapAd tatvajJa vidvad nispRhI nirAzaMsI munivara zrI pUrNAnaMdasAgarajI mahArAja ke karakamalo meM MOICS - nayacaMdrasAgara TIT
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ divya AzIrvAda devasUra tapAgaccha sAmAcArI saMrakSaka, AgamoddhAraka pU. A. deva zrI AnaMdasAgarasUrIzvarajI ma. sA. siddhacakrasamArAdhaka pU. A. deva zrI caMdrasAgarasUrIzvarajI ma. sA. zAsanasubhaTa, ugrasaMyamI pU. mahopAdhyAya zrI dharmasAgarajI ma.sA. namaskAra mahAmaMtra sAdhaka, Agama vizArada pU. paMnyAsa gurudeva zrI abhayasAgarajI ma. sA. tattvajJa, niHspRhI munipravara zrI pUrNAnandasAgarajI ma. sA. zubha AzIrvAda jinAgamasevI pU.gacchAdhipati A. deva zrI daulatasAgarasUrIzvarajI ma. sA. bAMdhava - tripuTI zAsana - prabhAvaka pU. A. deva zrI azokasAgarasUrijI ma.sA. jinabhakti - rasika pU. A. deva zrI jinacaMdrasAgarasUrijI ma. sA. pravacana-prabhAvaka pU.A. deva zrI hemacaMdrasAgarasUrijI ma. sA.
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ ...sukRta ke sahabhAgI... ) 154ASYAM SEENEESAEER
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ | prakAzakIya kathA meM jaba ciMtana / anuprekSA milatI hai taba vaha kathAnuyoga banatA hai aura usa kathAnuyoga meM jaba AtmaprekSA jur3atI hai, taba vaha kalyANakArI banatA hai| zrIpAla-kathA yU~ to jinazAsana meM AbAla-vRddha taka prasiddha hai / hindI, gujarAtI, saMskRta, prAkRta meM aneka prakAzana ho cuke hai, lekina yaha anuprekSAmaya pustaka AtmAnuprekSA banAne vAlI pustakoM meM sabase pahalI hai| ____ zAsanaprabhAvaka pU.A.zrI hemacandrasAgarasUrijI ma. ke ziSyaratna vardhamAna taponidhi ziSya zilpI pU.A.zrI nayacaMdrasAgarasUri ma. dvArA likhita ArAdhaka bhAva ke guNoM para prakAza DAlatI isa pustaka ke prakAzana kA lAbha hamArI saMsthA ko milane kA ati AnaMda hai, isake lie hama pUjyazrI ke RNI hai| ___pustaka ke mukhapRSTha ko AkarSaka banAne ke lie zrI premalabhAI kApar3iyA ne apane citrasaMgraha meM se zrIpAla-mayaNA ke jIvana prasaMga ke vividha citra udAratA se die haiM, isake lie dila se AbhArI haiM / pU.A.deva zrI hemacandrasAgarasUrijI ma.sA.ne vyasta hone ke bAvajUda prastAvanA likhakara hama para upakAra kiyA hai| vi.saM. 2016 aura 2018 meM gujarAtI bhASA meM do-do AvRtti prakAzita huI / vAcaka varga aura ArAdhaka varga kI tarapha se ina dono AvRttio ko suMdara pratibhAva prApta huA aura sAtha hI hindI AvRtti prakAzita karane kI mAMga vAcaka varga kI tarapha se udbhavI aura satata mAMga banI rahI / ataH sAgarasamudAyavartinI pU.sAdhvIjI zrI pUrNayazAzrIjI kI ziSyA pU.sAdhvIjI zrI meghavarSAzrIjI ma.kI ziSyA sAhityaratnA pU.sA.zrI padmavarSAzrIjI ma.ne prastuta hindI bhASAMtara karane kI vinaMtI para unhoMne sarala aura rasaprada bhASA meM bhASAMtara kiyA |puu.saadhviijii ma.kI zrutabhakti kI saMsthA anumodanA karatI hai| pU.muni zrI RSabhacaMdrasAgarajI ma.ne prupha kI javAbadArI nibhAkara prakAzana kArya sarala banAyA hai / unakI zrutabhakti kI anumodanA / pUjyazrI ke ciMtana ko kalama ke mAdhyama se abhivyakti prApta hotI rahe, yahI zubha bhAvanA... - pUrNAnaMda prakAzana
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ / prastAvanA ) - pU.A.zrI hemacandrasAgarasUrijI ma. paiMtAlIsa lAkha yojana ke manuSya kSetra meM eka sAtha kisI anuSThAna kI ArAdhanA hotI ho to vaha hai navapadajI kI ArAdhanA aura vaha bhI anAdi anaMta hai / yaha ArAdhanA zAzvata hai, sanAtana hai / isake na Adi kA chora hai aura na aMta kA chora hai, navapada ArAdhanA yAni samagratayA saMpUrNa jinazAsana kI ArAdhanA / nau dinoM kI yaha ArAdhanA inhIM dino meM kyoM ? kyoMki ye dina ayana saMdhi ke haiM / uttarAyaNa aura dakSiNAyana kA milana kAla hai, aura isa saMdhikAla kA vizeSa prabhAva hai| sAmAnya se dusare samaya meM ArAdhanA karo aura saMdhi samaya meM karo, bahuta pharka hai / jinazAsana meM saMdhikAla kA mahattva aura prabhAva bahuta batAyA gayA hai / isa lie jitane bhI saMdhikAla hai, unhe sAdhane ke lie koI na koI anuSThAna batAyA hI gayA hai / aisA hI eka anuSThAna hai nvpd-olii| ___ pichale kucha barasoM se olI ke ArAdhako kI saMkhyA meM vRddhi hotI rahI hai| isase pUjya mahAtmAoM ke vyAkhyAna kI apekSA bhI baDhI hai / isase pravacana meM navapadajI aura zrIpAlacaritra ke viSaya kA vizleSaNa hotA hai / yU~ to zrIpAla caritra eka kathA hI hai, parantu tattvaciMtaka pUjyazrI zrIpAla-caritra ke pAtra aura ghaTanAoM ke pIche rahe rahasya ko pragaTa karate haiM / hama to soca bhI nahIM sakate ki yaha ghaTanA itanA suMdara saMdeza detI hai / jAnane ke bAda Azcarya bhI hotA hai aura ahobhAva bhii| isa viSaya meM hamAre parama tAraka pU.gurudevazrI abhayasAgarajI ma. kI vizeSatA : jaba jaba pUjyazrI ke navapada viSayaka vyAkhyAna aura zrIpAla-mayaNA ke jIvana-caritra kI ghaTanAoM kA marma-sphoTa hotA, usameM karmagraMtha kI bAte sAmAjika rItiyoM kI bAteM aura apane jIvana ke kartavyo kA aMguli-nirdeza sunane ko milatA taba A~khe vismaya se chalaka uThatI, AnaMda AtA /
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ aisI hI eka rahasya yAtrA kA anubhava isa pustaka ko par3hakara huaa| hamAre suvineya A.zrI nayacandrasAgarasUrijI ne apane ciMtana-kalaza se zrI zrIpAla-mayaNA ke jIvana-caritra para abhiSeka kiyA taba kaI AcchAdita vAstavikatAoM kA ghaTasphoTa huA / jaise ki - * uMbara aura mayaNA pahalI hI bAra milate haiM aura dono ke bIca jo saMvAda hotA hai usameM spaSTa patA calatA hai ki uMbara ne mayaNA meM divyatA ke aura mayaNA ne uMbara meM sattva ke darzana kie| * sacce dharma kI prApti ke lie puNyodaya se jyAdA Atmazuddhi anivArya * Aja prabhu-bhakti meM saMgItakAra aura vidhikAra kI mahattA bar3ha gaI hai| saMgItakAra stavana aura vidhikAraka vidhi ke bajAya bhASaNa-pravacana para dhyAna dene lageM haiM / patA nahIM calatA hai ki aisA karane se mUlabhUta tattva ke rupa meM birAjamAna prabhu gauNa ho jAte haiM aura AzAtanA ke bhAgI bananA par3atA hai| zrIpAla kumAra videza jAte hai taba mayaNA ko mAtA ke pAsa rakhate hai aura mayaNA bhI bAta mAna jAtI hai / isase mayaNA eka saMdeza detI hai ki lagAva se kartavya kA vizeSa mahattva hai / yaha saMdeza patni-bhaktoM ko sIkha detA hai ki mAtA bhakta bano, patni bhakta nahIM / devoM se mAnava kI mahattA adhika hai kyoki devo ke pAsa bhava pratyayika zakti hotI hai, jo puNya ke AdhIna hai aura mAnava ke pAsa guNapratyayika zakti hotI hai, jo puruSArtha ke AdhIna hai| Arya-saMskRti meM sasurajI kA kucha nahIM liyA jAtA, dUsare kA bhI nahIM liyA jAtA, parantu mAmA kI ora kA saba liyA hI jA sakatA hai / isI ukti ke anusAra zrIpAla-mayaNA mAmA ke ghara rukate hai, phira videza yAtrA para nikala jAte hai| SHAKTI
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ mayaNA ke sira para jaba vipatti ke bAdala ghira Ae, taba mayaNA svastha kaise raha sakI ? unake jIvana meM 3 maMtra asthimajjAvat bana cuke thebhUtakAla ko yAda nahI karanA, bhaviSya ke sapane nahIM dekhanA, basa vartamAna samhAla lo / sabako apanAne jaisI yaha sIkha hai| Aja ke lie jaina sAdhu ke lie vartamAna joga kA vyavahArika upayoga batAyA hai / isa viSaya kA suMdara vizleSaNa pragaTa kiyA hai| mayaNA, uMbara rANA ke pAsa AI taba prayogika vartana dvArA uMbara ne saMdeza diyA ki yogyatA se adhika kI apekSA nahIM karanA aura mila jAe to svIkAranA bhI nhiiN| * dUsare kA nukasAna dUra karane ke lie khuda nukasAna meM utara jAnA maMda mithyAtva kI nizAnI hai| * apane nukasAna ko dUra karane ke lie dUsaroM ke lAbha meM avarodha khar3A karanA kSudratA kI nizAnI hai| bhavAbhinandI ke ATha doSo kA varNana aura dhavala zeTha kA vRttAnta acchI taraha samajhAyA hai / aise kaI saMdeza aura saMketa isa anuprekSA ke pravAha meM samajhane ko milate hai| inase yaha khayAla AtA hai ki zrIpAla-mayaNA kI kathA mAtra kathA nahIM hai, parantu jIvana meM apanAne jaise aneka saMdezo kA yoga hai| suvineya AtmIya zrI nayacaMdrasAgarajI ke mAdhyama se aise aneka kathAnaka prakAza meM Ae yahI aMtara kI abhilASA aura AkAMkSA / -hemacandrasAgara
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ lekhakIya jinazAsana ke kathAnuyoga meM zrIpAlakathA eka mahattvapUrNa aura lokapriya I graMtha hai / caitra aura Asoja (kuMvAra) mahine kI zAzvata olI meM sabhI jaina saMghoM meM isa graMtha para pravacana hote hai / kaI mahApuruSoM ne aneka bhASAoM meM isa para rasaprada nivedana kiyA hai I pUjya tattvajJa munizrI pUrNAnandasAgarajI ma. sA. zAzvatI olI meM kisI na kisI eka zrIpAla kathA par3hane ke lie choTe choTe sAdhu mahAtmAoM ko AjJA karate / alaga-alaga zrIpAlakathAe~ par3hate par3hate kucha samasyAe~ khar3I hotI, unake nivAraNa ke lie pUchane para pU. tattvajJamunizrI ne vartamAna zrIpAla kathAoM ke mUla samAna pU. A. deva zrI ratnazekharasUri ma. dvArA prAkRta bhASA meM racita 'siri sirivAla kahA' par3hane ke lie sUcana kiyA / yaha graMtha par3hate lagA ki graMtharacanA kI maryAdA ke kAraNa hara zrIpAla - kathA meM koI na koI kathAMza gauNa kiyA gayA hai / isase surata-zikharajI ke saMgha daramyAna eka choTA prayAsa kiyA aura sirisirivAla kahA graMthAnusAra sarva kathAMzo ko lekara 1952 zloka pramANa saMpUrNa 'zrIpAla mayaNA'mRta kAvyam' kI racanA huI / lagabhaga 6 mAsa taka zrIpAla kathA citta meM ghUmane ke kAraNa vyAkhyAna yA ciMtana ke samaya naInaI tattva-sphuraNAe~ hotI rahI / ye bAra-bAra olI ke vyAkhyAna meM Ane lagI / zrIpAla kathA meM mayaNA kI mahattA se zrIpAla kI upAdAna -zuddhi, ArAdhaka bhAva, guNavaibhava, gaMbhIratA, saralatA, sahaja karmodaya kA svIkAra Adi aneka bAbateM jyAdA mahattvapUrNa lagane lagI / I
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ uMbara meM aMtaraguNa vaibhava nahIM hotA to mayaNA saMpUrNatayA niSphala hotii| uMbara-zrIpAla ke guNavaibhava ke sAtha-sAtha ajitasena, dhavala, zrIkAnta, mayaNAsuMdarI, surasuMdarI ke pAtroM kA saMdeza bhI vyAkhyAna meM Ane para loka rucikara banA aura pustaka kI mAMga AI / ATha varSa bAda punaH ArAdhaka zrotAo kI cAhanA aura mAMga ko dhyAna meM rakhakara kAma zuru kiyA / jo pustaka Apake hAthoM me hai vaha to mAtra aMgulI nirdeza svarupa hai, ciMtaka isase aneka gunA khola sakate haiM / jinazAsana kA kathAnuyoga baMda ratno kI peTI jaisA hai / peTI bAhara dekhane para lakar3I kI lagatI hai, para use kholeM to ratna milate hai / ciMtaka, vicAraka yA ArAdhaka...abhI aura jyAdA tattva saMgha-samAja ko de sakate haiM / pratyeka kathA vibhinna tattvasabhara dRSTikoNoM se socI jA sakatI hai| isa pustaka kI pAMDu lipi kI presa kopI karane meM jesara bena (baror3A), hetalabena (malAr3a) evaM sA.kalpapUrNAzrIjI ma. aura prUpha ceka ke lie muni RSabhacaMdrasAgara, muni ajitacandrasAgara, sA. pUrNitAzrIjI ma., sA.zrI divyatAzrIjI ma. Adi kA prayAsa anumodanIya hai| ____ aMta meM, uMbara kA guNavaibhava, sattva aura mayaNA kA viveka, dRr3hatA, zraddhA Adi jIvana meM ArAdhaka bhAva ke lie jarurI hai / aise guNo kI AMzika bhI prApti kisI vAcaka ko huI ho to, zrama kI saphalatA mAnakara virAma letA huuN| -nayacandrasAgara F
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ | anukrama / prakAzakIya prastAvanA lekhakIya 1. uMbara (zrIpAla) guNadarzana vartamAna meM jInA sIkho jo sthiti Ae, usakA svIkAra kara lo vartamAna yogyatA se adhika apekSA nahIM rakhanA yogyatA se adhika mila jAe, to svIkAra nahIM karanA yogyatA se adhika nahIM svIkArane para bhI mila jAe to khuza nahIM honA dUsaro ke nukasAna se hone vAlA phAyadA kabhI icchanIya nahIM gaMbhIra banie, dhIra banie satI kI bAta para na tarka, na dalIla jahA~ zraddhA vahA~ sarvasva, samarpaNa vahA~ camatkAra prabhudarzana praNidhAnapUrvaka darzana se pApanAza upAdAna (yogyatA) zuddha karo, utthAna hogA hI jo bhI dharmakriyA karanI hai, vo yogya rIti se sIkho siddhacakrajI kaba phalate hai ? para se nahIM, sva se pahacAne jAo mAtA ke prati AdarabhAva rakho, sevA karo SAR XII
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ dUsaroM ki mehanata kA liyA nahIM jAtA kauna sI zakti Age, deva kI yA manuSya kI ? dUsaroM kA mila jAe to bhI lenA nahIM puNya para pUrA bharosA bhAgya ajamAne ke lie sabako maukA do vaibhava-saMpatti meM DUbanA nahIM duzmana se bhI maitrIbhAva prabhu mile to nirbhIka bano 2. kyA bananA hai ? dhavala yA zrIpAla 3. maiM kauna ? zrIpAla yA zrIkAnta ? 4. parAkASThA; upakAra aura apakAra kI 5. adhika kyA ? zrIpAla ko milA vo yA zrIpAla ne choDA vo ? 6. mayaNA (madanA) aura surasuMdarI kaisI hai mayaNA kI zraddhA saccA kauna ? tapa kaba pUrA hotA hai ? 7. eka anuciMtana....zrIpAla kathA yAni apanI AtmakathA 8. zrIpAla kathA kA racanA kauzala 9. kiyA huA dharma kabhI niSphala nahIM hotA 10. navapada banAe... bhavAbhinaMdI se AtmAnaMdI 11. pariziSTa 1...pUjano meM maMDala Alekhana(mAMDalA) rahasya : eka anuciMtana 12. pariziSTa 2...pUjana akhaMDa kaba banatA hai ? 13. zrIpAla kathA-prasaMga-nAmAvali saMkSipta meM XIII
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ vAcaka bane AtmAnuprekSaka 'zrIpAla kathA anuprekSA' pustaka ciMtana-navanIta hai / apanI AtmA ke sAtha tulanA-darzana karane ke lie ciMtana hai| hamAre jIvana meM AnevAle prasaMgo meM hamArI manosthiti aura prakRti kaisI rahatI hai ? aura uMbara-zrIpAla kI kaisI hai| isakA ciMtana vAcaka ko karanA hai / isase ...yaha pustaka eka hI baiThaka meM par3ha lU~ aura bAjU para rakha dU~, aisA vicAra mata kIjiegA, parantu yaha pustaka... dhyAnapUrvaka cintanapUrvaka AtmatulanApUrvaka par3hane kA Agraha rkhiegaa|
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ / / OM hrIM zrIM siddhacakrAya namaH / / 1. uMbara - zrIpAla guNadarzana pUjya AcAryadeva zrI ratnazekharasUri ma.sAheba ne zrIpAla kathA racakara jaina-ajaina jagata para anahada upakAra kiyA hai / zrIpAla kathA mAtra kathA nahIM parantu kathAnuyoga hai / kathA ora kathAnuyoga meM kyA aMtara hai / kathA yAni mAtra kathA sunakara karNAnaMda pAnA / kathAnuyoga yAni ? kathAnuyoga zabda meM tIna vibhAga hai - kathA + anu + yoga yAni kathA ke pIche mana, vacana, kAyA ke yogoM ko le jAkara tattva pAnA yaha kathAnuyoga kA artha hai aura tattva ke mAdhyama se AtmAnaMda pAnA yaha kathAnuyoga kA rahasya hai / jaina zAsana meM kathA nahIM, kathAnuyoga kA mahattva hai / zrIpAla kathA, kathA nahIM, kathAnuyoga hai / isakA hara prasaMga tattva parosatA hai / AtmAnaMda kI anubhUti karane ke lie yaha mahAna graMtha hai para use pAne ke lie sUkSmadRSTi (vicArasaraNI) cAhie, jo milatI hai gurugama se yA moha kI maMdatA se tattva zravaNa-ciMtana karane se / T I pU.AcArya bhagavaMta meM kathA racanA kA adbhuta kauzalya hai / zrIpAla kathA ke prAraMbha meM kor3hI rupa meM zrIpAla kA praveza karavAyA hai / rupa-raMga, nAma, parivAra saba ber3haMgA hai / nAma uMbara hai, zarIra meM saMkrAmaka kor3ha roga hai / rAjA hone ke bAda bhI dara-dara bhaTakatA hai, akelA hai / kuSTharogiyoM ke sAtha rahanA par3a rahA hai, loga dhikkAra rahe hai / isa prastutikaraNa meM prastutakartA zrIpAla kathA anuprekSA
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ AcArya bhagavaMta kA rahasyamaya Azaya hai / siddhacakra kI ArAdhanA nirdhana, rogI akelA kare to bhI phalatI hI / ArAdhanA ke lie bAhya saMpatti nahIM, AMtara vaibhava kI jarurata hai / isa rahasya ko uMbara ke mAdhyama se AcArya bhagavaMta ne ujAgara kiyA hai / uMbara rANA kA bAla svarupa jitanA badasUrata hai, aMtara guNa vaibhava se utanA hI khUbasUrata hai / siddhacakra ke pariNAma pAne ke lie saMpatti nahIM, guNa jarurI hai, jinakA darzana uMbara rANA meM hotA hai / mayaNA milane ke bAda hI siddhacakra (dharma) uMbara ko milA, isase hama yaha mAnate haiM ki zrIpAla kathA meM mukhya pAtra mayaNA hai / mayaNA ke kAraNa uMbara zrIpAla bane yaha sthUladRSTi kI vicAraNA hai / sUkSmadRSTi yA tattvadRSTi se nididhyAsana ( ciMtana) kiyA jAe to uMbara mahAna aura guNavAna lageMge / yaha bhI AsAnI se samajha meM A sakegA ki siddhacakra ke phalane meM uMbara kI svayaM kI yogyatA thI / sUryodaya se pahale ujAsa svayaMbhU hotA hai, vaise hI mayaNA yA dharma milane se pahale kI yogya bhUmikA=upAdAna kI zuddhi uMbara kI khuda kI thI / uMbara meM prAthamika guNoM kA bhaMDAra thA / mayaNA ko guNavAna ArAdhaka uMbara milA to mayaNA saphala aura prabhAvaka banA sakI isalie kathA kA nAma 'mayaNA kathA' nahIM, 'zrIpAla kathA' hai / isa kathA meM mayaNA kI apekSA uMbara=zrIpAla mahattvapUrNa pAtra hai / zrIpAla kathA ke vAstavika rahasyoM ko samajhane ke lie itanA khayAla jarura honA cAhie ki mayaNA se milane ke pahale bhI zrIpAla meM guNasamRddhi kA Atmavaibhava ajaba - gajaba thA / use pahacAnanA jarurI hai / mayaNA milane ke pahale vAlA uMbara rANA hameM mUka upadeza de rahA hai / ekAdha upadeza jIvana meM apanA leMge to hameM bhI siddhacakra avazya phalegA / I vartamAna meM jInA sIkho uMbara rANA ekadama kharAba hAlata meM hai / gA~va gA~va bhaTaka rahA hai / hara rAjya ke rAja darabAra meM jAtA hai para apanI dayanIya sthiti kahI darzAtA nahIM hai / apanA pUrvakAla pradarzita kara kahIM yAcanA nahIM karatA hai / bhUtakAla zrIpAla kathA anuprekSA
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ kI paristhiti yA bhAvi ke svapna kisI ke sAmane kabhI nahIM kahe / uMbara kahatA he ki bhUta-bhAvi ko choDakara vartamAna meM jInA sIkho / bhUtakAla ko yAda karoge to duHkhI ho jAoge, bhAvi ke sapanoM meM vartamAna gumAoge / vartamAnasthiti ko AnaMda se svIkAranA uMbara sIkhAtA hai / ArAdhaka AtmA vartamAna meM hI jItA hai, isase hI sAdhubhagavaMta 'vartamAnajoga' zabda vAparate hai| jo sthiti Ae usakA svIkAra kara lo| __ zrIpAla janmajAta rAjabIja hai, sauMdaryavAna rAjakumAra hai / do varSa kI umra meM rAjyAbhiSeka ho gayA hai, cAroM ora khammA khammA ho rahI hai / duHkha kyA hotA hai, puNya karma kI pracuratA ke kAraNa sattA, saMpatti, vaibhava saba milA hai, kiMtu karma ne karavaTa badalI aura eka hI rAta meM saba chor3anA par3A / * vartamAna joga sAdhu bhagavaMto ke mukha se roja sunate hai / gocarI kI prArthanA karane se sAdhu-sAdhvI bhagavaMta vartamAna joga zabda bolate haiM / vartamAna joga hamArA pAribhASika zabda hai / gocarI kI vinaMtI ke bAda gurumukha se sune jAte vartamAna joga zabda se kadAcit Apa aisA samajhate hoMge ki mahArAja sAheba ko khapa hogA to padhAreMge. jarurata hogI to padhAreMge / nahIM, aisA koI artha nahIM hotA / Apa AhAra saMbaMdhI bAta karate hai, jabaki gurudeva gocarI kI bAta choDakara alaga hI bAta karate hai / gocarI ke lie AeMge, nahIM AeMge, khapa hai, khapa nahIM hai - aisI koI bAta nahIM karate hue sirpha itanA hI kahate hai - vartamAna joga joga-yoga yAni mana-vacana-kAyA arthAt hamAre mana-vacana-kAyA ke yoga sadA vartamAna meM pravartita hote haiM / hamArI jIvana paddhati vartamAna meM rahane kI hai / bhUtakAla kI jugAlI nahIM karanA, aura bhaviSyakAla ke sapane nahIM dekhanA / dono kAla hamAre hAtha meM nahIM hai / vartamAnakAla hamAre hAtha me haiM, use sAdha lene meM hI jIvana kI saphalatA hai / vartamAna kAla (samaya) hAtha meM se nikalane ke bAda lauTakara nahIM AtA / yaha upadeza hamArI vinaMtI ke javAba meM gurudeva batAte haiM / zrIpAla kathA anuprekSA
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'zrIpAla kA rAjyAdi lekara jAna se khatma kara dU~ / ' kAkA ajitasena kI isa durbuddhi kA patA calate hI choTI umra meM jAna bacAne mAtA kamalaprabhA zrIpAla ko lekara bhAgI / bAlyAvasthA meM hI sattA gaI, saMpatti gaI, vaibhava gayA / javAnI meM zarIra me kor3ha roga ho gayA, zarIra sar3a gayA / zrIpAla ko par3osiyoM ke supurda kara mAtA auSadhi lene kauzAMbI gaI aura AI nahIM / zrIpAla mA~ se bhI bichar3a gyaa| kor3ha se ghabarAkara par3osIyoM ne chor3a diyA / aMtataH sAta sau kor3hIyoM ke samUha meM mila gayA / itanA hone para bhI kahIM nirAzA nahIM hai, nahIM marane kA vicAra hai / zarIrameM bhayaMkara jalana hone para bhI cehare para koI udAsInatA nahIM hai / kisI ke prati napharata yA tiraskAra bhI nahIM hai / uMbara rANA kA svarupa kaisA behUdA hai / zarIra meM kuSTha roga hai, kurupatA kA rAja hai, satata pIpa nikala rahA hai, zarIra para makkhiyA~ bhinabhinA rahI haiM / rAste se gujaratA hai to loga pUchate hai, "kauna hai yaha / bhUta, preta yA pizAca?" koI use mAnavarupa meM svIkArane ke lie bhI taiyAra nahIM hai / usakA svarupa dekhakara pazu bhI r3ara jAte haiM / "Dhora khase kutarA bhase dhik dhik kare puraloka'" yaha varNana prasiddha hai / itanA hone para bhI uMbara prasanna hai, aMtara meM adamya utsAha hai, duHkha darda kI rekhA nahIM hai / jo sthiti AI hai, use sahajatAse svIkAra kara lI hai| uMbara kI yaha bhUmikA mayaNA milane ke pahale kI hai / hamAre jIvana meM kadAcit karmodaya palaTe aura jo thor3A bahuta milA hai, vaha bhI calA jAe, parivAra se bichur3a jAe, zarIra barAbara kAma nahIM kara sake to hamArI hAlata kyA ho ? zubha karma ke udaya meM jo AnaMda hai vo AnaMda azubha ke udaya meM kahA TikatA hai ? uMbara ko jaba taka mayaNA nahIM milI, dharma nahIM milA, siddhacakrajI nahIM mile, usake pahale hI janmajAtasahaja samajha to milI hI hai| puNya-pApa ke udaya se mahattvapUrNa AtmA kI bhUmikA hai / sUryodaya se zrIpAla kathA anuprekSA
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ pahale ujAsa hotA hai / aise bhAvadharma milane ke pahale guNa kA ujAsa hotA hai, ughAr3a hotA hai / uMbara ko abhI dharma nahIM milA hai, mithyAtva maMda hai / maMda mithyAtva kI bhUmikA para ArAdhaka bhAva ko khIMcakara lAne vAleM prakaTa hote hai; yaha bAta uMbara ke mAdhyama se samajhanA hai / guNa sahaja uMbara hame kahate hai, ''jo bhI sthiti AtI hai, usakA svIkAra kara lo, bhAgo mata / hara paristhiti karma ke AdhIna hai, aura karma hamane hI kie hai; svIkAra meM hI majA hai, nirjarA hai / pratikAra mata karo / pratikAra meM sajA hai, Azrava-karma kA hI baMdha hai, isalie sAmane se AnevAlI paristhiti kA samabhAva se, AnaMda se svAgata kara lo, yaha ArAdhaka bhAva kI bhUmikA hai / vartamAna yogyatA se adhika apekSA nahIM rakhanA / uMbara mUla `to rAjakumAra hai / rAjyAbhiSeka ho gayA hai para sage kAkA ke kAraNa vikaTa paristhiti ho gaI hai / rAjya-parivAra-dhana- -vaibhava- saMpatti-sattA saba gumAyA hai, taMdurastI bhI khoI hai / sAta sau kor3hiyo ke sAtha rahanA par3A hai / unhoMne apanA nAyaka banAkara uMbara rANA nAma rakhA hai / umra ho gaI hai / gA~va gA~va kanyA kI zodha meM ghUma rahe hai / gUMgI- lUlI- laMgaDIdAsI - rogI kanyA kI yAcanA kara rahe hai I uMbara rANA ko khyAla hai ki maiM rAjabIja hU~, rAjA hU~, bhaviSya meM rAjA banane ke aramAna bhI aMtara meM base hai / phira bhI uMbara ne kabhI rAjakumArI kI mAMga nahIM kI hai / aisI-vaisI hI kanyA mAMgI hai / uMbara mAnate hai - abhI merI paristhiti hI aisI hai ki vartamAna kAla kI yogyatA se adhika apekSA rakhU~gA to duHkhI hI honevAlA hU~ / icchA karanA, para apanI yogyatA se adhika nahIM karanA, yaha samajha hIM ArAdhaka kI yogyatA hai / uMbara kahate hai, 'zrIpAla bananA hai, to yogya bhUmikA se Age bar3hakara icchA nahIM karanA / yogyatA se adhika mila jAe to svIkAra nahIM karanA / uMbara aura sAta sau kor3hiyo kA TolA ghUmate ghUmate ujjaina A zrIpAla kathA anuprekSA
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ phuNcaa| rAste meM prajApAla rAjA mile / unake Age 'mUMgI-baharI-apaMgarogI yA hInakula kI kanyA kI hI yathocita mAMga rakhI / prajApAla rAjA ne rAjadarabAra meM bulAkAra solaha-zrRMgAroM se sajI apsarA jaisI rAjakanyA mayaNA dene kI bAta khii| uMbara ko to patthara lene jAte ratna mila gayA / gA~va gA~va meM daiva ruThA thA, yahA~ to sAkSAt daiva prasanna ho gaye / sau-dosau rupaye milane kI ginatI ho aura karor3o rupaye mila jAe to kitanI khuzI ho ? iMsAna nAcane laga jAe, lekina uMbara manA kara rahA hai / prajApAla rAjA ne jaise hI mayaNA kI bAta rakhI, turaMta hI uMbara ne kahA 'na zobhe kAka kaMThe muktAphala taNI mAlA' uMbara mayaNA kA svIkAra karane se iMkAra kara rahA hai / lAbha kitanA bhI bar3A ho, para merI pacAne kI yogyatA nahIM hai / pacAne kI tAkata nahIM ho to ajIrNa ho jAtA hai, yaha bAta uMbara samajhatA thA / rAjakanyA mayaNA ke sivAya punaH vo pahale vAlI bAta hI doharAtA hai / yogyatA se adhika mile to svIkAra nahIM karanA, isa prasaMga meM uMbara rANA yahI kara rahA hai / yogyatA se adhika nahIM svIkArane para bhI mila jAe to khuza nahIM honA - uMbara ne prajApAla rAjA ko mayaNA ke lie manA kiyA, yaha anucita ho rahA hai, aisA kahane para bhI prajApAla rAjA ke eka vacana para mayaNA ne turanta jAkara uMbara kA hAtha pakar3a liyA / uMbara ne hAtha khIMcA para mayaNA majabUta rahI / Akhira uMbara mayaNA ko khaccara para biThAkara ujjaina ke rAjamArgo se gujara rahe hai / mayaNA kA bhAvi aMdhakAramaya hai / rAjAzAhI bhoga-vilAsa ke svapna bikhara gae haiM / duHkhapUrNa sthiti hone ke bAvajUda karmasiddhAMta aura pitR-vacana kA pAlana kA pUrNa saMtoSa-AnaMda hai / isake viparIta uMbara ko lambe samaya ke bAda bahuta mehanata karane para kanyA kI prApti kI apekSA pUrI huI hai / kanyA bhI devI jaisI suMdara aura suzIla hai / apekSA se kaI gunA lAbha milA hai / isa avasara para AnaMda kI avadhi hI nahIM rahanI cAhie, lekina uMbara gamagIna hai / mana meM khinnatA hai / unake aMtara meM yaha zrIpAla kathA anuprekSA
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ bAta sthira hai ki pacAne kI zakti se adhika lene se kauna sukhI ho sakatA hai| uMbara soMcatA hai ki merI aisI kharAba paristhiti meM yaha saba anucita ho rahA hai / bhale hI ghoSaNA karane kA bar3A lAbha milA hai, para ucita nahIM hai, khuza hone jaisA nahIM hai / udAsa cehare se rAjamArgo se gujaratA huA nagara ke bAhara apane sthAna para Ate haiM / yogyatA se adhika mila jAe to ArAdhaka AtmA kabhI khuza nahIM hotA, yaha saMdeza uMbara de rahe hai| dUsaroM ke nukasAna se honevAlA phAyadA kabhI icchanIya nahIM hai| dharma-prApti kI pUrva bhUmikA kaisI hotI hai? yaha uMbara ke jIvana se mila sakatI hai / hamArI sthiti aisI hai ki lAbha huA aura AnaMda hotA hai aura lAbha bhI paudgalika lAbha / uMbara kI sthiti alaga hI hai / vo paudgalika lAbha kI apekSA se hI ghUma rahe hai / jyAdA milA hai to bhI udAsa hai / sthAna para Ate-Ate zAma ho cukI hai / Dere-taMbU meM uMbara aura mayaNA hI hai / uMbara manomaMthana kara rahA hai / jo bhI ghaTita huA vo anucita laga rahA hai / bhale hI mayaNA khuda AI hai, prasanna hai, para uMbara ke hRdaya meM TIsa hai / apane kor3ha se mayaNA kA rupa-lAvaNya-sauMdarya naSTa ho jAegA / dUsaroM ke nukazAna se apanA lAbha ? yaha bAta uMbara kA hRdaya nahIM svIkAratA / lambe samaya taka kA mauna toDakara uMbara mayaNA se kahetA hai, 'devI ! abhI bhI kucha bigaDA nahIM hai / yahA~ se jAnA hI zreyaskara hai / merA roga ApakA jIvanadeha-Arogya saba kucha khatama kara degA / isalie yahA~ se jAkara ucita sthAna DhUMDha lenA / yahA~ uMbara kI manodazA vicAraNIya hai / kitanI mehanata se kanyA milI hai, ise bhejane ka bAda dUsarI milegI yA nahIM ? yaha prazna to khar3A hI hai / 'yaha to mere manA karane para bhI sAmane se milI hai, to bhale isakA nasIba' aisA vicAra uMbara ko nahIM AtA / aMtara meM mAtra parahita ciMtA hI basI hai| apanA bar3A lAbha chor3akara bhI dUsaroM kA nukasAna rokane ke lie taiyAra hai / yaha bhUmikA maMda mithyAtva kI hai / dharmaprApti ke pUrva hI hRdaya kA komala honA AtmavikAsa kI bhUmikA hai| zrIpAla kathA anuprekSA
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ uMbara kI bAta sunakara mayaNA kI AMkhoM se sAvana-bhAdoM barasane lagate hai / kahIM nahIM roI mayaNA yahA~ ro-rokara manA karatI hai / 'paMca kI sAkSI meM pitA kI AjJAnusAra eka bAra jise pati ke rupa meM svIkAra kiyA vahIM jIvanaparyaMta raheMge / ' mayaNA kI aisI dRDhatA hone para bhI uMbara alaga-alaga tarIke se mayaNA ko samajhAne kA prayatna karatA haiM / mayaNA apanI bAta choDane ke lie rAjI nahIM hai / vo koDhI pati ko AjIvana svIkArane ke lie taiyAra hai / pUrI rAta uMbara kA citta vyathita rahA / bAtoM bAtoM meM subaha ho gaI / sUryadeva ko bhI jaise khyAla A gayA ki dono jana nahIM, sajjana hai, mAnava nahIM, mahAmAnava hai / apanA baDA lAbha gavA~kara paraciMtA magna yaha mahApuruSa hai, aura jIvana kA balidAna dene vAlI yaha zIlavatI nArI hai| uMbara pUrI rAta kevala mayaNA ko nahIM, hameM bhI samajhAte haiM ki, dUsaro ke nukasAna ke badale kabhI lAbha nahIM uThAnA cAhie / nikaTa bhaviSyameM nizcita hI saccA dharma milegaa| gaMbhIra banie, dhIra bnie| uMbara ke bhItara meM sahaja rahe guNoM kA vicAra cala rahA hai / uMbara dharmI nahIM hai, dharma kyA hai ? use patA nahIM hai, lekina AMtarika pariNati kI zuddhi sahaja bhAva se hai / upajAU jamIna meM bIja giratA hai, to phalatA-phUlatA hI hai / vaise hI AMtarazuddhi vAle jIva ko dharma milatA hai to phalatA hI hai / uMbara ko bhale dharma nahIM milA para bhUmikA-zuddhi joradAra thI / (hameM dharma milA hai, para pariNati zuddha nahIM hai / mahAn kauna ? hama yA uMbara ? yaha hame hI nizcita karanA hai| pUrI rAta vArtAlApa claa| mayaNA ko honevAlA nukasAna uMbara ko maMjUra nahIM thA aura mayaNA uMbara ko chor3ane ke lie rAjI nahIM thI / isI jaddojahada meM rAta pUrI ho gaI para yahIM se zuru huA uMbara aura mayaNA kA jIvana / dharma milane se pahale hI gaMbhIratA guNa AnA hai aura ucchRkhala vRtti jAtI hai / uMbara kI gaMbhIratA gajaba kI hai / aba mayaNA jAnevAlI nahIM hai yaha zrIpAla kathA anuprekSA
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ nirNaya ho gayA hai, taba bhI uMbara apanI saccI bhI baDAI nahIM karatA hai, ki mayaNA ! abhI meM rogI hU~ to kyA huA, vaise to rAjaputra huuN| tuM kisI hAlImavAlI ke ke sAtha nahIM AI hai / itanA bhI kahA hotA to mayaNA ko kitanI zAMti milatI ! para uMbara isa viSaya meM mauna hai / uMbara samajhate hai ki aisI bAtoM meM kevala svaprazaMsA hI hai / uMbara-zrIpAla ne jIvana meM kahIM bhI apanI jAta nahIM kholI hai / sirpha apanA paricaya hI diyA hotA to bhI kaI jagaha samAdhAna yA saralatA ho jAtI / koDha rogI the taba, svayaMvara meM yA cAMDAla hone kA kalaMka lagA taba bhI kahIM bhI zrIpAla ne apanA paricaya nahIM diyA / sabhI prasaMgo meM mahattvapUrNa prasaMga yaha hai / mayaNA apanA pUrA jIvana homa karane ke lie taiyAra ho gaI hai, to bhI zrIpAla ne paricaya nahIM diyA hai / vartamAnakAla meM jo sthiti hai usase na to Age-pIche huA aura nahIM kucha bolA / yaha ucca koTi kI gaMbhIratA hai / taba mayaNA ne bhI pUchA nahIM ki Apa kauna hai / roga miTane ke bAda bhI kucha pUchA nahIM / guNa meM guNa mila jAte hai / mayaNA kI yaha dhIratA hai, dhIratA kI parAkASThA hai jo dharmI kA lakSaNa hai / dharmI banane kA yaha mahattvapUrNa guNa hai / uMbara hame kahate hai gaMbhIra bano / satya hI hone para bhI saba bolA nahIM jAtA / dharma Ane ke pahale hI sahaja gaMbhIratA aMtara meM prakaTa hotI hai / satI kI bAta para na tarka, na dalIla / subaha hote hI mayaNA ne yugAdi deva ko juhArane kI bAta kahI, uMbara taiyAra ho gae / usake sAtha cale / koI tarka, dalIla yA anya bAta nahIM / pUrI rAta mayaNA ke rupa lAvaNya kI ciMtA karane vAle uMbara ne mayaNA ke paricita rAjavaidya ke pAsa jAkara upacAra kI bAta bhI nahIM kI / mayaNA kI surakSA ke lie bhI roga kA upacAra aba jarurI ho gayA thA / mayaNA ke pAsa gahane haiM, rAjavaidya kA paricaya bhI hai to bhI uMbara kucha nahIM bolate hai / mayaNA ke sAtha jinAlaya jAte hai / eka strI kI bAta maunapUrvaka svIkAra lete hai / rAta ke vArtAlApa dvArA uMbara ne isa rAjakanyA meM dehadarzana nahIM zrIpAla kathA anuprekSA
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ devIdarzana kiyA hai, satItvadarzana kiyA hai / vAstavika dRSTi se pUrI rAta kA vArtAlApa gauNa hai / isa vArtAlApa ke mAdhyama se eka-dUsare ke Atmadala kI hI pahacAna huI hai / uMbara ne mayaNA meM satItva-darzana kiyA aura mayaNA ne uMbara meM satvadarzana kiyA hai / apane baDe lAbha khokara bhI dUsaroM kA hita dekhanevAlA yaha satvazAlI puruSa hai , mahAna puruSa hai / prathama rAtri meM donoM ne eka-dUsare kA dehadarzana nahI, Atmadarzana kiyA hai / uMbara uMbara hai, bhale koDhI hai, vo kucha nahIM karate, unakA guNasamRddha Atmadala hI aisI pravRti karavAtA hai / unakI hara pravRtti para vicAradhArA yA hara nirNaya ke pIche koI na koI rahasya chipA hai / mayaNA ke jinAlayagamana ke kathana se uMbara taiyAra ho jAtA haiM / vaidyarAja ke yahA~ jAne kI yA anya koI bAta nahIM karate hai / yaha vyAvahArika dRSTi se thoDA anucita lage para uMbara kahate haiM ki satItva kI parIkSA hone ke bAda koI tarka nahIM, eka mAtra satItva ke kAraNa vacana mAnane vAle hone para bhI uMbara patni-dIvAne nahIM bane / vo saMpUrNa sAvadhAna haiM / jaba zrIpAla paradesa kamAne jAne kI bAta karate haiM, mayaNA sAtha jAne kA prastAva rakhatI hai para zrIpAla sajAga hai / paradezagamana ke samaya meM zrIpAla mayaNA ko spaSTa manA karate hai| zrIpAla kitane vyavahAradakSa the / mA~ akelI hai, umra ho gaI hai, sevA ke lie mayaNA ko choDa jAte hai / yahAM uMbara kahate hai 'jahA~ satItva-vahA~ sadbhAva , koI tarka-dalIla nahIM, paraMtu strI ke pIche pAgala bhI nahIM bananA / jahA~ zraddhA vahA~ sarvasva, samarpaNa vahA~ cmtkaar| mayaNA ke kahane se uMbara prabhu ke darzana karane jAte haiM / uMbara ne jIvana meM pahalI bAra hI prabhu ke darzana kie hai / arihaMta prabhu kaise hai / unake guNa kaise hai ? unakI stuti kaise kI jAtI hai ? kucha patA nahI hai, phira bhI camatkAra hotA hai / prabhu ke kaMTha meM rahI huI mAlA aura hAtha meM rahA bIjorA uchalakara uMbara ke pAsa AtA hai / Upara kI dRSTi se lagatA hai mayaNA kI zraddhA, agniparIkSA phalI, magara thoDI gaharAI meM jaaeN| dono cIjeM uMbara ke zrIpAla kathA anuprekSA
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ pAsa kyoM AI / sumadhura kaMTha se bhAvavAhI stutiyoM se stavanA karatI mayaNA kI apekSA uMbara kA prabhu ke prati sadbhAva-samarpaNa bhAva vizeSa thA / mayaNA ne to zAstrAbhyAsa kiyA hai| prabhu kA svarupa jAnatI hai, aura stavanA karatI hai| uMbara ko kucha bhI patA nahIM hai| pahalI bAra dekhA hai, to bhAva kahA~ se Ae ? prabhu kauna hai| unake guNa kA leza bhI paricaya nahIM hai / to bhI mayaNA ke mAdhyama se prabhu ko pahacAnakara tanmaya bana gae hai / mayaNA satI strI hai / daivI zakti hai, mahAna nArI hai, isase vizeSa zakti koI nahIM ho sakatI / nizAcarcA ke bAda uMbara ke aMtara kI yaha AsthA banI hai| satI strI hara jagaha nahIM jhukatI, aisI satI strI jise namaskAra karatI ho, jhukatI ho, vaha nizcita divya tattva honA caahie| ogha saMjJA (sAmAnya) se prabhu kI divyatA dikhatI haiN| ahobhAva paidA huA hai, 'aho ! yaha kauna haiM, satI strI bhI inheM namaskAra karatI haiN| basa isI ogha saMjJA ke ahobhAva ne uMbara se Atma-samarpaNa karavAyA haiN| hAtha joDakara khaDe hai, stuti ke lie zabdo ke sAthiye nahIM hai, hai to basa ahobhAva, AtmabhAva kA samarpaNa / mayaNA stutiyo kI saragama bahAtI hai, uMbara to do hAtha joDakara mUka khaDA hai| zarIra khaDA hai, AtmA prabhumaya hai| jagata kA niyama hai, jahA~ ahobhAva hotA hai, vahA~ jagata bhUlA jAtA hai / uMbara jagata bhUlakara jagatpati meM ekAkAra bane haiM / pahalI bAra darzana kie aura prabhumaya bana gae / tAdAtmya bhAva se prabhu-darzana kara rahe haiM / bhaktiyoga kA niyama hai, bhakta bhagavAnamaya banatA hai, to bhagavAna ko bhakta meM avataraNa lenA hI par3atA hai / bhakta ke Age bhagavAna kI yaha lAcArI hai / isase eka apekSA se jagaha jagaha para bhagavAna se bhakta kI tAkata adhika batAI hai / para bhakta bananA kaThina hai / tilaka lagAkara bhakta bana dikhanA jitanA AsAna hai, vAstavika bhakta bananA utanA hI kaThina hai / bhakta banane ke lie sarvasva samarpaNa bhAva cAhie / merA kucha bhI nahIM hai aura maiM prabhu kA hU~, sarvasva samarpaNa bhAva kI isa bhUmikA meM uMbara AtA hai / bhUmikA joradAra hai to sAmane se javAba bhI sacoTa milatA hai / puSpamAlA aura bIjorA dono maMgala pratIka uMbara ke pAsa Ate haiM / zrIpAla kathA anuprekSA
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ hA~, eka bAta samajhane jaisI hai, uMbara kA samarpaNa svArtha ke lie nahIM hai / merA zubha hogA, roga jAegA, aisI kisI bhAvanA se tadAkAra nahIM banA / niHsvArtha bhAva kA samarpaNa hai / 'divyazakti hai, basa ! jhuka jAo' yaha uMbara hamase kaha rahe haiN| uMbara kA bhayaMkara pApodaya cala rahA hai / isase hI rAjya-parivArasaMpatti-vaibhava-sattA-deha-nAma saba cala gayA hai, Arogya bhI barAbara nahIM hai / aise pApodaya meM bhI uMbara kA upAdAna (yogyatA) yathAvat TikA hai / uMbara rogAdi se ghire haiM para upAdAna kI dRSTi meM guNoM ke bhaMDAra haiM / AtmA kI yogyatA hI kitanI suMdara pariNata huI hai / upAdAna kI zuddhi puNya se nahIM para karma kI laghutA-maMdatA se AtI hai / dharmaprApti ke lie puNyodaya se bhI Atma-zuddhi adhika jarurI hai / zAstrakAro kI yaha bAta uMbara ke jIvana se hameM samajha AtI hai / puNyodaya dharma ke saMyoga de sakatA hai, para saphalatA Atmazuddhi se hI zakya haiM / prabhudarzana praNidhAnapUrvaka mayaNA-uMbara bhagavAna ke samakSa hAtha joDakara khaDe hai / merA kyA hogA? isakI lezamAtra ciMtA mayaNA nahIM karatI / hRdaya meM zAsana-niMdA kA apAra duHkha hai / dukhate dila se mayaNA ekAgra banakara prabhu kI bhAvavAhI stuti bola rahI hai / uMbara prabhumaya bana gae hai, usa samaya prabhu ke kaNTha se mAlA aura hathelI se bIjorA uchalatA hai / mayaNA ko donoM cIjeM dikhatI hai / uMbara prabhu meM rata ho gae hai, prabhu ke sivAya kucha dikhAI nahIM de rahA hai / yaha praNidhAna kI bhUmikA hai / uMbara ko prabhu kA paricaya nahIM hai, para praNidhAna ho gayA hai / prabhudarzana kI mastI meM vyavadhAna bAdhaka nahIM banate hai / yaha kauna sI bhUmikA hogI ? prabhudarzana kI, prabhumaya banane kI / jaba mayaNA kahatI hai, 'svAmInAtha ! grahaNa kara lIjIe, yaha prabhukRpA hai / yaha zaguna hai / '' taba uMbara kA dhyAna usa ora jAtA hai / vaha jaldI se donoM hAthoM meM una dono zubha saMketoM kA svIkAra kara letA hai / zrIpAla kathA anuprekSA
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ kaisI hai bhakta kI praNidhAna sahita bhakti ? kaisI hai bhagavAna kI bhakta ke prati karuNA? uMbara hameM prabhu-darzana kaise karanA yaha sIkhA rahe haiM / prabhu-darzana karanA hI ho to prabhumaya bananA paDatA hai / jagatapati ke darzana ke lie jagata ko bhUlanA paDatA hai / uMbara kahate haiM samajha par3eM yA nahIM paDe para niHsvArthabhAva se samarpaNa ke sAtha praNidhAnapUrvaka prabhudarzana karo, jIvana meM nayA ujAsa hogA, jIvana prakAzamaya banegA / darzana se pApanAza ___ mayaNA-uMbara prabhu-darzana karate hai / uMbara to pahalI bAra hI prabhudarzana kara rahe hai / donoM kA pApodaya cala rahA hai, para AI huI sthiti kA prasanna mukha se svIkAra kara liyA hai / aisI sthiti meM bhI uMbara mayaNA ke vacana se darzana karane jAte haiM / prabhu-darzana kA sabase pahalA prabhAva hamAre pApa-nAza karanA hai / bAla-gopAla prasiddha 'darzanaM deva devasya'stuti meM mokSa kI bAta AkharI hai / puNya kI bAta bhI aMtima hai, pApa-nAza kI bAta pahalI hai / pUrva bhavoM meM apanI mana-vacana-kAyA kI azubha pravRttiyoM se jo pApa bAMdhe hai, jo azubha saMskAra lekara Ae hai, unheM dUra karane kI tAkata prabhu-darzana meM hai| 'darzanaM deva devasya' zloka meM pratimA ke darzana nahIM, devAdhideva ke darzana karane se pApa-nAza hotA hai, yaha bAta spaSTa batAI hai / pratimA prabhu taka pahu~cane kA mAdhyama hai / uMbara ko pratimA meM divyatattva ke darzana hote hai / prabhu-tattva ke darzana hote hai, isase ekAkAra bana jAte haiM / apanA aura jagata kA bhAna bhUlakara paramatattva ke darzana meM lIna bana gae haiM / hama bhI prabhu-darzana karate hai, kula paraMparA se darzana karane ke saMskAra hai, isameM samajha mila jAe to hamArI bhI pravRtti badala jAtI hai / pratimA nahIM para hAjarAhajUra paramAtmA-divya tattva birAjamAna hai, aisA bhAva Ae to hI tU hI-tU hI bhAva pragaTa hotA hai / yahA~ uMbara saMdeza de rahe haiM, 'prabhu ke eka hI bAra ke darzana pApanAza kara sakate hai, bazarte pratimA meM prabhu ke darzana karo / '' zrIpAla kathA anuprekSA
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ upAdAna ( yogyatA) zuddha karo utthAna hogA hI / T jinAlaya meM darzana kara mayaNA ke sAtha gurudeva ke pAsa jAte haiM / dharma kriyA kI jAnakArI nahIM hone se mayaNA kI dekhAdekhI yaMtravat guruvaMdana karate haiM / gurudeva kI najara uMbara kI tarapha hai, mayaNA se to ve aupacArika hI pUchate haiM ki yaha nararatna kauna hai ? unhoMne to apane AtmajJAna se uMbara kI AtmA ko pahacAna liyA hai / AtmA ke saudAgara zuddha upAdAnavAlI AtmA ko kyoM nahIM pahacAneMge ? uMbara to mauna hai, mAno sAdhaka hI na ho ! mayaNA ne sArI bAta kI, zAsana kI niMdA kI ciMtA vyakta kI, paraMtu gurudeva kyA kareM yadi samaya nahIM pakA ho to, yogya upAdAna vAlI vyakti nahIM ho to ? sUrideva kA dhyAna mayaNA kI sthiti aura usakI gaMbhIra bAta se jyAdA uMbara kI yogyatA para hai / munisuMdarasUri ma. sAmudrika zAstra aura bhAvi bhAvoM ke jJAtA hai, isase to mayA ke bolane se pahale uMbara ko 'nararatna' kahA / gA~va-gA~va aura deza--deza ghUmanevAle uMbara ko koI pahacAna nahIM sakA, Aja eka ne to pahacAna liyA / ratna jauharI ke hAtha meM jAtA hai to hI kiMmata hotI hai, bAkI to kauna AMka sakatA hai ? ratna ko jauharI nahIM mile taba taka ratna apanA prakAza nahIM chipAtA, camaka to aisI hI hotI hai / uMbara ko gurudeva nahIM mile taba taka kahIM bhI bhaTakate rahe, para guNaprakAza kahIM chipA nahIM, jhilamilAte hI rahe / uMbara kahate hai AtmaguNoM ko jhilamilAte rakho, upAdAna zuddha karo, kahIM na kahIM to jauharI mila hI jAegA, dhIraja rakhie / pUjya AcArya zrI munisuMdarasUri ma. ko yogya samaya aura upAdAna kI zuddhatA dikhAI detI hai, isase ve nararatna ko siddhacakra ke anuSThAna kA nirdeza karate hai / jo bhI dharmakriyA karanI hai, vaha yogya rIti se sIkho / pU. A. zrI munisuMdarasUri ma. ne pUrva meM se uddhRta kara uMbara - mayaNA ko siddhacakra kA vidhAna diyA / azvina zuklA saptamI se vidhAna-ArAdhanA prArambha karanA hai / jisameM abhI dera hai / mayaNA ko vidhi-vidhAna kA zrIpAla kathA anuprekSA
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ gaharAI se abhyAsa hai / uMbara vidhi-vidhAna se anajAna hai / uMbara aisA nahIM socate ki pUjA-vidhAna karate mayaNA jaisA kahegI, kara leMge / jo bhI dharmakriyA-ArAdhanA-pUjA-pUjana karanA hai vo pU.gurudeva se samajhane kI mehanata karate hai|'' siddhAnta (thiyarI) guru mahArAja se sIkha kara prayoga (prakTIkala) mayaNA se sIkhate haiM / kriyAtmaka dharma meM nipuNatA prApta karate hai / tattva ko bhAvAtmaka banAte hai / tattva-rahasya kA khyAla nahIM ho to ArAdhanA meM AnaMda kaise Ae ? uMbara ko mayaNA meM sIkhane meM laghutA, zarma mahasUsa nahIM hotI / vahA~ to hai kevala lagana / jo bhI anuSThAna karanA hai usakI samajha honI cAhie / hA~, uMbara yaha bhI nahIM soMcate hai ki vidhi karate jAU~gA aura samajhate jAU~gA / yadi aisA kiyA jAe to anuSThAna krama ke anubaMdha TUTate jAte haiM / vidhi kA krama-vicalana hone se adhyavasAya zuddhi jaisI honI cAhie vaisI nahIM ho pAtI hai / aisI samajha kisI ne nahIM dI / uMbara kI svayaM-bhU cetanA Atmadala hI yathocita pravRtti karA rahA hai / uMbara hamase kaha rahe hai, 'jo bhI anuSThAna-kriyA karate hoM usake pahale hI usake bAre meM samajha leM to anuSThAna ora pUjya-tattva ke prati ahobhAva-Adara hotA hai / cAlU vidhi meM samajhane kI pravRtti to vidhi kA anAdara, AzAtanA hai / aise meM vidhAna kaise phale? siddhacakrajI kaba phalate hai ? uMbara ne mayaNA ke sAtha Asoja (kuMvAra) zuklA saptamI se siddhacakra kI ArAdhanA zuru kI / ArAdhanA meM adamya utsAha hai / pahalA dina hai, pahalI bAra hI AyaMbila kA paccakkhANa kiyA hai / prabhu kI snAtrapUjA kara siddhacakrajI kA abhiSeka kiyA, zAMtikalaza kiyA, phira uMbara ne snAtrajala zarIra para lagAyA aura Azcarya ! aMtara meM agamya prasannatA paidA huI / varSoM se parezAna karanevAlA koDha roga aura usake nimitta zarIra meM honevAlI dAhajalana zAMta nahIM prazAMta ho gaI / kSaNamAtra meM saba ho gayA / prabhapUjA se dAhauSNatA-jalana-vedanA saba trAsajanaka paristhitiyA~ nau-do-gyAraha ho gii| zrIpAla kathA anuprekSA
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ uMbara ko kucha samajha nahIM A rahA hai / hA~ ! bAhya svarupa yathAvat hai, thA vesA hI koDhI hai to bhI 'citta prasanne re pUjana phala kahyu' 'manaHprasannatAmeti' ina paMktiyoM kI sArthakatA kA anubhava karatA hai / yaha usakI apanI anubhUti hai, mayaNA ko to uMbara kahate haiM taba patA calatA hai / pahale dina hI siddhacakrajI phale isameM kAla yA cauthe Are kA prabhAva nahIM hai / prabhAva to bhakta aura bhagavAna ke saMbaMdha kA hai, aMtara kI bhakti kA hai / Aja bhI aneka puNyAtmAe~ siddhacakrajIkI phalazruti kA anubhava kara rahe hai| ArA cauthA ho yA pA~cavA, satayuga ho yA kaliyuga ho, siddhacakra to vahI ke vahI hai aura unakA prabhAva bhI vahI kA vahI hai / aMtara kI zraddhA, adamya utsAha, sarvasva bhoga se bhakti, upAdAna zuddhi-aMtara zuddhi, vidhi maryAdA kA pAlana, ahobhAva ye saba tatva hoMge to siddhacakrajI avazya phaleMge' uMbara apanI anubhUti batAte hai| TippaNI : Ajakala pUjanoM meM kriyAkArakoM kA varNanAtmaka samajha (lekcarabAjI) zuru ho gaI hai jo bilkula zAstramaryAdA rahita hai / pUjana ke eka dina pahale subaha / dopahara/ zAma ko samajhAne kA kAryakrama rakhA jAe to phira bhI ucita hai / bAkI to cAlU pUjana meM bhASaNa dene se (1) vidhi-maryAdA kA bhaMga hotA hai / maMtrAkSaro ke krama meM vilaMba hotA hai| (2) dIkSAdi prasaMgoM meM bhagavAna ke samakSa AcArya bhagavaMta bhI upadeza nahIM dete to eka sAmAnya kriyAkAraka ko bhagavAna ke sAmane bhASaNa dene kA adhikAra kisane diyA ? bhagavAna kI AmanyA TUTa rahI hai / (3) samajha acchI de to kriyAkAraka acchA, bhale phira maMtroccAraNa azuddha hoM, vidhi meM gaDabaDa ho (kyoMki isa bAta meM saba anajAna hai ) zuddha-sAttvika aura uccAra zuddhavAle kriyAkArako kI kiMmata kama ho rahI hai / isa viSaya meM ArAdhaka jAgRta hoMge to vidhizuddhi, uccArazuddhi aura maryAdA zuddhi kA punaH jAgaraNa hogA / vidhAno kI anubhUti kA prArambha hogA / para se nahIM, sva se pahacAne jaao| zrI siddhacakra ke prabhAva se uMbara kA koDha roga zamana ho gayA / auSadha ke lie gai mA~ kamalaprabhA bhI lauTa AI / mayaNA kI mAtA rupasuMdarI jinAlaya meM milI / apane sthAna para le jAkara kamalaprabhA ne putra kA paricaya diyA / rupasuMdarI khuza ho gaI / prajApAla rAjA ko samAcAra bheje / prajApAla rAjA ne zrIpAla-mayaNA kA rAjamahala meM svAgata kiyA / zrIpAla kathA anuprekSA
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ eka dina zAma ko zrIpAla ghuDasavArI kara rahA thA / devakumAra jaise rupavAna yuvAna ko dekhakara kisI prajAjana ne dUsare se pUchA, ''yaha kauna hai ?'' usane javAba diyA, ''apane rAjA kA jamAI hai / " dhIre se bole gaye yaha zabdA zrIpAla ke kAno se jA TakarAe~ / zabdoM se zrIpAla cauMka gae / yaha kyA ? maiM sasurajI yAni dUsare ke mAdhyama se pahacAnA jAU~ ? merI svataMtra pahacAna nahIM hai ? maiM mere apane bhAvoM se kyoM pahacAnA jAU~ ? vicAroM me caDe aura gahare utara gae / apanI pahacAna banAne kA dRDha nizcaya kara liyA / ghara gae, caina nahIM paDa rahA hai / mA~ beTe ko udAsa dekhakara ciMtita hokara pUchatI hai, ''beTA ! kyA huA ? kisI ne kucha kahA ? apamAna kiyA ? koI roga satA rahA hai ?'' vAtsalya bhAva se pUche gae praznoM kA uttara dete udAsamukhI zrIpAla ne kahA, 'kucha nahIM / '' bahuta pUchane para kahA, "maiM rAjaputra hU~, to bhI mere nAma se, guNa se nahIM, sasurajI ke nAma se pahacAnA jAtA hU~, yaha Aja patA calA hai / 'yaha rAjA kA jamAI hai' ina zabdoMne mujhe hilA diyA hai / aba maiM apane nAma se pahacAnA jAU~gA / apanA rAjya pAkara 'apane sAmrAjya kA svAmI hUM' isa taraha pahacAnA jAU~ tabhI zAMti hogI / I zrIpAla pahalI bAra sasurajI ke nAma se pahacAna sunakara jAga gae / apanA rAjya pAne kA dRDha saMkalpa kara liyA / zrIpAla hameM saMdeza de rahe hai, para se nahIM sva se pahacAne jAo, abhI hama deha ke nAma se pahacAne jA rahe haiM / jaba taka Atma-sAmrAjya pAne kA dRDha saMkalpa nahIM karoMge, taba taka karmasattA svasAmrAjya yAda bhI nahI Ane degI / zrIpAla kahate hai, ''jAga jAo aura dRDha saMkalpa karo / " mAtA ke prati Adara bhAva rakho, sevA karo / zrIpAla ko rAjya pAnA hai, isake lie sainya cAhie, sainya ke lie saMpatti cAhie / bAhubala se saMpatti pAne ke lie zrIpAla paradezagamana kI taiyArI karate hai / mayaNA bhI sAtha jAne ke lie utsuka hai / zrIpAla - mayaNA ke hara vacana kA pahale se hI Adara karate A rahe haiM / prathama prabhAta meM prabhu - zrIpAla kathA anuprekSA (17)
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ darzana ke prasaMga se lekara Aja taka satI ke vacana kA utthApana nahIM kiyA hai / Aja sAtha le jAne ke lie manA kara rahe haiM / vo kahate hai ki, 'mAtA kI sevA ke lie yahIM raha jAIe / '' mA~ ko akelA choDane ke lie zrIpAla kA mana rAjI nahIM hai / bAlyAvasthA meM bacAne ke lie rAjya choDA / bahuta kaSTa sahakara baDA kiyA, usa mA~ ko akelA kaise choDA jAe ? mAtA ke prati ahobhAva hai, aMtara meM bahumAna hai, mA~ kA ananya upakAra satata najara meM hai| isalie mayaNA ko sAtha nahIM le jAte hue sevA kI bAta karate haiM / mayaNA ke pratibaMdhaka banane kA prazna mukhya hotA to babbara kula se madanasenA aura ratnadvIpa se madanamaMjUSA ko sAtha kyoM le jAte ? siddhacakra ke prabhAva se pratibaMdhakatA kA prazna zrIpAla ko nahIM hai / mA~ kI sevA-bhakti zrIpAla ke aMtara meM basI hai / ArAdhaka AtmA kA mAtA ke prati bahumAna AdarabhAva honA cAhie / zrIpAla isa prasaMga se sIkha de rahe hai / dUsaroM kI mehanata kA liyA nahIM jAtA mayaNA ko mA~ kI sevA meM rakhakara zrIpAla akele hI hAtha meM mAtra talavAra lekara kamAne ke lie paradeza jAne ke lie nikalate haiM / pahalI rAta ko hI girikaMdarA me sAdhaka milatA hai / vo caMpakavRkSa ke nIce sAdhanA kara rahA hai / bahuta samaya ho gayA, para vidyA siddha nahIM ho rahI hai / zrIpAla ke siddhacakra-prabhAva se kSaNamAtra meM sAdhanA siddha ho gaI / vahA~ se donoM girinitaMba ke bhAga meM gae jahA~ usa sAdhaka ke guru rasa siddha kara rahe the, para saphala nahIM ho pA rahe the / __ zrIpAla kI dRSTi ke prabhAva se turaMta hI rasasiddhi ho gaI / sAdhaka zrIpAla ko upakArI ke taura para sAmane se svarNa dene ke lie taiyAra ho gayA / rasa-siddhi se zrIpAla jitanI cAhe utanI saMpatti prApta kara sakate haiM, apanA rAjya bhI prApta kara sakate haiN| vo jisa kAma ke lie nikale haiM, vo pahalI rAta meM hI pUrNa ho jAtA hai / lakSmI sAmane se tilaka karane ke lie taiyAra hai, para zrIpAla inakAra karate haiM / sAdhaka Agraha karatA haiM para zrIpAla lene ke lie zrIpAla kathA anuprekSA
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAjI nahIM haiM / aisA kyoM ? zrIpAla kahate hai ki jisakI mehanata kA hai usakA hI ginA jAtA hai, dUsaroM kI mehanata kA liyA nahIM jAtA / zrIpAla-mayaNA ko bhI chor3ane ke lie taiyAra the, yahA~ svarNa bhI choDa rahe hai / hamane kisI kA kAma kiyA ho to usase apekSAe~ kitanI ? zrIpAla niHspRhI haiM, ni:svArtha hai / tamAma sonA choDa diyA, isase unakA nirmohI bhAva prakaTa hotA hai / ArAdhaka puNyAtmA nirmohI hotA hai, anya kI mehanata ke phala meM apekSA nahIM rakhatA / kauna sI zakti Age ? deva kI yA manuSya kI? daivI zakti ne dhavala seTha ke jahAjoM ko aTakA diyA hai / zikotarI devI battIsa lakSaNavAle puruSa kI bali cAhatI hai / daivI tAkata ko haTAne kA koI anya upAya nahIM hai / zrIpAla mukhya jahAja ke stambha para caDhakara siddhacakra kA dhyAna dharakara eka huMkAra karatA hai aura zikotarI devI kI zakti palAyana ho jAtI hai / sAmAnyataH yaha kahA jAtA hai ki deva-devI meM zakti adhika hotI hai, para manuSya nirmala aura sAttvika ho aura dhyAna meM baiThA ho to deva-devI se bhI bar3ha jAtA hai / vyakti meM sattva ho to kahIM pIche nahIM rahatA hai / sAttvika manuSya ke sAmane daivI zakti atihIna he / isase hI satvazAlI ke sAmane deva hAtha joDakara khaDe rahate hai / sattva rakho, sAdhanA meM sthira bano to tuccha deva kahIM bhAga jAeMge / vahIM sAttvika deva sAmane se AeMge / zrIpAla siddhacakra kA dhyAna karate hai aura adhiSThAyaka deva turanta upasthita ho jAte haiM / sattva ora sAdhanA ho vahA~ deva khIMce cale Ate haiM / devoM kI bhavapratyayika zakti viziSTa hone ke bAvajUda mAnava kI guNa pratyayika zakti ke Age deva kamajora par3a jAte hai| satvazAlI ora saMyamI AtmAoM ke darzana-vaMdana ke lie deva Ate haiM / zrIpAla kahate haiM ki satva rakho, iSTa-divya tatva ko samarpita bano to deva bhI hamezA hAjira hote hai / zrIpAla kathA anuprekSA
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ dUsaroM kA mila jAe to bhI lenA nahIM zrIpAla rAjA banane ke aramAna lekara kamAne nikale hai / sAdhaka rasasiddhi de rahA thA to bhI nahIM lI / bharuca meM dhavala seTha ke sAtha yAtrA meM juDe hai| jahAja babbara kula pahu~ce / dhavala zeTha kara nahIM cukAte isalie vahA~ ke mahAkAla rAjA ne yuddha kara dhavala ko baMdI banA liyA aura peDa para ulTA laTakA diyA hai / dhavala kI saMpatti jabta kara rAjA nagara meM jA rahA hai / dhavala ne AdhI saMpatti zrIpAla ko dene kI bAta kara chuDAne kI vinaMtI kI / zrIpAla mahAkAla rAjA ke pIche jAkara use lalakArate haiM, donoM meM yuddha hotA hai / eka aura akele zrIpAla hai, dUsarI ora rAjA aura pUrA sainya hai para thoDI dera meM mahAkAla rAjA hAra jAtA hai / zrIpAla use bAMdhakara samudra ke taTa para dhavala ke sAmane lAte hai| dhavala ke jahAja chuDavAkara mahAkAla rAjA ko unakA rAjya lauTA dete hai / ___ zrIpAla ko rAjA banane ke aramAna hai / rAjanIti anusAra zrIpAla rAjA bana sakate hai| apane bAhubala se unhoMne mahAkAla rAjA ko harAyA hai, agara vo cAhate to rAjanIti ke anusAra apanA rAjyAbhiSeka karavA sakate the para vo rAjya jItane ke bAda bhI rAjya lauTA dete haiM / yahA~ zrIpAla ko vicAra bhI nahIM AtA ki maiM rAjA bana jAU~ / yahA~ zrIpAla paigAma dete hai ki ArAdhaka AtmA dUsaroM kI saMpatti ko apanI karane meM kabhI rAjI nahI hotA / zrIpAla ko dUsaroM kA rAjya lene meM AnaMda nahIM hai, svasAmrAjya kI hI cAha hai / zrIpAla ne mahAkAla rAjA se kahA hotA ki ApakA sainya lekara ajitasena kAkA se yuddha karanA hai to mahAkAla svayaM bhI yuddha karane sAtha Ate / mahAkAla zrIpAla ko upakArI mAnatA hai, para zrIpAla kA saMkalpa to apane sAmarthya se sAmrAjya prApta karanA thA / mahAkAla rAjA apanI putrI madanasenA se vivAha kI bAta rakhate hai| zrIpAla kathA anuprekSA
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIpAla kahate haiM, 'kulAdi jAne binA pUtrI nahIM dI jAtI / ' mahAkAla kahatA hai, 'AcAra se hI kula kA patA cala jAtA hai / '' yahA~ bhI zrIpAla pahale to vivAha kA inakAra hI karate haiM / rAjA AnaMda ke Avega meM aise ajJAta vyakti ko to apanI beTI nahIM de rahA hai, yaha talAza karate hai / yahA~ eka prazna honA svAbhAvika hai ki zrIpAla prajApAla ke sainya se rAjya jItanA nahIM cAhate, mahAkAla kA rAjya mila gayA to svIkAra nahIM karate to koMkaNa pradeza kI ThANA nagarI ke rAjA vasupAla jaba apanA rAjya dekara rAjyAbhiSeka kI bAta karate hai to zrIpAla kyoM svIkArate hai ? isa rAjA kI putrI madanamaMjarI bhI zrIpAla kA vivAha huA hai to sasura kA rAjya kyoM svIkAra kiyaa| uttara : zrIpAla ne zvasura pakSa ke kAraNa rAjya nahIM svIkAra para vasupAla rAjA zrIpAla ke mAmA haiM / isase vasupAla aura zrIpAla ke bIca mAmA-bhAMje kA riztA hai / dhavala seTha ne cAMDAla kA kalaMka lagAyA / zrIpAla ko pakaDane jAte yuddha huA / zrIpAla kA zaurya dekha vasupAla ne paricaya pUchA taba zrIpAla ke kahane se jahAja meM se dono striyoM ko bulAyA aura paricaya jAnA / ratnadvIpa meM madanasenA aura madanamaMjUSA ne cAraNa muni ke pavitra mukha se zrIpAla kA paricaya jAnA thA / unake kahane se rAjA ko patA calA ki yaha to merI bahana kA putra hai aura AnaMdita hotA hai / vasupAla rAjA ke putra nahIM hai; rAjya kise sauMpanA ? yaha prazna hai, isase apane bhAMje kA rAjyAbhiSeka kara zrIpAla ko rAjA banAte haiM / zrIpAla yahA~ vyAvahArika bAta batAte haiM ki samartha vyakti ko sasura se kucha nahIM lenA cAhie, dUsare kA bhI nahIM lenA cAhie, para mAmA jo de vo saba kucha liyA jA sakatA hai / bhAnaje ko mAmA se jitanA mile utanA kama hai| isa vyavahArika bAta bAta ko mahattva dekara mAmA vasupAla kA rAjya svIkArA hai| puNya para pUrA bharosA dhavala aura zrIpAla ke jahAja ratnadvIpa pahu~ce hai / vahA~ joradAra zrIpAla kathA anuprekSA
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyApAra cala rahA hai / zrIpAla ko jinAlaya ke dvAra baMdha hone ke samAcAra milate hai| zrIpAla jinAlaya darzana ora kautuka dekhane jAne ke lie taiyAra hote hai / dhavala inakAra karatA hai / zrIpAla apanA vyApAra dhavala ko soMpate hai / 'purAnA mAla becakara nayA mAla kharIda lenA / '' aisA kahakara vahA~ se ravAnA hote hai / zrIpAla jAnate haiM ki dhavala ke hRdaya meM mere lie irSyA kI Aga sulaga rahI hai / dhavala se mile jahAja, rAjaputrI se vivAha, rAjA kI ora se kanyAdAna meM mile baDe jahAja-inameM se dhavala ko kucha bhI acchA nahIM lagA / 'mujhase Age nikala gayA, isakA saba le lU~' aise vicAra calate rahate hai / zrIpAla kI hAjarI meM grAhako ko khIMca-khIMca kara le jAtA hai / zrIpAla ne apanA vyApAra dhavala ko diyA to dhavala prasanna ho gayA / usane socA mAla saste bhAva se becA aura mahaMge bhAva meM kharIdA aisA kahU~gA, mujhe dono tarapha se kamAI hogI / zrIpAla dhavala ko samajhatA hai to bhI mana meM koI zaMkAkuzaMkA nahIM rakhate haiN| eka kalpanA kIjie, ApakI dukAna meM jo mAla milatA hai vahI mAla bAju kI dukAna meM bhI milatA hai / bAjuvAlA Apake yahA~ AnevAle grAhakoM ko pakaDa pakaDa kara le jAtA hai, bhAva toDakara AkarSita karatA hai / ApakI unnati nahIM ho aisA hI satata soMcatA hai / aisI sthiti meM Apako 2-3 dina bAhara gA~va jAne kA ho jAe to dukAna kI cAbI paDosI ko dekara dhyAna rakhane ke lie kaheMge? zrIpAla ko karma-siddhAnta, puNya-pApa ke khela samajha meM A gae hai / zrIpAla ko puNya para pUrNa bharosA hai / puNya meM hogA to koI le jAnevAlA nahIM / bhAgya meM hogA to milegA hI / kisI para zaMkA-avizvAsa karane se kyA hogA / puNya nahIM ho yA pichale bhavoM ke lena-dena bAkI ho to hI sAmane vAlI vyakti ko china lene kA khayAla AtA hai / zrIpAla samajhateM hai ki pahale eka dina sattA-saMpatti saba thA, puNya gayA to saba calA gayA / puNya-prabhAva 22 zrIpAla kathA anuprekSA
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ se punaH milA hai / jaba taka puNya hai taba taka TikegA, zaMkA-kuzaMkA yA ArtadhyAna karane se kyA matalaba / zrIpAla kahate hai, 'puNya para bharosA karo, puNya hI balavAna hai, dUsaro para avizvAsa yA zaMkA mata karo / '' bhAgya AjamAne ke lie sabako maukA do| ratnasaMcayA nagarI meM jinamaMdira ke dvAra baMda ho cuke hai| rAjakumArI ke yogya puNyavAna vyakti kI dRSTi se hI maMdira ke dvAra khuleMge, aisI devavANI ho cukI hai / zrIpAla rasAle ke sAtha isa kautuka dekhane jAte hai / jinAlaya ke samIpa pahuMcakara zrIpAla sabase kahate haiM saba apanA bhAgya ajamAo / kramazaH sabako jinAlaya sanmukha bhejate hai / yU~ to nagarajano ne bhAgya AjamA kara dekhA para saba niSphala ho gae, to bhI zrIpAla sAtha vAle sabhI ko bhejate haiM. kisI kI dRSTi se dvAra nahIM khulate / Akhira meM zrIpAla kI dRSTi se hI khulate haiM aura kanakaketu rAjA rAjaputrI madanamaMjUSA kA vivAha zrIpAla se karate hai| zrIpAla ke mana meM udAtta bhAvanA hai / kahIM bhI svArtha kI bhAvanA yA saba mai hI le lU~ kI bhAvanA nahIM hai / jisake bhAgya meM hogA use milegA, aisA zrIpAla mAnate haiM / jisakA bhI bhAgyodaya hogA usameM zrIpAla ko AnaMda hai / na IrSyA hai, na vyagratA hai / ArAdhaka AtmA kaisI honI cAhie, yaha zrIpAla kI hara eka pravRtti meM, hara prasaMga meM jhalaka rahA hai| zrIpAla kahate hai sabako Age karo, saba Apako Age kreNge| bAjAra meM koI bar3A vyApArI bAhara se AyA ho aura kevala eka hI saudA karake turaMta nikala jAnevAlA ho aura saudA karanevAle ko jabardasta phAyadA hogA yaha spaSTa dikhatA hoM to Apa kyA kareMge ? pahale sabako jAne deMge yA svayaM jAeMge? apanI aura zrIpAla kI manodazA meM kitanA aMtara hai? vaibhava-saMpatti meM DUbanA nhiiN| zrIpAla kI baDhatI saMpatti do-do rAjakumArIyoM ke sAtha lagna, daheja meM milI apAra saMpatti dekhakara dhavala ko zrIpAla se atyaMta IrSyA hotI hai / zrIpAla kathA anuprekSA 23
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ khAlI hAtha Ane vAlA mujhase kitanA Age nikala gayA, yaha vicAra dhavala ko parezAna kara rahA hai / dimAga meM eka hI phitUra cala rahA hai, ''zrIpAla kA saba merA ho jAe aura ijjata bhI nahIM jAe / '' mAnava prakRti kaisI hai ? pApa karanA hai para chipakara, tAki ijjata nahIM jAnI cAhie / dhavala ko sajjana mitroM kI salAha jaMcatI nahI hai| durjana mitra use akele meM rAstA dikhAte hai, ki zrIpAla ko samudra meM dhakkA dekara DUbA do / dhavala ne yojanA banAkara zrIpAla ko dhakkA de diyA / zrIpAla ko nIce mRtyu dikha rahI hai, para hAya re ! o bApa re ! bacAo ! merI patniyoM kA kyA hogA ? saMpatti kA kyA hogA ? aisA koI vicAra nahIM AyA / unake mukha se sahaja zabda nikale Namo arihaMtANaM'' socie ! siddhacakrajI kaise otaprota hue hoMge / rakta kI bUMda bUMda meM AtmA ke pradeza pradeza para kaise vyApta hue hoMge / Aja kI bhASA meM kaheM to prabhu smaraNa ke saMskAra suSupta mana taka kaise jAma ho gae hai / zrIpAla ko dharma mile abhI sirpha 6-7 mahine hue hai, para arihaMta meM kaise eka-meka ho gae hai / saba khatama rahA hai para kahIM mana nahIM hai / hameM to janma se hI prabhU mile hai, para hRdaya meM prabhu Ae hai yA nahIM ? sahI samaya para prabhu yAda Ate hai yA nahIM ? hamArA mana kahA~ hai, paise meM yA prabhu me ? vibhu me yA vaibhava meM ? isakA patA to ApattikAla meM hI calatA hai / jo saMpatti vaibhava choDa kara jAnevAle hai, unakI mamatA nizcita durgati meM le jAne vAlI hai, siddhacakra ke prabhAva se yaha bAta zrIpAla kI samajha meM A gaI hai / isase hI to aisI sthiti meM bhI mana arihaMta-siddhacakra meM lagA hai / yahA~ zrIpAla kahate hai ki jo rahanevAlA nahIM hai, use bhale hI khuda ke pAsa rakhe, para usameM mana nahIM rakhanA yaha bhI eka sAdhanA-yoga hai / gRhastha avasthA meM alipta rahane kI kalA zrIpAla hameM sIkhA rahe haiM / duzmana se bhI maitrI bhAva bhugukaccha (bharuca) meM zrIpAla ne dhavala ke jahAja daivI pAza se chuDavAe phira zrIpAla dhavala ke sAtha hI jahAja meM dezATana ke lie jAte hai| zrIpAla kathA anuprekSA
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIpAla kI baDhatI saMpatti dekhakara dhavala ko IrSyA hotI hai / IrSyA usake aMtara ko jalA detI haiM / jisake jIvana meM irSyA, asUyA, matsara kA praveza ho jAtA hai, usakI kaisI sthiti hotI hai ? yaha samajhane ke lie dhavala ke sAmane najara karanI caahie| nAma dhavala hai, para aMtara mAyA-kapaTa kI kAlimA se bharA hai / zrIpAla ke sAtha bAhara se pitA jaisA, mitra jaisA vyavahAra rakhatA hai, para aMtara meM to saba chIna lene kI aura zrIpAla ko mArane kI vRtti hai / zrIpAla ko mAlUma honA hone ke bAvajUda dhavala meM kabhI napharata nahIM kI, kabhI tiraskAra nahIM kiyA, kabhI duzmana nahIM mAnA / bAhya vyavahAra to nirdoSa hI kiyA / AMtarika vyavahAra bhI kaluSita nahI kiyA / yaha ArAdhaka bhAva kA lakSaNa hai / ArAdhanA aMtarasparzI banI ho to AtmA maitrIbhAva se vAsita hotI hai / kastUrI ko kharAba sthAna para rakhate haiM to bhI vo suvAsa hI phailAtI hai / aise hI ArAdhaka AtmA duzmanoM kI mAyAjAla meM rahakara bhI maitrI suvAsa khotA nahIM hai / upAdAna kI zuddhi kI yaha uccatama bhUmikA hai / ArAdhaka AtmA samajhatI hai ki mere hajAroM duzmana hoMge to bhI ve merA mokSamArga nahIM roka sakate, para eka bhI vyakti ke prati zatrutA kA bhAva mujhe mokSamArga meM eka kadama bhI Age nahIM baDhane degaa| dhavala saba chIna lenA cAhatA hai, ajitasena ne saba le liyA hai / dono jAna se mArane ke lie taiyAra hue haiM to zrIpAla ko donoM ke prati upakArI bhAva hai / zrIpAla sIkha dete hai ki duzmana, nukasAna karanevAle, hairAna karanevAle ke prati maitrI-prema rakhanA hI dharma hai, eka bhI jIva ke prati duzmanI rakhanA adharma hai / prabhu mile to nirbhIka bno| zrIpAla svarAjya pAne ke lie arthopArjana ke lie nirbhIka banakara nikale hai / kisI bhI prakAra kA Dara unake hRdaya meM nahIM hai / hai to kevala svarAjya pAne kA saMkalpa, adamya utsAha / zrIpAla kathA anuprekSA 25
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharuca meM dhavala ke sainika Ae yA dhavala punaH rAjA ke sainika lekara AyA, kahIM bhI Dara nahIM hai / zIkotarI devI ke kathanAnusAra battIsa lakSaNavAle nara kI bali dene vAlI devI ko bhagAne kI bAta ho to bhI Dara nahIM hai| mahAkAla rAjA se akele laDane ke lie bhI zrIpAla taiyAra hai / dhavala ne zrIpAla ko samudra meM dhakkA de diyA / nIce mauta dikha rahI hai, saba chUTa rahA hai, jAna bhI jA rahI hai, taba bhI zrIpAla ko bhaya nahIM hai / kubaDe ke rupa meM dikha rahe zrIpAla ko svayaMvara meM Ae / aneka rAjA aura rAjakumAro se laDanA hai to bhI bhaya nahIM hai / kaisI bhI paristhiti Ae to bhI nirbhaya hai / zrIpAla samajhate hai ki maiM to pAmara hU~ / mere sara para paramezvara hai to phira ciMtA kaisI / mere sara para nAtha hai to anAtha kyo banU~ / merA kAma to prabhu ko hRdaya meM rakhakara samarpita rahanA hai, bAkI saba prabhu siddhacakra samhAle / zrIpAla kahate hai ki jo bhI prabhu ko kabhI nahIM choDatA use prabhu bhI kabhI nahI choDate / choTe bAlaka ko mele meM kevala mA~ kI aMgulI hI pakaDe rakhanI hotI hai, bAkI javAbadArI mA~ le letI hai / mA~ se to phira bhI bhUla ho sakatI hai, para prabhu to jagatmAtA hai, kahIM bhUla kI bAta hI nahIM hai / __jahA~-jahA~ saMkaTa AyA vahA~ vahA~ zrIpAla ne prabhu ko, siddhacakra ko yAda kiyA aura kSaNabhara meM to saMkaTa ke bAdala bikhara gae / zrIpAla ko jo milA, usameM vo apanA nahI, siddhacakra kA prabhAva mAnateM hai / jo milA hai usameM anAsakta bhAva hai, kahIM bhI mamatva nahIM hai / itanI saMpatti-sattA hone ke bAda bhI siddhacakra kI ArAdhanA parivAra sahita karate hai| jIvana navapadamaya bana cukA hai / isase hI putra ko rAjya soMpakara, rAjya kArya se nivRtta hokara siddhacakra kA dhyAna karate hai, vistAra se navapada ciMtana karate haiM, apanI AtmA ko hI arihaMtAdika navapada svarupI dekhate hai, dhyAna kI yaha kaisI uccatama bhUmikA hai! zrIpAla kathA anuprekSA
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIpAla ke vaibhava-saMpatti ora rAjapATa kI bAteM sunakara usa tarapha najara jAtI hai, para kabhI zrIpAla ke aMtaraguNa, guNasaMpatti, Atmavaibhava, ArAdhaka bhAva, upakAravRtti, nirdoSatA, anAsakta bhAva, dhyAna, sAdhanA kI ora najara gaI yA nhiiN| zrIpAla hameM saMdeza dete hai ki..... * prabhu mile to nirbhaya bano / * prabhu ke prati zraddhA rakho / / * anAsakta bhAva banAe rakho / * nivRtta banakara prabhu meM pravRtta bano / * ArAdhanA bhAvapUrNa aura parivAra ke sAtha karo / zrIpAla kI taraha aMtaravaibhava-aMtaraguNavaibhava meM ramaNatA karo / ArAdhanA ke sAtha dhyAna uMbara (zrIpAla) siddhacakra-navapada kI ArAdhanA ke sAtha navapada kA dhyAna karate the / jo ArAdhanA karate ho usameM satata upayogapraNidhAna rakhanA dhyAna hI hai / kintu ArAdhanA, pratikramaNa, kAussagga, khamAsamaNA, mAlA Adi karane ke bAda bhI AraMbha-samAraMbha kA tyAga kara ke taccitta banA rahanA, usake svarupa ciMtana ke mAdhyama se piMDasthAdi dhyAna yoga meM sthira honA hai, isakI vartamAna samaya meM atyaMta kamI dRSTigocara ho rahI hai / zrIpAla 4 / / sAla kI ArAdhanA daramyAna aura usake bAda bhI satata dhyAna meM hI rahate the / zrIpAla kathA anuprekSA 27
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2. kyA bananA hai ? zrIpAla, dhavala yA ajitasena zrIpAla kathA meM tIna mahattvapUrNa pAtra hai, zrIpAla, dhavala aura ajitasena / ina tInoM ke viSaya meM vicAra kara hama kisa pAtra ke bhAvoM meM jI rahe hai, yaha hameM hI nizcita karanA hai / zrIpAla : janmajAta guNavAna hai / unhoMne kabhI kisI ko kaSTa, duHkha nahIM diyA / apanA saba calA gayA para mana meM kheda, duHkha yA dInatA nahIM hai / vartamAna paristhiti kA svIkAra hai / apane kAraNa kisI ko duHkha mile yaha unake lie asahanIya hai / duniyA meM koI mujhe duHkha detA nahIM hai, saba mere upakArI hai, aisA unakA mAnanA hai isalie dhavala aura ajitasena dono upakArI lagate haiM / kisI ke prati irSyA, dveSa Adi nahIM hai / jo janma se guNavAna hai, vaha duzmana ko bhI upakArI mAnatA hai / niHsvArtha bhAva, saralatA, hara paristhiti kA ha~sate mu~ha svIkAra karanA, ye guNa jisameM hai vo zrIpAla kI phrema me phITa ho sakatA hai| aba bAta hai dhavala aura ajitasena kI... dono pAtra durjana hai / zrIpAla ko jAna se mArane aura unakA saba china lene kA duSTa bhAva donoM me hai / ArtadhyAna se bhI Age bar3hakara jAna se mArane kA raudradhyAna donoM ne kiyA hai / dhavala ne tIna bAra jAna se mArane kI yojanA banAI / 1228 zrIpAla kathA anuprekSA
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ (1) samudra meM dhakkA diyA (2) cAMDAla kA kalaMka car3AyA (3) kaTAra lekara mArane AyA / dhavala ko zrIpAla kA saba china lenA hai, para zrIpAla ne dhavala para bAra-bAra upakAra kiyA hai, mauta ke mu~ha se bacAyA hai, do bAra saMpatti bacAI hai, to bhI dhavala kI durjanavRtti nahIM jAtI hai / dhavala yAni apakAra kI parAkASThA / ajitasena ne bhI zrIpAla ko do bAra jAna se khatma karane kA prayAsa kiyA / zrIpAla do sAla ke the taba unake pitAjI kI mRtyu ho gaI thI / subuddhi maMtrI zrIpAla kA rAjyAbhiSeka kara rAjya-saMcAlana kara rahe hai / isa samaya meM ajitasena kAkA senA-bheda kara rAjya har3apa lete hai / zrIpAla ko mArane kA Adeza diyA hai / sainiko ko mArane ke lie bhejA, para puNya jAgrata hone se baca jAte hai| (1) zrIpAla ko bacapana meM jAna se mArane ke lie taiyAra hue / (2) rAjya mAMgane para apane hAthoM hI mArane ke lie ajitasena taiyAra ho ge| dhavala ne tIna bAra, ajitasena rAjA ne do bAra mArane kA prayatna kiyA / donoM me adhika durjanatA kisame hai ? zrIpAla kathA par3hane-sunanevAle ko dhavala meM hI adhika durjanatA najara AtI hai / ajitasena kA to zuru aura aMta meM mAtra do bAra AMzika pAtra AtA hai / jarA gaharAI se soMce to dhavala se bhI khUkhAra ajitasena the / dhavala ko IrSyA ho aisI sahaja sthiti to thI hI / apane sAmane khAlI hAtha Ae vyakti ko AsarA dene ke bAda vo apane se Age nikala jAe to sahaja IrSyA ho jAtI hai / koI pariNata dharmI puNyAtmA ho to IrSyA nahIM ho varanA thor3I bahuta IrSyA to hotI hI hai / hameM bhI dUsaroM kI tarakkI dekhakara AnaMda hotA hai yA IrSyA hotI hai ? svayaM soMce / dharmI banane ke lie ye bhUmikAe~ talAzanI cAhie / ajitasena khuda rAjA hai, khuda kA rAjya hai / bhAI kI mRtyu ke bAda bhatIje ko samhAlanA, taiyAra karanA, rakSaNa karanA unakA naitika-vyavahArika zrIpAla kathA anuprekSA
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ kartavya hai, kintu unhoMne senA-bheda kara rAjya china liyA / zrIpAla ko mArane ke lie sainika bheje / sakSama hone para zrIpAla ne madhura zabdoM me rAjya kI mAMga kI, taba bhI rAjya nahIM lauTAyA, balki punaH mArane ke lie taiyAra ho ge| dhavala se ajitasena adhika durjana hai kyoMki kartavya bhUlakara mArane ke lie taiyAra hue hai| rakSaka hI bhakSaka bana gae hai| dhavala ko to IrSyA hone ke nimitta mile, usane IrSyA kI para zrIpAla kA kucha nahIM le sakA / zrIpAla ke jIvana meM duHkha kA mUlabhUta kAraNa ajitasena hai / dhavala jaba-jaba duHkha dene gayA, taba-taba zrIpAla ko sukha-saMpatti kA aura kanyAe~ milatI hai| zrIpAla ko AMca taka nahIM AI / dhavala ke dvArA die jAne vAle duHkha ke samaya zrIpAla dharma kI zaraNa lete hai, jisase AbAda baca jAte hai / ajitasena ne jaba rAjya liyA taba dharma kI zaraNa nahIM thii| zrIpAla choTe the taba ajitasena ne rAjya china liyA para saMtoSa nahIM hai / sagA bhatIjA hai para punaH jAna se mArane ke lie taiyAra ho gae, svayaM hI yuddha karane jAte hai| dono meM adhika durjana ajitasena hai, aba jarA socie - janma se guNavAna ho, duzmana kA bhI bhalA karane kI bhAvanA ho, lU~-lU~ kI AkAMkSA nahIM ho to samajhanA ki zrIpAla kI phrema meM hama phiTa ho sakate haiM, para yaha to saMbhava nahIM hai, to aba kyA bananA hai ? dhavala yA ajitasena / ajitasena adhika khUkhAra hai / vyavahAra cuke hai| sage bhatIje kA rAja china liyA hai, phira bhI eka suMdara upadeza-saMdeza ajitasena hameM dete hai, "ApakA bhUtakAla cAhe jitanA bhI kharAba ho / jAga jAoge to baca jAoge, tira jAoge / jaba taka jIvita ho taba taka sudharane kA avasara zrIpAla ke sAtha yuddha meM ajitasena hArate haiM, sainika ajitasena ko bAMdhakara zrIpAla ke pAsa lAte hai / zrIpAla unake baMdhana khulavAkara paira meM girate hai, mAphI mAMgate hai aura unako rAjya svIkArane kA kahate hai, aura sirpha 430 zrIpAla kathA anuprekSA
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ apanA hI rAjya lene kI bAta karate hai / rAjanIti ke anusAra jo yuddha meM jIte usakA rAjya / isa nyAya se ajitasena kA rAjya bhI zrIpAla ko mila gayA hai / bacapana meM jisane parezAna kiyA hai, rAjya bhI le liyA hai, aise duzmana kA rAjya sahajatA se mila gayA hai to bhI zrIpAla sAmane se kahate hai, 'kAkAzrI ! Apa mere upakArI haiM / itane sAlo taka Apane merA rAjya samhAlA, varanA koI har3apa letA / '' durjana meM bhI guNa dekhanA yaha ArAdhaka bhAva hai / zrIpAla kA Atmadala dekhie, pahacAnie aura apanI AtmA ke sAtha tulanA kiijie| ApakI jamIna yA saMpatti par3osI ne china lI ho, kesa cala rahA ho, acAnaka ApakI aura par3osI donoM kI jamIna Apake nAma karavAne kA korTa se Adeza A jAe to hame majA hI majA, lekina ArAdhaka AtmA ko isameM AnaMda nahIM AtA, use to kisI kA kucha bhI lene kI icchA nahIM hotii| zrIpAla kAkAzrI ke paira me girakara mAphI mAMgate hai aura unakA rAjya vApisa sauMpate haiM / kaisA hogA yuddhabhUmi para banA vo adbhuta prasaMga / jahA~ lene ke lie yuddha hote hoM, usI bhUmi para dene kA yaha anokhA prasaMga banA hai / zrIpAla paira meM girakara mAphI mAMgakara kAkAzrI ko rAjya vApisa dete haiM / kAkAzrI khar3e hai, yuddha meM hAra kI vajaha se zarmiMdA hokara najare nIcI jhukAkara khar3e haiN| zrIpAla unake paira par3ate hai / kAkAzrI kI najara nIcI hone se zrIpAla para paDatI hai, dRSTi khulatI hai / citta ke dvAra khula jAte haiM / kaisA hai yaha bhatIjA ! abhI to jiMdagI zuru huI hai / abhI to duniyA dekhI nahIM, jAnI bhI nahIM to bhI kitanI gaMbhIratA hai, kitanI udAratA hai ! kaisA vinayI hai ! mujhe upakArI mAnakAra merA rAjya lauTA rahA hai / yaha svapna hai yA satya ? mere kAraNa yaha itane sAlo taka bhaTakA, kitanI ApattiyoM ne ise gherA to bhI yaha rAjya de rahA hai / maiM vRddha ho gayA, itane sAlo taka zAsana kiyA, bhatIje kA rAja chinakara sattA jamAI, to bhI rAjya kA moha nahIM chuTa rahA hai / isane madhura zabdoM me rAjya vApisa mAMgA to bhI maiM lobhI, rAjya sattA meM Asakta zrIpAla kathA anuprekSA
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ banakara yuddha ke lie taiyAra ho gayA / maiM abhI bhI rAjya chor3ane ke lie taiyAra nahIM hU~, aura yaha yuvAnI meM bhI rAjya jItakara lauTA rahA hai / yaha bhatIjA hai yA bhagavAna ! dhanya hai isa guNavAna bhatIje ko ! dhikkAra hai mujha lobhI ko ! kaisA vinaya ! kaisI namratA ! kaisI sahiSNutA ! kaise bhAvavAhI zabda ! kahA~ se AyA yaha saba ? eka hI khUna paraMparA hone para bhI jamIna AsamAna kA aMtara !!! ajitasena zrIpAla ke guNoM kA Avartana karate haiM aura apane Apa ko dhikkArate haiM / jagata kA sanAtana niyama hai ki jaba taka paraguNadarzana kI dRSTi kA vikAsa nahIM hotA, taba taka svadoSadarzana kI dRSTi prakaTa nahIM hotI, isase hI paraguNadarzana ko dharma kA pravezadvAra kahA hai / guNAnurAga dharma ko prakaTa karatA hai / hamAre jIvana meM guNAnurAga, paraguNadarzana kI bhAvanA jAgI yA nahIM ? jahA~ jAte hai vahA~ kevala apanI hI prazaMsA karanA, apane meM guNa nahIM ho to bhI AropaNa karake gAnA / apane doSoM ko bhI suMdara lepa karake guNa ke rupa meM gAte haiM / kaisI vRtti hai hamArI ? paraguNadarzana Adi dharma-prApti ke pUrva kI bhUmikA hai, vo bhI hamameM prakaTa huI yA nahIM ? yaha yakSa prazna hai / ajitasena yuddhabhUmi para zrIpAla ke vinaya, niHspRhatA, udAratA, niHsvArthabhAva dekhakara vicAroM meM ghira gae haiM / apane para Aja taka ghamaMDa thA, aba apanI jAta para napharata ho rahI hai / kahA~ zrIpAla aura kahA~ maiM ? kahA~ usakI javAnI aura kahA~ merA buDhApA ? kahA~ vo guNo kA udyAna aura kahA~ meM durguNoM se pUrA ? yuddhabhUmi kA yuddha to kaba kA pUrA ho gayA hai, zAMti ho gaI hai, para aba cittapradeza meM vicAroM kA ghamAsAna cAlU ho gayA hai / apane Apa ko dhikkAra rahe haiN| rAjya kI lolupatA meM pUrA jIvana nicor3a diyA, kabhI AtmakalyANa kA vicAra hI nahIM AyA ? khuda se prazna kara rahe haiM. (he Atmana ! bar3appana kisame hai / mujhame yA bhatIje meM ? ina bhayaMkara pApoM se merI kaisI durgati hogI, kauna bacAegA ? durgati dAyaka rAjya kA kyA karanA ?'' bhAvanAoM me car3he hai aura usI yuddhabhUmi meM vairAgya bhAva prakaTa huA hai / svayaM ne zramaNaveza grahaNa kiyA aura yAvajjIva 'karemi bhaMte' kA uccAraNa kara liyaa| vizuddha saMyamajIvana kA pAlana kara jJAna-dhyAna meM Age bar3ha rahe hai / 432 zrIpAla kathA anuprekSA
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ kAlAMtara meM avadhijJAna utpanna huA / AtmakalyANa kA mArga khula gayA hai / ajitasena kahate hai, "bhale hI bhUtakAla bhayaMkara thA, jAga gae to baca gae / AtmajAgRti tamAma doSa dUra kara avazya Atma-kalyANa kregii|'' hama janmataH guNavAna nahIM hai, isase zrIpAla kI kakSA meM nahIM A sakate to hameM kyA bananA haiM ? ajitasena kI taraha jAgRti bhAva A gayA to kalyANa varanA dhavala kI taraha Akhira taka nahIM jAge to gae kAma se / durgati hamAre lie taiyAra hai| dhavala upakArI ke upakAra bhUla cUkA hai / zrIpAla ne dhavala ko apane mahala meM rakhA hai / zrIpAla sAta maMjila kI havelI kI chata para soe hai / dhavala ko bhayaMkara raudradhyAna ho rahA hai / Aja to zrIpAla ko mere hAthoM hI parama dhAma pahu~cA dUM to hI mujhe zAMti hogI / hara yojanA niSphala ho jAtI hai aura zrIpAla baca jAte haiM / Aja to soe hue ko hI khatma kara dUM, aisA socakara khulI kaTAra lekara Upara caDhatA hai / zarIra Upara jA rahA hai, adhyavasAya nIce nIce jA rahe haiM / mAro..kATo...ke bhAva haiM / bicAre dhavala ko kahA~ patA hai ki kitanI bhI yojanA banAI jAe para puNya to zrIpAla ke pakSa meM hI hai / jaba taka puNya balavAna hai, taba taka merA hI nukasAna hai / ___ jIvana meM kabhI kisI kA burA karane kI icchA ho to itanA jarura soMcanA ki isakA puNya hai, taba taka maiM kucha nahIM kara sakane vAlA hU~ / kevala niSphalatA dekhakara parezAna honA hai aura aise vicAroM se bhayaMkara karmabaMdha kara durgati aura duHkha hI khar3e karanA hai / dUsaro ko nukasAna pahu~cAne se sAmane vAle kA bigar3e yA nahIM bigar3e, apanA to bigar3atA hI hai / kabhI kisI kA kharAba karane kA vicAra bhI nahIM karanA cAhie / hara vyakti apane puNya se kamAtA hai, Age bar3hatA hai / isa vicAradhArA se jIvana kI kaI samasyAe~ dUra ho jAtI hai| dhavala meM yaha samajha nahIM hai, isalie zrIpAla ke pIche par3A hai / khulI kaTArI lekara sIr3hiyAM caDha rahA hai, duSTa vicAra cala rahe hai, acAnaka sIr3hI zrIpAla kathA anuprekSA
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ cUka jAtA hai, nIce giratA hai, hAtha meM rahI khulI kaTArI peTa ke marma bhAga meM ghusa jAtI hai, sau sAla pUre ho jAte hai, aura sAtavI naraka me calA jAtA hai / atyaMta dhanavAna zreSThI, buddhizAlI, saphala vyApArI ko bhayaMkara duHkha denevAlI sAtavIM naraka ke bhayaMkara duHkha jhelane par3ate hai / dhavala kA jIva vahA~ se hameM cillA-cillAkara kaha rahA hai ki AkharI samaya taka nahIM jAgoge, IrSyA, Asakti, chInane kI pravRtti, ikaTThA karane ke bhAva nahIM chor3oge, to merI taraha durgati ke dvAra khule hI haiM / jAgo ! jAga jAo ! nahIM to mAre jAoge / I dhavala kA saMdeza....hame sunane meM A rahA hai yA nahIM ? kyA bananA hai yaha hameM hI nizcita karanA hai / janmajAta guNavAna....zrIpAla, doSa dUra kara jAga jAe~ to.... ajitasena, doSoM ke sAtha mareM to... dhavala zrIpAla nahIM bana sakate to kamase kama ajitasena bhI bana jAeMge to bhI sadgati ho sakatI hai, AtmakalyANa kA dvAra khula sakatA hai 1 nisIhI siddhacakra ke prabhAva se zrIpAla nirogI bane, svarupavAna bane, kor3hI ke badale aise svarupavAna kumAra ke sAtha apanI putrI mayaNA ko dekhakara rupasuMdarI rone lagI, phira patA calA ki, yaha svarupavAna kor3hI hI hai, taba harSita mAtA pUchane lagI ki yaha kaise huA ? taba mayaNA kahatI hai ki jinAlaya meM vArtAlApa karane se 'nisIhi' kA bhaMga hotA hai / yahA~ koI bAta kabhI nahI hotI / vidhi pUrNa hone para ghara jAkara kamalaprabhA (zrIpAla kI mAtA) saba bAta karatI hai / vikaTa paristhiti meM alaga hue~ mA~-beTI bahuta samaya bAda ikaTThA hote hai, para jinAlaya meM bAteM nahI karate hai / jinazAsana kI vidhi kA kitanA viveka ! kitanI maryAdA ! | (34) zrIpAla kathA anuprekSA
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3. maiM kauna ? zrIpAla yA zrIkAnta ? zrIpAla caritra meM Ane vAle do pAtra... (1) zrIpAla - saba jAnate haiM / (2) zrIkAnta - zrIpAla kA pUrvabhava donoM eka hI jIva ke alaga-alaga bhava hai, to bhI vicAra-vartana meM rAta-dina kA antara hai / hameM nizcita karanA hai, mujhe kauna bhAtA hai / vartamAna meM maiM kona hU~ ? kisake bhAvoM meM ramaNa karatA hU~ ? zrIpAla-zrIkAnta dono kA 'yathA nAma tathA jIvana hai' aura hameM koI saMdeza de rahe hai / zrI = lakSmI pAla-pAlana karanevAlA zrI = lakSmI kAnta=pati, mAlika eka vyakti puNya se milI lakSmI kA mAlika bana baiThA hai, dUsarA puNya se milI saMpatti meM mAlikI bhAva nahIM rakhatA, para mujhe vyavasthA hI karanA hai, aisA mAnatA hai / yaha nAmAnusAra artha hai, hama kaise bhAvoM me ramate hai ? yaha hameM soMcanA hai / jo puNya se milI sAmagrI para apanA svAmitva samajhatA hai, usake bhAva 'zrIkAntapakSI' hai / jo puNya se prApta sAmagrI anAsakta bhAva se samhAlatA hai vo 'zrIpAlapakSI' hai / yAda rakhie, mAlikI bhAva yAni Asakti zrIpAla kathA anuprekSA
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAva AyA to jIvanabhara bhayaMkara, akalpanIya pApoM kI lAIna laga jAtI hai / zrIkAMta kaise bhayaMkara pApa karatA hai aura unameM kitanA AnaMda lete hai ? roja zikAra khelane jAnA, nirIha prANiyoM ko mAranA, mArane ke bAda Ananda kaisA ? yaha bhI yAda nahIM AtA ki isa AnaMda ke pIche kitanA karmabaMdha hogA ? kitanA aura kaisA pApa vyApAra ? zikAra ke sAtha kaise tukke sUjhate hai ? karma kI vicitratA kaisI ? jaMgala meM nadI kinAre muni bhagavaMta kAussagga dhyAna meM sthira haiM / gajaba kI sAdhanA hai, AtmA me laya laga cukI hai / unhe dekhakara zrIkAMta ko na jAne kyA sUjhatA hai ki uThAkara nadI meM gale taka Dubo dete haiM / vo to mastI me masta hai, unake mana jala kyA aura sthala kyA ? zrIkAnta ne durdhyAna meM kaThora karma bAMdha lie / jina muni ke darzana mAtra se pApakarma TUTa jAte ho unakA itanA acchA nimitta milane para bhI bhayaMkara karmabaMdha ? gurukarmI jIvoM kI kaisI dazA? aba Age dekhie / zrIkAMta rAjamahala ke gavAkSa me baiThA hai / rAjamArga para sAmane se sAdhu bhagavaMta Ate dikhAI die, rajoharaNa najara AyA aura phira tukkA sujhA / turanta sainika ko Adeza diyA, 'yaha cAmaradhArI kauna hai ? use kor3ha huA hogA, makkhiyA~ bhina-bhina kara rahI hoMgI, unheM ur3Ane ke lie yaha cAmara rakhA hogA / jAo ! usa kor3hI ko nagara se bAhara nikAlo, varanA pUre nagara meM kor3ha phailA degA / '' kaisI asat kalpanA ! bhAgya kI vicitratA dekho, kalpanAoM ke phitUra paidA kara kisI ko hairAna karanA aura karma bAMdhanA / basa ! maiM rAjA hU~, mere pAsa sattA hai, maiM saba kara sakatA hU~, isI gumAna meM hai| mohadazA savAra ho gaI hai, isase pUrA jIvana pApamaya ho gayA hai / mohadazA ke rAste car3he hue jIva zrIkAMta ke bhAvoM meM DUbakara kadama-kadama para karmabaMdha kara rahe haiN| aba zrIpAla ko soNcie| jo puNya se milI sAmagrI anAsakta bhAva se samhAlatA hai, lU~-lU kA bhAva nahIM rakhatA hai, AtI lakSmI ko bhI sAta bAra zrIpAla kathA anuprekSA
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ soMcakara svIkAre, zatru ke prati bhI maitrIbhAva ho, apakArI ko bhI upakArI mAnatA ho, yaha saba zrIpAla ke bhAva hai / yaha hameM dekhanA hai ki hama kauna se bhAvoM meM ramaNa karate hai / zrIpAla ko saMpatti, rAjya cAhie / unhe mila bhI jAte haiM, para vo svIkArate nahIM / svarNa-siddhi, mahAkAla rAjA kA rAjya, ajitasena rAjA kA rAjya, dhavala kI amApa saMpatti saba mila rahA thA, to bhI chor3a diyA / vivekabuddhi nahIM ho to mAtra lene aura ikaTThA karane kI hI icchAe~ hotI hai / zrIpAla jo mohAdhIna hote, avivekI hote to zrIpAla ne yaha saba svIkAra kara liyA hotA / mayaNA pitA ke vacana se zrIpAla se lagna karane ke lie taiyAra ho gaI hai, to bhI zrIpAla ke aMtara meM kheda hai / yaha saba vivekabuddhi ho to hI AtA hai, aura yaha viveka karma kI parAdhInatA meM nahI pha~sA ho use hI A sakatA hai| dhavala aura ajitasena donoM zrIpAla ko jAna se mArane ke lie aura saba har3apane ke lie paiMtare racate hai / zrIpAla ko patA hai para duzmana kI durjanatA dekhakara apanI sajjanatA chUTa jAe to zrIpAla kaisA ? 'jaise ke sAtha taisA'' sUtra zrIpAla kA nahIM hai / ajitasena ne rAjya le liyA hai, jAna se mArane ke lie sainika bheje hai, zrIpAla to durjanatA aura apakAra ko dekhate bhI nahIM hai / saba patA hai to bhI kAkA se kahateM haiM ki Apane itane sAla merA rAjya samhAlA, kisI rAjA ne har3apa nahIM kiyA, yaha ApakA upakAra hai / hamArI najara meM dhavala bhale hI durjana hai, para zrIpAla to yahI mAnate haiM ki dhavala seTha hI mere bar3e upakArI hai / isa Rddhi samRddhi kA mUla dhavala hai / dhavala mujhe jahAja meM nahIM lAe hote to mere pAsa kyA hotA? dhavala ne dasa gunA kirAyA liyA, dhavala ko mRtyu ke mukha se bacAyA to bhI usane mArane kA Sar3ayaMtra racA / ye sArI bAteM kabhI zrIpAla ke mana meM nahIM AtI / zrIpAla ne kabhI kisI ko hairAna-parezAna nahIM kiyA / apakArI ko bhI upakArI mAnate haiM / dUsaro kI saMpatti-sattA kabhI svIkAra nahIM kii| zrIpAla kathA anuprekSA
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ apanA saba najara ke sAmane jAtA dikha rahA hai to bhI koI aphasosaArtadhyAna nahIM hai, basa apanI mastI meM hI masta hai / AtmabhAva meM lIna hai / dharma-siddhacakrajI milane ke pahale bhI zrIpAla meM udAtta guNa vaibhava hai| jIvana meM koI pApa nahIM hai, hRdaya sApha haiM / duzmanI, citta-taMtra ko sparza bhI nahIM kara pAI / jo milA vo bhI ikaTThA karane kI bhAvanA nahIM haiM / dUsaro kA lene kI bAta to dUra, unakA nukasAna ho aisI bhI bhAvanA nahIM, apanA koI le jAe to bhI usake puNya kA le gayA hogA, aisI udAtta bhAvanAoM meM zrIpAla ramaNa kara rahe haiM / zrIkAnta-zrIpAla donoM ke bhAvoM kA Akalana kiyA, aba apane vicAroM kI dizA talAzane ke lie apanA aMtarnirIkSaNa karanA hai, jo satata AraMbha-samAraMbha pApa-vyApAra meM masta hai| milI huI saMpatti ke prati mamatva bhAva aura jyAdA-jyAdA pAne kI tamannA, merI mehanata / puNya se mile hue para kisI aura kA haka nahIM, dUsaro ko kaSTa meM DAlakara Ananda pAnA ye bhAva zrIkAMta jaise hai, aise kisI bhI bhAva meM hama bhI ho to samajhanA ki hama zrIkAMta=mAlika bana baiThe haiN| cAhe jaisI paristhiti Ae to samabhAva meM rahakara paristhiti svIkAranA, dUsakoM kA apanA karane hI icchA bhI nahIM karanA, apane kAraNa kisI ko parezAna nahIM karane kI bhAvanA ho, puNya se milI saMpatti meM mamatva bhAva nahIM ho, merA kucha nahIM hai, puNya se jo milA usakA sadupayoga karane kI bhAvanA ho, duzmana ke prati bhI sadbhAva ho, viveka buddhi kA prakAza jhilamilAtA ho, to samajhanA ki zrIpAla ke bhAvoM kA jharanA bhItara meM baha rahA hai / aba ArAdhanA ke lie kucha aMzoM meM AtmA kI bhUmikA taiyAra ho gaI hai| zrIkAnta kA kalyANa kyoM ? yaha to spaSTa ho gayA ki hama zrIpAla to nahIM bana sake to aba zrIkAnta bananA hai ? zrIkAnta kI tarapha najara karane para eka prazna hotA hai ki zrIkAnta 438 zrIpAla kathA anuprekSA
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ Akhira to zrIpAla banakara tire na ? uttara : bhAI ! zrIkAnta kyoM tire ? zrIpAla kyoM bana sake / zrIkAnta pApakriyA meM DUbe the para unameM eka guNa thA / Apa meM vaha guNa hai ? jo vaha guNa hogA to Apa bhI tira jAeMge / bhayaMkara hiMsaka aura pApI zrIkAnta meM nikhAlasatA kA guNa thA / pUjyapAd AgamoddhAraka sAgarajI ma.sA. kahate haiM ki hajAroM doSoM ke bIca bhI eka guNa pradhAnatA se sarvasva ke bhoga se ho to aneka guNoM ko khIMca lAtA hai / pApa-vyavahAra meM masta zrIkAMta kA sahaja svabhAva thA ki 'cAhe jaisI pApa kriyA kI ho para rAtri meM apanI patni-zrImatI ko saba kaha denA / zrImatI kabhI usake azubha kAryoM kI prazaMsA nahIM karatI, balki Toka detI thI / vo roja kahatI. 'ye jaMgala meM ghUmate jIva ApakA kyA bigAr3ate hai, jo Apa unheM mArate hai ? ye Apako parezAna nahIM karate, ApakA kucha nahIM bigAr3ate to inakA zikAra karake Apako kyA milegA / sAdha bhagavaMto ko parezAna karake, jIvo kI hiMsA karake Apa kauna sI gati meM jAoge ? kitane pApa bAMdhoge ? abhI to puNyodaya hai to Apako sattA-saMpatti-Arogya saba milA hai, para jaba puNya khatama ho jAegA aura pApa-karma kA udaya hogA, rogavyAdhi-vedanA-aMtarAya kaise sahana kara pAoge ? roja rAta ko yahI bAteM cltii| __ Apa apanI saba bAta dharmapatni se kaha sakate haiM yA nahIM ? kadAcit ApakI pApakriyA meM ApakI patni sammata ho to phira bhI kaha do, para aise kAryoM meM sammati nahIM ho, 'puNyodaya se jo milegA, usameM calA leMge, para aisI pravRtti mata karo' aisA bAra bAra kahatI hI rahatI ho, vo patni kaisI lage ? vo hitaciMtaka lage yA TakaTaka karanevAlI lAge? eka - do bAra patni ke manA karane ke bAda patni kA kahanA baMda ho jAe, para Apake kAle-sapheda karane ke kArya baMda nahIM hotA hai| zrIpAla kathA anuprekSA
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkAnta Apake jaise nahIM the, isalie jIvana kA kalyANa kara liyA / vo zrImatI ko roja rAta ko kahakara hRdaya khAlI kara dete hai| patni bhI unakI AtmA kI ciMtA karatI hai / roja manA karatI hai, aisA nahIM kiyA jAtA, taba zrIkAMta bhI kabUla karate hai, aura nirdoSa bhAva se kahate hai, 'aba aise pApa nahIM karU~gA / '' svIkArane ke bAda bhI dUsare dina subaha vahI gillI-DaMDA aura vahI medAna / roja zikAra khelane jAte , roja zrImatI samajhAtI para zrIkAnta ko patni ke prati napharata nahIM hai / 'roja TakaTaka nahIM karanA, kyA raTa lagAI hai, striyoM ko kyA patA zikAra meM kitanA majA AtA hai ?'' zrIkAnta ko aise koI vicAra nahIM Ate haiM / vo roja sarala bhAva se kaha dete aura hRdaya khAlI kara dete the| hamAre jIvana meM acchI-burI pravRtti jinake Age nikhAlisa hRdaya se kaha sake aisA koI vyakti nahIM / aisA koI to honA cAhie jisake sAmane acchI-burI kriyA, bhAvoM kI tIvratA-laghutA, usake pIche Ane vAlA AnaMda bhI vyakta kara sake / pApa to azubha hai, kacarA hai, murde jaisA hai, jitanA jyAdA samaya hRdaya meM rahegA itanI jyAdA badabU phailAyegA, jama jAegA / zrIkAnta sarala bhAva se jaisI bAta huI ho, vaisI kaha dete, patni kI do bAta bhI suna lete, to bhI patni ke prati nApasaMdagI kA bhAva nahIM hai| zrImatI bhI ciMtA karatI kI itanI hiMsA-pApa ke bAda kauna sI gati me jAoge ? dharmapatni AtmA kI ciMtA karatI hai, mAtra ihalaukika zarIra, saMpatti yA vAsanA kI ciMtA karanevAlI dharmapatni nahIM kahalAtI / zrImatI satata zrIkAMta kI durgati na ho isakI ciMtA karatI hai / eka bAra nagara meM jJAnI guru bhagavaMta padhAre haiM / unheM zrIkAMta rAjA ke pApa-vyApAra kI pUrI bAta karatI hai aura durgati se bacane kA upAya pUchatI hai, taba guruvara unheM navapada kI ArAdhanA batAte hai| zrIkAnta zrImatI ne atyaMta bhAvapUrvaka pApa ke pazcAtApapUrvaka sAtha-sAtha siddhacakrajI kI ArAdhanA kI, jisase vo zrIkAnta meM se zrIpAla bane / 40 zrIpAla kathA anuprekSA
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIpAla jaisA pAparahita jIvana bane to bahuta acchA, anyathA pApamaya jIvana meM bhI sarvasva ke bhoga se ekAdha guNa AtmA ke pradeza-pradeza meM khelatA kara deMge to usa guNa kI pradhAnatA se dUsare guNa khIMce cale AeMge, doSa Tala jAyeMge, aisA zrIpAla rAjA kA kahanA hai / mIThI bolI bolo ajitasena kAkA ne bacapana meM zrIpAla se rAjya chIna liyA, rAste para lA diyA, mAra DAlane kI koziza kI, phira bhI zrIpAla apane durjana kAkA ko rAjya lauTAne ke lie samAcAra bhejate hai / taba dUta ko mIThI bhASA meM bAta karane ke lie bolate hai| Apa upakArI hai, varSo taka rAjya saMbhAlA / '' kahI bhI duzmanI kA bhAva nahIM hai / ___ajitasena yuddha hAra jAte hai, baMdI banAye jAte hai, zrIpAla ke pAsa jAte hai taba pUjya bhAva se unakI beDIyA~ khola dete hai / pairo meM girakara mAphI mAMgate hai / mIThI bhASA bolakara ajitasena kAkA ko unakA rAjya lauTA dete hai| ajitasena ho yA dhavala ho ! svayaMvara kA avasara ho yA rAdhAvedha kA prasaMga ho, koDhiyA ho, loga dhikkAra kara rahe ho ityAdi koi bhI prasaMga meM uMbara-zrIpAla kI bolI meM kaDavAza nahI hai / mIThI bolI jIvana saphalatA kA maMtra hai / yaha bAta zrIpAla hama sabako samajA rahe hai| zrIpAla kathA anuprekSA 41
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4. parAkASThA; upakAra aura apakAra kI... zrIpAla kI kathA ke do pAtra -- 1) zrIpAla 2) dhavala donoM eka sAla bhI sAtha nahIM rahe, para isa samaya kI donoM kI pravRtti ora manodazA kA vicAra kareM to zrIpAla upakAra kI aura dhavala apakAra kI parAkASThA hai / dhavala, zrIpAla para nirantara apakAra karatA jA rahA hai, jAna se mArane ke lie bhI tIna-cAra bAra prayatna kie, para zrIpAla ko dhavala ke prati napharata nahIM hai, tiraskAra aura bhaya nahIM hai ; apanA dveSI mRtyu ke mukha meM pahu~ca gayA to zrIpAla use yama se bhI bacA ke le Ae haiM / vo apakArI ko bhI upakArI pitA tulya mAnate haiM / apakAra aura upakAra kI gADI svayaMbhU calA karatI hai / dono apanI-apanI vRtti meM masta hai / koI apanI manovRtti chor3ane ke lie taiyAra nahIM hai / dhavala dvArA hone vAlI hairAnagati zrIpAla ko hairAnagati nahIM lagatI hai / dhavala ko zrIpAla ke upakAra kabhI upakAra nahIM lagate / jahAja meM dhavala mitro ke Age apanI bAta rakhatA hai, taba mitra use samajhAte hai ki zrIpAla ne tujha para kitanA upakAra kiyA hai, jahAja chuDAe, dasa gunA kirAyA diyA, mahAkAla se mukti dilavAI / saba kucha calA gayA, saba vApisa lA diyA / aise vyakti ko upakArI mAnakara usakI pUjA kI jAtI hai, mArane kI to bAta bahuta dUra rahI / mitro ke I I I zrIpAla kathA anuprekSA
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ samajhAne ke bAvajUda bhI dhavala kI durjanatA, apakAravRtti, chInane ke bhAva zAMta nahIM hote / karma kI kaisI vicitratA ! saccI salAha denevAle mitra bhI use apane mitra nahIM, duzmana lagate haiM / hamAre jIvana meM bhI hamArI vicAradhArA se viparIta saccI salAha hame pasaMda AtI hai yA nahIM ? hamArI AtmA meM kAlimA yA ujjvalatA kitanI hai ? isase nApA jA sakatA hai / zrIpAla kI saMpatti-patniyoM ko apanI karane ke lie dhavala ne kitane sAre prayatna kie ! 'maiM kharAba kara rahA hU~ yaha khyAla taka usake mana meM kabhI nahIM aayaa| zrIpAla ko to yaha merA dveSI hai, hairAna karatA hai, aisA koI vicAra sparza bhI nahIM karatA, ulTe vo to satata bhalA hI karate hai / isa taraha zrIpAla upakAra kI parAkASThA hai, aura dhavala apakAra kI parAkASThA hai / dhavala ne zrIpAla para kitane apakAra kie : 1) dhavala bharuca meM devI ko bali car3Ane ke lie zrIpAla ko pakar3ane kA prayatna karatA hai / yuddha karatA hai / ratnadvIpa meM zrIpAla apanA vyApAra dhavala ko soMpa dete hai / vo vyApAra meM gar3abar3a karatA hai| saste me kharIde hue mAla kI kImata adhika batAtA hai aura adhika kImata meM bike mAla kI kImata kama batAtA hai| mahAkAla rAjA ke baMdhana meM se khuda ko aura apanI saMpatti chur3Ane ke lie zrIpAla ko dI gaI AdhI saMpatti, babbarakUTa aura ratnadvIpa se do rAjakanyAoM ke sAtha vivAha ke bAda daheja meM milI samRddhi ko dekhakara saba lene kI kubuddhi dhavala meM jora karane lgii| ratnadvIpa se nikalane ke bAda zrIpAla ko mArakara saba apanA karane kI buddhi se zrIpAla ko dariye meM DAla diyA / zrIpAla kI patniyoM ko apanA banAne ke lie sAMtvanA ke nAma para durvyavahAra kA prayatna kiyA / samudra meM girAne ke bAda bhI zrIpAla ko jIvita dekhakara hRdaya baiTha gayA zrIpAla kathA anuprekSA
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ phira cANDAla kA kalaMka lagAkara jAna se mArane kI yojanA banAI / kalaMka kI yojanA kA pardAphAza hone para rAjA ne dhavala ko phAMsI kI sajA dI / unheM apane hI mahala meM pitA ke sthAna para rakhA to bhI dhavala ko zAMti nahIM huI / irSyA kI Aga aMtara jalA rahI hai / Akhira meM apane hI hAthoM apane upakArI ko khatma karane AdhI rAta ko kaTArI lekara Upara car3ate haiM, aura khuda mara jAtA haiM / zrIpAla ko mArane ke lie 4-4 bAra kiye prayatna niSphala hote hai, aura aMta me dhavala hI maratA hai / _zrIpAla jAnate hai ki dhavala ko merI saMpatti-vaibhava aura patniyoM ko dekhakara IrSyA AtI hai, para zrIpAla dhavala ko kabhI duzmana ke rupa meM nahIM dekhate hai / hara pala use sajjana mAnakara hI vyavahAra karate haiM / upakAra para upakAra karate hI jAte hai / apakArI para bhI upakAra karate rahate haiM / apakArI para upakAra karanevAle zrIpAla upakAra kI parAkASThA hai / calo ! zrIpAla ne dhavala para kie upakAroM kI zrRMkhalA soMcato hai / jahAja meM musAphirI kA kirAyA nizcita kI gaI rakama se dasa gunA kirAyA diyA / bharuca meM devI dvArA aTakAe jahAjoM ko zrIpAla ne chur3avAyA / babbara kula meM mahAkAla rAjA se mukta karavAkara saMpatti vApisa dilvaaii| ratnadvIpa meM svarNaketu rAjA ne kara nahIM cukAne ke kAraNa dhavala ko phAMsI dI taba zrIpAla ne chur3avAyA / koMkaNa deza meM cAMDAla ko kalaMka kA rahasya khulane para rAjA ne dhavala ko phAMsI kA daNr3a diyA taba mRtyu ke mukha se zrIpAla ne bacAyA aura apane mahala meM pitA ke sthAna para rakhA / zrIpAla kathA anuprekSA
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ dhavala kI mRtyu se pUrA nagara khuza hai, nagara meM se pApa gayA, aisA mAnate hai / zrIpAla bAlaka ke jaise rote hai / dhavala kI mRtyu ke bAda usakI saMpatti aura jahAjoM ko sauMpane ke lie dhavala ke putra kI khoja karate hai aura saba unheM supurda kara dete hai / zrIpAla jaba apane sAmrAjya ke mAlika banate hai, taba dhavala ke putra ko bulAkara nagara seTha kI padavI dete hai / dono meM se hame kauna pasaMda hai ? hamArI vRtti kaisI hai ? upakArI kA choTA bhI upakAra bhUlanA nahIM, yaha naitika dRSTi se acchI bAta hai para... mahAapakArI ko bhI upakArI mAnakara satata upakAra karate rahanA zrIpAla vRtti hai| upakArI para apakAra karanA dhavala vRtti hai| hama kaise hai ? apakArI ko bhI upakArI mAnanA zrIpAla jaisI uttama vRtti hai / upakArI ko upakArI mAnanA madhyama vRtti hai / upakArI ko hairAna parezAna karanA, apakAra karanA dhavala jaisI adhama vRtti hai| zrIpAla kathA ke mAdhyama se apanA jIvana darzana kara apanI manovRtti pahacAnanA hai, aura usameM yogya sudhAra karanA hai / upakArI kA upakAra mAnanA yaha vyavahAra hai / apakArI kA upakAra mAnanA yaha dharma hai / zrIpAla kathA anuprekSA
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5. adhika kyA ? zrIpAla ko milA vo yA zrIpAla ne choDA vo ? navapada-siddhacakra ke prabhAva se zrIpAla ko dhana-saMpatti, vaibhava, rAjya, patniyA~ Adi kitanA-kitanA milA ? yaha zrIpAla kathA ke vAcaka, zrotA ko patA hI hai| saMpatti prApti aura vaibhavika bAtoM se bAla jIvoM ko (adhyAtma-mArga para nahIM caDhe pudgala premI) anya kathAoM ke bajAya isa kathA meM vizeSa rasa jAgatA hai, para zrIpAla-kathA mAtra navapada ArAdhanA se milane vAlI saMpatti kA darzana karAnevAlI hI kathA nahIM hai / thor3A ciMtana kara gaharAI meM jAeMge to patA calegA ki zrIpAla ko navapada ArAdhanA meM jo milA vo jyAdA thA yA milane vAlA yA milA huA anAsakta bhAva se chor3A vo jyAdA thA ? zrIpAla ko kitanA milA yaha dikhatA hai, para unhoMne jarurata ke samaya bhI kitanA tyAga kiyA, yaha bhI kabhI socA hai ? 1) apanA sAmrAjya pAne ke lie senA cAhie, senA ke lie saMpatti cAhie / zrIpAla saMpatti pAne ke lie akele hI nikale hai / mArga meM Ae jaMgala meM girI para do sAdhakoM ko zrIpAla ke sAMnidhya se rasa siddhi huI / sAdhaka vo rasasiddhi zrIpAla ko dene ke lie taiyAra ho gae hai, para zrIpAla soMcate hai ki, sAdhaka kitane samaya se mahenata kara rahA haiM, dUsaro kI mahenata kA maiM nahIM le sakatA / jarA socie ! upakArI ko dI jAnevAlI yaha svarNa 146 zrIpAla kathA anuprekSA
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ siddhi zrIpAla ne le lI hotI to..kitanA sonA banA sakate ? apane jIvana kI sArI samasyA dUra ho jAtI phira bhI svIkAra nahIM kiyA, chor3a diyA / 2) zrIpAla ko rAjA banane kA aramAna hai, para kisI kA upakAra lie binA sirpha apane bAhubala se rAjA bananA hai| babbara kula nagarameM dhavala ko chur3Ane ke lie zrIpAla mahApAla rAjA ke sAtha yuddha karate hai / eka tarapha rAjA aura sainika hai, dUsarI ora kevala zrIpAla hai, to bhI zrIpAla jIta jAte hai| mahAkAla rAjA ko harAne ke bAda rAjanIti ke niyama se 'jIte usakA rAjya' yAni rAjya-senA-saMpatti saba para zrIpAla kA adhikAra hai, para zrIpAla mahAkAla ko usakA rAjya sauMpa dete hai / bAhubala se mile rAjya kA bhI tyAga kara dete hai| 3) dhana-saMgraha karane nikale zrIpAla ko patA hai, ki dhavala merI irSyA karatA hai, merA vyApAra bigAr3a degA, phira bhI apane vyApAra kI tamAma javAbadArI dhavala ko sauMpa dete hai / merI Aya kama ho jAegI, kamAi dhavala le legA, aisA koI vicAra nahIM karate / 4) dhavala para zrIpAla satata upakAra karate hai, phira bhI dhavala ke hRdaya meM zAMti nahIM hai / zrIpAla ko mArane ke prayatna meM dhavala khuda hI mara jAtA hai / dhavala kI mRtyu ke bAda dhavala kI samasta saMpatti zrIpAla ko mila sakatI thI / yU~ bhI vahA~ dhavala kA koI parivArajana to thA nahIM aura zrIpAla saba kucha rakha lete to bhI koI UMgalI karanevAlA nahIM thA, phira bhI dhavala ke vArisadAra kI talAza karavA kara saba supUrda kara diyA / 5) svayaMvara maMDapa aura rAdhAvedha ke prasaMga meM rAjAo se yuddha meM zrIpAla jIta jAte hai para kisI kA bhI rAjya lene kI icchA nahIM rakhate / 6) apanA rAjya lauTAne kI mIThI mAMga se krodhita hue ajitasena kAkA yuddha karake, zrIpAla ko apane hI hAthoM mArane ke raudradhyAna kI Aga meM jala rahe haiN| yuddha meM zrIpAla jIta jAte hai, pitA kA rAjya aura ajitasena kAkA kA rAjya-dono zrIpAla ke ho gae hai, para zrIpAla usI yuddhabhUmi para zrIpAla kathA anuprekSA
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ kSaNabhara bhI vicAra kie bagaira unakA rAjya lauTA dete hai, usameM bhI tiraskAra kI bhAvanA binA, pUjya bhAva se hI rAjya diyA / ye sAre prasaMga zrIpAla ke tyAgamaya jIvana aura anAsakta bhAva ko ujAgara karate hai / eka tarapha zrIpAla ko jitanA milA use rakhe aura eka tarapha jitanA chor3A use rakhe, to jo chor3A vo bar3ha jAegA / pUrI jiMdagI jitanA cAhie utanA svarNa banA sakate the, kitane rAjya mila sakate the ? to bhI saba chor3a denA, yahI anAsakta bhAva kI pratIti karAtA hai / apanI icchA, apekSA, jarurata hone para bhI vo pUrI ho sake, aisA hone para bhI apanI zakti milA hone para bhI usakA tyAga karanA, yahI ArAdhaka bhAva kI nizAnI hai / hAya-hAya karake, anyAya-anIti karake, dUsaroM ko hairAna-parezAna kara ke sabakA le lU~ aisI vRtti-manodazA vAlA cAhe jitanI dharma kriyA karatA ho, para use dharma pariNata nahIM huA / zrIpAla hameM saMdeza dete hai ki dharma pariNata karane ke lie nyAya-nIti, vyavahAra-zuddhi, aMtara zuddhi Adi vizeSa rupa se jarurI hai| 'milA vo merA' aura 'mile utanA saba le lU~' ina bhAvo meM hama anAdikAla se ramaNa kara rahe hai / yaha ramaNatA toDa ne ke lie hI siddhacakra-navapada kI ArAdhanA hai / 48 zrIpAla kathA anuprekSA
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ 6. mayaNA (madanA) aura surasuMdarI zrIpAla kathA ke prAraMbhika vibhAgameM do pAtra hai-mayaNA aura surasuMdarI / donoM bahaneM hai / mayaNA ko saMskRtameM 'madanA' kahA jAtA hai / donoM ke nAma meM rahA gupta saMdeza samajhane jaisA hai / madanA kahatI hai mada-nA, mada-abhimAna, na-nahIM, arthAt abhimAna nahIM karuMgI, abhimAna karatA ho usake sAmane jhukU~gI nahIM, vyavahAra-maryAdA nahIM cUku~gI / mayaNA ko na to rupa kA abhimAna hai, na saMpatti kA abhimAna hai, usake jIvana meM hai namratA, vinaya aura viveka / mayaNA maryAdAzIla hai, vo kahIM cUkatI nahIM hai| surasuMdarI yAni ? sura-deva, suMdarI-kanyA, usane devakanyA jaisA apane rupa ko mAna liyA hai / jisase jAhira meM maryAdA cakatI hai / apane rupa ke anusAra vara pasaMda kiyA hai / usakI icchAnusAra pitA ne ThATha-bATa se aridamana rAjakumAra se zAdI karavAI / surasuMdarI apane ghara taka bhI nahIM pahuMca pAI / lagna ke bAda nagara meM pravezotsava ke lie nagara ke bAhara rAta ruke hai / subaha Dhola-zahanAI bajane vAle haiM, abIla-gulAla ur3ane vAle hai, taiyAriyA~ paripUrNa ho cukI hai paraMtu 'na jANyuM jAnakI nAthe' kI taraha pahalI rAta meM luTeroM kI AvAja sunate hI apanI navavadhU ko chor3akara kSatriya hone ke bAvajUda aridamana bhAga jAtA hai / surasuMdarI ke aramAnoM kA mahala dhvasta ho gayA / rAjarAnI banane kA manoratha to kahIM raha gayA, aura naTakanyA bananA pdd'aa| luTere surasuMdarI ko naTamaMDalI meM beca dete hai, vahA~ nATaka sIkhanA SS. zrIpAla kathA anuprekSA
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ par3atA hai / kaisI karuNatA! hamArI jindagI meM bhI hama socate kyA hai ? aura kyA hotA hai / kabhI soMcA bhI nahIM ho aisI paristhitiyA~ A khar3I hotI hai / unheM svIkAranA hI par3atA hai / aridamana rAjaputra hai, kSatriya hai, to bhI patni ko bacAne ke lie luTero kA sAmanA bhI nahIM karatA, kAyara kI taraha bhAga jAtA hai / eka sAmAnya iMsAna bhI apanI patni kI rakSA ke lie jAna taka de detA hai, jabaki aridamana to kSatriya hai / yuddha to usake khUna meM hai / AsamAna chUne vAlA puNya jaba dharatI para A jAtA hai, taba kauna kyA kara sakatA hai / surasuMdarI kI puNya-lAlimA dhUmila hone lagI hai, tIvra nikAcita azubha karmodaya zuru ho gayA, to bicAre aridamana kA kyA calanevAlA thA ? usameM kSAtravaTa hone ke bAvajUda surasuMdarI kA duSkarma hI bhAgane kA sujhAtA hai / karma kI kaisI karuNa sthiti hai / bAhyarupa meM pAgala banI surasuMdarI nATaka maMDalI meM kahA~-kahA~ bhaTakatI hai / apane Apa ko bhI bhUla jAtI hai / nRtyAMganA banakara vividha khela karatI hai / jagata ke jIvoM kI yahI karuNa sthiti hai, apane Atma svarupa ko bhUlakara karma ke izAroM para saMsAra ke raMgamaMca para nAca rahe hai| surasuMdarI kI nATaka maMDalI babbara kula ke mahAkAla rAjA ne kharIdI aura beTI madanasenA ke lagna ke samaya daheja meM de dI / surasuMdarI ko patA nahIM hai, ki maiM jisake Age nRtya kara rahI hU~ vo mere bahanoI (jIjAjI) hI hai / zrIpAla ko bhI patA nahIM hai ki yaha nRtyAMganA merI sAlI hai / jaba prajApAla rAjA zrIpAla ke sAmane Ate hai dono pakSa ikaTThe hote hai, taba AnaMda ke lie zrIpAla nATaka zuru karane kA Adeza dete hai / nRtyAMganA khar3I nahIM hotI hai, taba sabake sAmane surasuMdarI kA rahasya khulatA hai / aba mayaNA kI aura dRSTipAta karate hai mayaNA kahatI hai, mada-nA karanA, maryAdA meM rahanA, bhale aMdherA dikhe para Age prakAza hai / bhale yahA~ duHkha kA dariyA dikha rahA hai, para usa pAra to sukha kA sAgara hai / mayaNA ke sAmane bhayaMkara durgaMdhI, kuSThI vara Akara khaDA 150 zrIpAla kathA anuprekSA
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ hai para pitA nizcita karate haiM, to mayaNA ha~sate mu~ha svIkAra letI hai / koI khinnatA, koI udAsInatA nahiM, kevala prasannatA ! pitA jAhira meM maryAdA cuke hai / beTiyoM ke bAda sabake sAmane usI sabhA meM vara kI pRcchA karate hai / surasuMdarI to izAre se apanI pasaMdagI batA detI hai aura lagna nizcita bhI ho jAte hai / maryAdAzIla madanA se pUchane para lajjA-vivekavatI adhomukhI banakara mauna ho jAtI hai / pitA puna: vahI prazna karane para bhAna bhUle pitA ko javAba nahiM detI hai| mayaNA samajhatI hai ki Arya-saMskRti me vara kI pasaMdagI mAtApitA karate hai / vo jo pasaMda karate hai, vo beTI ko AjIvana mAnya hI hotA hai, aura isa bAta meM mAtA-pitA to nimitta mAtra hai / bAkI to apane apane karma ke hisAba se paristhitiyA~ nirmita hotI hai / isalie mayaNA koI javAba nahiM detI, maryAdA nahI chor3atI / vo jinazAsana kA karmavAda pitAjI ke samakSa sthApana kara pitA ko sthAna para lAne kA prayatna karatI hai / gussAe hue pitA mayaNA ke sAmane kor3hI ke sAtha vivAha kA prastAva rakhate hai / mayaNA use ha~sate mukha se svIkAra kara letI hai / yahA~ socane kI bAta hai ki mayaNA kitanI maryAdAzIla hai ! zAstrAbhyAsa to kiyA hai para vairAgya bhAva nahIM hai / aisI vikaTa sthiti Ane para bhI vairAga nahIM hotA / dIkSA ke bhAva nahIM hai, Arya maryAdA bhI tor3atI nahIM hai / khudane jo karmavAda kI sthApanA kI hai, use Age kara pitAjI ko kaha sakatI thI, 'pitAjI ! yaha to ApakA lAyA huA vara hai / mere karma meM jo hogA use maiM pasaMda kara luuNgii|' aisA kahakara vo aMdhakAramaya jIvana se tatkAla chUTa sakatI thI, para vivekI kise kahA jAtA hai ? maryAdAzIla kise kahA jAtA hai ? bharI sabhA meM AtmavizvAsa aura dRDhatA se karma-siddhAMta sthApana karane vAlI mayaNA ne binA kisI tarka-dalIla kie, hicakicAhaTa ke bagaira, kSaNamAtra ke vilaMba binA kor3hI ko svIkAra letI hai / kauna samajha sakatA hai mayaNA kI isa maryAdA-parAkASThA ko? zrIpAla kathA anuprekSA
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ mayaNA kahatI hai-maryAdA meM AnaMda hai / pitA maryAdA cUke, surasuMdarI bhI maryAdA cUkI hai, sabhAjana bhI maryAdAbhaMga ke sAtha surasuMdarI ke aridamana se lagna kI ghoSaNA sunakara harSAte-harSAta maryAdA cUka jAte hai / mayaNA soMcatI hai ki, saba maryAdA cUkeMge to kudarata maryAdA meM kaise rahegI? maryAdA kI sImA-rekhA hotI hai, usame bahuta kucha chor3anA par3atA hai, paraMtu aMtataH vahI rakSaNahAra hai| mayaNA samajhatI hai ki pitAjI jo kaha rahe haiM ki 'maiM jo kahatA hU~ vo hotA hai'' vaha bAta vyavahAra naya se satya hai, paraMtu vo garva ke kAraNa maryAdAbhaMga kara rahe hai / una para mAna-kaSAya savAra ho gayA hai / galata rAste car3ha gae hai, taba unhe karmavAda samajhAnA alaga bAta hai, para vara kI pasaMdagI to pitA kA hI adhikAra hai / Arya saMskRti kA vyavahAra vikaTa sthiti kA sarjana kara rahA hai, para mayaNA use akhaMDa rakhatI hai / yaha hai syAdvAda kI paripakvatA / syAdvAdI kabhI maryAdA nahIM tor3atA / mayaNA kahatI hai-maryAdA meM rahie, bhale tatkAla lAbha nahIM dikhatA / sattA, saMpatti, sauMdarya, rupa, aizvaryAdi kisI kA bhI ghamaMDa mata kIjie / lajjA, maryAdA, namratA rakhe to sarvatra AnaMda hai / pitA ne mayaNA ko kor3hI ke sAtha bidA kiyA, kor3hI uMbara chor3akara jAne kI bAta kahate hai, para mayaNA nahIM jAtI / rupa, lAvaNya, Arogya, sukha zAMti khatare meM hai to bhI vo uMbara ko chor3ane ke lie taiyAra nahIM hotI / viparIta sthiti meM bhI mayaNA ko pitA ke prati dveSabhAva nahIM pUjyabhAva hai / pitA ne krodha meM bhale akArya kiyA para mayaNAne maryAdA pAra nahIM kI / Akhira maiM kaisI sthiti banI ? yaha najara ke sAmane hI hai / aMta meM... mayaNA aura surasuMdarI dono bahane hai - mayaNA kahatI hai-jIvana meM kahIM mada-abhimAna mata karo, jIvana naMdana vana bana baaegaa| surasuMdarI kahatI hai-jIvana meM kahI bhI abhimAna kareMge to du:khI duHkhI hokara merI taraha bhaTakanA par3egA (bhavabhramaNa karanA par3egA), saba calA 452 zrIpAla kathA anuprekSA
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaaegaa| dono bahanoM kA yaha saMdeza hara jIva apane hRdaya meM sthira kare, to jIvana AnaMdamaya-samAdhimaya banatA hai aura jIva kalyANa-yAtrA ke sacce pathika bne| kaisI hai mayaNA kI zraddhA? pUrA nagara bhayabhIta hai, Akula-vyAkula hai, jAna-mAla kA kyA hogA ? isakI ciMtA hai / zatru senA ne gherA DAla diyA hai / aise samaya meM kamalaprabhA mayaNA se kahatI hai, 'beTA ! aba apanA kyA hogA ? zrIpAla ko gae, lagabhaga 1 sAla ho gayA, koI samAcAra nahIM hai / saba bhayabhIta hai, hamAre ghara koI nara nahIM hai, kyA kareMge? sAsu mA~ kI bAta sunakara mayaNA ghabarAtI nahIM hai aura vizvAsapUrvaka kahatI hai, 'mAtA ! navapada ke prabhAva se koI bhaya nahIM hai, kabhI AnevAlA bhI nahIM hai, aura Aja prabhu-pUjA karate mujhe apUrva AnaMda huA, romAMca bhI huA / jaba-jaba pUjA yAda AtI hai mere roma-roma khar3e ho jAte hai, phira bhaya kaisA ? kucha amaMgala nahIM hogA, zubha hI hogA, acchA hI hogaa| mayaNA kI siddhacakra-navapada-prabhu ke prati kaisI aTUTa zraddhA ? pUre nagarameM bhaya vyApta hai / rAjA bhI soca rahe hai ki kyA kare ? para mayaNA nirbhaya hai / mayaNA ko patA nahIM hai ki mere patideva hI senA lekara Ae hai, patA sirpha itanA hI hai ki, siddhacakra hai to surakSA hai, bhaya ko koI sthAna hI nahIM hai / isase hI 'tvameva zaraNaM mama' kA bhAva jIvana meM ekarasa ho gayA hai, AtmA ke pradeza-pradeza meM khela rahA hai| prabhu kI pUjA karate karate kabhI hameM aisA apUrva AnaMda AyA hai kyA ? romAMca khar3e hue hai kyA? zrIpAla kathA anuprekSA
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ saccA kauna? surasuMdarI aura mayaNA dono paMr3ita ke pAsa adhyayana pUrNa karatI hai / pitA rAja sabhA meM parIkSA lete hai / saMtAna kyA par3hate hai ? isakI ciMtA pitA karate the, aura Aja! surasuMdarI aura mayaNA ko pAdapUrti dI jAtI hai-prazna kiyA gayA haiM'puNya se kyA milatA haiM ?' surasuMdarI jaldI-jaldI kahatI hai, 'yauvana, acchA sukha, buddhi kauzalya, dhana, manapasaMda pati saba puNya se milatA haiM' / dhIra, gaMbhIra, mayaNA kahatI haiM, 'vinaya, viveka, prasannatA, zIla aura mokSamArga ke sAdhana puNya se milate haiM / dono ke javAba alaga-alaga hai, to dono meM saccA kauna ? dono ke javAba sacce hai / eka ke javAba meM eka ihalaukika aura bhautika lAbha kI bAta hai, dUsare ke javAba meM AtmalakSI lAbha kI bAta hai / donoM lAbha puNya se hI milate hai / jisakI dRSTi jaisI khilI ho, usako usameM AnaMda AtA hai| vAcA ke AdhAra para sunane meM Ane vAle ke AcAra para pariNati kA aMdAja hotA hai / hamArI pariNati kaisI hai ? bhautikalakSI yA AdhyAtmika lakSI? tapa kaba pUrA hotA hai? navapada kI olI yAni sAr3e cAra sAla meM yaha tapa pUrNa hotA hai, aisA vyavahAra meM kahA jAtA hai para 'sAr3A cAra varSe tapa pUro, e karma vidAraNa tapa zUro' jJAnI bhagavaMto ke isa vacana anusAra tapa pUrA kaba hotA hai ? prathama caraNa svIkAra kara hamane pUrNavirAma lagA diyA, para mahatvapUrNa dUsarA caraNa chor3a diyA. anAdikAlIna paraMparA ke karma tor3ane kA sAmarthya AtmA meM pragaTe zrIpAla kathA anuprekSA
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ aisA yaha tapa hai / karmasattA ko parAsta kara AtmasattA kA samaya yaha tapa nizcita kara detA hai, phira sahaja tapa, ArAdhanA calA karatI hai, AtmA ke hara pradeza para navapada-siddhacakra kA vAsa ho jAtA hai / kSaNa-kSaNa meM, pala-pala meM siddhacakra kA dhyAna-raTana-aMtara jApa zuru ho jAtA hai / jisake prabhAva se duSTa-malina karma nirbala bana gae ho, to yaha bhUmikA sADhe cAra sAla meM AtI hai / nau olI vidhipUrvaka kI jAe to yaha tapa karma tor3ane meM samartha hai / sAr3he cAra sAla meM nau olI karane se yaha bhUmikA AtI hai / zrIpAla ne yaha bhUmikA prApta kara lI aura mokSa-nizcita ho gayA / siddhacakra kI ArAdhanA anAdi karma-cakra ko tor3akara saMsAra ko sImita kara usI yA najadIka ke bhavameM zAzvata sthAna dilAtI hai / hamArI bhI aisI bhUmikA niyata ho jAe taba samajhanA ki tapa pUrA ho gayA / ___ navapadajI kI olI meM pratikramaNa-pUjA-snAtrapUjA-kAyotsargasamavasaraNa-sAthiyA-jApa-AyaMbila kara liyA matalaba ArAdhanA ho gaI, para ye saba bAhya kriyAe~ to abhyantara bhAvo ko cArja karane ke lie hai / itane kriyA-anuSThAna karane ke bAda bAkI kA samaya una-una padoM ke dhyAna meM rahane kA hai / citta ko usa padamaya banAnA hai / pUrA eka dina eka pada ke dhyAna meM jAe, pada ke guNa, varNa kA dhyAna, maMtra, jApa kA dhyAna yU~ kisI na kisI dhyAna ke mAdhyama se abhyaMtara ArAdhanA-tapa meM praveza karanA hai / (jo Aja bhUlA diyA gayA hai) isa taraha nau dina eka-eka pada kA dhyAna karane se cArja huI AtmA kI baiTarI 6 mAha kAma karatI hai / hara chaha mAha meM punaH baiTarI cArja karanA / aise 9 bAra Atmazakti cArja karanA yAni hamezA ke lie AtmA kI beTarI cArja hI rahane vAlI hai / AtmA navapadamaya bana jAtI hai, saMsAra ke bhAvoM se alipta ho jAtI hai, AraMbha-samAraMbha ke bhAvoM se sahaja mukta bana jAtI hai, zrIpAla ke jaise siddhacakra ke dhyAna meM lIna bana jAtI hai, siddhacakra se bhavobhava kA sambandha bana jAtA hai / AtmA ko paramAtmAmaya banAkara AtmA meM hI paramAtmatatva pragaTa karAe yAni yaha tapa pUrNa hotA hai| zrIpAla kathA anuprekSA
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ 7. eka anuciMtana zrIpAla kathA yAni apanI AtmakathA zrIpAla kathA dharmakathAnuyoga to hai hI, paraMtu isa kathA kA yaugika aura AdhyAtmika rIti se nididhyAsana aura ciMtana kiyA jAe to viziSTa tatva prApta hote haiM / kisI bhI kathA ko apane jIvana yA AtmA meM ghaTAne ke lie jJAna nahIM, prajJA kI jarurata hai / eka bAra dRSTi khula jAe, phira hara kathA para isa taraha vicAra kiyA jA sakatA hai I -- * zrIpAla yAni hamArI AtmA / zrIpAla kathA meM zrIpAla kA praveza kor3hI ke rupa meM hotA hai / hAla behAla hai, saMpatti, vaibhava, sattA, saba calA gayA hai / gA~va-gA~va bhaTakanA par3a rahA hai / hamArI AtmA bhI karmarupI kor3ha se grasta hai / guNa saMpatti, Atma vaibhava, svaramaNatA kI sattA saba kucha guma ho cukA hai, aura eka bhava se dUsare bhava meM bhramaNa cAlU hai / uMbara ko sadvicAra vAlI mayaNA milatI hai, phira usakI acchI sthiti ke dvAra khulate hai, hameM bhI sanmati ( kaSAyo kA upazamana) Ae phira adhyAtma sthiti ke dvAra khulate hai / zrIpAla ko svasranAmAjya pAnA hai to ekAkI banakara puruSArtha karane nikalate hai, sasurajI yA anya kisI kI sahAyatA kI icchA nahIM karate / zrIpAla kathA anuprekSA
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ * hameM bhI jaba sva + Atma sAmAjya pAne kI tamannA jAga jAtI hai taba svapuruSArtha se hI vaha pAyA jA sakatA hai / paramAtmA mArga batAte hai, puruSArtha to hameM hI karanA hai / dUsaro kI sahAyatA se kaivalya yA siddhiAtma sAmrAjya nahIM pAyA jA sakatA / zrIpAla akele nikalate hai aura rAste meM giri kaMdarA meM yogI milate haiM / vo svarNa dene kI pezakaza karate haiM, para zrIpAla lene se iMkAra kara dete haiM, lAlaca nahIM hai / hamArI AtmA bhI ekAkI banakara svasAmrAjya pAne ke lie sAdhanAmArga para jAte haiM, taba aneka lubhAvanI siddhiyA~ sahaja milatI hai / sAdhaka inameM lAlaca kare to sAdhanA mArga avaruddha ho sakatA hai / lobha chor3akara sAdhaka sAdhanA ke lakSya meM sthira bane, to hI Age bar3ha sakatA hai / zrIpAla sAdhakoM kA svarNa chor3akara Age bar3hate hai / bharuca meM unheM dhavala milatA haiM / dhavala zrIpAla ko hara jagaha parezAna hI karatA hai, unakA saba china lene kA hI prayatna karatA hai / zrIpAla saba jAnate hai, para dhavala ko nahIM chor3ate hai / ulTe jaba- jaba dhavala ko mRtyu daMDa milatA hai, zrIpAla hI chur3avAte hai / hamArI AtmA zrIpAla hai, to dhavala mohanIya karma hai / sAdhaka jaba ekAkI banakara Atma sAmrAjya pAne nikalatA hai, aura lubhAvanI siddhiyoM se dUra rahatA hai, taba mohanIya karma svayaM sira uThAtA hai aura kadama-kadama para AtmA ko parezAna karatA hai, to bhI hameM vo acchA lagatA hai / jabajaba vo mRtyu ke kinAre (11veM guNasthAnaka) pahu~catA hai, taba-taba AtmA hI usase khIMcakara use bacAtA hai / zrIpAla ko khatma karane kI sArI yojanAe~ niSphala hone para bhI dhavala ke aMtara meM zAMti nahIM hai / zrIpAla ne dhavala ko apane mahala meM rakhA hai, vo socatA hai ki sArI yojanA yojanAe~ nAkAma ho gaI, aba to mai apane hAtho se hI kaTAra mAra kara sau sAla pUre kara dU~ / aise raudradhyAna ke adhyavasAyoM ke sAtha hAtha meM kaTAra lekara dhavala upara car3hatA hai / zrIpAla zrIpAla kathA anuprekSA 57
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAta maMjila kI havelI meM chata para gaharI nIMda soe hai| dhavala upara car3hate cUka jAtA hai / vahA~ se luDhakate hue nIce giratA hai, aura hAtha meM rahI kaTArI peTa ke marma sthAna meM laga jAtI hai / zrIpAla ko mArane jAte khuda mara jAtA hai / I AtmA (zrIpAla) ko hairAna karanevAlA mohanIya karma (dhavala) kaba maratA hai ! zrIpAla sAta maMjila kI havelI kI cAMdanI (chata) yAni AThavI maMjila para soe hai, lIna hai / AtmA jaba 8 ve guNasthAnaka para apane meM lIna banatA hai (kSapaka zreNi para car3hatA hai) taba moha ko maranA par3atA hai| (abhI taka zrIpAla 8vI maMjila para nahIM soe the) mAtra aMtarmuharta meM moha svayaM naSTa ho jAtA haiM / zrIpAla eka varSa meM ATha patniyoM ke sAtha lagna karate haiM / ATha striyaoN zrIpAla ko varI haiM / aise AtmA bhI avirata gati se sAdhanA meM Age bar3he to sirpha eka varSa ke samaya meM aSTa mahAsiddhiyA~ sAdhaka kA varaNa ( prApta) kara sakatI hai / isa taraha vividha dRSTikoNoM se isa kathA para adhikAdhika ciMtana kiyA jA sakatA hai / lagabhaga sabhI kathAoM meM aise tatva samAhita hote hI hai, yadi ciMtaka kI dRSTi sparze, to aneka tattva mila sakate haiM / samUha ArAdhanA - anumodanA zrIpAla ke pUrvabhava meM zrIkAnta - zrImatI dvArA kI gaI siddhacakra kI ArAdhanA kI anumodanA zrImatI kI ATha sakhiyoM aura zrIkAnta ke 700 sainikone kI, jisake prabhAva se dUsare bhava meM alaga-alaga sthAna para janme tamAma jIva eka sAtha ikaTThe ho gae / sAtha meM kI gaI ArAdhanA aura samUha meM hone vAlI anumodanA kA yaha prabhAva hai / parivAra - svajana yA ArAdhaka mitroM ke sAtha ArAdhanA- anumodanA kI jAe to bhavAntara meM sAtha milakara punaH samuha ArAdhanA kara saba sAtha meM mokSa mArga para Age bar3hate rahe / yaha saMdeza zrIpAla kathA se prApta hotA hai / 58 zrIpAla kathA anuprekSA
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ 8. zrIpAla kathA kA racanA kauzala jinazAsana meM cAra anuyoga ke vibhAjana dvArA tamAma prakAra ke jIvoM ko Atma-cAritra bhAva meM sthira karane kI paddhati hai / unameM bAlajIva jo AtmA, siddhAtmA yA paramAtmA kA svarupa nahIM samajhe haiM aura tIvra meghA zakti rahita hai, aise jIvoM ke lie kathAnuyoga sarvazreSTha mAnA gayA hai / sat-asat pravRtti ke phala sunakara sat pravRtti meM sthiratA Ae aura asat pravRtti se nivRtti ho, yaha dharmakathA kA phala hai| dharmakathAnuyoga meM zrIpAla kathA bAlajIvo ko atyanta AkarSita kare aisI kathA hai, kyoMki unakA rasa pudgala meM hai / vo saMpatti, sattA, kautUhala kI bAta AtI hai, to khuza ho jAte hai / zrIpAla kathA meM kor3hI uMbara aura pitA dvArA kor3hI ke sAtha vivAhita mayaNA ko siddhacakra ke prabhAva se apAra Rddhi-samRddhi ke sAtha akhaMDa sAmrAjya bhI milatA hai. aisI bAta sunakara par3hakara bAlajIva bhI dharmArAdhanA kI ora bar3hate hai / pUrvAgama ke AdhAra para racI huI yaha zrIpAla-kathA to adbhuta hai hI, sAtha sAtha pUjya AcArya devazrI ratnazekharasUrIzvarajI ma. kI racanA zakti bhI adbhuta hai / pUjyazrI ne dhana, saMpatti, vaibhava, vivAha aura sattA kI bAteM bhI isa taraha se kI hai, ki bAlavAcaka aura bAlazrotA kA mana bAra bAra siddhacakranavapada kI tarapha jAtA hai, aura unakA hRdaya navapada meM sthira ho jAtA hai / ATha sthAnoM para navapada kA varNana aura jagaha-jagaha siddhacakra kA smaraNa karavA kara zrotAoM ko suSupta mana taka le jAkara navapada ko mAnasa meM sthira zrIpAla kathA anuprekSA
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ karane kA prayAsa kiyA hai, tAki zrotA-vAcaka varga paudgalika bhAvo se lauTakara punaH punaH navapada meM lIna ho / navapada-siddhacakra ke varNana meM bhI zuruAta meM sAmAnya svarupa batAkara Age-Age sUkSma-sUkSmatara varNana aura aMta meM navapada ke tAtvika-Atmika svarupa taka le gae hai / vAcaka yA zrotA jaise-jaise zrIpAla kathA par3hate jAe yA sunate jAe vaise-vaise navapada kI gaharAI meM utarate jAe, aisI kuzalatA kA upayoga pUjyazrIne kiyA hai / manovijJAna kI dRSTi se bAhyajIva-pudgalAnaMdI jIvoM ke bhI suSupta mana taka navapada ko sthira karane kA dRr3ha prayatna kiyA hai / eka bAra siddhacakrajI se lagAva ho gayA, to dhIre dhIre pudgala se saMbaMdha kamajora hotA jAegA, pUjyazrI ne yaha siddhAnta apanAyA hai pUjyazrIne zrIpAla-kathA meM lagabhaga alaga-alaga ATha sthAnoM para alaga-alaga vyaktiyoM ke mukha se siddhacakra-navapada kA paricaya, mahimA, vidhi, svarupa yA tAtvika varNana karavAyA hai, aura bAra-bAra smRti karavAI hai / pahale ATha bAra ke varNana ko dekhate hai - 1) kathA ke prAraMbha meM gautama svAmIjI zreNika mahArAjA ke samakSa navapada mahimA kA prAthamika varNana karate hai. 2) pUjya munisuMdarasUrIzvarajI ma.sA mayaNA aura uMbara ke Age siddhacakra kI mahimA aura ihalaukika aura paralaukika prabhAva kA varNana karate hai / 3) ratnadvIpa meM cAraNamuni ne siddhacakra kA varNana kiyA aura zrIpAla ko siddhacakrajI kaise prasanna ho ? yaha batAyA / 4) zrIpAla dvArA kie gae siddhacakra pUjana vidhAna kA vistAra se suMdara varNana hai| 5) zrIpAla siddhacakra kA vistAra se dhyAna karate hai, yaha dhyAna-vidhi anukaraNIya hai / 60 zrIpAla kathA anuprekSA
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ 6) avadhijJAnI ajitasena rAjarSi dvArA kiyA gayA tAtvika varNana pUrvabhava meM kI gaI ArAdhanA kA varNana rasaprada haiN| 7) gautama svAmI navapada ke phalita dRSTAMta ke sAtha mahimA batAte haiM / 8) aMta meM zrI mahAvIra prabhune AtmA hI arihaMtAdi hai, aisA nizcayanaya kA svarupa batAyA hai| itanI bAra vistRta varNana karane ke sAtha zrotA bAra bAra siddhacakra kI tarapha mur3e, saMskAra dRr3ha bane, suSupta mana taka asara pahuMce, isalie kadamakadama para siddhacakra ke smRti sthAna arihaMtAdi ko varNita kiyA hai / * zrIpAla-mayaNA AdinAtha prabhu ke darzana karane gae / * uMbara niyamita abhyAsa karate hai / * nau dina meM uMbara ko roga-zAMti / * nitya darzana karane jAnA / * jinAlaya meM kamalaprabhA mAtA se milana / * rupasuMdarI kA milanA, ronA, sahI jAnakArI pAnA / *videza prayANa karate mayaNA-zrIpAla kI bAta / *siddhacakra kA dhyAna krnaa| *girikaMdarA meM sAdhako ke lie siddhacakra dhyAna / * siddhacakra kA dhyAna kara eka garjanA se devI ko dUra haTAI / ratnasaMcayA meM madana-maMjUSA prabhu kI bhakti karatI hai| * yahA~ zrIpAla dvArA dvAra khulate hai, caityavaMdana karate hai, cAraNamuni kA Agamana, navapada-varNana / * rAjA ke sAtha zrIpAla kI nityapUjA / *caitrI olI ArAdhanA / samudra patana ke samaya zrIpAla ke mukha meM Namo arihaMtANaM " *zrIpAla kI do patniyoM ke pAsa cakkezvarI, mANibhadra Adi kA Agamana / *100 yojana dUra kuMDalapura meM vINAvAdana parIkSA ke lie siddhacakra kA dhyAna kiyA aura vimalezvara hAjira ho gae / *vimalezvara dvArA die hAra ke prabhAva se vAmana-kubjarupa kiyA aura do rAjakumAriyoM se lagna / *sopAraka nagara meM siddhacakra dhyAna aura hAra ke abhiSeka-jala dvArA sA~pa ke jahara kA zamana / * mayaNA kahatI hai ki navapada-dhyAna ke prabhAva se koI bhaya nahIM AtA / *mayaNA zrIpAla prajApAla se kahate hai ki yaha prabhAva zrIpAla kathA anuprekSA 61
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ siddhacakra kA hai / * ajitasena rAjA ko yuddhabhUmi para vairAgya / * ajitarAjarSi kI zrIpAla dvArA kI gaI stuti / * ajitasena rAjA dvArA pUrvabhava kI ArAdhanA kA kathana / * zrIpAla kI 4.5 varSa siddhacakra ArAdhanA-udyApana, vistAra se pUjana vidhAna-caityavaMdana vidhAna / * aMta meM zreNika rAjA bhI prabhuvIra kI vANI se navapadameM tatvadRSTi vAle bane / isa taraha pUjyazrI ne bAra-bAra zrotA yA vAcaka dhyAna siddhacakranavapada kI ora jAe, aura vo paudgalika bhAvo se mukta bane aisI zugarakoTeDa kvInAina golI ke rupa meM zrIpAla-kathA mohalakSI jIvo ke sAmane rakhI hai| isake sAtha karmavAda-anekAMta vAda, sAmAjika vyavahAra, saMtAno ke prati kartavya, abhimAna-ISyAdi kA phala, samUha-ArAdhanA kA phala, pUrvabhava kI ArAdhanA ke saMskAra, jinapUjana vidhi. aMgaracanA, nisIhi kA prayogika rupa, gaMbhIratA, maryAdA, upakAra dekhane kI sUkSma dRSTi Adi aneka mArmikatAtvika bAte pU.A. ratnazekharasUri ma.sA.ne sahajatA se kathA meM parosI hai / isase koI bhI vyakti siddhacakra kI ora AkarSita hotA hai, aura sAtha-sAtha usame aneka zubhasaMskAro kI vicAradhArA dRDha hotI jAtI hai, aisA racanAkauzala pUjyazrI kA hai / namana ho aise pUjyazrI ko.. vAha karmarAja ! terI vicitra lIlA.. zrIpAla janmate hI rAjakumAra bane, bAlyAvasthA meM hI rAjya, sattA, saMpatti, parivAra, zarIra kA Arogya saba calA gayA, akele hokara kor3hiyo ke samUha meM milanA par3A / punaH sattA milI, akhaMDa sAmrAjya milA, mAtra eka hI varSa meM nau-nau rAjakanyAo ke sAtha lagna huA / apane pitA kA sAmrAjya pAyA, aura aMta meM sabase nirlipta banakara navapada meM lIna ho gae / vAha re karmarAjA ! rAjA ko raMka aura raMka ko rAjA banAne kI terI gajaba kI kalA hai| zrIpAla kathA anuprekSA
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ 9. kiyA huA dharma kabhI niSphala nahIM hotA Acarita dharma-ArAdhanA bhavAntara meM kahIM na kahIM Atma-kalyANa ke lie upayogI banatI hai, vo niSphala nahIM jAtI, yaha bAta ajitasena rAjA ke jIvana-prasaMga meM spaSTa parilakSita hotI hai / ___ zrIpAla ko jAna se mArane ke lie bhISaNa yuddha hetu taiyAra hue, bhayaMkara raudra dhyAna meM rata hone para bhI usI yuddhabhUmi meM ajitasena rAjA ko vairAgya bhAva utpanna huA, aura sarva saMga kA tyAga kara Atma-svarupa meM ramaNatA karAne vAlA saMyama jIvana svIkAra kara liyA / raudradhyAna meM bhaTakate vyakti ko acAnaka svarupa ramaNatA-vairAgya bhAva AyA kaise? pUrva ke siMharatha rAjA ke bhava meM ajitasena rAjA ne jIvana kI r3halatI saMdhyA meM saMyama svIkAra kara, vizuddha AcAra kA pAlana kara aMta meM eka mAsa kA anazana kiyA hai / isa tyAga, saMyama aura svarupa ramaNatA ke saMskAra AtmA para jAma ho cuke hai / ___kisI duSkarma ke kAraNa AtmA cAhe jaisI avasthA meM calI gaI ho, to bhI yogya samaya para ucita nimitta milate hI 'samajhadAra ko izArA hI kAphI hotA hai' ki tarja para pUrvakAla ke zubha saMskAra jAgrata hokara AtmA ko punaH adhyAtma yAtrA meM Age bar3hAte hai / kiyA huA dharma kabhI niSphala nahIM jAtA / zAlibhadrajI ke prasaMga meM bhI aisA hI huA hai / gvAle ke bhava meM khIra vahorAte sarvasva samarpaNa kA bhAva A gayA , isameM bhI pUrvabhava kI ArAdhanA ke saMskAra zrIpAla kathA anuprekSA
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ kAma kara gae / vo pUrvabhava meM 12 vratadhArI zrAvaka the / ajitasena bhI pUrvabhava se vairAgya aura tyAga ke saMskAra lekara Ae hai, para pichale bhava ke zrIpAla ke sAtha vairAnubaMdha ke kAraNa zrIpAla kA rAjya le lete hai / jAna se mAra dene ke lie yuddha bhI karate hai / ajitasena hAra jAte hai, para zrIpAla unake baMdhana chur3avAkara rAjya lauTAte hai / aba ajitasena ko guNAnurAga jAgatA hai, pUrvabhava kA vairAgya jAga jAtA hai aura vahIM yuddhabhUmi meM hI saMyama kA svIkAra lete hai / ajitasena hame kaha rahe hai ki, dharma ArAdhanA karate raho, zuddhabhAva se kara dRr3ha saMskAra DAlo, jo bhavAMtara meM kisI karma ke udaya se vikaTa sthiti meM se nikAlakara mokSamArga meM sthApita kara deNge| zrIpAla ne bhAvapUrvaka navapada ArAdhanA kI jisase nau kA aMka phalIbhUta ho gayA / __ * mayaNA vagairaha nau rAniyA~ * tribhuvana Adi nau putra * nau hajAra hAthI, nau hajAra ratha * nau lAkha jAtivAna ghor3e * nau karor3a paidala senA * nau so varSa kA AyuSya * nauMve bhava meM mokSa zrIpAla kathA anuprekSA
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ 10. navapada banAe...bhavAbhinaMdI se AtmAnaMdI siddhacakra kI bhAvapUrvaka kI gaI ArAdhanA paraMparA se to mokSa dilAtI hai, eka dina kI ArAdhanA bhI ihalaukika ApattiyoM ko dUra karatI hai / nau dina yA jIvanabhara kI ArAdhanA anAsakta bhAva kI saMpatti, vaibhava dekara anukrama se mokSamArga meM Age bar3hAtI hai / yaha bAta zrIpAla ke dRSTAnta se sahaja hI samajha meM A jAtI hai / hama varSo se dharma-ArAdhanA, siddhacakra ArAdhanA karate hai, para pariNAma nahIM dikhatA hai, to zrIpAla ko pahalI bAra meM ArAdhanA phalI to hame kyo nahIM phalatI ? yaha prazna svAbhAvika hai / paMcasUtrAdi graMtho meM do taraha kI dharmakriyA batAI hai-sabIja aura nirbIja / nirbIja kriyA vaMdhyA hai, niSphala hai / aneka bhavo taka kie jAne vAle dharmAnuSThAna meM kitanA saMsAra ghaTA, isakI koI nizcitatA nahIM, koI gAraNTI nahIM, kyokiM bIja hI nahIM hai to phala kI AzA kaise rakhI jA sakatI hai ? dharma ArAdhanA, saMyama, tapazcaryA saba hotI hai, para usakI bhUmikA meM tatvazraddhA mokSaruci, saMsAra-nirveda Adi Avazyaka hai, aura ye Ate hai karmo kI laghutA se, maMdatA se / isa bhUmikA ke abhAva meM cAhe jaisI kaSTadAyI kriyAe~ kI jAe~, unase puNyabaMdha jarura hotA hai, para Atmazuddhi kA phala nahIM milatA / use to saMsAra hI acchA lagatA hai, saMsAra ke bhogavilAsa ke sAdhana hI acche lagate hai, aise jIvoM ko bhavAbhinaMdI kahA jAtA hai / zrIpAla kathA anuprekSA
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhavAbhinaMdI yAni ? bhava saMsAra, abhi=tarapha, naMdana AnadaM yAni jise saMsAra ke bhAvoM ke taraha hI rahane para AnaMda hotA hai / jIva 3 prakAra ke / bhavAbhinaMdI, pudgalAnaMdI, AtmAnaMdI (1) bhavAbhinaMdI ko saMsAra hI acchA lagatA hai / (2) pudgalAnaMdI ko saMsAra acchA nahIM lagatA, para mohaka pudgala sAmane Ate hI lubdha ho jAtA hai / (3) AtmAnaMdI apanI AtmA meM hI sthira hote hai, paudgalika bhAva meM nahI pha~sate / bhavAbhinaMdI jIva ke ATha dUSaNa / lakSaNa / cihna hai / inhe samajhakara inhe dUra karate kI jarurata hai / jaba taka ye durguNa AtmA para jame hai, taba taka hamArI dharmakriyAe~ sabIja dharmakriyA nahIM bana sakatI / uMbara meM sAhajika rupa se hI ye dUSaNa nahIM hai / uMbara bhale kor3hI the, sattA, saMpatti, vaibhava saba-cale gae para unakA Atma-vaibhava adbhuta thA / ATho durguNo kA abhAva aura sadguNo kA sadbhAva thA / bhUmikA kI zuddhi thI, isase pahalI bAra kI ArAdhanA hI sabIja ArAdhanA bnii| 1) kSudratA, (2) lAbharati, (3) dInatA, (4) mAtsarya, (5) bhaya, (6) zaThatA, (7) ajJAnatA, (8) niSphalAraMbhI. bhavAbhinaMdI ke ina ATha durguNo ko dUra karane, tor3ane ke lie hI navapada kI ArAdhanA hai / eka-eka pada kI ArAdhanA se eka-eka doSa nikalane lagatA hai, AtmaguNa pragaTate hai aura AtmA dIpta ho jAtI hai / uMbara rANA ne pUrvabhava meM navapada kI ArAdhanA se yaha bhUmikA pAI thI / upAdAna kI zuddhi thI, jisase ArAdhanA prAraMbha meM hI khilane lagI / navapada ke kauna se pada se kauna sA doSa TalatA hai aura kauna sA guNa khilatA hai, yaha saMkSipta meM dekhate hai - zrIpAla kathA anuprekSA
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ navapada arihaMta siddha doSahAni kSudratA lAbharati dInatA mAtsarya bhaya AcArya upAdhyAya guNaprApti sarvajIva maiMtrI AtmaguNa rati khumArI, zauryatA guNAnurAga nirbhayatA saralatA jJAna saphalAraMbhI sAdhu zaThatA darzana jJAna cAritra, tapa ajJAnatA niSphalAraMbhI saMkSepa meM itanA samajhane ke bAda doSoM kA svarupa, navapada-svarupa aura zrIpAla ke sahaja guNa-prApti kA svarupa soMce - 1) kSudratA - kSudratA yAni tucchatA, mAtra svArthavRtti / apanI svArtha siddhi kI dhUnavAlA dUsaroM ke nukasAna yA khuda ko bhI bhavAMtara meM hone vAle nukasAna ko dIrgha yA sUkSma dRSTi se dekha hI nahIM sakatA / use dUsaroM kA bhalA karane kA bhI vicAra nahIM AtA / kadAcit vicAra A bhI jAe, to bhI gahare-gahare bhI svArtha vRtti kA hI poSaNa hotA hai / hRdayameM mAyA khelatI ho aura vartana meM bhI ghulI hotI hai / isa kSudratA ke prabhAva se ApaprazaMsA, mAyA, jhUTha, paraniMdA Adi aneka durguNo kA poSaNa karatA hai, isameM hI AnaMda mAnatA hai / saMsAra bar3hAtA hI jAtA hai / vo jaise jaise pApakarma se bhArI hotA hai, vaise vaise use AnaMda AtA hai / jIvana meM kahI umdAvRtti, hRdayakI vizAlatA, paropakAra vRtti jaise guNa dekhane ko nahIM milate / ___ arihaMta paramAtmA kI ArAdhanA se ina guNoM kI prApti hotI hai / kSudravRtti vilIna ho jAtI hai / arihaMta prabhu ke hRdaya meM sarva jIvoM se maitrI, niHsvArtha paropakAra, hairAna-parezAna karane vAlo ke prati bhI karuNA-bhAva, duzmana ke prati bhI duzmanI nahIM, ulTe usake kalyANa kI udAtta bhAvanA basatI hai / aise prabhu kI ArAdhanA se hamAre hRdaya meM rahI huI tucchatA, svArtha bhAvanA zrIpAla kathA anuprekSA
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ pighalane lagatI hai / kadAcit kisI pApakarma ke udaya se bhArI Aphata A gaI ho to hama bhI dUsaroM kA nukasAna nahIM dekha sakate / kahIM svArtha bhAva nahIM dikhatA / dUsaro kA bhalA karane kI zakti nahIM bhI ho, para usakA duHkha kaba dUra ho ? aisA bhAva hotA hai / arihaMta prabhu kI ArAdhanA se upAdAna zuddhi huI ho to doSahAni aura guNaprApti hotI hai / eka kalpanA kijIe / beTe ke kamAne -dhamAne kA ThikAnA nahIM ho, umra ho gaI ho, aura ApakI ijjata ke prabhAva se acche ghara kI hoziyAra suMdara laDakI kA riztA Ae, to kyA kareMge ? Apake beTe kA kAma nipaTa rahA hai, para sAmane vAle kI jiMdagI dhUla-dhAnI ho rahI hai, aisI sthiti meM Apa kyA kareMge? dharma karanA alaga bAta hai aura dharmI bananA alaga bAta hai / hama dharmakriyA se saMtuSTa ho jAte hai, para aMtara meM dharma kitanA pariNata huA ? isakA vicAra bhI nahIM karate / jaise sUryodaya hone se pahale prakAza hotA hai, aise vAstavika dharma milane se pahale aMtara meM guNa prakAza hotA hai / hRdaya se kSudratA calI jAtI hai, udAra aura udAtta bhAvanA prakaTa hotI hai / yaha upAdAna zuddhi kA pahalA pAyadAna hai / nIMva kA guNa hai / uMbara apanI paristhiti ke samakakSa kanyA kI khoja meM the aura apsarA jaisI rAjakanyA milI / uMbara prajApAla ko manA karate hai, 'na ghaTe kaMThe kAga ne re, muktAphala taNI mAlA' kahakara apanI jAta ko kaisA ghoSita karate hai ? idhara mayaNA ne uMbara kA hAtha pakar3a liyA / mayaNA ko AnaMda hai, sAta sau kor3hiyo ko AnaMda hai, para uMbara kA teja phIkA ho gayA hai / mere nimitta isakA kyA hogA, yaha ciMtA khAe jA rahI hai / ThikAne pahu~cane ke bAda pUrI rAta yahI samajhAte hai ki, 'mayaNA ! abhI bhI samaya hai, apanA jIvana khatma mata kara / yaha roga tujhe bhI ho gayA, to tere sapane cUra-cUra ho jAeMge / ArAdhaka AtmA udAtta bhAvanA vAlA hotA hai, jIvana meM kahIM kSudratA, tuccha bhAva nahIM hote, dUsaroM kA nukasAna na dekha sakatA hai, na saha sakatA hai arihaMta paramAtmA kI ArAdhanA se kSudratA doSa dUra hotA hai aura maitrI-guNa kI prApti hotI hai / uMbara meM kSudratA kA abhAva sahaja rupa meM zrIpAla kathA anuprekSA
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________ thA / paraciMtA, duzmana ke prati bhI mitratA ke udAtta guNa the / hameM bhI arihaMta paramAtmA ke dhyAna, ArAdhanA dvArA prathama doSa ko tilAMjali dekara guNa- --vaibhava kI vRddhi karanA hai / kSudratA arihaMta kI dhyAna sAdhanA meM ekAkAra banane se prabhu ke anaMtaguNoM ke sAtha hamArI AtmA kA laya saMbaMdha baMdhatA hai / sAdhaka AtmA meM anugraha kA strota bahatA hai / anaMtajIvo meM vyApta prabhu kI karuNA AtmA ke hara pradeza meM vyApaka banakara aMtara kI anAdi malina vRttiyoM aura tuccha svArtha bhAvo ko dUra kara paropakAra, vAtsalya bhAva aura maitrIbhAva AtmA meM jAgRta karatI hai / pariNAmataH zuru meM choTI choTI bAtoM ko chor3a dene kI vRtti jAgatI hai / arihaMta ke dhyAna-sAdhanAdi ke mAdhyama se zubhabhAva adhikAdhika sthira hote jAte hai, phira viparIta paristhiti meM bhI upakAra, maitrI, samAdhi TikI rahatI hai / 'jina uttama guNa gAvatA - dhyAvatA guNa Ave nija aMga' yaha paMkti caritArtha kareM / (2) lAbharati - lAbha=padArtho kI prApti, rati=AnaMda / jaise jaise puNya ke sAtha pudgala-saMpatti, vaibhava, sonA, cAMdI, javAharAta Adi kA lAbha hotA hai, vaise-vaise khuza hotA hai / aMtara meM lobhadazA jAgatI hai / saMtoSI jIva use mUrkha lagatA hai / paudgalika bhAvoM ko hI sarvasva mAnatA hai / eka hI mahenata aura eka hI vicAra 'jyAdA aura jyAdA ikaTThA karo aura maje karo / dhana, mAla meM itanA Asakti bhAva hotA hai ki ve prANa se jyAdA priya bana jAte hai / isameM se milane vAlI rati, AnaMda, bhavobhava bhaTakAte hai / rAta-dina eka hI raTana 'ikaTThA karo-ikaTThA karo' / use sapane meM bhI vicAra nahIM AtA hai ki yaha saba yahIM chor3akara jAnA hai / jaise-jaise saMpatti ke sAdhana milate jAte hai vaise-vaise AnaMda hotA jAtA hai, yaha lAbha - rati hai / paudgalika lAbha - rati ke prabhAva se saMsAra meM bhavabhramaNa calatA hI rahatA hai / 1 yaha durguNa siddhapada kI ArAdhanA se TalatA hai / siddhapada kI ArAdhanA, dhyAna, ciMtana kare to AtmA ke anaMta guNo kI ora lakSya jAtA zrIpAla kathA anuprekSA (69)
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________ hai / avyAbAdha AnaMda pahacAna meM AtA hai aura siddha paramAtmA ke prabhAva se AtmaguNa vaibhava ke darzana hote hai / jaise amRta pIne se caDhA huA jahara utarane lagatA hai, vaise siddhapada kI ArAdhanA se Asakti bhAva kA moha kA jahara AtmA se utarane lagatA hai / kabhI puNyodaya se saMpatti, vaibhava, atizaya bar3hate jAte hai, to bhI vo mere nahIM hai, karma ne die hai, inakA kabhI bhI viyoga ho sakatA hai, aisI saMpatti kA sadupayoga karanA cAhie, aisA mAnakara AtmA ko ina sabase alaga rakhatA hai / kadAcit puNya kI kamI se jIvana-nirvAha yogya sAmagrI nahIM bhI mile, to jo milA usameM calA lo, hAya-hAya karane kI kyA jarurata hai, kyA sAtha AegA? ina bhAvoM se otaprota hotA hai / AtmAnaMda kI ora lakSya hotA hai to ye bhAvanAe~ A jAtI hai / eka kalpanA kijIe, Apane pauSadha kiyA hai, AtmA ko puSTa karane vAlI ArAdhanA kara rAta ko ghara Ae hai / choTA potA Akara AnaMda se kahatA hai, 'dAdA, dAdA ! Aja to maine eka sAtha tIna sAmAyika kI / Apa usakI anumodanA karate hai, use inAma dete hai / thor3I dera bAda beTA ghara Ae aura kahe, 'pitAjI ! Aja vyApArI se saude meM 25 lAkha rupaye kamAe / ' aba Apa socie ki pote ne pahalI bAra tIna sAmAyika sAtha meM kI aura beTe ne bhI pahalI bAra 25 lAkha kamAe, dono meM se AnaMda kisameM ? Apa kaheMge ki dono meM / to socie kI jyAdA AnaMda kisameM ? aMtara meM arthavAsanA baiThI hai, jisake kAraNa lAbha-rati hotI hI rahatI hai| zrIpAla ko siddhacakra ke prabhAva se apAra saMpatti milI, paraMtu mana usameM kabhI rahA nahIM, isa taraha siddhacakramaya ho gae / lU~-lU~ kI bhAvanA nahIM thiiN| apsarA jaisI mayaNA milane para bhI AnaMda nahIM / apanA sAmrAjya pAne kI icchA se kamAne nikale hai / pahalI hI rAta meM girikaMdarA meM sAdhako kA zrIpAla ke prabhAva se vidyA siddha-rasasiddha hone para ve upakAra kI bhAvanA se svarNa dete hai, para vo nahIM svIkArate / sAdhako kI mahenata kA hai, isalie nahIM liyA jAtA, aisI bhAvanA hai / siddhacakra ke prabhAva se zrIpAla ko kitanA milA isakI ginatI karate hai, para jarurata ke samaya zrIpAla ne kitanA chor3A 270 zrIpAla kathA anuprekSA
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________ yaha socA hai ? svarNasiddhi bhI chor3I, mahAkAla rAjA ko jItane se milA rAjya bhI chor3A / dhavala irSyAlu hai, ise vyApAra sauMpUgA to 'adhika bhAva meM kharIdA aura kama bhAva meM becA' aisA batAegA / nukasAna kA patA hai phira bhI ciMtA kie bagaira prasaMga-prasaMga para dhavala ko vyApAra sauMpate hai / mere puNya meM hogA to kyA le jAegA? yadi lAbha kA AnaMda, saMpatti kI Asakti ho to yaha kaise ho sakatA hai ? siddhapada kI ArAdhanA ke mAdhyama se lAbha-rati durguNa chor3anA hai / dhyAna ArAdhanA dvArA siddhapada meM lIna banakara AtmA ke pradeza-pradeza meM rahe anaMta avyAbAdha AnaMda kI pratIti karanA hai / ekabAra bhI AtmAnaMda kI zraddhA hogI, pratIti hogI to prApta karane kI ruci hogI, yAni bAhya paudgalika padArtho meM se milane vAlA AnaMda tuccha lagegA / phira cAhe jitane bhoga-vilAsa ke sAdhana mile, apAra saMpatti mile / siddha paramAtmA ke anugraha ke prabhAva se aMtara meM AnaMda rati nahIM hotI / saMpatti-padArtha mile para unakA prabhAva AtmA para nahIM par3e yaha siddhapada kI ArAdhanA kA phala hai / dhyAna-sAdhanA kI isa bhUmikA ko siddha kara bhavAbhinaMditA kA dUsarA doSa lAbha-rati TAlanA hai| (3) dInatA - bAta-bAta meM burA laganA, sadA rote rahanA / jo milA hai usameM saMtoSa ke badale, jo nahIM milA usakA ArtadhyAna krnaa| jo milA hai usameM bhI kamiyA~ hI najara AnA / choTI-baDI jaisI bhI takalIpha Ae, aura ronA-gAnA zuru, rAI kA parvata banAe aise jIva kabhI bhI aura kahIM bhI zAMti nahIM pA sakate / kutte kI taraha dIna banakara mAMga-mAMga karane meM koI zarma nahIM AtI / dIna deva-guru-dharma ko to bhUlatA hI hai, sAtha meM jAti, sammAna bhI bhUla jAtA hai / maiM akelA hu~, merA koI nahIM hai, merA koI sunatA nahIM hai, mahenata karatA hu~ para kucha milatA hI nahIM / saba hairAna, parezAna karate hai / kahA~ jAU~ ? kyA karUM? ina vicAro meM hI samaya gumAtA hai / aisI dInatA kA dAsa dharmaArAdhanA to nahIM kara sakatA, vyavahAra bhI acchI taraha nahIM nibhA sakatA / dInatA se satva naSTa hone lagatA hai, AtmavizvAsa TUTatA jAtA hai, vikalpo kI paMkti laga jAtI hai, paraMparA se dInatA bar3hatI jAtI hai / isa zrIpAla kathA anuprekSA
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________ dInatA-doSa ko haTAne ke lie zauryabhAva, khumArI cAhie / jo bhI paristhiti Ae, use ha~sate mukha se svIkAre, kabhI akelApana mahasUsa nahIM kare / saMsAra kA svarupa soce ki, saMsAra duHkhamaya hai to sukha kahA~ se milegA? aisA soMce ki jo saMyoga mile hai unakA upayoga kara AtmasAdhanA karanI hai, aisI khumArI vAlA hamezA ArtadhyAna se mukta rahatA hai / __ AcAryapada kI ArAdhanA se jIvana meM khumArI, zauryatA AtI hai / zAsana kI dhurA vahana karanevAle AcAryapada kA dhyAna pIle varNa se karanA hai / pIlA varNa zUravIratA kA pratIka hai / AcArya bhagavaMta dInatArahita saMyama sAdhanApUrvaka, zUravIra banakara zAsana para Ane vAlI ApattiyoM kA sAmanA karate hai / jIvana meM kaI choTI-moTI samasyAe~ rogAdi ApattiyA~ AtI hai, aise samaya vo ArtadhyAna meM nahI DUbate hai / paristhiti ko duHkha rahita svIkArate hai / vo samajhate hai ki karmodaya hai, aise samaya meM jo bhI ho sakatA ho, vo kArya-ArAdhanA kara lenI cAhie / zrIpAla kisase uMbara rANA bane ? puNya kA pAsA palaTA to saba calA gayA / sattA, saMpatti, vaibhava, parivAra sabase judA ho gae / zarIra meM kor3ha roga ho gayA, mA~ bhI bichur3a gaI, para maiM akelA hU~, sAre par3osI merA tiraskAra karate haiM, aisA vicAra bhI nahIM karate / sAta sau kor3hiyoM ke samUha meM ghUmate hai / unhe rANA banAyA hai, saba rAnI kI khoja meM hai / kitane hI rAjyoM meM ghUma Ae hai, uMbara ne kahIM dInatA nahIM dikhAI / 'maiM rAjaputra hU~, saba calA gayA hai, kAkA rakSaka ke badale bhakSaka bana gae / Apa mujhe rAjakanyA dIjie' / aisA kucha nahIM bolate, kahIM apanI pahacAna nahIM batAte / jo paristhiti hai use svIkArane kA zaurya uMbara meM dikhAI detA hai / pitAjI kA rAjya prApta karane kA avasara AyA taba apane bAhubala se hI lene kI khumArI ke sAtha saMpatti pAne ke lie akele hI dhanopArjana karane nikale / satva aura zaurya unake jIvana-prANa the / do-do bAra unakI najara ke sAmane saba kucha calA gayA / (1) kAkA ne rAjya chIna liyA, jaMgala meM bhaTake, kor3hI bane / (2) dhavala ne zrIpAla kI saMpatti, striyA~ hathiyAne ke lie zrIpAla ko samudra meM DAla diyA, to bhI dono prasaMgo meM kisI zrIpAla kathA anuprekSA
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhI taraha kI hAya-hAya nahIM kI / aba maiM kyA karUMgA? aisA vicAra bhI nahIM AyA / dariye meM dhakkA diyA taba to mauta sAmane dikha rahI hai, saMpatti, patniyA~ chUTa gae to bhI mu~ha se 'Namo arihaMtANaM' hI nikalatA hai / aisI sthiti hamArI Ae to, hamAre mu~ha se kyA nikalegA ? puNya cale jAne para saMpatti, vaibhava cale jAe~ yA bApa-dAdA kI milakata calI jAe~, to pUrvakAlIna zrImaMtatA ke gIta dUsaroM ke Age kitanI bAra gAte hai ? yaha saba dInatA hai / kisI na kisI karma ke udaya se zArIrika, pArivArika, sAmAjika, vyApArika yA Arthika upAdhi, takalIpheM AtI rahatI hai / aisI sthiti meM uMbara-zrIpAla kA AlaMbana lekara AcAryapada kI ArAdhanA-dhyAna ke prabhAva se isa dInatA ko bidA karanA hai / dInatA jAe, khumArI pragaTe aura AtmaguNoM kA vaibhava dikhAI de / ArttadhyAna se mukta bane / paramapada kI yAtrA prArambha ho / 4) mAtsarya (IrSyA)- bhavAbhinaMdI kA cauthA durguNa hai mAtsarya...mAtsarya yAni IrSyA...asahanazIlatA / dUsaro kA acchA dekhakara mu~ha bigar3e, jalana ho ki mujhase jyAdA use kyo milA / phira vaha saMpatti ho, ijjata ho, jJAna ho yA tapa ho / mAtsarya se kadAcit anya ko nukasAna ho, yA nahIM ho, para aMtaraAtmA ko to mAtsarya jalA hI detA hai / krodha bhI AtmA ko jalA detA hai, para usa krodha kI Aga ko saba dekha sakate hai / vo bAhara kI Aga hai, to IrSyAmAtsarya aMdara kI Aga hai| bAhara se to zAMta lagatA hai paraMtu svayaM hI apanI AtmA ko jalAtA hai / apane se koI Age nahIM AnA cAhie / dUsaro ko hIna banAkara khuda ke Age bar3hane kI duSTa bhAvanA AtmA ko bhayaMkara karma baMdhana karavAkara durgati ke dvAra khulavA detI hai / anaMta-zakti aura avyAbAdha sukha ke svAmI AtmA ko kauna sI bhUmikA khaTakatI hai ? samAja meM kisI ko puNyodaya se hama se acchI sAmagrI mila jAe, to hameM kauna sA vicAra AtA hai! are ! yaha mujhase Age nikala gayA hai, aba ise pIche kaise karUM ? maiM kaise Age nikalU~ ? zrIpAla kathA anuprekSA 73
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________ AtmakalyANa ke lie sarvatyAga kara sAdhanA karane vAle sAdhakoM ko bhI yaha doSa nahIM chor3atA, isake lie siMhaguphAvAsI muni kA dRSTAMta paryApta hai / isa matsara doSa ke prabhAva se ucca sAdhanA karanevAle jIva bhI saMsAra meM bhaTakate hai, isalie mumukSu AtmA ko isa doSa ko tilAMjali denA jarurI hai / isa doSa se mukti ke lie zAstrakAra bhagavaMta upAdhyAya pada kI ArAdhanA kA nirdeza karate haiN| upAdhyAya bhagavAna kA kArya hai adhyayanaadhyApana / sAdhuo ko par3hAte hai, vAtsalya dete hai, upabRMhaNA karate-karate karma kI vicitratA se ArttadhyAna ke zikaMje meM jakaDAe~ hue~ AtmAo ko samajhAkara, prema-vAtsalya meM bhIge zabdo se zAMta kara dete hai / unheM saMyama aura abhyAsa meM sthira karate hai / choTe-choTe sAdhu apane se Age nikale, yahI bhAvanA rakhate hai / guNAnurAga meM hI khelate rahane se apanI zakti se bhI jyAdA ziSyo kI zakti pragaTa karane kA kAma upAdhyAya bhagavaMta karate hai / jIvana meM kahIM IrSyA, matsara, asUyA kA nAma nahIM / jaise-jaise sAdhu apane se Age bar3hate dikhe, vaise vaise AnaMda meM DUbate jAte hai / ye guNAnurAgI ke lakSaNa hai / upAdhyAya bhagavaMta kI ArAdhanA, jApa, dhyAna, sAdhanA se aMtara meM jamA huA mAtsarya bhAva pighalatA hai aura guNAnurAga meM parivartita hotA hai aura dinodina vRddhi pAtA hai / apane choTe bhI ziSya ko Age bar3hate dekha upAdhyAya bhagavAna ko jaise guNAnurAga hotA hai, vaise hamAre jIvana meM bhI dUsaro ke prati guNAnurAga pragaTa hotA hai aura parasukRta anumodanA kA jharanA aMtara meM bahane lagatA hai, phira jIvana kitanA zAMta, nirmala, nirdoSa aura AnaMdamaya bana jAtA hai ! zrIpAla ke jIvana meM kahIM asUyA, IrSyA nahIM hai / apanA saba calA gayA / sattA, saMpatti, parivAra kucha nahIM rahA, aisI avasthA meM bhI auroM ko dekhakara IrSyA nahIM hotI / hRdaya meM mAtsarya nahIM hai / zrIpAla kI sthiti dekhakara dhavala ko IrSyA hotI hai / saba lene kI sAjiza racatA hai / dhavala kI kharAba niyata kI jAnakArI hone para bhI zrIpAla ko kabhI dhavala se napharata nahIM huI ulTe yahI socA ki dhavala mujhe apane jahAja (kirAyA lekara bhI) meM lAe to mujhe yaha saba milA / dhavala mere upakArI hai, aisA zrIpAla aMta taka zrIpAla kathA anuprekSA
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________ mAnate hai / ajitasena kAkA ne bAlyAvasthA meM rAjya chIna liyA, lauTAte bhI nahIM hai, zrIpAla ko jAna se mArane ke lie yuddha meM svayaM Ate hai, to bhI zrIpAla kahate hai ki, ApakA upakAra hai ki Apane merA rAjya samhAlA, yaha guNAnurAga dRSTi hai / upAdhyAya pada kI ArAdhanA-dhyAna dvArA guNAnurAga dRSTi vikasita kara, matsara durguNa dUra karane kA prayatna karatA hai / (5) bhaya - durdhyAna kA prabala kAraNa bhaya hai / bhayabhIta iMsAna kucha bhI nahIM kara sakatA, satata ciMtAgrasta hI rahatA hai / mahenata kare, phala nahIM mile to bhaya-ciMtA, milA huA saba cale jAne kA bhaya, koI parezAna nahIM kare isakA bhaya, mRtyu bhaya, ihalaukika Adi sAta bhaya zAstro meM batAe~ hai / bhaya ke kAraNa naI-naI kalpanAe~ karake duHkhI hotA jIva jIvana ko khuda hI kaThina banA detA hai / jarA bhI kamI, Apatti, takalIpha nahIM Ae, isake bhaya meM sukha-zAMti ga~vA baiThatA hai / bhaya ke kAraNa aneka yojanAe~ banAtA hai, jisameM bharapUra asatya, prapaMca, kaSAya kAma karate hai, kabhI-kabhI raudradhyAna hone kI saMbhAvanA hai, aise meM AyuSya baMdha ho jAe, to mara kara narakAdi durgati meM jAnA par3atA hai aura Age aneka bhavo meM bhaTakanA paDatA hai / / isa bhaya ko dUra karane ke lie sAdhu pada kI ArAdhanA hai / sAdhu ko koI bhaya nahIM hotaa| na jIne kA, na marane kA / pariSaha, upasarga, upadrava Aai to unakA bhaya nahIM, kyoki zarIra ko apanA mAnA nahI hai, sahana kareMge to siddha baneMge / sAdhanA kare vo sAdhu, sahana kare vo sAdhu / 'deha meM se muktimaMjila kI ora Age baDho' yaha siddhAnta ruDha ho gayA hai / sAdhu hamezA nirbhaya bhAva meM ramaNa karatA hai / AtmAnaMda kI mastI meM masta ho use kisakA bhaya ? parabhAva meM jAte hai to hI saba bhaya paidA hote hai / parAI vastu ko apanA mAne to calI jAne kA bhaya hotA hai / karma dvArA dI gaI vastu ko sAdhu apanI nahIM mAnate / sAdhu karma ko kaha detA hai ki tU camar3I utArane Ae yA ghANI meM pIle, sira para camar3e kA paTTA bAMdhe yA aMgAre rakhe, maiM to sarvatra nirbhaya hU~, zrIpAla kathA anuprekSA
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________ zarIra kA cAhe jo ho, AtmA kA to phAyadA hI phAyadA hai, karma kI nirjarA ho rahI hai / asAdhaka AtmA ko choTI bhI takalIpha Ae~ to vyAkula ho jAtA hai, jabaki sAdhaka sAdhu ko cAhe jitanI takalIpha Ae to bhI AtmA kI mastI meM AnaMda manAte hai / sAdhu pada kI ArAdhanA se aisI avasthA prApta hotI hai / zrIpAla ko pUrvabhava kI ArAdhanA ke prabhAva se jIvana meM kahI bhaya nahIM hai / sAmAnya rupa se soce to zrIpAla ke jIvana meM bhaya ke nimitta kitane sAre mile, to bhI sarvatra nirbhaya / dharma-siddhacakrajI milane se pahale aura bAda meM bhI zrIpAla nirbhaya hai / sattA, saMpatti, parivAra saba calA gayA, to bhI koI ciMtA nahIM / vartamAna meM hI jIva ko AnaMda pAnA hai / saMpatti pAne akele nikale hai / dhavala ke sainika pakar3ane Ae ho yA zIkotarI ko bhagAnA ho, mahAkAla rAjA se lar3anA ho yA svayaMvara ke samaya rAjAoM yA rAjakumAro se lar3anA ho, kahIM Dara nahIM hai / maiM kyA karUMgA ? merA kyA hogA ? aisA koI vicAra nahIM hai / dhavala dariye meM pheMkatA hai, mRtyu sAmane khar3I hai, to bhI arihaMta kA smaraNa karate hai, patni, saMpatti kI jarA bhI paravAha nahIM karate / nirbhayatA se citta-samAdhi kI bhUmikA prApta hotI hai, jabaki bhaya satata ciMtA karavAtA hai, mana meM becainI rahatI hai / bhaya saMkliSTa pariNAma ko ati saMkliSTa karatA hai / nirbhayatA mokSa-mArga ko sarala kara detI hai / bhavAbhinaMdI ke lakSaNa svarupa bhaya jAgrata hogA taba taka mokSa-sAdhanA meM Daga bhI nahIM bharA jA sakatA / sAdhupada kI ArAdhanA, dhyAna, vaiyAvacca bhakti ke mAdhyama se isa doSa ko TAlane kA prayatna karatA hai| (6) zaThatA - zaThatA yAni mAyA, luccAI, svabhAva se vakra, kapaTI bAta-bAta meM logoM ko Thagane kI hI bAta / vizvAsaghAta karate bhI dera nahIM, aphasosa bhI nahIM / yaha pApa karate jagata meM dikhe bhI nahIM aura bahuta hoziyAra hai aisA logo meM dikhe / koI lenA-denA bhI nahIM ho to bhI svabhAva se hI vakra buddhi sUjhatI hai / ADe-Ter3he kArya karatA hai / svArtha ke poSaNa meM ulaTA sIdhA karatA hai| saralatA nahIM hotI / koI samajhAe~ to bhI samajhatA nahIM haiM / ye saba bhavAbhinaMditA ke lakSaNa hai / anaMtakAla se AtmA meM ulTI cAla kI zrIpAla kathA anuprekSA
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________ AMTiyA~ par3a cukI hai, vo sIdhI hotI hI nahIM hai / saMsAra calatA hI rahatA hai / isa doSa ko haTAne ke lie darzanapada kI ArAdhanA kA sUcana kiyA gayA hai / samyagdarzana se mohanIya karma phIkA par3a jAtA hai, tatvajJAna kA bhAna hotA hai, viveka dRSTi khIlatI hai / jIvana meM saralatA AtI hai, yathocita pravRtti karane kI sUjha hotI hai / apanI bhUla dikhAI detI hai / karma-laghutA ho jAne se aMtara-prakAza khilatA hai / yaha samyagdarzana kI bhUmikA hai| uMbara rANA ko siddhacakra kI ArAdhanA phalI, usameM saralatA kA jyAdA mahatva rahA hai| mAyA-prapaMca unake jIvana meM kahI nahIM thA, saralatA hI nahIM, ati saralatA thI / bhale vo kanyA kI zodha ho, dhavala ke sAtha kA vyavahAra ho, mahAkAla rAjA kA saMbaMdha ho yA ajitasena rAjA se rAjya vApisa lene kI bAta ho para hara jagaha saralatA / uMbara-zrIpAla kI saralatA bhI namratA aura vinaya yukta thI / mAyAvI, vakrasvabhAvI, aura zaTha vyaktiyo ke sAtha bhI unakI saralatA akhaMr3ita rahatI thI / durjana vyaktiyo kA saMsarga hone para bhI kahIM bhI doSa kA kIcar3a unhe sparza bhI nahIM kara sakA / zrIpAla ina paristhitiyoM meM sadA jalakamalavat rahe hai / zrIpAla kA AlaMbana lekara samyagdarzana pada kI ArAdhanA se hamAre mithyAtva ko galAkara jIvana meM se zaThatA DhU~Dha-DhU~Dha kara jIvana meM saralatA guNa kI sthApanA prApti kA saMkalpa Aja se karanA hai / (7) ajJAnatA - ajJAnatA yAni jJAna kA abhAva yA viparIta buddhi / jJAna hI nahIM honA yA rahasya kA bhAna nahIM honA, ajJAnatA hai / ajJAnatA ke kAraNa jIva jahA~-tahA~ bhaTakatA hai / aMdhA vyakti yA jisakI A~kho para paTTI baMdhI hai, dono cale to TakarAte-girate jAte hai / ajJAnI jIva ko satyAsatya kA bhAna nahIM hotA, pariNAmataH saMsAra meM ghUmatA rahatA hai| ajJAnI jIva do prakAra ke hote hai, (1) jinhe kucha AtA hI nahIM hai, (2) AtA hI nahIM hai to bhI yaha nahIM mAnate ki nahIM AtA hai, yA khuda ne jo mAnA hai vaha AtmA ke lie hitakArI hai yA nahIM ? yaha nahIM soce yaha saba zrIpAla kathA anuprekSA
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________ ajJAnatA hai / jJAnapada kI ArAdhanA isa doSa ko nAbUda karatI hai / jJAnapada kI ArAdhanA se ajJAnatA kA nAza hotA hai, jo bhI jJAna prApta karate hai, usake marma-rahasya taka pahu~ca sakate hai / AtmavizvAsa kA sahI rAstA milatA hai, tatva-ruci prakaTa hotI hai / aSTa-pravacana mAtA jitanA alpa jJAnI bhI tatva-ruci Atma-pratIti karAkara AtmA ke anaMta sukha prApti ke mArga kI ora prayANa karAtA hai / ahaMbhAva apanI mAnyatA ko hI sahI manavAtA hai, jAnakArI nahIM ho to bhI saba jAnatA hU~, aisA dikhAvA karanA yaha bhramaNA hI bar3A ajJAna hai / zrIpAla meM aisI ajJAnatA nahIM thii| zrIpAla, zrI municaMdrasUrIzvarajI mahArAja dvArA dI gaI siddhacakra yaMtra kI ArAdhana vidhi nahIM jAnate to pUjya AcAryadeva se samajhate hai aura mayaNA se sIkhate hai / khuda ko AtA hai, saba samajha gae, aisA dikhAvA nahIM karate, sarala bhAva se sIkhane ke lie taiyAra ho jAte hai / patni se sIkhU ? aisA koI ahaM bhAva bIca meM nahIM AtA / uMbara rANA yahA~ kahate hai ki, yadi Apako dharma-kriyA nahIM AtI ho to siddhAMta aura prayoga sIkho / nahIM AtA ho to Ane kA dAvA mata karo / ArAdhanA-dharmakriyA ke tatva taka pahu~co / jo bhI yogya vyakti mile, usase sIkhane par3hane kI taiyArI rakhanI caahie| samajha aura jJAnarupI prakAza AegA, to aMtara meM par3A ajJAna kA aMdhiyArA dUra hogA / Atma prakAza meM heyopAdeya kA bhAna hogA aura mokSamArga sAdhanA sarala banegI / zrIpAla ke AlaMbana se jJAnapada kI ArAdhanA dvArA saMsAra meM bhaTakAne vAlA 'bhavAbhinaMdI' kA 'ajJAnatA' nAma kA durguNa dUra karane ke lie prayatnazIla bananA hai / (8) niSphalAraMbhI - niSphala yAni phala binA kA hita-sAra, phAyadA rahita niSphala bane aise hI kArya karanA acchA lagatA hai yA aise hI kArya usake hAtha se hote hai / jo kArya kare vo ulTe hI par3e, kabhI sIdhe nahI utare / zuruAta meM saphalatA dikhatI bhI hai para pariNAma niSphala ho, dIrghadRSTi nahIM ho, lambA socane kI Adata nahIM ho / koI samajhAe to samajhane ke lie, sudharane ke zrIpAla kathA anuprekSA
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________ lie taiyAra hI nahIM ho / ekAdha bAra niSphala ho jAe to bhI aise kAryo meM dugune utsAha se Age bar3hatA hai / hArA hu~A juArI dugune utsAha se khelatA hai, aisI sthiti nirmita ho usakA aisA hI kArya hotA hai / buddhi bhI aisI hI hotI hai jo niSphalatA ke mArga para le jAe, aise kAryoM meM hI udyama karane meM use majA AtA hai, para aMta meM to pazcAttApa aura nukasAna hI hotA hai| padArtha prApta karane kI satata icchA yAni ArtadhyAna prApti ke lie AraMbha-samAraMbha meM DUbe rahanA vo ArtadhyAna, niSphalatA mile aura duHkhI duHkhI ho jAe vo ArtadhyAna, phAyadA hogA isake vicAra mAtra se hone vAlA AnaMda vo ArtadhyAna, alaga-alaga yojanAe~ banAne kA ArtadhyAna, bArabAra vahI pravRtti karane ke lie mana doDai vo ArtadhyAna, milA huA calA jAe to mahA ArtadhyAna / ArtadhyAna kI isa paraMparA meM karmabaMdha kara, bhavo kI paraMparA bar3hAtA hI jAtA hai / bhavAbhinaMdI jIvo kI kaisI sthiti hai ? ___bhAgyayoga se prabhu kA zAsana mile, cAritradharma aura tapadharma kA ArAdhana kare to niSphalatA ke yoga TUTe, ArtadhyAna kama ho / / ___ cAritra kI ArAdhanA se nae baMdhane vAle karmo (Azrava) ke prati aruci hotI hai / kadAcit tIvra karma ke udaya se pravRtti bhale nahIM badalAe, to bhI ArAdhanA ke prabhAva se pariNati to badalatI hI hai / 70 bheda kI ArAdhanA aMtara meM nirveda bhAva paidA karatI hai / phira saMsAra kI pravRtti karane ke bAvajUda ruci maMda par3a jAtI hai, isase nirdhvaMsatA kama ho jAtI hai / tapadharma kI ArAdhanA se pUrvabaddha karmo kA bhAna hotA hai, pratIti hotI hai phira tapadharma dvArA tor3ane ke lie prayatnazIla banatA hai / ___ cAritra aura tapa pada ke prabhAva se pUrvakRta mohadazA kI maMdatA ke prabhAva se galata pakar3a se mukta banakara satyamArga kI ora gati karate hai / kisI kI satya bAta bhI gale utarane lagatI hai isase niSphala pravRtti se nivRtta hokara saphala pravRtti kA Adara karatA hai / zrIpAla kathA anuprekSA HT9NAL
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIpAla ne niSphala pravRtti kabhI nahIM kI, kyoMki isameM zrama-samaya aura saMpatti kA hI vyaya hai aura aMta meM du:khI hone kA hI avasara AtA hai / vo samajhate the ki yuvAvasthA hone ke bAda bhI jaba taka sAmarthya nahIM AyA taba taka apanA rAjya pAne kA prayatna to ThIka hai, vicAra bhI karane jaisA nahIM hai / kadAcit bhAgya yoga se rAjya mila bhI jAe to bhI kor3hI avasthA meM rAjya saMcAlana karanA ThIka nahIM hai / isase rAjya-prApti kI gaharI gaharI icchA hote hue bhI unhe tatkAla rAjya lene kA vicAra bhI nahIM aataa| zrIpAla kanyA kI khoja meM ghUma rahe hai, para kahIM bhI rAjakumArI kI mAMga nahIM kI / samajhate hai ki isameM niSphalatA hI milane vAlI hai to kyUM aisI pravRtti karU~ ? maiM rAjakumAra hU~, rAjA hU~, to mujhe rAjakumArI hI milanI cAhie, aisI jida nahIM rakhI lekina sthiti yogya pravRtti hI kI / bAda meM bhale puNya yoga se mayaNA milI magara unakI pravRtti paristhiti anurupa thI, niSphalatA mile aisI nahIM thii| zrIpAla ke ina prasaMgo ko dhyAna meM rakhakara cAritra pada aura tapa pada kI ArAdhanA dvArA niSphalAraMbhI kI vRtti rupa bhavAbhinaMdI kA doSa TAlane kA prayatna karanA hai| upasaMhAra - bhavAbhinaMdI ke ATha durguNa-doSa bhavabhramaNa kA kAraNa hai / ye jaba taka dUra nahIM hoMge taba taka dharma kriyA sabIja nahIM ho sakatI aura AtmakalyANa kA mArga nahIM mila sakatA / navapada-ArAdhanA inheM dUra karane kA zreSTha upAya hai / eka-eka pada kI ArAdhanA se bhavAbhinaMdI kA eka-eka doSa dUra hotA hai / hamAre jIvana meM jisa doSa kA prabhAva dikhatA hai usa pada kI viziSTa ArAdhanA rupa tapa-japa-kAyotsarga-dhyAna ke mAdhyama se dravya-bhAva ArAdhanA dvArA inheM dUra karane kA prayatna karanA hai / bhavAbhinaMdI, pudgalAnaMdI aura AtmAnaMdI ina tIna prakAra ke jIvoM kI bhUmikA meM se hamArI bhUmikA kauna sI hai, isakA aMtara nirIkSaNa karanA jarurI hai / AtmAnaMdI kI bhUmikA pAne ke lie kaTibaddha banane meM hI siddhacakra kI ArAdhanA kI saphalatA hai / 480 / zrIpAla kathA anuprekSA
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________ 11. pariziSTa - 1 pUjano meM maMDala Alekhana (mAMDalA) rahasyamaya eka anuciMtana jinazAsana meM prabhu bhakti ke aneka mArgoM meM vartamAna kAla meM siddhacakrAdi pUjanoM kI pradhAnatA bar3ha rahI hai| ina pUjano meM vidhi-zuddhi kA dhyAna rakhA jAe to vartamAna meM bhI zAMti aura pauSTika dono taraha se anuSThAna phalatA hai / pichale 50 varSoM meM, usameM bhI aMtima 20 varSo se pUjana par3hAne kA pravAha bar3hatA jA rahA hai / ina pUjano meM kaI bAto para vicAra kiyA gayA hai / __ Aja adhikatara pUjanoM meM mAMDale kA Alekhana bhUmi-tala para hI ho rahA hai, jisameM zAsana ke dharma ke mUla samAna vinaya guNa kA abhAva dikhAI de rahA hai / 'pUjya vastu ko nAbhi se upara rakhanA cAhie' yaha vinaya dharma hai, aura mAMDalA nIce banAne se vinaya lupta hotA hai / isake uparAMta siddhacakra pUjana kA mUla 'siri sirivAla kahA' nAma kA graMtha hai / zrIpAla mahArAjA sAr3he cAra varSa siddhacakra kI ArAdhanA kara udyApana karate hai aura vistAra se siddhacakra pUjana par3hAte hai / isakA suMdara vizada varNana isa graMtha meM kiyA gayA hai, isa saMbaMdha meM zrIpAlane viziSTa pIThikA banavAI, use vividha raMgo se raMgakara usa para paMca dhAnya se mAMDalA banAyA hai.. zrIpAla kathA anuprekSA
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________ katthapi vicchinne jiNaharaMmi kAU tiveThThayaM pIDhaM, vicchiNaM vara kuTTimadhavalaM navaraMga kayaM cittaM / / 1982 / / - siri sirivAla kahA artha - vizAla jina caityoM kI zreSTha bhUmi meM tIna vedikAvAlI pIThikA banAkara, vividha raMgo se raMgakara usa para abhimaMtrita zAlI Adi paMcadhAnya se siddhacakra kA mAMDalA Alekhana karanA / trivedikA vAlI pIThikA yAni hemakuMDa meM jaise tIna sIr3hiyA~ hotI hai, vaise yaha pIThikA 1-1 IMTa arthAt 3-3 iMca kI sIr3hiyoM vAlI banAI jA sakatI hai / pIThikA para mAMDalA banAne kA spaSTa pATha hone para bhI ajJAnatA ke kAraNa lagabhaga saba jagaha pUjanoM ke mAMDale nIce bhUmi para hI bana rahe hai / pUjana karavAne vAle to anajAna hote hai / nizrAdAtA pU. gurudevazrI aura kriyAkAraka ke prati pUrNa vizvAsa rakhakara zraddhAnubhAva se bhAvUka pUjana par3hAte hai, to aise samaya meM pApa ke bhAgIdAra kauna ? kaccI IMTa kI pIThikA banAkara mAMDalA banAnA sarvazreSTha hai, kabhI aisI anukUlatA nahIM ho to aMta meM choTI pATa para (5/9 U~cI) mAMDalA banAyA jAe to vinaya dharma kA pAlana ho sakatA hai / 'mAMDalA to nIce hI banAnA cAhie' aisI dalIla karane vAle kucha anajAna kriyAkAraka siddhacakra kI dUsarI cauvIsI meM AnevAle 'bhUmaMDale' zabda kI sAkSI dete hai, lekina bhUmaMDale kA artha 'bhUmi kA tala' aisA hotA hI nahIM hai| maMtravid pUjyapAda paMnyAsa pravara gurudeva zrI abhayasAgarajI ma.sA ko maine, gRhastha avasthA meM 'bhUmaMDale' zabda batAkara bhUmi para mAMDalA banAne kI bAta kahI, taba pUjyazrI ne batAyA ki isa zabda kA artha zabda zAstra ke AdhAra para nahI karanA hai, kyoMki yaha maMtrazAstra kA pAribhASika zabda hai / gurudevazrI ke isa zabda kA rahasya to usa samaya samajha nahIM AyA para dIkSA ke bAda saMskRta kA abhyAsa kiyA aura graMtho kA vAMcana huA, taba patA calA ki 482 zrIpAla kathA anuprekSA
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'bhUmaMDale' zabda kA artha maMtrazAstra meM ekadama bhinna hotA hai / pUjyazrI dvArA batAI gaI bAta taba ekadama satya lagI / 'anubhava siddhAMta dvAtriMzikA' graMtha kI prastAvanA meM batAe anusAra maMtra zAstra meM jude jude AkAro aura bIjAkSaro ke mAdhyama se cAra maMDalo kI racanA hotI hai / pRthvI maMDala, jalamaMDala, agnimaMDala, vAyu maMDala / unameM hareka maMDala ke AkAra aura bIja nimnAnusAra hai. maMDalakA nAma varNa AkAra bIja maMtra dIzAmeM laM, kSiM 1) pRthvI maMDala pIlA catuSkoNa 2) jala maMDala sapheda kalaza samAna gola vaM, paM 3) agni maMDala lAla trikoNa raM, OM 4) vAyu maMDala kAlA golAkAra yaM, svA | cAro dizA meM likhanA cAro dizA meM likhanA | cAro dizA meM likhanA | cAro dizA meM likhanA siddhacakra yaMtra pRthvI maMDala kA yaMtra hai, isa racanA kA udbhava cAra sIdhI rekhAoM ke bAhara nikalate sire vAlA caukora banAkara usake sire para bIjamaMtra la~ aura rekhAoM ke bIca kSiM likhane se hotA hai / maMtrazAstra meM AkAra aura bIjamaMtro ke mAdhyama se uparyukta cAra prakAra ke maMDala banate hai, unameM se bhU-pRthvI, pRthvI maMDala meM yaha siddhacakra yaMtra aura maMDala Alekhana kA vidhAna hai / bhUmaMDala zabda kA artha 'bhUmi kA tala' kiyA jAe to maMtrazAstra pAraMgata pU. A. devazrI siMhatilakasUrIzvarajI ma. sA. ne vardhamAna vidyA kalpa meM jo zloka batAyA hai vaha samajhane jaisA hai - bhUmaNDalena veSTayet idaM yatra vidhiH pUrNA / idaM vidhi pUrNA artha - pRthvI maMDala se veSTita isa yaMtra kI vidhi pUrNa huI / (bhUmaMDalaveSTana yAni yaMtra ke cAro ora eka dUsare ke sire pAra karatI huI cAra rekhAe~ banAkara kAno meM laM aura cAra dizA meM 'zrIM' bIja maMtra kI sthApanA karanA / maMtrazAstra meM isa prakriyA ko 'bhUmaMDala - veSTana' kahA jAtA hai / yadi 'bhUmi ke tala para hI maMDala karanA' aisA bhUmaMDala zabda kA artha zrIpAla kathA anuprekSA (83)
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________ hotA hai to AcAryazrI bhUmaMDala se veSTita karane kA nahI kahate / jaise vardhamAna vidyAyaMtra ko pRthvI maMDala se veSTita karane ke lie kahA gayA hai, usI artha meM bhUmaMDale' zabda dvArA saptamI vibhakti kA upayoga kara siddhacakra ko pRthvI maMDala se veSTita karane ke lie kahA gayA hai / saptamI vibhakti kA artha AdhAra artha meM bhI hotA hai| __ maMtrazAstra meM batAe gae pRthvI maMDala meM siddhacakra yaMtra Alekhana kA spaSTa nirdeza kiyA gayA hai, to bhI mAtra zabda zAstra ke artha se prerita hokara Aja pUjano meM mAMDalA nIce banAkara sarvatra avidhi ho rahI hai / isameM vinaya dharma kA khaMDana ho rahA hai| abhimaMtrita paMcadhAnya se banAe mAMDale ko abhimaMtrita kara (vAsakSepa se jAgrata kara) usakA pUjana hotA hai, isase vo bhI pUjya banatA hai / pUjana meM pUjaka, pUjA meM upasthita rahanevAle Asana yA jAjama (darI) para baiThate hai, kabhI-kabhI kriyAkAraka yA vidhikAraka pATale para bhI baiThate hai, to pUjya se pUjaka upara baiThe to vinaya kA pAlana kaise ho sakatA hai ? _ vinayadharma kA pAlana ho aura vidhipUrvaka pUjana paDhAI jAe, aise zubha Azaya se yaha anuciMtana likhA gayA hai / zAsana kI eka mahattama kriyA zuddha bane, aise bhAvo ke sAtha virAma letA hu~ / jA |vinny mUlo dhammo / / vinaya dharma kA mUla hai / isalie pUjana kA Ayojana karo to pUjyabhAva, ahobhAva aura vinayamaryAdA ke pAlana ke sAtha karo / mAMDalA pIThIkA ke upara hI banAnA hai / mAMDale kA Alekhana jamIna para karanA avinaya hai...AzAtanA hai...anAdara hai| zrIpAla kathA anuprekSA
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________ 12. pariziSTa - 2 pUjana akhaMDa kaba bane ? (pUjana nizcita karate samaya amala karane yogya lekha) tAraka paramAtmA kI viziSTa bhakti svarupa siddhacakrAdi aneka pUjana bhAvabhaktipUrvaka ho rahe hai, yaha anumodanIya hai, paraMtu kAla pravAha aura loka vyavahAra ke kAraNa vidhAno meM praviSTa ho cukI kucha kuprathAe~ vidhAno ke mUla ko khatma kara rahI hai / pariNAmataH pUjana par3hAne ke AnaMda meM saMtoSa mAnane se usake mUla phala kI ora najara bhI nahIM jAtI, yaha hamArI ajJAnatA hai / Aja pUjanoM meM kucha bAto meM bahuta durlakSyatA kA sevana ho rahA hai, isameM bhI pUjana akhaMDa kaise bane isa viSaya meM vicAraNA karane jaisI hai / maMtrazAstra ke niyamAnusAra koI bhI vidhAna akhaMDa rupa se zuddhipUrvaka kiyA jAe to vaha phalIbhUta ho sakatA hai / Aja par3hAe jAne vAle pUjano meM sarvavyApakatA se khaMDita pUjana kA doSa laga rahA hai / koI bhI maMtra, vidhAna yA anuSThAna prAraMbha se aMta taka eka hI vyakti dvArA kiyA jAe, to vaha vidhAna akhaMDita-salaMga banatA hai / kisI bhI anuSThAna ke prAraMbha meM AtmarakSA, maMtrasnAnAdi vidhAna kie jAte hai aura pUjA anuSThAna ke aMta meM kSamApanA vidhAna kara vidhAna meM doSa lagA ho, usakI mAphI mAMgane kI vidhi kI jAtI hai / atha se iti taka eka akhaMDa vidhAna eka hI vyakti dvArA (ArAdhaka badale bagaira) honA jarurI hai / sage-saMbaMdhiyo ko lAbha mile, aise zubhAzaya ko Age karake jAnate-ajAnate akhaMDa pUjana ke mUla ko naSTa karane se kyA lAbha ? zrIpAla kathA anuprekSA
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________ vartamAna meM bhI siddhacakrajI jaise vividha pUjano meM pUjana kaise khaMDita hote hai, jarA dekhe - 1) arihaMta pada pUjana meM baiThanevAle ne AtmarakSA maMtrasnAna adi pUrva vidhAna kie ho, para anya pUjana yA kSamApanA-vidhAna ke samaya vo bhAI kahA~ ghUmate hoMge? 2) aMta meM zAMtikalaza Adi karane vAlA kSamApanAdi vidhAna kare, paraMtu pahale kA AtmarakSA maMtrasnAna Adi vidhAna nahIM kiyA ho / 3) bIca ke siddhapadAdi tamAma pUjano meM baiThane vAle na to AtmarakSAdi vidhAna kara pAte hai, aura na aMtima vidhAna svarupa kSamApanAdi karate hai / pUjanameM baiThane vAle tIno prakAra ke vyaktiyoM ko vidhibhagna doSa lagatA hai , aisI sthiti meM pUjana kese phalIbhUta bana sakatA hai ? parivAra ke sabhI svajano ko lAbha mile aise suMdara zabdo dvArA apane se hone vAlI avidhi, khaMDitatA ko DhaMka dete hai / Azcarya to yaha hai ki pUjana-vidhi ke marma se anajAna kriyAkArakoM ne hI Ayojaka parivAro ko sUcI thamA dI hotI hai ki, itane jor3e, itanI kanyAe~, isa pUjana meM kevala bhAI, isameM mAtra bahane cAhie, 'pUjana ke pahale nAmAvalI taiyAra rakhanA' / vidhi-vidhAna ke kSetrameM kriyAkArakoM meM vidhi ke jAnakAra kA vizvAsa rakhanevAle gRhastha isa viSayameM vicAra kyoM kareMge ? vo to pUjana meM baiThane ke lie parivAra meM jor3e-kanyA Adi kI sUcI banAnA zuru kara dete hai / lagabhaga 11 lAkha varSa pUrva siddhacakra-mahimA ko ujjvala banAne vAle zrIpAla mayaNA ne sAr3he cAra varSa siddhacakra kI ArAdhanA kara aMta meM udyApana meM mahotsavapUrvaka siddhacakra pUjana savidhi par3hAyA hai| isakA vidhAna siri sirivAlakahA nAmaka graMtha meM kramasara darzAyA gayA hai| isa pUjana meM zrIpAla-mayaNA eka pUjana ke bAda khar3e ho gae hoMge ? 486 zrIpAla kathA anuprekSA
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________ kyA unhone vidyA deviyoM ke pUjana meM khar3e hokara kanyAo ko baiThAyA hogA? 24 yakSa pUjana mayaNA ne nahIM kiyA hogA ? nahIM, siri sirivAla kahA graMtha meM spaSTa ullekha milatA hai ki, Adi se aMta taka zrIpAla-mayaNA ne hI pUjana kiyA hai / kahIM jor3A kahIM kanyA, kahIM bhAI, kahIM bahana hI cAhie, aisA koI vidhAna nahIM hai / jise bhI pUjana karanA ho vo akhaMDatA se pUjana kara sakatA hai / pUjana meM bAra-bAra vyaktiyoM ko badalane meM pUjana khaMDita karane kA kitanA bar3A doSa lagatA hai / aura to aura, pUjana ke Adi se aMta taka kI akhaMDa bhakti ke badale pUjana meM kauna baiThA ? aba kauna baiThegA ? koI svajana to nahIM raha gayA na ? isa dekharekha meM hI pUjana pUrNa ho jAtA hai / pUjana meM bhagavAna kA dhyAna kiyA yA svajano kA? yaha kauna socatA hai ? akhaMDa vidhi samhAlanA ho aura vyavahAra bhI samhAlanA ho to bhI dono samhala sake aisI vyavasthA pahale se hI jamAI jA sakatI hai| sage-saMbaMdhiyo meM jinhe bhI pUjana kA lAbha denA ho, utanI pIThikA banAkara alaga-alaga yaMtra rakhakara mukhya yaMtra para kiyA jAnevAlA vidhAna saba yaMtro para kiyA jAe, para hA~, sabako pahale hI spaSTa sUcanA kara denA Avazyaka hai ki, Adi se aMta taka pUjana kA lAbha denA hai to bIca meM se chor3a nahIM sakate / isa taraha 11/21/27 yA usase adhika pIThikA karane se vyavahAra aura vidhi dono maryAdAo kA pAlana ho jAtA hai / bAkI to 'bher3a...cAla' meM calane se vidhibhagna, anAdara yA abahumAna kA doSa jarura lagatA hai / 'sujJeSu kiM bahunA' parivAra yA saMgha meM honevAle prasaMgo meM pUjana meM vidhibhagna ke doSa se bacakara akhaMDa pUjana kara pUrNa phala pAe~, isI maMgala bhAvanA ke sAtha virAma letA huuN| -nayacaMdrasAgara zrIpAla kathA anuprekSA
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIpAla kathA-prasaMga-nAmAvali saMkSipta meM rAjagRhI-gautama svAmI Agamana-zreNika vaMdanArthe gamana-dezanA prAraMbha-navapada mahimA-zrIpAla jaise-kauna zrIpAla? * bharatakSetra-mAlavadeza-ujjayanI nagarI-prajApAla rAjA-do rANI 1) saubhAgyasuMdarI : mithyAdharmI-putrI surasuMdarI-paM.zivabhUti-parIkSA-aridamanavivAhamuhUrta pUchA-zubha muhUrta gayA-koDhiye ko dilAyA zubha muhUrta 2) rupasuMdarI : samyakdharmI-putrI madanasuMdarI-paM. subuddhi-parIkSA-vivAdakoDhiyo uMbara-rAta meM vArtAlApa-subaha jinamaMdira meM-mAlA,bIjore kA uchalanA mayaNA,uMbara kA grahaNa karanA-pauSadhazAlA-municaMdrasUri-kauna narottama ? - mayaNA rudana-siddhacakra yaMtra uddharaNa-vidhi sUcanA-sAdharmika bhakti preraNA-uMbara pUjA vidhi abhyAsa -A.su.8-siddhacakra ArAdhanA-pahele, nauMve dina zAMti-kauzAMbI se mAtA Agamana -rupasuMdarI kA rudana-kamalaprabhA dvArA paricaya-prajApAla dvArA rAjamahala meMgA~vavAsIo ke zabda * karavAla lekara dezATana ke lie-gIrI, caMpakavRkSa ke nIce-jApa karatA puruSasiddhavidya honA auSadhi yugala-jalatAriNI zastranivArINI-taleTI dhAtuvAdIrasasiddhi-sarva suvarNadAna-nahI lenA-vastra ke chora para bAMdhanA * bhRgukaccha-dhavala-jahAja calAyA-dezATana kI icchA-dhavala ko vetana kA pUchanA-1 hajAra dinAra x 10000 bhaTTa = dasa kroDa vetana-Akhira meM kirAyA taya kara ke ratnadvipa kI ora jAnA 1) babbarakuTa jala-iMdhana ke lie-mahAkAla rAjA-putrI madanasenA lagna-9 nATaka-64 kUpa sthaMbhavAlA yAna pAtra bheMTa meM 2) ratnadvIpa-ghuDasavAra-ratnasaMcayA nagarI-svarNaketu rAjA-4 putro upara-putrI madanamaMjUSA-mahApUjA-vara ciMtA-dvAra baMdha-khulanA-kula ityAdi pRcchAvidyAdhara Agamana-dezanA-zrIpAla paricaya-jinamaMdire bhrUvibhrama-tAta tulya-yAna calanA-mAtsarya-samudra kSepa zrIpAla kathA anuprekSA
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3) koMkaNa-thANA-vasupAla rAjA - naimittaka - jamAI kauna ? pRcchA - caMpakavRkSasthira chAyA ke nIce soyA huA puruSa - putrI madanamaMjarI - lagna-sthagIdhara pada dhavala-DuMba kA kalaMka--kula kA pUchanA - bAhu-jahAja meM do strI-vasupAla prasannabhaginI putra-vadhArthe-chuDAyA- apane mahala meM churI se dhavala kI mauta - 4) zrIpAla rAjavATikA - sArthavAha - kuMDalapura - 100 yojana - makaraketu rAjAguNasuMdarI-vINAdakSa-navapada dhyAna- vimalezvara-hAra-vAmanarupa-vivAha 5) musAphira - kAMcanapura - 30 yojana - vajrasena rAjA - trailokyasuMdarI - svayaMvara maMDapa 6) koi carapuruSa-sabhA meM AnA - deva patana-dhArApAla rAjA-pAMca putro ke upara putrI - zRgAMrasuMdarI-5 sakhI - citta ke bhAvo se samasyA kA hala kare vo.... 7) koi bhaTTa-sabhAmeM-kollAla nagara meM vIrapuraMdara rAjA - jayasuMdarI putrI - rAdhAvedha pratijJA-sabhI strIo ko bulAne ke lie AdamIo ko bhejanA-sabhI strIo+sainya ke sAtha ThANA AnA - vasupAla mAmA dvArA rAjyAbhiSeka - kAlAntare ujjayinI nagarI kI ora prayANa - mAtA ko namana karane jAnA.... pa - kubja 8) sopAraka nagara-mahAsena rAjA- - tilakasuMdarI - sarpadaMza se duHkhI-hArajala se baca jAnA- vivAha * ujjaina - zrIpAla dvArA nagara gheranA - nagarI ke daravAje baMdha - rAta ko zrIpAla ghara para-sAsa, bahu kI bAteM-dono ko lekara taMbU meM-prajApAla kaMdhe para kulhADI rakhakara-zrIpAla kA sAmane jAnA - nATaka - surasuMdarI prAgaTya svarAjya ke lie ajitasena ko saMdezA- yuddha - ajitasena parAjaya-dIkSA-putra ko rAjya * pUrva bhava-1 - hiraNyapura zrIkAnta - zrImatI - zikAra priya-rajoharaNa sahita muni ko cAmaravAlA koDhiyA-500 ullaMTho ke dvArA patthara, lAThI se pIDA-nadI kinAre muni - gavAkSa meM rAjA - muni ko dekhanA- nikAlo, nikAlo DuMba hai - zrIkAnta meM guNa- sabhI bAte zrImatI ko kahanA - guru se prAyazcitta-navapada ArAdhanA * * siddhacakra 4 / / varSa ke bAda ujamaNA- pUjana - mAMDalA - vedikA ke upara bhuvanapAla putra ko rAjya- navapada ke dhyAna meM lIna - nauve bhava meM mokSa zrIpAla kathA anuprekSA 89
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________ vAcaka kI noMdha zrIpAla kathA anuprekSA
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________ pU.AcAryadeva zrI nayacaMdrasAgarasUrimAsA dvArA saMpAdita pustake nA hoya . ] katif-sal JAnI ratiniyaai jail hakIka garavo ja garirAjI vagara mu kAzva zrama mAM, che. vejalapuranI vAsanA | vAva dIzAdhArANaTET | vardhamAna vidyA kalpa: Treat prasAdI gurU abhiya che, * * * DI keriya ETY paMca parameSThInA zaeo.. shriipaal-mvnnaamRt-kaavym| * (15dhAnI huM ja rAzi vidhi { nava5//gSThAtam | phI'STICISITIHD 'nA ; CIGIEM Denard R.
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________ i 1 na 43 A . UPAY DALADALA Mann 81281 45044