Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ da-1ello saMskRtinI sadhAra pU.AcAryadeva zrImad vijaya pUrNacandrasUrIzvarajI mahArAja
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ pU. AcArya zrI vijaya yugacandrasUrijI mahArAja prerita zrImatI sUrajabena rIkhavacaMda saMghavI graMthamALA- 14 saMskRtinI 2sadhAra bhAga-3 mAnavatAnuM mahimAgAna karatA 15 prasaMgo zabdazilpI siddhahastalekhaka pravacana zrutatIrtha preraka pU. AcAryadeva zrImad vijaya pUrNacandrasUrIzvarajI mahArAja prakAzaka paMcaprasthAna puNyasmRti prakAzana 10-3268-A, kAjInuM medAna, gopIpurA, surata-395001
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakAzana-nimitta sUrimaMtra prabhAvaka pU.AcAryadeva zrImad vijaya pUrNacandrasUrIzvarajI mahArAjAnA AcAryapadArohaNanA 25 varSa rajata utsava prasaMga - vi.saM. 2047-2072 lekhaka paricaya jainazAsana ziratAja pU. AcAryadeva zrImad vijaya rAmacandrasUrIzvarajI mahArAjAnA paTTaprabhAvaka siMhasattvanA svAmI pU. AcAryadeva zrImad vijaya mukticandrasUrIzvarajI mahArAjAnA paTTapradyotaka prazamarasa pAyonidhi pU. AcAryadeva zrImad vijaya jayakuMjarasUrIzvarajI mahArAjAnA paTTadhararatna siddhahastalekhaka pU. AcAryadeva zrImad vijaya pUrNacandrasUrIzvarajI mahArAja nAma : saMskRtinI rasadhAra bhAga-3 Sanskruti's Rasdhar Part-3 prakAzana : vaizAkha-2072, me-2016 AvRtti : prathama sAhityasevA : 40-00 : 8 + 120 : 2000 pRSTha prati mukhya saMparkasUtra ramezabhAI saMghavI - surata.(mo.) 9376770777 prAptisthAna (1) jitendra javelarsa 100, bhaMDArI sTrITa, goLadevala, muMbaI-4 (mo.) 9819643462 (3) gUrjara prakAzana ratanapoLa nAkA sAme, gAMdhImArga, a'vAda-1 phona: 079-22144663 (4) pravacana zrutatIrtha viramagAma hAIve, zaMkhezvara. (mo.) 8469377929
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ dinI khIlIkha sAhitya tIrthanA pAkanI bAika banAvI ane A rIte mAhi sI nA vA nI majA ja sAva nokhA yAtrikanI dAna sA kI va tI kinI ra ma mATe ya nIcenA zAkanI boLI mATe nI che nAM AnI rakamane dhA nA sahI to dhAnA vA nAka nI bALa na mAya jinI nA thAI) nI sIma rAjavI giDanI oLakhe zArita A tIrthanA pAkanI khoLA mAM sAhitya tIrthanA okti kenI oLakha sAhitya tIrthanA yAtri nI oLakha mATe jaya tIrthanA mAlikanI oLakha sAdi ja tI, TikanI o choba sAhitya tIrthanA yAtrikanI no Lakha sAhitya tIrthanA pAne kanI kaLa na sAhitya tIrthanA yA ne manI oLakha sAhitya tIrtha nA vA ikanI khoLAmAM sAhitya tI | kinI A dhAma sAhitya tIrthanA yAtrakanI no chaLakha samA nAma yAtrikanI oLakha sAhitya tIrthanA yAkinI o jAnu sAhitya tIrthanI pAritA nI kinI oLakha sAhitya tIrthanA yAtrikanI oLakha - 0 0 uhitya tI nA pAtra kanI ALAnAtha tIrthanA yAtrikanI oLakha sAhitya nI trikanI oLakha sAhitya tIrthanA vAtrakanI oLakhuM sAvita " nA trikanI oLakha sAhitya tI nikanI oLakha sAhitya tIrthanI yAtrakanI oLakha mahinAthI moTI gikanI oLakha sAhitya tIrthanA yAtrikanI oLakha sAThiya tIrthanA yAtrikanI oLakha sA sAhila bikanI oLakha sASyitva tIrthanA yAtrikanI oLakha sAhitya nI nI jIta ma AcIna vAvanI nI nI nI ] (aa sArI rIte vAta karI ane tArI vAto oLakha zAMtI nI mAM cAra khoLa ne nA tIrtha nA vA2i) khoLa , sAhitya tIrtha nA thAne 2 oLakha mA ya tIrthanA pAne boLakha sAhiI nI nA vArita tAthanI patrikanI oLakha sAhitI tIrthanA yAtri nIrthanAM yAtrikanI oLakha sAhitya tIrthanAM dhAgni | tIrthanA yAtrikanI bhoLakha sAhitya nIrthanAM yAtri nIyaMnA yAtrikanI oLakha sAhitya tIrthanA yAtri d, e nIrNa na thAyaHkatI rAkha mArI che. koI | nezanI oLakha na TCLWya tIrtha nATakatA yASiLakanI oLakha sAhitya tI che Ad pIdhA haMmezA potAne tuMbaDe ja taratA rahyA che. vijaya pUrNacandrasUrIzvarajI mahArAja siddhahastasAhitya sarjaka pUjya AcAryadeva zrImad kavinA A zabdo mujaba teozrInA caraNa kamalamAM nata mastake namana... bhAvasabhara vaMdana... AvI aDhaLaka kRtiothI teoe 'ko'kanA te veNane vINI-vINIne vIrA UchI udhArA na karIe" 24 tIrthakara, vimala maMtrIzvara, pATalIputra naLa damayaMtI, mahAsatI mRgAvatI, mahArAjA khAravela, sAmAnya janamAnasamAM saMskAranuM siMcana ne vairAgyanuM vAvetara karyuM che. sukRta sAgara, paLapaLanA palaTA, mRgajaLanI mAyA, emanI kalama alaga tarI Ave che. devanA dIkarA jevA batAvanArA ke adhamapAtra rUpe dazavinArA lekhakothI ekAda-be nabaLI bAju dharAvanArA rAjA mahArAjAone ekAda-be ujaLI bAju dharAvanArA cora lUMTArAone itihAsane emaNe prAmANikatAthI rajU karyo che, teozrI darekane maLI cUkyA che, joI cUkyA che, sparzI cUkyA che, daMDanAyaka vimala hoya ke mahAmaMtrI vastupAla mahArAjA kumArapALa hoya ke mahArANA pratApa, AcArya haribhadrasUrijI hoya ke upAdhyAya yazovijayajI, bhaktone pravezavuM hoya to bhale, koIne joIne pANI pANI thayA nathI. A paMktimAM mAnanArA A sAhitya puruSa sAhityano zuddha zvAsa phephasAmAM bharavo hoya to bhale, nahitara ApaNe ApaNI rIte rahevuM. 'nadInI jema nirAMte vahevuM". emaNe pasaMda karelA khUNe, sAhitya sarjananI kSaNe kAraNa ? emanA hAthamAM jAdu che. emane bhaktonI jarUra nathI, bhaktone emanI jarUra che. zruta jemano zvAsa che, bahuzrutone jemanA upara vizvAsa che.
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ 91prakAzakIya sAhitya prakAzana samaja ane samAjanA ghaDataranuM preraka paribaLa che. AjanA karALa kalikALamAM co tarapha vera-vAsanA-viplava AdinI vikRtie mAjhA mUkI che. jIvana jIvavAnI dizA ane dazAthI mAnava samUha vikhUTo paDato jaI rahyo che, tyAre saMskAra-saMskRti-sadAcAra-dharmatIrtharakSA-ahiMsA kAje prANa pUre tevA sAhitya prakAzananI AvazyakatA ati vadhatI jAya che. dharmane jIvananI mukhya dharI para sthira karyA pachI mAnava mAtranI pragati sunizcita che. vAstavika AdhAra tarIke jo koI hoya, to te dharma ne mAtra dharma che. AvA dharmane prANAMte paNa jALavavAnI neka ane Teka pedA thAya, tevA zubha-AzayathI pUjyazrInI kAmaNagArI ane kasAyelI kalame kaMDArAyela sAhitya siMdhumAMthI nAnakaDA biMduo rUpe A pustako prakAzita karatA amArA aMtarano AnaMda niravadhi bane che. sAhitya sarjaka pUjyazrIno ApaNA sahu upara amApa upakAra che. AvuM suhu-saraLa-sAttvika-romAMcaka-rasALa-bodhaprada sAhityalekhana karIne pUjyazrIe vizALa vAcaka vargane RNI banAvyo che. sUrimaMtra prabhAvaka pU.AcAryadeva zrImad vijaya pUrNacandrasUrIzvarajI mahArAjAnA AcAryapadArohaNanA 25 varSanA zubha-AlaMbanane prApta karIne pUjyazrI likhita 25 pustakonuM eka sAthe prakAzana karavAno je puNyalAbha amane prApta thayo che, tethI amo dhanyatA anubhavIe chIe. 2 zaMkhezvara tIrthanA pravezadvAra samA pravacana zrutatIrthanAM prAMgaNe caturmukha jinAlayanI prathama sAlagIrI utsava daramyAna sUripada rajata varSa dina vaizAkha suda-6nI pAvana ghaDIe pragaTa thatA A sAhitya saMpuTanA prakAzana kAryamAM pUjyazrInA ziSya parivArarUpa zramaNa-zramaNI bhagavaMtonA suMdara sahayoga pUrvaka amArA saMsthAnA mArgadarzaka hRdayasparzI pravacanakAra pU.AcAryadeva zrImad vijaya yugacandrasUrijI mahArAjAnA sadupadezathI je gurubhakto-zrutabhakto udAradile lAbhAnvita banyA che, tenI A take hArdika anumodanA karIe chIe. seMkaDo hAthomAM zobhAvatA A sAhityane hajAro hAthomAM ramatuM karavA Apa sahu vAcakonA sahakAranI sadAya apekSA sAthe....... li. paMcaprasthAna puNyasmRti prakAzana vatI rameza rIkhavacaMda saMghavI - surata
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUripada rajatavarSa utsava prasaMge prakAzita 25 pustaka prakAzananA lAbhArthI parivAro, mukhya dAtA * zrImAna azokabhAi gajerA - lakSmI DAyamaMDa, muMbai mAtuzrI haMsAbenanA AtmazreyArthe baMsIlAla zAMtilAla dalAla - muMbai * zrImatI cetanAbena rohitabhAi jogANI - muMbai * zrImatI sonalabena ketanabhAi jhaverI- muMbaI * zrImatI pArUlabena bharatabhAi kApaDIyA - amadAvAda * zrImatI sejalabenanA upadhAna nimitte candrAbena navInacandra zAha-muMbaI zrImatI parIdAbena hItezabhAi sarakAra - muMbai 27 zrImatI sarojabena bhadrikalAla zropha - amadAvAda * zrImatI gItAbena svarUpacaMda mahetA - muMbai * zrImatI dharmiSThAbena sudhIrabhAi zAha - amadAvAda zrImatI haMsAbena jayaMtIbhAi zAha - muMbai * zrImAna naTavaralAla mULacaMda zAha - mAsaroDavALA, muMbai 7 zrImatI mamatAbena lalitabhAi bI. paTavA - visanagara * zrImatI mAyAbena ketanabhAi vasaMtalAla kapAsI - amadAvAda * zrImAna umedamalajI bAbulAlajI jaina - takhatagaDha (rAjasthAna) * tIrtharatna kevalacaMdajI chogAlAlajI saMkalezA (rAmA) - kalyANa * zrImAna bhAgacaMdajI gaNezamalajI zrIzrImAla - kalyANa * pravINakumAra pukharAjajI pholAmuthAnA AtmazreyArthe (Ahora) - kalyANa * zrImatI pArUlabena rAjezabhAi chaganalAla zAha - vApI * nagInabhAi pauSadhazALAnA ArAdhaka bhAio - pATaNa * zrImatI paMkubAi khemacaMdajI cauhANa parivAra - dAMtarAi
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ rU karyuM che ke * mAtuzrI maMganIbAi bAbulAlajI pratApajI satAvata (harajI) - bhivaMDI * DaoN. bhAnubena jayaMtIlAla zAha - satrA - muMbaI manubhAI trikamalAlanA AtmazreyArthe ha. zaileSabhAi zAha - amadAvAda sva. revIbAi mAMgIlAlajI javAnalamajI paramAra ha. ghIsulAla, kuMdanamala, DaoN. zreNika, saMprati, DaoN.vimala - valavaNa-pUnA * zrImatI razmibenanA aDhArIyA upadhAnanA upalakSyamAM ha.mahendrabhAi jamanAdAsa dozI, sAgara, sau. priyaMkA tathA aMbara-kolakAttA mAtuzrI jayAbena becaradAsa mahetA parivAra - jesara - mahuvA ha. rAjubhAi DoMbivalI * zrImAna cunIlAlajI ghamaMDIrAmajI caMdana - sAMcora caMdana sTIla limiTeDa-muMbaI bhAI kIrtikumAra, mAtuzrI zAMtAbena, pitAzrI mohanalAla jhaveracaMda jhaverI - kheralAvavALA (tArAbAga-muMbai)nA sukRtanI anumodanArthe ha. maMjulAbena mahendrabhAI gAMdhI - muMbaI * a.sau. indrAbena rAkezakumAra chatragotAnA lagnajIvananA 25 varSanA upalakSyamAM - Ahora - kalyANa kIracaMdabhAi je. zeTha tathA manojabhAI ke. zeThanA AtmazreyArthe ha. nIlAbena, kalpaka - sau.urvi, ku. dhanvI zeTha parivAra - surendranagara ghoTI nivAsI sva. jayaMtIlAla caMdulAla mahetAnA smaraNArthe ha. ratibhAi, vizAlakumAra, darzana, vardhana dozI jabIbena pUnamacaMdabhAi parasottamadAsa - jetaDAvALA - amadAvAda ha. vipula - sau. saMgItA, piyuSa-sau. sejala - sva. indumatIbena nAthAlAla caMpAlAla zAhanA AtmazreyArthe anIlAbena bhupendrabhAi. putra : DaoN. aMkuza, Atiza, anupa, putravadhU : DaoN. dIpA, rUpAlI, pannA, pautra : mokSita, Arava, vihAna, pautrI : svarA - kalyANa . 5)
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ pU.sA.zrI ramyazreyAzrIjInA sadupadezathI mAlegAMva nivAsI zrImatI kAMtAbena ratilAla zAha baMdhu parivAra DaoN. zaileSabhAi-sunaMdAbena, azokabhAi-sunItAbena, AziSabhAi-nayanAbena, zrIpALa-nehA, RSabha-RtvI putrI H zuklAbena vilAsakumAra zAha ku. mAnyA-TvIsA * bhAbharatIrthanivAsI mAtuzrI dhuDIbena kAMtilAla jIvatalAla zeTha parivAra ha. rAjendrakumAra - urmilAbena, putra : darzana-vItarAga, putrI : zItala, kIMjala, prapautra : hitAMza, prapautrI : stuti, kriyA. * zrI caMpatalAlajI jasarAjajI dosI - sirohI (rAja.) dha.5. lIlAdevI, putra - mukeza, pravINa, vimala, vipIna. sahayogI * zaMkhezvara pravacana zrutatIrtha (vi.saM. 2072)nA upadhAnatapanA ArAdhako * jAsudabenanA AtmazreyArthe navInabhAI caMdulAla viravADIyA jetaDA - surata zrImatI damayaMtIbena praphulacandra zAha - khoDalA - muMbaI * zrImAna dinezabhAi popaTalAla zAha - dhANadhA - muMbaI * zrImatI bhAgavaMtIbena caMpAlAlajI pAlarecA - lakhamAvA - muMbai * zrImatI lalitAbena navInabhAi copaDA - ghoTI * eka gurubhakta parivAra - kalyANa * zrImAna dinezakumAra pravINakumArajI jaina - vAzI - muMbaI * zrImatI devIbena evaMtIlAla kAMtilAla dozI, rAdhanapura - muMbaI * zrImatI badAmIbena devIcaMdajI sisodIyAharaNa, posAliyA - thANA zrImAna pArasamalajI pukharAjajI chAjeDa - mAlagaDha - aMdherI, muMbaI mAtuzrI maNIbena phulacaMda karaNIyA - jAmanagara - muluMDa-muMbaI : - 3 0 A
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ krama 1 2 3 4 5 6 7 8 11 12 9 10 navAbano AzcaryakArI dila-palaTo vaNika kevo vIra ane kevo vaphAdAra? anokhI aDagatA akhAnA cAbakhAnuM prerakabaLa katha saMskRti-niSTha saMnyAsI paNa kevo sAttvika hoya ? vidvAnu sarvatra pUjyate kAMdilagIrI, kAM daMDa rAjA ane netA vacce Abha-gAbha jevuM aMtara 15 sat ane sAdhanAnI samarthatA kevuM virala prajA-vAtsalya zaraNAgata sasalAnI rakSA kAje kohinUra H prakAzano parvata ke aMdhArano othAra? nahi namavAnI nekaTeka samakSa namatuM toLatA navAba 13 14 dariyAva-dila darabAra kalyANakArI kamANI CASHIRE pRSTha 1 13 TTa 2 2 %0 4 4 4 55 62 73 95 100 106 114
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMskRti-niSTha saMnyAsI paNa kevo sAttvika hoya ? rAnA-rALI mitte yA na mitre meM gAnaMdrayana $ yA ?' AvI nIDaratA-niHspRhatA dharAvanArA ghaNA ghaNA avadhUta AnaMdaghano jaina zAsananA itihAsamAM AlekhAIne amara banI gayelA jovA maLe che. jaina-sAdhutva mATe to AvI khumArI, nIDaratA ane niHspRhatA sAva sahaja gaNAya, paraMtu Arya tarIke paNa AvakArAtI saMskRti ane saMskAronA vArasAmAM ucharelA keTalAka saMnyAsIonI nIDaratAniHspRhatAnA prasaMgo jyAre vAMcavA maLe, tyAre Arya ane bhAratIya tarIke pratiSThita saMskRtinA saMskArothI suvAsita e saMnyAsIonAM jIvanamAM paNa khaLabhaLatI khumArInAM thatAM darzanathI aMtara ahobhAvita banyA vinA nathI rahetuM. AjathI so savAso varSo pUrve jAmanagara AsapAsanA pradezamAM mahAtmA godaDa bApu' tarIke prasiddha eka vyaktitvane jo thoDAghaNA aMze oLakhavAno prayAsa karIzuM, to jAma vibhAjI jevA jAmanagaranareza tathA karnala leka jevA aMgreja aphasaraneya moDhAmoDha sAcuM suNAvI devAnI emanI satyaniSThA temaja siMha samI sAttvikatA para haiyuM oLaghoLa banIne ovArI UDyA vinA nahi ja rahe. AvA thoDA prasaMgomAM DokiyuM karatAM pUrve "godaDiyA bApu tarIkenI paNa rUDha thayelI emanI oLakhANanuM kAraNa jANavAno prayAsa karIzuM, to emanI saMskRtinI rasadhAra bhAga-3 +
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ niHspRhatAnuM nakhazikha citra AMkha samakSa hUbahU UpasI AvyA vinA nahi ja rahe. mULa yU.pI. pradezanA vatanI "godaDiyA bApunuM ghaNuMkharuM jIvana jAmanagara AsapAsanA pradezamAM ja vItyuM hatuM. san 1857 mAM bhAratamAM aMgrejonI sAme thayela baLavAmAM eo sakriyatA pUrvaka joDAyA hatA. aMgrejo sAme ghaNI ghaNI laData vIratApUrvaka laDanArI emanI karmaTha yuvAkAyA para aneka ghAnAM nizAna jovA maLatAM hatAM rUjhAI gayA hovA chatAM e ghA mUkapaNe deza dAjhanA gIta gAvApUrvaka aMgrejonI bevaphAInA maraziyA paNa gAyA vinA na rahetA, jethI eka AMkhamAM lAgaNInA AMsu chalakAI uThatA, to bIjI AMkhamAMthI lohInI AMsudhAra dhaDadhaDa karatI vahI nIkaLyA vinA na rahetI. e baLavo saphaLa thayo hota, to bhAratano itihAsa koI judo ja vAMcavA maLata, paNa rAjavIonI ApasI laDAI, aMgrejonI gojhArI kUTanIti ane emane maLelA mAletujAronA sakriya sAthanA kAraNe e baLavo niSphaLa nIvaDatAM dezadAjhathI thanaganatA aneka navalohiyAone phAMsIne mAMcaDe caDavuM paDyuM, temaja keTalAya yuvakone topanA goLa uDADI devAyA. ethI kAramo AghAta anubhavIne yU.pI.nA e dezasevakanA jIvananI saMpUrNa dizA eka ja jhATake palaTAI gaI. aMgrejonI sAme katarAtI rahetI emanI vRtti-pravRtti A pachI AMtarazatruo sAme kArAvA mAMDI. enI satata pratIti jAtane tathA jagatane thayA kare, e mATe emaNe bhagavA vALA dhAraNa karyA ane saMnyAsI tarIkenuM jIvana jIvavA mAMDyuM. himAlaya AsapAsanA pradezamAM dasakA sudhI paribhramaNa karIne dvArakAnI yAtrA karyA bAda teo jAmanagara AsapAsanA pradezamAM AvyA. jAMbuDA-khIjaDiyA nAmanA eka gAmaDAnuM vAtAvaraNa yU.pI.nA e saMnyAsInA manane bhAvI gayuM. vaLI thoDA ja divasanA satsaMgathI bhAvita banelA grAmavAsIo taraphathI paNa sAmethI ja Agraha thatA jAMbuDAmAM - saMskRtinI rasadhAra bhAga-3
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ ja nAnakaDo Azrama sthApIne sthira rahevAno emaNe nirNaya karyo. thoDA ja samayamAM Azrama taiyAra thai jatA emanI niHspRha tarIkenI kIrtinI sAthe sAthe bhaktavarganI paNa vRddhi thavA mAMDI. vastramAM teo mAtra eka kaMthA ja rAkhatA, e godaDI jevI hovAthI dhIme dhIme teo 'goDiyA bApu' tarIkenA hulAmaNA nAme oLakhAvA mAMDyA. thoDAMka ja varSomAM emanI nAmanA kAmanA AsapAsanA pradezamAM phelAtI cheka jAmanagaranA rAjamahelamAM paNa phelAvo pAmatI gaI. 'godaDiyA bApu'no jIva asalamAM rAjakAraNano rasiyo ane anubhavI hato. ethI jAmanagara nareza jAma vibhAnI jema aMgreja aphasara karnala-lekanA guNa-avaguNathI suparicita banI jatA emane vAra na lAgI. ethI emanA manamAM UMDe UMDe evI jhaMkhanA rahyA karatI ke, jAma vibhA ke karnala lekano kyAreka bheTo thaI jAya, to sAcesAcuM saMbhaLAvI dIdhA vinA na rahevuM. jAma vibhA Ama to guNonA bhaMDAra samA hatA. paNa emane zera mATInI khoTa sAlyA karatI hatI, ethI putranI prApti mATe emaNe eka muslima bAnu sAthe lagna karyA hatA ane aMtaHpurane abhaDAvyuM hatuM. emano A eka doSa evo joradAra hato ke, emanA bIjA bIjA guNonI dhavalatA para e doSanA kAraNe kAramI kAlimA chavAi javA pAmI hatI. vAMjhiyAmeNuM TALavA jAma vibhAe karelA anekAneka prayatno jyAre saphaLa na ja nIvaDyA, tyAre eka dahADo emanA manamAM manoratha jAgyo ke, godaDiyA bApu prabhAvazALI che, emanI kRpA varasI jAya, to kadAca zera mATInI khoTanI pUrti thai jAya ! eka vAra jAma vibhA pharavA nIkaLyA. pharatAM pharatAM jAMbuDA tarapha AgaLa nIkaLI gayelA emanA kAne 'godaDiyA bApu'nuM nAma athaDAtA ja emaNe vajI2ne kahyuM ke, cAlo, ATalA sudhI AvyA chIe, to A AMTAne saphaLa banAvavA bApune maLatA AvIe. saMskRtinI rasadhAra bhAga-3 + 3
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ vajIrane paNa vicAra Avyo ke, bApunI kRpA UtarI jAya, to kadAca jAma vibhAnuM vAMjhiyAmeNuM TaLI jAya, ethI vajIre jAma vibhAnI vAta svIkArI lIdhI. sau bApunI samakSa upasthita thaI gayA. bApu jAma vibhAne oLakhI gayA. sAcuM saMbhaLAvI devAnI takane jhaDapI levAnI bhUmikA racatA emaNe kahyuM : A pradezamAM vicaratAM tamAruM nAma to ghaNI ghaNIvAra sAMbhaLavA maLatuM rahyuM hovAthI rUbarU maLavAno manoratha jAgyo hato. aNadhArI thatI manoratha pUrtino AnaMda to koi ora ja hoya che. jAma vibhA je vAta karavA AvyA hatA, enI bhUmikA racatA emaNe paNa javAba vALyo: bApuApanI guNasuvAsa cotarapha phelAyelI che, ethI satsaMga karavAno manoratha divasothI dilanI duniyAmAM doDAdoDa macAvI rahyo hato, e manorathanI pUrti ATalI jaladI thavA pAmaze, enI to kalpanA ja nahotI. ApanA pragaTa prabhAvanI ghaNI ghaNI vAto sAMbhaLavA maLI che. anujJA hoya to huM mArI eka samasyA rajU karavA mAMguM chuM. duniyA mane bharatIthI bharyo bharyo mAne che. paNa mane eka khoTa evI sAlI rahI che ke, e bharatIno bhogavaTo huM karI zakato nathI. lokamAnasanA UMDA abhyAsI godaDiyA bApune e samajI jatAM vAra na lAgI ke, zera mATInI khoTa ja oTa rUpe sAlatI hovI joie. emaNe kahyuM ke, "vasudhaiva kuTumbakaM'nA saMskRti-saMdeza para jene zraddhA hoya, ene koI ekAda vAnAnI khoTa to sAle ja nahi ne? bApuno e saMketa jAma vibhA samajI ja gayA ke, prajAne ja putravat nihALavAthI zera mATInI khoTa sAlaze nahi. Ama chatAM saMketa na samajAyo hoya, evo dekhAva-bhAva vyakta karatA emaNe cokhavaTa karI : bApu ! saMsArIne mana zera mATInI khoTa evI oTa gaNAtI hoya che ke, je tamAma bharatIone oTamAM pheravI nAkhyA vinA na rahe. -+ saMskRtinI rasadhAra bhAga-3
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ bApue bodhanA e bolane AgaLa vadhAratAM jaNAvyuM ke, mANasa mAtra manorathanA ratha doDAvavAno ja adhikArI gaNAya. e manorathanI saphaLatA koi gebI zaktinI kRpAne ja AdhIna hoya che. mATe AvA viSayamAM mAnave sukhI rahevuM hoya, to putrane ja parivAra na mAnatA prajA-parivAranuM putranI jema pAlana-poSaNa karavuM joIe. bodhanA A bolane zirodhArya karatA vajIre jaNAvyuM ke, bApu ! ApanI vAta so TacanA sonA jevI hovAthI svIkArya che. paNa prajAno aMtarnAda evo che ke, yuvarAjanuM moDhuM jovA maLe, to bhAvi rAjavI badala saMtoSano zvAsa lai zakAya. prajAnA AvA aMtarnAdane najara samakSa rAkhIne ja rAjavI ApanI kRpA icchI rahyA che. ApanI para emane pUrepUrI zraddhA-AsthA che ke, Apa icchazo, to rAjavInA mahele jarUra pAraNuM baMdhAI jaze. sAcuM saMbhaLAvI devAnI taka sAmethI AvatA have bApu kaMi jhAlyA rahe kharA ? emaNe vyaMgamAM kahyuM ke, mArA jevA sAdhusaMto para keTalo vizvAsa che, e to tamArA rAjavIe zera mATInI khoTa pUrI karavA musalamAna jevA kuLanI bAnune aMtaHpuramAM ghAlIne ane mahArANI jevA pade besADI daine ja puravAra karI ApyuM che. AvA azraddhALu para saMto-saMnyAsIo kadI kRpA kare ja nahi ane kadAca koinI kRpA varasI jAya, to e phaLe to nahi ja ! ATaluM kALaje kotarI rAkhajo. putranI ghelachA pAchaLa pAgala banIne tamArA rAjavIe je rIte aMtaHpurane abhaDAvyuM che, ane potAnA pUrvajonI kIrtineya kalaMkita karI dIdhI che, e kIrtine have koi ja prakSAlita karI zake ema nathI. hA, tamArA rAjavI hajI sAnamAM samajI jAya ane ATalethI ja aTakI jAya, to e kIrti para kALA kUcaDAnA vadhu tha2 caDatA jarUra aTakI zake. aMgrejoe DhaMDherAmAM dattaka dIkaro levAnI je chUTa ApI che, e rIte thoDAka dokaDA verI daine dattaka dIkaro lai lIdho hota, toya kIrti ochI kalaMkita saMskRtinI rasadhAra bhAga-3 5
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ thAta. vajIrajI ! ATalAmAM tame badhuM samajI jaI zako cho. saNasaNatA bANa samI ane dhanuSyanA TaMkAra samI A sAcI vAta sAMbhaLIne jAma-vibhA ane vajIra sanna ja rahI gayA. emano svArtha ghavAto hato, ethI A sAcI vAta emane gamI to nahi, paNa AvI satyaniSThA sAcavavA badala godaDiyA bApunuM sthAnamAna emanA haiyAmAM to pratiSThita thaI ja cUkyuM. jAmanagaramAM jAma vibhAnAM sattAsUtro cAlatAM, tyAre rAjakoTamAM aMgreja aphasara tarIke karnala lekanI hAkadhAka varatAtI hatI. baMne vacce khUba ja sArA aMgata saMbaMdho hatA. baMne jyAre jyAre maLatA, tyAre godaDiyA-bApu aMgenI vAto thayA vinA na ja rahetI. kema ke jAma vibhA bApune eka ja vAra maLyA hovA chatAM potAnI jarAya zehazaramamAM taNAyA vinA e bApue vanarAjanI adAthI sAva sAcI je vAto je rIte saMbhaLAvI dIdhI hatI, enA paDaghA avAranavAra guMjyA ja karatA hatA, ethI bApunI niHspRhatA, sAtvikatA vagere aneka guNothI prabhAvita karnala lekanA manamAM "godaDiyA bApu'nI mulAkAta levAnI bhAvanA cUMTAyA ja karatI hatI, eka vAra emane evo vicAra Avyo ke, phurasada maLatAM mulAkAta goThavavA karatA phurasada meLavIne mulAkAta goThavIza, to ja bApune maLavAno manoratha phaLIbhUta banaze. ethI eka di' khAsa A mATe ja teo rAjakoTathI jAmanagara AvyA. godaDiyA bApunI mulAkAta levAno manoratha jyAre karnala leke jAma vibhA samakSa vyakta karyo, tyAre jAma vibhAne eka vAra to evo vicAra AvI gayo ke, bApunuM nirbhIka ane naiSThika vyaktitva karnala lekathI khamI zakAze kharuM? emaNe ADIavaLI vAto karIne mulAkAtano manoratha mUrajhAI jAya, e mATeno prayatna karI joyo, paNa karnala leka mulAkAta mATe mana makkama karIne AvyA hovAthI aMte jAma vibhAne e prastAva vadhAvI ja levo paDyo. vajIrane vacamAM rAkhIne bApu sAthenI - saMskRtinI rasadhAra bhAga-3
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ mulAkAta nakkI thai. bApuno aMgrejI bhASA parano kAbU sArAmAM sAro hato, ethI dubhASiyo rAkhyA vinA ja maLavAnuM nakkI thayuM. sau jAMbuDA pahoMcI gayA. karnala leke manamAM evI dhAraNA karI rAkhI hatI ke, bApuno Azrama AlIzAna haze ane nokaracAkarano ThATha ThaThAro paNa joradAra haze ? paraMtu dhAryA karatA karnala lekane juduM ja jovA maLyuM. bApu jamIna para beThA hatA. ethI jAma vibhA, karnala leka ane vajIrane paNa jamIna para ja besI javuM paDyuM. vAtacItano dora zarU thatA bApunA AMtara-bAhya baMne svarUpo karnala lekanA diladimAga para chavAi gayA. aMgrejI bhASA paranA prabhutve ane vAtacItanA viSaye to karnala lekane evo vicAra karatA karI mUkyA ke, bahArathI bAvA jevA jaNAtA A bApunA aMtaramAM kAvAdAvAno aThaMga khelADI ane rAjakAraNano rasiyo jIva jarUra chupAyo lAge che. AmanI najara samakSa ja san 1857no baLavo khelAyo hovo joIe. karnala lekanI vicAra zUnya ane anya manaska mukhamudrA jotA ja bApune cokkasa evI pratIti thavA mAMDI ke, A karnala mane atyAre ja gupta sainiko dvArA pakaDAvI na pADe, to sAruM. dagA ane prapaMcamAM ja racyA pacyA rahenArane AvA ja vicAra Ave, emAM Azcarya zuM ? nirnimittaka AvI gabharAmaNa dUra karavA mATe satyanuM prakAzana karavuM ja joie. sAcuM saMbhaLAvavA badala A aMgreja karI karIne zuM karI zakavAno hato ke, mAre enI cApalUsI karavI paDe. karnalanI jIbha parathI je vAta nIkaLI na hatI, paraMtu enA kALajAmAM to je ghUMTAI rahyuM hatuM, e viSayanI ja cokhavaTa karatA bApue hiMmatabhera kahyuM. 'kAvAdAvA ane mAyAmAM ja rAcanArane sAdhu-saMnyAsIo paNa mAyAvI ane kapaTI bhAsyA vinA na ja rahe. paNa kALaje eTaluM kotarI rAkhajo ke, bhAratIya-prajA to atithione deva jevA mAnavAnA saMskAronuM dhAvaNa pIne ja pAlana-poSaNa pAmI hovAthI amArA taraphathI saMskRtinI rasadhAra bhAga-3
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ jarAya gabharATa rAkhavAnI jarUra nathI. vizvAsaghAtIpaNuM ane kAvAdAvA to tamArA jevA aMgrejane ja mubAraka ho." potAnA kALajAmAM je vAto ghUMTAtI hatI, e ja vAtono kahyA vinA paNa aNasAra pAmI janArA bApunI yogazakti para karnalane jema manomana ahobhAva jAgI uThyo, ema aMgreja-jAta paranI badanAmI badala karnalanA kALaje dhUMdhavATa paNa bhabhUkI UThyo ane gussAvATe e pragaTyo bApu, bhAratIya tarIkenuM gauravagAna gAvAno tamAro abAdhita adhikAra amane mAnya che, paNa eno artha evo to na ja thavo joie ke, aMgreja prajAne tame badanAma karo ane e ame sAMbhaLI laie. rAjakAraNanA tame rasiyA ho, evI tamArA zabdo cADI khAya che. godaDiyA bApu kaMI AvA zabdo sAMbhaLI le kharA ? emaNe khumArIbhera javAba vALyo : koI jhUMpaDImAM rahenAra para rAjakAraNanA rasiyA hovAno vahema to tamArA jevA buddhimAnane ja AvI zake. bAkI aMgrejono itihAsa kevo ane keTalo ujaLo che, enAM kiraNomAMthI kALo DibAMga kevo aMdhakAra okAI rahyo che, e to jagajAhera ja che. ayodhyA para atyAcAra gujAranArA aMgrejoe ja kAzI rAjyane khAlasA nahotuM karAvyuM zuM? jhAMsIne jhUMTavI lenArA aMgrejo nahotA to koNa hatuM? 1857nA baLavAmAM aMgrejonI paDakhe rahenArI zIkha-prajAnI tame kevI vale karI nAkhI hatI, e kyAM koithI ajANyuM che? mahArANI jhIMdAne dezavaTo denAra koNa hatuM ? dilIpasiMhajIne vilAyata laI jaIne emanI pAsethI kohinUra paDAvI levApUrvaka emane khristI tarIke vaTalAvanAra, tame aMgrejo ja hatA ne ? karnala leka bakarI banIne A siMhanAda sAMbhaLI ja rahyo. sUrya jevA jhagArA mAratA A purAvA hatA, ethI bApunI sAme bacAvamAM ekAda bola paNa uccAravAnI tAkAta gumAvI beThelA karnalane thaI gayuM ke, 1857nA baLavA sAthe saMkaLAyelI A vyakti bAvAnA lebAzamAM kAM - saMskRtinI rasadhAra bhAga-3
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ to nAnA phaDanavIsa hovI joIe, kAM kuMvarasiMha ke kAM tAtyA hovI joIe. ethI aMgrejonA hitamAM A bAvAnI dharapakaDa thaI ja javI joie. karnalanAM manamAM ghUMTAtI A vAta anumAna dvArA jANI laine karnalanA pratibhAvanI pratIkSA karyA vinA ja bApue bIjo dhaDAko karyo ke, karnala ! kalpanAnA ghoDA doDAvavAmAM tame thApa khAI rahyA cho, nAnA phaDanavIsa to jyAM che, tyAM sahIsalAmata che. tAtyA tamArA pApe marAI gayA che. kuMvarasiMhanI krUra katala to tamArA lazkare ja karI nAkhI che. baLavo laDanAro yU.pI.no e eka sainika Aje saMnyAsI tarIke tamArI sAme ja khaDo che. paraMtu tame mAro ekAda vALa paNa vAMko vALI zako ema cho kharA? bhAratIya yogIo-saMnyAsIo aMgenI ghaNI vAto karnale sAMbhaLIvAMcI hatI ane tyAre ene haMbaga mAnIne hasI kADhelI. e tamAma vAto jANe saccAIno sAkSAtkAra karAvatI karnalanA kALaje bhoMkAya evo saNasaNato savAla karI rahI hatI ke, e badhuM jo haMbaga hatuM, to A hakIkata aMge tamAro zo javAba che ? bolo karnala sAheba ! jAma vibhA, karnala leka ane vajIra A traNenI samakSa godaDiyA bApu Aje jANe sAcA svarUpamAM pragaTa thayA hatA. e satya-svarUpanI sAme akSara paNa uccAravAnI hiMmata khoI besanArA e traNe taraphathI koI javAba meLavavAnI apekSA ja bApue kyAM rAkhI hatIemanI niruttara mukhamudrA bhUlI jaine bApu potAnI pravRttimAM pAchA khovAI gayA. A ghaTanA banyA bAda khUba khUba prabhAvita banelA jAma vibhAe jAMbuDA khAtenA e Azramane vikasAvavA mATe rAjya taraphathI ghaNo kharca karyo hato, eno godaDiyA bApune khyAla hato, chatAM jAma vibhAnI saMskRtinI rasadhAra bhAga-3 +
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ amuka vRtti-pravRttimAM koI sudhAro nahoto thavA pAmyo, e paNa bApunA dhyAna bahAra nahotuM ja. vaLI muslima bAnunI kUkhethI pedA thayelo kuMvara kALubhAnA nAme putranAM lakSaNa pAraNe" A kahevatane sArthaka karato je rIte moTo thaI rahyo hato, ethI to bApune jarAya saMtoSa na hato. kudaratI rIte enuM kALubhA" nAma pasaMda karAyuM hatuM, chatAM AnI pAchaLa bhAvino koi saMketa mAnavI paDe ema hato. kAraNa ke enAM kAma nAma pramANe kALAM ja hatAM. bahena-beTIone e satAvato, sajjanone e saMtApato, are, pitA jAma vibhAnI AmanyAno paNa e chaDecoka bhaMga karato. A badhuM joyA-jANyA bAda bApunuM mana jAma vibhA parathI ja nahi, jAmanagara AsapAsanA pradeza uparAMta jAMbuDA parathI paNa uThI gayuM hatuM. kALubhAnAM kALAM kAmo sAme mUka virodha pradarzita karavA godaDiyA bApue eka dahADo aNadhAryo ja jAmanagara-jAMbuDAnA pradezano tyAga karIne jUnAgaDha tarapha javAno nirNaya jAhera karyo. A nirNayane paDato mUkavAnI vinaMtI karavA eka dahADo khuda jAma vibhA paNa bApu samakSa upasthita thaIne araja gujArI rahyA ke, bApu ! amArA kayA aparAdhanI sajA rUpe Apa A pradezano tyAga karavAnA nirNaya para AvyA cho? godaDiyA bApuno javAba koinI kalpanAmAM Ave evo na hato. emaNe nirNaya pAchaLanuM nakkara kAraNa darzAvatA kahyuM ke, kALubhA nAmathI ja kALubhA hota, to mAre Avo koI nirNaya levo na paData. paNa kALubhA to kAmathI paNa kALo che. kAraNa ke enI mA mleccha che. hajI paNa bAjI hAthamAM che. kALubhAne jo dezavaTo daI devAmAM Ave, to rahI-sahI tamArI kIrti vadhu kalaMkita thatA ugarI jAya. paNa mane nathI lAgatuM ke, bagaDatI bAjIne tame sudhArI zako ! AvA pradezamAM rahIne kALubhAnAM kALAM kAma sAMbhaLavA ane kALajAne kakaLAvavuM, enAM karatAM to jUnAgaDha jaIne bhagavAnanAM bhajaniyAM mastIthI gAtAM gAtAM 10 - - saMskRtinI rasadhAra bhAga-3
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ jIvanayAtrA AgaLa vadhAravI, e hajAra darajaje sAruM na gaNAya zuM? mATe kAle ja huM jUnAgaDha tarapha cokkasa prayANa karavAno chuM. mane je lAge che, e chelle jaNAvI dIdhA vinA rahI zakato nathI. kAna khullA rAkhIne sAMbhaLI lo ke, gojhAro eka dahADo evo AvI lAgaze ke, jAna para jokhama toLAtA aMgrejonI madada laIne paNa kALubhAne dezavaTo ApyA vinA jAmanagarano ane tamAro chuTakAro nahi ja thAya. jAma vibhAe A kALabola mAtra sAMbhaLI ja lIdhA. gaMbhIratAthI vicAra karavAnI emanI taiyArI na hovAthI bApu jUnAgaDha tarapha prayANa karI ja gayA. jema jema divaso pasAra thatA gayA, ema ema bApue bhAkhelA kALabola DholanA nAde sAcA sAbita thavA jhAMvA nAMkhI rahyA. kALubhAthI dhIre-dhIre prajA trAsI UThI. eka dahADo aMjAma evo Avyo ke, kALotaro nAga banIne kALubhA jAma vibhAnI sAme ja phUMphADo mAravAnI hada sudhIno vizvAsaghAta vahorI levA taiyAra thaI gayo, enI gaMdha AvI jatA ja jAma vibhA coMkI UThyA ane emaNe aMgrejonI madada laIne kALubhAne keda karyA, ATalAthI prajAne saMtoSa na hato. prajAnA pokAra mujaba kALubhAne aMgrejonI madadathI dezavaTo apAyo, tyAre ja lokono juvALa zamyo. jAma vibhAnA pazcAttApano pAra na hato. paNa "aba pachatAye hota kyAM jaba cIDiyA cuna gaI kheta' jevo ghATa ghaDAyo hato. ethI prajA pAsethI vadhu sahAnubhUti pAmavA jAma vibhAe vajIrane jUnAgaDha ravAnA karyA ane rAjavatI godaDiyA bApunA paga pakaDIne vinaMtI rajU karI ke, bApu ! bananAra banI gayuM che, bagaDelI bAju sudhAravA gaI gujarI bhUlIne have Apa jUnAgaDhathI pAchA jAmanagara tarapha padhAravAnI kRpA karo. | vinaMtInI sAme vatsala banI javAno saMta svabhAva hovAthI vajIranI kAkalUdIbharI vinaMtI sAMbhaLIne bApunuM aMtara pIgaLI gayuM. jAMbuDAnA saMskRtinI rasadhAra bhAga-3 + - 11
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ AzramamAM AvavA aMge bApuno hakAra sAMbhaLIne jAmanagaramAM harSanuM to jUnAgaDhamAM zokanuM mojuM pharI vaLyuM, godaDiyA bApu jyAre jAMbuDAmAM pravezyA, tyAre harSanuM e mojuM pUnamanI bharatImAM palaTAI gayuM. itihAsa noMdhe che ke, thoDAM varSo bAda godaDiyA bApue jIvatejIva samAdhi levAno nirNaya karIne A samAcAra jAma vibhAne paNa pahoMcADyA, paNa rAjakAjamAM gaLADUba jAma vibhAne sUcita samaye AvavAmAM moDuM thatAM emanI rAha joyA vinA ja bApue hajAro bhaktonI hAjarI vacce samAdhi laI lIdhI. ema kahevAya-saMbhaLAya che ke, jAMbuDAmAM Ajeya godaDa bApunuM samAdhimaMdira hayAta che ane sAdhu-saMta-saMnyAsInAM jIvanamAM kevI sAtvikatA-saccAI ane pavitratA hovI joIe, eno saMdeza e maMdiranA zikhare raNakatI ghUgharIo ahoniza saMbhaLAvatI ja rahe che. 12 - -- saMskRtinI rasadhAra bhAga-3
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ vidvAn sarvatra pUjyate saMskRtanuM eka subhASita sattA-sAmrAjya karatA sarasvatI-vidvattAne vadhu gauravavaMtI gaNIne enuM evuM eka sabaLa kAraNa darzAve che ke, svadeza pUjyate rAjA vidvAn sarvatra pUjyate. rAjA bahu bahu to potAnA dezamAM ja pUjAya che, jyAre vidvAnuM to svadeza-paradeza-sarvatra pUjAto hoya che. mATe sattA ane sarasvatIne kyAreya eka samAna sanmAnane pAtra na gaNI zakAya. rAjA karatAM paNa sarvatra pUjAtAM sarasvatIputrane ja vadhu sanmAnano adhikArI gaNavo joIe. Aje to evA rAjAo rahyA nathI ke evA sarasvatIputronuM astitva paNa moTI mAtrAmAM jovA maLatuM nathI. ethI subhASitanI saccAInI vadhu pratIti pAmavI hoya, to hajI thoDA dAyakA pUrve thaI gayelA rAjavIo ane vidvAnonA ItihAsamAM ja DokiyuM karavuM rahyuM. koI jamAnAmAM jemanAM nAmakAma gagananA guMbajane gajAvI rahyAM hatAM, evA rAjavIonAM nAmakAma Aje eTalI hade nAmazeSa banI cUkyAM che ke, ghaNuM ghaNuM mathavA chatAMya emanI yAda tAjI thavA pAmatI nathI. AvA rAjavIonI nAmAvalimAM goMDalanA rAjavI sara bhagavatasiMhajInAM nAmakAja to ekadama alaga ja UpasI Ave che. bhagavatasiMhajInAM nAmakAmane Ajeya janamAnasamAM javalaMta ne jIvaMta rAkhanAruM tattva jo koI hoya, to "sarasvatI-putra tarIkenI saMskRtinI rasadhAra bhAga-3 + - - 13
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ emane varelI vikhyAti hatI. sattA to emane varelI ja hatI, sAthe sAthe sarasvatIno saMgama paNa emanA jIvana-taTe sadhAyelo hato, AnA kA2Ne ja emane evI suprasiddhi varI hatI ke, sthaLa-kALanA keTalAya jaLa-pravAha vahI javA chatAM e suprasiddhine jhAMkhI pADI zakyA nathI, uparathI samaya jema jema pasAra thato jAya che, ema ema eno caLakATa vadhato ja jato jaNAya che. goMDala sTeTanA mAtra rAjavI tarIke bhagavatasiMhajInuM jIvana vyatIta thayuM hota, to evo saMbhava che ke, bIjAM rAjavIonI jema ja emanAM paNa nAmakAma nAmazeSa banI cUkyAM hota. paraMtu rAjakAja karatA paNa vadhu lakSa kendrita karIne 'bhagavad gomaMDala' jevA virATa-vizALa zabdakozanuM eozrI sarjana karI gayA, ethI 'svadeze pUjyate rAjA vidvAn sarvatra pUjyate'nI subhASita-darzita saccAInA saMdezavAhaka tarIke Ajeya duniyA emanuM sAbhAra smaraNa karI rahI che. sAmrAjyanI sAthe sAthe sAhityamAM paNa racyApacyA rahenArA rAjavI tarIke bhagavatasiMhajI jevA ochA rAjavIo thayA haze. jyAM sudhI 'bhagavad-gomaMDala'nuM astitva TakI zakaze, tyAM sudhI to A rAjavInI smRtine to koI ja nahi bhUMsI zake, ema atizayokti vinA kahI zakAya. emanA sattAkALa daramiyAna goMDala sTeTanI prajA para koI jAtano 'karabhAra' lAdavAmAM Avyo na hato. relave dvArA rAjyane je Avaka thatI, enI upara ja rAjyano tamAma vahIvaTa supere cAlato. ethI anumAna thaI zake ke, tyAre vahIvaTa kevI karakasarapUrvaka thato haze ke prajA para koI karabhAra nAkhyA vinA ja mAtra relavenI Avaka paNa vahIvaTa mATe pUratI thaI rahetI ! Ano artha evo to na ja tAravI zakAya ke, tyAranI prajA AjanI jema amaryAda relave pravAsa karatI haze ! tyAre relave pravAsa to khUba ja maryAdita rIte thato hato, paNa vahIvaTa-paddhati karakasarapUrvakanI ane ochI kharcALa hatI, evuM ja 14 07 saMskRtinI rasadhAra bhAga-3
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ AnI parathI phalita thaI zake. tyAre briTiza-zAsanano pAyo baddhamUla banI rahyo hato. enI nIti to bhAratIya-prajA pAsethI saMpatti cUsavAnI ja rahI hatI. emAM paNa saMskRtinI lUMTa karavAnI nema to briTiza-zAsananI koI paNa vRttipravRttinI pAchaLa chupAyelI ja rahetI. reDiyonuM mAdhyama tyAre dhIme dhIme vyApaka banI rahyuM hatuM. reDiyonA mAdhyame evuM eka viSavRkSa vavAyuM hatuM ke, e jema jema phulatuM-phAlatuM jAya, ema prajA pAsenuM saMskRti-dhana moTA pAye adazya rIte lUMTI zakAya temaja dazya rIte saMpattinI lUMTano paNa Azaya hoya, AnI pratIti e dahADe prajAne paNa thavA pAmI ke, briTiza amaladAro taraphathI goMDala-sTeTa para eka di evuM pharamAna AvyuM ke, havethI reDiyo sAMbhaLanAra maphatamAM nahi sAMbhaLI zake, jenA gharamAM reDiyo hoya, ene mATe amuka kara cUkavavo pharajiyAta gaNAze. rAjakoTathI Avela A pharamAna vAMcIne bhagavatasiMhajInuM khaLabhaLI UTheluM khamIra chAnuM na rahI zakyuM. jeo prajA pAsethI ekAda paiso kara rUpe paNa rAjyanA vahIvaTa mATe levA nahotA mAMgatA, teo A rIte briTiza-rAjyane prajAno paiso paDAvI levAnI kaI chUTa ApI de kharA? bhagavatasiMhajIe A pharamAna sAme virodhano vAvaTo pharakAvatA cokhkhacokhkhuM lakhI nAMkhyuM ke, goMDalane A pharamAna koI paNa rIte mAnya thaI zake ema nathI. rAjyanA vahIvaTa mATe paNa prajA pAsethI ka2 levAnI jyAM mArI manovRtti nathI, tyAM A pharamAna huM kaI rIte svIkArI zakuM ? mArI prajA reDiyo vinA calAvI leze, paNa reDiyo-Teksa bharavAnI lAcArIne to e vaza nahi ja thAya. tame thAya e karI zako cho. bAkI reDiyo-Teksane to ame koI kALe maMjUrI nahi ja ApI zakIe. reDiyAne gAto ane bolato rAkhanArA vidyuta-taraMgone rAjakoTathI AgaLa goMDala sTeTa tarapha vadhatA rokI zakavA tame zaktimAna ho, to tamane rokavAnI chUTa che. bAkI reDiyo Teksane to goMDala sTeTa saMskRtinI rasadhAra bhAga-3 15
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ kyAreya ziromAnya nahi ja kare, eTaluM lakhI rAkhajo. goMDala-sTeTano A javAba evo sajjaDa hato ke, briTiza zAsanane namatuM toLavuM paDe. rAjavIe je chUTa ApI hatI, e mujaba vidyutataraMgonI aTakAyata to koI kALe zakya bane ema ja nahotI. ethI TeksanI sAme aDaga rahenArI goMDalanI prajAno vijaya thayo. bhagavatasiMhajInI prajApriyatA sUcavatA A prasaMgamAMthI relAtA raMgamAMthI UThato eka taraMga evo paNa vyaMga karI jAya che ke, AjanI tArAja-sthiti jotA e gaIkAlane kema samRddha ane vadhu sArI na gaNavI ? saMskRtanA subhASita mujaba sattA uparAMta sarasvatInI paNa saMgamabhUmi samA hovAthI bhagavatasiMhajInAM nAmakAma Ajeya bhUlyAM bhUlAya nahi, emAM zI navAI ? 16 saMskRtinI rasadhAra bhAga-3
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ kAM dilagIrI, kAM daMDa 3 sUrya karatAM rAkha vadhu dajhADe, cA karatAM kITalI vadhu garama rahe, A ane Ane maLatI jUnI-navI kahevatono bhAvArtha evo nIkaLato hoya che ke, netA karatA enA nokarono ropha asahya hoI zake che. sattA ane adhikArane rAjAo hajI pacAvI zakyA, kAraNa ke emanAmAM pAtratA hatI, jyAre Ane uchInA meLavyA hovA chatAM apAtra hovAnA kAraNe emanA cAkaro taraphathI batAvAto ropha asahya banato hoya che. mATe to adhikArano durupayoga karanArane mATe kahevAya che ke, AvA adhikArI pAsethI a eTale adhikAra jhUMTavAI jatA pachI ene TheraThera dhikkAra veThavAnA ja dahADA AvatA hoya che. pUrve rAjAo pharavA nIkaLatA, tyAre rAjamArga emanA mATe khullo rAkhavAmAM Avato, prajAnI avarajavara eTalA samaya pUratI aTakAvI devAmAM AvatI. AvA avasare rAjasevako ropha batAvIne paNa rAjamArga parathI avarajavara upara pratibaMdha lAdI detA. AjanA pradhAno mATe paNa Avo ja kAyado che. netA-pradhAnonI gADI pasAra thavAnI hoya, to Aje paNa prajAnI gADIone thaMbhAvI devAmAM Ave che. AvA kAyadAno koI bhaMga kare, to polIsa-sattA enI para berahamIthI daMDa phaTakAratI hoya che. A saMdarbhamAM AjathI so savAso varSa pUrve jUnAgaDhamAM banelI eka ghaTanA jANavA jevI che. saMskRtinI rasadhAra bhAga-3 - 17
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ jUnAgaDhanA navAba rAjamArga parathI pasAra thavAnA hoya, tyAre rAjamArga para cakaluM paNa na pharakI zake, evI saMcAra-baMdhI lAdavAmAM AvatI. polIsa-vibhAgamAM tyAre dayArAma kAzIrAma bhaTTa nAmanA eka brAhmaNa UMcA hoddA para pharaja bajAvI rahyA hatA ane kaDakAIthI saMcArabaMdhI karAvavAmAM saphaLa rahetA hatA. emAM eka divasa emanI aDapheTamAM koI alagArI sAdhu AvI gayo. giranAranI guphAomAM raheto e sAdhu hato. e potAnI dhUnamAM ja masta hato. dayArAma bhaTTanI araja-vinaMtIne sAMbhaLI-na-sAMbhaLI karIne e AgaLa vadhI gayo. navAbanI savArI hajI pasAra thaI na hatI, e pahelAM ja rAjamArga oLaMgI jaIne hukamano chaDecoka bhaMga karanAra e sAdhu para manomana ja dayArAma bhaTTa samasamI UThyA. navAbanI savArI rokaToka vinA pasAra thaI gayA pachI bhaTTanA haiye dhaMdhavAto gusso phATI nIkaLyo. emaNe AsapAsa polIsone doDAvyA ane "saMcArabaMdhI'no bhaMga karanAra sAdhune hAjara karavAno hukama karyo. thoDI ja vAramAM e sAdhune pakaDI pADIne polIsoe dayAnaMda bhaTTa samakSa khaDo karI dIdhI. e sAdhu to hajI paNa potAnI mastImAM ja masta hato. bhaTTa udhaDo letAM sAdhune kahyuM : prajA tarIke navAbanI adaba saue jALavavI ja joIe ane ethI savArI pasAra thavAnI hoya, e pUrve ja rAjamArga oLaMgI javAnI gustAkhI koI paNa na karI zake. A mukhya muddA sAme tamAre je kaMI kahevuM hoya, e atyAre ja mAre sAMbhaLI levuM che. bolo, tamAre javAbamAM je saMbhaLAvavuM hoya, e sAMbhaLavA huM taiyAra chuM. sAdhune thayuM ke, navAbanI adaba jALavavAno Agraha prajA pAse hajI rAkhI zakAya. bAkI giranArI-guphAomAM mastIthI jIvana pasAra karanArA alagArI sAdhu-saMtone kaI navAbanI adaba jALavavA mATe majabUra banAvI zakAya kharA ? sAdhue svamAnabhera savAla karyo : sAdhusaMto ane prajA vacce zuM koI ja bheda nathI? IzvaranA sAmrAjyanI 18 ---- - saMskRtinI rasadhAra bhAga-3
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ sevA maLavA badala khumArIbhera giranArI guphAo gajavato sAdhu kyAM ane Dagale ne pagale navAbanI nehanajara jene apekSita hoya, evI parAvalaMbI prajA kyAM? baMne mATe sarakhA kAyadA hoI zake kharA? sAdhu taraphathI saNasaNatA bANanI jema chUTelA A savAlanI aNI dayArAmanA dilane vIMdhI gaI. emaNe jarA torapUrvaka kahyuM : bAvAjI ! corI para pAchI zirajorI karavI rahevA do. jUnAgaDhamAM varSothI barAbara paLAtA A kAyadAno sau prathama bhaMga karanArA tame hovAthI tamane hajI eka taka ApavAmAM Ave che ke, kAM dilagIrI darzAvo, kAM daMDa bhogavavA taiyAra thaI jAva ! sAdhunuM svamAna khaLabhaLI UThya : guno puravAra thayA vinA vaLI diMDa bhogavavAnI vAta kevI ? A bacAva sAMbhaLIne to dayArAmano gusso sAtamA AsamAne pahoMcyo je guno jagajAhera che, enA mATe vaLI purAvo mAMgavAnI AvI gustAkhI ! Avo praznArtha khaDo karIne dayArAme saune saMbhaLAya e rIte kahyuM : lAto ja jenI lata choDAvI zake, evo bhUta vAtothI kadI vaza thAya kharo ? vAgabANathI A rIte vIMdhIne ja dayArAma zAMta na thayA, emaNe sAdhune e rIte phaTakAryA ke, bIjI vakhata e A rIte chaDecoka kAyadAne kacaDavAnuM sAhasa karavAnuM ja bhUlI jAya ! ATalo daMDa phaTakArIne dayArAme sAdhune javA dIdhA. dilagIrI vyakta karanArA vicArane paNa avakAza ApyA vinA sAdhu svamAnabhera vidAya thaI gayA. jatAM jatAM emanA moMmAMthI eTalA zabdo sarI paDyA ke, dayArAma jo sAcesAca brAhmaNa haze, to sAdhu sAme A rIte hAtha ugAmavA badala ene pazcAttApa thayA vinA nahi ja rahe. brAhmaNa tarIkenA dharmane dhakke caDAvIne dayArAme je rIte sAdhu sAme hAtha ugAmyo hato, e pApa ene jaMpIne besavA de, e zakya ja saMskRtinI rasadhAra bhAga-3 + - 19
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ nahatuM. krodhanI Agano Aveza zamI jatA dayArAma evA vicAre caDyA ke, kAyadAno bhaMga karavA badala sAdhune daMDavAnI dhidvAI karanAro huM ja vadhu daMDapAtra nathI zuM? brAhmaNa kadI sAdhu-saMta sAme hAtha ugAme kharo? brAhmaNa mATe je pApAcaraNa svaDya saMbhavita na gaNAya, ene mArA hAthe hasate haiye karAvanAra jo koI hoya, to te navAbataraphI mArI niSThA ne nokarI ja nathI zuM? AmAMya pApI-peTano hisso paNa jarAya ocho na AMkI zakAya. pApa to mArA hAthe thaI gayuM, ethI have to pApanuM prAyazcitta kaI rIte thaI zake, e ja mArA mATe have to vicAravuM yogya gaNAya. dayArAma bhaTTa gamagIna ane gaMbhIra banIne manomaMthana anubhavI rahyA. Ajano divasa emanA mATe svapreya asaMbhavita hoya, evI saMbhAvanAone satyamAM palaTAvI nAkhavAno saMdeza laIne ugyo hato. sAdhu sAme hAtha ugAmavAno vicAra Ave, e paNa svameya saMbhavita na hatuM, chatAM A saMbhAvanA Aje satya banI cUkI hatI. bIjI tarapha navAbanI nokarI-niSThAthI nirmukata banIne sAdhu-saMnyAsI banI javAno vicAra paNa jAge, e emanA mATe zakya ja na hovA chatAM AvI zakyatA tarapha mananuM vaheNa AgaLa vadhI rahyuM hatuM. ethI thoDIghaNI paLonA manomaMthana bAda dayArAma bhaTTa evo nakkara-nirNaya karIne UbhA thayA ke, na joIe AvI navAbI-nokarI ke, je brAhmaNatvane kalaMkti karavAnAM pApAcaraNarUpa sAdhu-saMtanI sAme hAtha ugAmavA sudhIno sitama gujAravAnI viTTAI karavA sudhI mane prerita kare. dayArAmanA sitamano bhoga bananArA e sAdhue jatA jatA manomana je zabdo uccAryA hatA, ene koNa mithyA TheravI zake? enI pratItirUpe thoDI ja paLomAM jANe dayArAma sAva ja palaTAI gayA. paLanoya vilaMba karyA vinA emaNe potAno nakkara nirNaya jAhera karatAM svajano uparAMta navAbane paNa savinaya jaNAvyuM ke, brAhmaNa tarIke Aje mArAthI moTuM 20 - -+ saMskRtinI rasadhAra bhAga-3
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ eka evuM pApa thaI javA pAmyuM ke, kAyadA-kAnUnano bhaMga karavA badala meM eka sAdhu para sitama gujAryo. A pApanA prAyazcita rUpe have huM sAdhu thaI javAnA nirNaya para Avyo chuM. A mATe mane have mAtra ApanI anujJA ja apekSita che. itihAsa kahe che ke, dayArAmano e nirNaya eTalo badho nakkara hato ke, navAba jevA navAba paNa enI kAMkarIya na kheravI zakyA. e dayArAma navAbI nokarI phagAvI daIne bhagavA dhAraNa karavA giranAranI e guphAo bhaNI cAlatA thayA. saMnyAsano svIkAra karyA bAda jAmanagara AsapAsanA pradezamAM vadhu vicaraNa thatA "muMDiyA svAmI tarIke teo khUba khUba suprasiddha ane zraddheya banyA. temanA nAmanA Azramo ne maMdiro Ajeya hayAta hovAnI vAto pracalita che. prAcInakALamAM navAbo ne rAjarajavADAM hatAM. Aje netA ne maMtrIo che. paNa kalikAla hovAthI vartamAnakALamAM dayArAmanI jema saMtonI kanaDagata badala koIne pazcAttApa jAgyAnuM sAMbhaLavA maLatuM nathI ane nokarI choDavAnI koInI taiyArI paNa jovA maLatI nathI. saMskRtinI rasadhAra bhAga-3 + -90 21
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAjA ane netA vacce Abha-gAbha jevuM aMtara rAjA ene kahI zakAya ke, prajA uparAMta pazu-paMkhI jevI mUMgIabola sRSTi tarapha paNa jenA haiyAmAM hamadardI hoya. bolatI mAnavasRSTino to e belI hoya ja, paNa abola pazusRSTi vatI bolavAnuM to jene vadhu pasaMda hoya, evo rAjA ja rAjanA tAjane zobhAvI zake. Aje netA kahevaDAvato naMga lagabhaga evo nAmacIna hoya che ke, prajAnI jene paDI na hoya, pRthvI dharatInA vikAsanA nAme vinAzane noMtaratI kAryavAhImAM ja jene rasa hoya, pazune jivADIne meLavI zakAtI AbAdI jene khapatI na hoya, pazune je jIvacetana nahi, paNa kamANInI koI jaDa cIja samajIne lohInI lakSmI lUMTavAnI ja lahejata je mANato hoya, ene Ajano netA kahevo paDe. dekhItI daSTie rAjA ane netA baMne eka sarakhA bhAvane sUcavatA zabdo gaNAtA hovA chatAM AjathI thoDAM varSo pUrvenA bhUtakALamAM rAjAonuM rAja hovAthI "netA" tyAre jovA maLato na hato, netAothI UbharAtI dharatI para Aje ekAda rAjA'nuM paNa darzana maLavuM dohyaluM banyuM che. netAothI ubharAtI dharatI para prajA kevI parezAnI veThI rahI che ane pazu to jANe kapAI javA mATe ja sarajAyA hoya ane A mATe ja jaMgI pramANamAM pedA karAI rahyA hovAnI prabaLa pratIti thAya che. ethI raktanA raMge dharatI ja nahi, paraMtu AkAza paNa kaI rIte lohI22 - - saMskRtinI rasadhAra bhAga-3
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ mahobatakhAnajI eka vAra pharatA pharatA eka kheDUtanA khetara AgaLa AvIne aTakI gayA. tyAM je dazya jovA maLyuM, eNe emanA dilane hacamacAvI mUkyuM. vaizAkha-jeThanA divaso hatA. paraseve rebajheba banAvI deto unALo potAnI caramasImAe UkaLI rahyo hato. tApa asahya hovA chatAM prajAnAM sukhaduHkha jANavA mATe ene hasate haiye sahana karI jANanArA mahobatakhAnajI eka baLadane mAra mArI mArIne Ubho karavA mathanArA kheDUtane joIne e abola baLada vatI jANe bolavA mAMDyAH bhalA mANasa ! tuM jene ghoMcaparoNA karIne uThADavA mathI rahyo che, e jIvato-jAgato baLada che, e kaMI paththaranuM pUtaLuM nathI. eTalI to tane samajaNa che ne ?' kheDUta jarA AvezamAM hato. kAraNa ke ghaNI ghaNI mathAmaNa karavA chatAM beThelo baLada Ubho thavAnuM nAma ja leto nahato. ethI jarAka ugratAthI kheDUte javAba vALyo : "baLada jIvato jAgato hovA chatAM paththaranA pUtaLA jevo banI gayo che, e paNa eTaluM ja sAcuM che. mATe ja mAre ATalA badhA ghoMcaparoNA karavA paDe che. huM ghoMcaparoNA na karuM to zuM karuM ? juone ! A badhA kheDUtonA khetara kheDAI rahyA che. mehuliyo varasI paDe, e pahelAM to mAruM khetara kheDAI ja javuM joIe ne? baLadanI dayA khAnAra tamane mANasanI dayAno vicAra Avaze, to to mArI madade AvIne tamane paNa A baLadane baLAtkAra Ubho karavAnuM mana thayA vinA nahi ja rahe, evo mane vizvAsa che. potAno bacAva karato kheDUta praznakartAnI sAme mITa mAMDIne nihALI rahyo. kheDUte sAMbhaLyuM to ghaNI vAra hatuM ke, navAba prajAnAM sukhadu:kha jANavA vezapalaTo karIne pharavA nIkaLe che. paNa potAnI sAme UbhelI ne prazna pUchanArI vyakti ja navAba haze, evI to ene kalpanA paNa kyAMthI Ave ? chatAM madada maLavAnI AzAthI vAtacItano dora e cAlu rAkhavA mAMgato hato. navAbane thayuM ke, kheDUtanI majabUrI jANI 24 - - saMskRtinI rasadhAra bhAga-3
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ levI joIe, ethI emaNe pUchyuM : joDImAMno eka baLada to Ubho thaI gayo che, A bIjo baLada ghoMcaparoNA karavA chatAM Ubho thato nathI. ethI lAge che ke, AnI uMmara ghaNI thaI gaI haze ? to bola, keTalA varasathI A baLada tane khetara kheDavAmAM madada kare che ? kheDUte paristhiti jaNAvI : dazabAra varSathI A baLada pAse kAma lauM chuM. have e azakta banI gayo che, e paNa huM jANuM chuM chatAM mAre AnI pAse ja kAma lIdhA vinA cAle ema ja kyAM che ? bIjo baLada kharIdavAnI mArAmAM tevaDa hota, to huM kaI Ama ghoMcaparoNA na karata, uparathI ene ArAma Apata ane sevA-cAkarI karatI vakhate uparathI Ano upakAra mAnata ke, ATalA varSa sudhI kuTuMbanA bharaNapoSaNamAM tuM sahAyaka thayo, enA RNamAMthI kaMIka mukti mane apAvavA have amArI A sevA svIkAraje. ATaluM bolatAM bolatAM kheDUta gadgad banI gayo. ethI enI lAcArI samajI jaIne navAbe hamadardI darzAvavAnI takane jhaDapI letA kahyuM ke, pazu pratyenI lAgaNInuM jharaNuM tArA haiye khaLakhaLa karatuM vahI ja rahyuM hovA chatAM lAcArI tArI pAse A rIte baLadane ghoMcaparoNA karAve che. e hakIkata jANIne to mAruM dila vadhu dravI uThe che. mATe le, A bhalAmaNano kAgaLa ! rAjanI kacerIe tuM A kAgaLa laIne jaje. kArabhArI tane bIjo baLada kharIdavAnA paisA rAjyanI tijorImAMthI ApI deze. mATe bIjo baLada kharIdIne A baLadanI sagA mAvataranI jema ja sArasaMbhALa leje. kheDUtane e samajatAM vAra na lAgI ke, je sAMbhaLyuM hatuM, e Aje sArthaka banI rahyuM che. bhalAmaNano kAgaLa ApanAra vyaktine navAba tarIke oLakhI lIdhA bAda oLaghoLa thaI gayelo kheDUta e navAbanAM caraNe sASTAMga ALoTI paDyo. navAbe eno vAMso paMpALIne ene beTho karatAM eTalI ja hita-sukhaDI ApI ke, saMskRtinI rasadhAra bhAga-3 25
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ kheDUtano janma maLyo che, mATe DhoraDhAkhara sAthe ja janmAro vitAvyA vinA to cAle ema ja nathI. chatAM kALaje eTaluM kotarI rAkhaje ke, abola gaNAtA pazunI AMtaraDI koI di' kakaLAvavI nahi. bIjAnI AMtaraDI kakaLAvavA jatAM to pratikAra thavAthI kadAca aTakI javAya. paNa pazu abola hovAthI koNa aTakAve ? mATe abolanI AMtaraDI jarAya na dubhAya, enI takedArI rAkhavAthI ja "jagatanA tAta" tarIkenA kheDUtane maLelA khitAbane tuM yathArtha puravAra karI zakIza." bodhanA A bola jeno tola ja na thaI zake, evA amola hovAthI ene meLavIne kheDUta dhanya dhanya banI gayo. kheDUta jevI abhaNa vyaktimAM paNa lAgaNInuM jharaNuM je rIte khaLakhaLa nAde vahI rahyuM hatuM, e joIne AvI prajAnA rAjA tarIke navAbane paNa gaurava anubhavavAnuM mana thAya, emAM zI navAI ? rAjA ane netA vaccenA AbhagAbha jevA pharakano pUrepUro aMdAja pAmavA mATe jUnAgaDhanA navAbano A eka ja prasaMga mahattvano mApadaMDa banI jAya evo nathI zuM ? 26 90 - -+ saMskRtinI rasadhAra bhAga-3
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ sat ane sAdhanAnI samarthatA mANasa hiMsaka prANIothI jeTalo gabharAya che, eTalo potAnA manamAM ghara karI gayelI e prANIo pratyenI hiMsaka vRttithI Darato nathI. AnA kAraNe jAnane jALavavA e hiMsaka prANI para baMdUka calAvavA taiyAra thaI jAya che. kharI rIte jo vicArIe, to mANasane vAgha-siMha jevAM hiMsaka prANIo karatAM, AvAM prANIothI bacavA emane mArI nAkhavA sudhInI je hiMsaka vRtti potAnA manamAM saLavaLATa macAvI rahI hoya che, enAthI ja sAvadha rahevuM jarUrI gaNAya. ema kahI zakAya ke, jaMgalI prANIo ApaNo jIva nathI letAM paNa ApaNA ja manamAM hiMsAnA je pariNAmo pAMgarelAM hoya che, e ja ApaNo jIva levA vAgha-siMhano svAMga sajatA hoya che. ApaNuM aMtara jo ahiMsAthI otaprota hoya, haiyAmAM jo jIvadayA ja paDaghAtI hoya, to pratidhvani hiMsAno lagabhaga na ja sAMbhaLavA maLe. mATe ja bhAratIya sAhityamAM eka evuM saMskRta subhASita pracalita che ke, hiMsAya pratiSThAyAM taennidhI vaira-nityAnA haiyAmAM pratiSThita ahiMsAnI parAkASTAnA prabhAve sAmAnA dilamAMthI vera prAyaH visarjita thaIne ja rahe ! A saMdarbhamAM dhvani evo pratidhvani ane AhAra evo oDakAra jevI kahevatomAM sanAtana satya ja jhIlAyuM hoya che. paraMtu jIvatarane jALavavA vAraMvAra baMdUka jevA hatyArA hathiyAro para ja jeno hAtha jato saMskRtinI rasadhAra bhAga-3 - - 27
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ hoya, evo bhAratIya paNa jo dhvani evA pratidhvani'nI saccAImAM saMdeha dharAvanAro maLI zake, to pachI enDarasana jevA yuropiyana zikArInA bhejAmAM to A saccAI jace ja kaMI rIte? eka to yuropiyana vikRtimAM uchera ane emAM pAcho zikArano zokha ! pachI enDarasananA dila-dimAgamAM A vAta kyAMthI utare ke, potAnA magajamAM ghUmarAtI hatyArI vRtti ja potAnI ghAtaka banatI hoya che. yuropanI dharatI para to enDarasana ghaNIvAra zikAra karavA nIkaLato, paraMtu e bhUmi para jevuM dazya najare caDavuM ekadama asaMbhavita ja gaNAya, e jAtanuM dazya bhAratanI bhUmi para enI najare caDyuM. zikArInA haiyAmAM jaDabesalAka rIte baddhamUla banelI be ja vRttio jovA maLe : koIpaNa rIte jAtanuM jatana tathA AkAzapAtALa eka thaI jAya, evI jahemata uThAvIne paNa potAnI najaramAM sapaDAyelA prANInI hatyA ! ane A mATe hathiyArane hAthavagAM rAkhyAM vinA to ene cAle ja kaMI rIte ? zastra-sajja banIne zikAra mATe nIkaLelo enDarasana vadhu surakSita rahevA hAthInA hode besIne zikAra mATe ghUmI rahyo hato, tyAM ja enI najara eka saMta para paDI. cAre bAju bhayanA bhaNakArA vAgI rahyA hatA, paNa e saMta to sAva ja nirbhaya jaNAtA hatA. jANe mAtAnI godamAM ja beThA hoya, evI abhayatA vacce mahAlatA saMtane joIne enDarasanane thayuM ke, zuM Amane vAgha-siMha jevAM jaMgalI prANIono jarAya Dara nahi lAgato hoya ? jIvatarano jarIka paNa moha hoya, to AvI rIte sAhasa kheDIne A jaMgalamAM ekalA-aTUlA A saMta rahI ja na zake. yuropanA jaMgalomAM varSo sudhI rajhaLapATa karI hatI, chatAM je dazya jovA nahotuM maLyuM, e dazya bhAratanI bhUmi para jovA maLatAM ja enDarasana stabdha thaI gayo, hAthInA hoddethI nIce UtarIne ane saMta pAse jaIne nirbhayatAnuM rahasya jANavA eNe pUchyuM ke, cAre tarapha mota mahAlI rahyuM 28 -- -- saMskRtinI rasadhAra bhAga-3
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ che, tamArI pAse saMrakSaNa mATe ekAda lAkaDI paNa nathI, zuM tamane koi paNa jAtano Dara satAvato nathI ? mukhamudrA para nirbhayatA je rIte chalakAi rahI che, e jotAM ema lAge che ke, potAnI trADathI bhalabhalAne thatharAvI mUkatA vAgha-siMha jANe tamArI samakSa pALelA kUtarA jevA AjJAMkita banI gayA che. tamArI AvI nirbhayatAnuM rahasya huM samajI zakato nathI, mATe mArI jijJAsA jarUra tRpta karazo. dhyAnamagna saMte thoDI paLo bAda AMkha kholI, emane thayuM ke, A koI zikArI lAge che. bhAratIya saMskAronI chAMTa jovA na maLavA chatAM enA caherA paranI jijJAsA joine saMte navo ja muddo rajU karatAM kahyuM ke, vAgha-siMhathI DaravA jevuM ja kyAM che ! DaravA jevuM to potAnA manamAM ja ghurakiyAM karatAM jaMgalI prANIothI che, A jaMgalamAM vasavATa karanArA vAgha-siMha to pALelA kUtarA jevA che, ene vikarALa banavA preranAra to ApaNe ja chIe. ApaNA kALajAnI krUratA baMdUka banIne jyAre A kUtarAonI uzkeraNI kare che, tyAre ja to A kUtarAo vAgha-siMha banIne ApaNo koLiyo karavA dhasI Ave che. Ano artha to e ja thayo ke, kuhADIne hAtho ApaNe ja ApIe chIe. ane ApaNe ja ApaNI hatyAmAM hetu banI besIe chIe. enDarasanane A badhI vAto navI ane magajamAM na Utare evI ja lAgatI hatI, ene to hathiyAro para ja AMdhaLo vizvAsa hato. e vizvAsanA pAyAne DagamagAvI nAkhatI A vAto sAme eNe prazna karyo ke, jaMgalI ane vikarALa prANIo taraphanI ApanI AvI lAgaNI ane AvuM vahAlabharyuM valaNa joine mArA haiye Azcarya samAtuM nathI. A kaMi nAnA bALako nathI ke, premanuM pradAna karavA dvArA emanI pAsethI premanuM pratidAna icchI zakAya ? A to jaMgalI janAvaro che, ene paMpALavA jAva, toya kALano koLiyo banI javAno vipAka ja veThavo paDe. mATe haiyAmAM AvA pazuo tarapha kUNI lAgaNI jAge, e saMskRtinI rasadhAra bhAga-3 29
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ zakya ja nathI. pachI to hAthamAM hathiyAra lIdhA vinA jIvataranI AzA rAkhavI, kaMi rIte zakya gaNAya ? saMtane thayuM ke, hiMsAnA ja himAyatIne e sAcI vAta kyAMthI samajAvI zakAya ke, ApaNI vaicArika hiMsA ja hiMsaka-pazune uzkerIne hatyArA banavA tarapha dorI jAya che ane pachI enA bhoga ApaNane ja banavuM paDatuM hoya che. AvI samajaNa ApavAno artha na hovAthI saMte kahyu ke, to to mArI pAse hathiyAra nathI, mATe huM kyAranoya kALano koLiyo banI gayo hota ane tame zastra-sajja hovAthI kyAre paNa hiMsaka-pazuonA humalAnA bhoga nahi ja bano ane sahIsalAmata rahI zakazo, ema chAtI chokIne tame kahI zako kharA ? mATe mArI vAtanI sAbitIrUpa huM pote ja chuM ane tamArI vAtanI sAbitI tame banI zako ema nathI. ATalI paristhiti parathI satya samajAI ja javuM joIe. A rIte vAtane sameTI laine saMta pharI dhyAnamagna banI gayA. emane thayuM ke, AvA mahA-hiMsakanI sAthe mAthAphoDI karavA karatA nirbhayatAnA gharanA nijAnaMdamAM khovAI javuM zuM khoTuM ? saMtanI vAto enDarasananA magajamAM UtaratI nahatI ane utAravAnI bhAvanA paNa na hatI. vaLI zikAranI talapa zAMtithI besavA de, evI na hatI. ethI tarata ja enDarasana hAthInA hodde caDIne zikAra kAje nIkaLI paDyo. jemanI vAto magajamAM utaratI na hatI, e saMtanI nirbhaya mukhamudrA e rIte taravaratI hatI ke, ene bhUMsI nAkhavA mAMge toya enDarasana bhUMsI zakavA samartha nIvaDI zake ema nahato. hAthI vanane khUMdato khUMdato Age baDhI rahyo hato. tyAM ja thoDI vA2mAM hiMsaka pazuonI trADathI vana dhrUjI uThatAM hAthInI gatimAM bhAre bhaMgANa paDyuM ane paristhitie ekadama palaTo lai lIdho. trADanA zravaNe hiMmata hArI beThelA hAthIe savAra tarIke beThelA enDarasanane paTakI daine jIva bacAvavA doTa mUkI. trADathI gAjI uThelA vananA saMskRtinI rasadhAra bhAga-3 30
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ vAtAvaraNamAM je palaTo Avyo, e enDarasana mATe dhAraNA bahArano hato. hAthI parathI nIce paTakAyelo e pAcho Ubho thaI gayo. hAthInI jema ene paNa jIva vahAlo hato, ethI baMdUkanA dhaDAkA-bhaDAkA sAMbhaLIne uzkerAyelA eka vAghe enDarasanano pIcho pakaDyo. A joIne e eTalo badho DarI gayo ke, baMdUka parano eno vizvAsa UThI gayo. enI bhavitavyatA kaMIka sArI haze, ethI ene evo vicAra Avyo ke, saMtanI pAse pahoMcI jAuM, to kadAca bacI zakuM ! mAro pIcho pakaDanAra vAgha bhale mAramAra karato AvI rahyo hoya, paNa mane saMtanA paga pakaDIne beThelo jotA ja cokkasa e zAMta thaIne aTakI jaze. enDarasana zastrothI sajja hato. paNa pIcho pakaDanArA vAghanA vicAre enA aMgeaMga dhrujArI anubhavI rahyAM hatAM. ekI zvAse doTa mUkIne e saMtanI pAse pahoMcI gayo. eNe jIvananI bhikSA yAcatAM kahyuM ke, mane mAravo ke tAravo, e have ApanA hAthanI vAta che. huM hAra kabUluM chuM ke, hathiyAro para mukAyelo mAro aMdhavizvAsa ThagAro puravAra thayo che. A vAghathI mAro ugAro thaI jaze, to huM mAnIza ke, dhvani evA pratidhvaninI je vAta Ape karI, e so TacanA suvarNa jevI sAcI ane mUlyavAna che. khUMkhAra banIne AvI rahelo vAgha have to khUba ja najIka AvIne Ubho rahI gayo hato. enA moDhA para khaLabhaLatA khunnasa parathI evuM anumAna thaI zakatuM hatuM ke, enDarasana saMtanI chAyAthI chUTo paDe e pachI vipharelo A vAgha enI para tUTI paDatA enAM soe so varasa thoDIka paLomAM ja pUrAM thaI jaze. AvA to kaI hiMsaka prANIo saMtanI samakSa pALelAM kUtarA jevI AjJAMkitatA darzAvatAM hatAM. ethI tharathara dhrUjI rahelA enDarasanane hUMpha ApatAM saMte izArAthI eka evo saMketa karyo ke, vAghanuM khaLabhaLatuM khunnasa bIjI paLe ThaMDugAra banI gayuM ane e vAgha zAMta banIne potAnA raste ravAnA thaI gayo. saMskRtinI rasadhAra bhAga-3 - - 31
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ AMkha sAme ja sarajAyeluM A dRzya hatuM, chatAM dila evo ekarAra karavA taiyAra thatuM na hatuM ke, saMtanA haiyAmAM chalabalI rahelo premapravAha A rIte vAghanA khUnamAM khaLabhaLI rahelA khunnasanI bhaDabhaDatI Agane bujhAvI zake. vAgha garIba gAya banIne cAlyo jatAM ja enDarasananI AMkhomAMthI AnaMda ane ahobhAvanI AMsudhAra vahI nIkaLI. vikarALa vAghane garIba gAyamAM paloTI nAkhanArA saMta samakSa AthIya vadhu AzcaryakArI haiyA-palaTano ekarAra karatAM enDarasane eTaluM kahIne vidAya lIdhI ke, AjathI mAre have zikAra baMdha ane mAMsAhAra paNa baMdha ! sat ane saMtanuM sAmarthya darzAvatI prastuta ghaTanAne ja maLatI eka ajaba ghaTanA karnala krovaTInA jIvanamAM paNa banI hatI. saMtanA daDhasudRDha praNidhAnano paraco ane prabhAva A ghaTanAmAM ghUmarAI rahelo jaNAya, to jarAya navAI nahi. aMgrejI rAjyanA e divasomAM karnala krovaTI ghaNI vAra bhArata AvatA, tyAre sainikone lakSya-vIMdhavA mATenI khAsa tAlIma ApatA. emanI pAse anubhavano bharapUra khajAno hovAthI sainiko hoMze hoMze tAlImakendramAM joDAtA ane thoDA vakhatamAM ja evA lakSyavedhI banI jatA ke, jethI e sainika uparAMta karnalanuM nAma paNa pratiSThA pAtra banI jatuM. eka vAra AvA tAlIma-kendramAM seMkaDo sainiko UbharAtA moTuM medAna tAlIma mATe pasaMda karAyuM. e medAnamAM khUNe khAMcare koinuM raheThANa na hoya, e surakSAnI dRSTie agatyanuM hovAthI AvI tapAsa jarUrI jaNAtAM sainiko medAnamAM tapAsa mATe pharI vaLyA. AsapAsanI jhADIthI je vRkSanuM thaDa joI zakAtuM na hatuM. e thaDanI pAse pahoMcatAM ja sainikonI najara eka saMta para paDI. dhyAnastha dazAmAM UbhelA e saMtane vinaMtI karatAM sainikoe kahyuM ke, saba bhUmi gopAla kI gaNAya, ema saMskRtinI rasadhAra bhAga-3 32
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMtanI paNa gaNAya. A dRSTithI Apane anyatra javAnuM to kevI rIte kahevAya ? paNa sAthe sAthe pUrI vinamratApUrvaka Apane eTalI arajI karavI ja rahI ke, A medAna sainiko mATenA tAlImakendra tarIke pasaMda karAyuM che. sainikonI saMkhyA ghaNI moTI che. ane lakSya-vedhanI tAlIma ApavAnI hovAthI kai dizAmAMthI baMdUkanI goLI chUTIne kai tarapha pasAra thai jAya, e kahevAya nahi. mATe Apa anyatra jaine dhyAnastha bano, to pachI jokhama jevuM na rahe. saMta ta2phathI javAba maLyo : samayanI jema sthaLanA sAtatyano paNa prabhAva sAdhanA mATe sahAyaka banI jato hoya che. varSothI A ja jagA 52 thatI sAdhanAno laya sthaLAMtara thatAM vilaya pAmI javAnI zakyatAno aMdAja to tamane kyAMthI AvI zake ? mATe tamArI tAlImamAM huM jema vikSepa icchato nathI, tema tame sthaLAMtara dvArA mArI sAdhanAmAM vikSepa pADavAno prayatna nahi ja karo, ema huM icchuM chuM. tame tamAruM kAma karI zako cho, mane mArI sAdhanA karavA do. huM hemakhema rahIza. A aMge nizcita banI jAva. ATaluM kahIne saMta sAdhanAmAM magna banI gayA. sainikone A sAhasa vadhu paDatuM lAgatuM hatuM. saMta jevo AtmavizvAsa emanAmAM na hato, ethI sthAnAMtara mATe khUba khUba karagaravA chatAM saMte akSara paNa na sAMbhaLyo, tyAre evo upekSAbhAva vyakta karatA eo cAlyA gayA ke, A bAvAne ja jo potAnA jIvananI paDI na hoya, to ApaNe zuM? have jo koI aghaTita-ghaTanA banI jaze, to ApaNI tarapha koi AMgaLI nahi karI zake. sainiko cAlyA gayA, saMta dhyAnastha banI gayA. roja karatAM AjanI dhyAna-mudrAmAM eTalo pheraphAra thayo hato ke, be hAthanA paMjA mukha-mastakanI rakSA mATe jANe dIvAla banI gayA hatA. saMta sAthe thayelI mAthAjhIMkane sainikoe vadhArI-vadhArIne karnala samakSa rajU karI, tyAre saMtano potAnA jIvatara taraphano ATalI hada sudhIno upekSAbhAva saMskRtinI rasadhAra bhAga-3 33
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ emanA kALaje Azcarya-ahobhAva jagavI gayo, sAthe sAthe saMtanI AsapAsanuM avalokana karavA emaNe dUrabIna dvArA badhuM jotA rahevAno nirNaya karyo. karnalano hukama thatAM ja tAlImanI zarUAta thaI gaI. lakSyavedhanI tAlIma hovAthI baMdUkomAMthI dhaDAdhaDa karatI goLIonI jhaDI jhIMkAvA mAMDI. karnalanI najara dUrabIna parathI dUra thatI na hatI. saMta kyAMka sitamano bhoga na banI jAya, enI ja emane ciMtA hatI. paNa dUrabInamAM jANe koI camatkAra jovA maLato hato. koI paNa dizAmAMthI dhaDAdhaDa karatI AvatI goLI, e vRkSanI najIka AvatAM pUrve ja vaLAMka laI letI hatI ane ekAda pAMdaDAneya kheravyA-vadhyA vinA e AgaLa vadhI jatI hatI. sat ane saMtanI samarthatA eTalI joradAra hatI ke, dhaDAdhaDa chUTatI baMdUkanI goLIone e vRkSa samakSa vaLAMka levA vivaza banavuM ja paDatuM, ethI saMtano vALa paNa vAMko na vaLI zakato ! dUrabIne darzAvelA A camatkArathI cakacAra anubhavatA karnala ane keTalAka sainiko tAlIma pUrI thatA ja e saMta samakSa doDI gayA. acarajabharyA praznonI jhaDI varasatAM saMte eTalo ja javAba vALyo: "meM nahotuM kahyuM ke, mane mArI sAdhanA karavA dezo. huM hemakhema rahIza. baMdUkanI goLIne tame bhale baLavAna mAno, paNa bhAratamAM to A rIte sat ane sAdhanA ja vadhu baLavAna sAbita thatI hoya che." 34 - -+ saMskRtinI rasadhAra bhAga-3
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ kevuM virala prajA-vAtsalya prajAvatsala rAjA ane rAjavI-samarpita prajA ! A bhUtakALanI bhavyatA hatI. lokanirapekSa netA ane netA viruddha janatA ! A vartamAnakALanuM varavuM citra che. bhUtakALamAM rAjavIo prajAnAM hRdayasiMhAsane abhiSikta banIne evI rAjapuNyAno bhogavaTo karI gayA ke, e puNyAIno sUrya asta pAmI javA chatAM hajI Ajeya enI lAlI jhAMkhI paDI nathI, ethI kIrtidehe teo ajara-amara hoya, ema jaNAI rahyuM che. AvA anekAneka rAja-rajavADAMomAM bhAvanagaranA bApu takSasiMhajInuM eka AgavuM nAma-kAma hatuM. emanI kIrti-kathAnuM zravaNa karatAM karatAM AjanA netAonAM diladimAgamAM eka evo saNasaNato savAla bhoMkAyA vinA nahi ja rahe ke, jIvatA jAgatAM amane koI saMbhAratuM nathI, tyAre AvA rAjavIo varSonAM varSo vItI javA chatAM Ajeya visarAtA nathI, enuM kAraNa zuM haze ? A jAtanA savAlano sacoTa javAba banI jAya, evA eka-be prasaMgo jANavA jevA che : prajAvatsala taptasiMhajI prajAne vadhu cAhatA hatA ke prajA emane vadhu cAhatI hatI ? AnA nirNaya para AvavuM asaMbhavita jaNAtAM aMte manomana evuM ja samAdhAna karavuM paDe ke, rAjAno prajAprema ane prajAno rAjavI-prema : A baMne anupama hatA. rAjavInI savArI prativarSa be vAra nIkaLatI : eka dazerAnA divase saMskRtinI rasadhAra bhAga-3 - 35
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ zastra-pUjana mATe, bIjI baLevane divase sAgara pUjana mATe ! A baMne savArI nihALavA bhAvanagaramAM mAnava maherAmaNa umaTato. dazerAnI savArI daramiyAna bhAvanagaramAM eka vAra evo prasaMga banI javA pAmyo ke, rUpAparIno daravAjo vaTAvIne gagA ojhAnI vADI najIka thaine bApunI savArI jyAM AgaLa vadhavA mAMDI, tyAM dUrathI pheMkAyelo eka paththara tannasiMhajInA mAthAne aDIne AgaLa vadhI gayo. A rIte koi bApune anulakSIne paththarano ghA kare, e to zakya ja na hovAthI bApue AsapAsanA pradezamAM tapAsa karavAnuM sUcana karyuM. paththa2no ghA joke joradAra na hato, paNa ghAnA kAraNe mAthA para thoDuMka DhImaDuM to UpasI ja AvyuM hatuM. ojhAnI vADInI AsapAsa koLIonAM jhUMpaDAMono vasavATa hovAthI paththarano ghA koi koLInI jhUMpaDImAMthI ja thayo hovAnI zakyatA saMbhavita hatI. e zakyatA mujaba tapAsa AraMbhAtAM thoDI ja vAramAM eka koLIno chokaro paththara pheMkIne koThAM pADato jhaDapAI gayo. dIvAnanI AMkha lAlaghUma hatI, ethI e chokarA sAthe koI jAtanI pUchaparacha karyA vinA emaNe sevakone hukama karyo ke, A chokarAne pakaDI laine tarata ja motIbAgamAM hAjara karajo. sAMje tyAM darabAra bharAze, tyAre bApu para paththarano ghA karavAnA gunA badala je zikSA karAtI haze, e zikSA jAhera karavAmAM Avaze. raMge hAtha pakaDAi gayelA e chokarAnI mA vidhavA hatI, savArI jovA e AghIpAchI thai, tyAre enA chokarAe koThAM pADavA mATe patharA pheMkavAnI zarUAta karI, emAM enA durbhAgye eka paththarano ghA thoDoka joradAra thavAthI bApunA mastakane jarAka mAra pahoMcADIne e paththara AgaLa vadhI gayo. chokarAne ane vidhavA mAtAne tyAre ja e vAtano khyAla Avyo ke, koThAM pADavA naMkhAyelA paththarano ghA bApune lAgyo hovAthI pote - saMskRtinI rasadhAra bhAga-3 36
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ gunegAra TharyA che. divAnanA hukama mujaba gunegAra chokarAne rAjasevako pakaDIne motIbAga tarapha laI javA mAMDyA. bacAvano ekAda akSara paNa bolavAnI taka mA-dIkarAne apAI na hovAthI baMne bhayathI tharathara dhrUjI rahyAM hatAM. paththara koThAM pADavA ja naMkhAyo hato, bApune ijA pamADavAno to svapreya irAdo nahoto. chatAM ghA bApune vAgyo hato, A paNa hakIkata hatI. ethI A gunAnI sajA rUpe thanAro daMDa mA-dIkarAnA kALajAne kaMpAvI rahyo hato. savArI samApta thatAM ja motIbAgamAM maLelA darabAramAM bApu jyAM siMhAsana para goThavAyA, tyAM ja rAjasevako gunegArane laIne khaDA thaI gayA. dhrusake dhrusake raDI rahelAM mA-dIkarAne jotAM ja sabhAne eka tarapha enI para dayAnI lAgaNI pedA thaI, to bIjI tarapha evuM kUtuhala paNa sabhAne gherI vaLyuM ke, kevI sajA phaTakArAze ? divAnanI AMkha lAlaghUma hovA chatAM bApunI AMkhano khUNoya lAlAza dharAvato nahoto banyo, e jotAM ja mA-dIkarAnA jIvamAM jarAka jIva Avyo. emane evI AzA jAgI ke, jo hakIkata jaNAvIzuM, to bApu asahya sajA to nahi ja phaTakAre ! bApu mA-dIkarA sAthe pUchaparacha karavA icchatA hatA, paNa dIvAne to sIdhI ja potAnI vAta rajU karatAM kahyuM ke, bApu ! A chokarAe ja paththarano ghA karyo hovAthI ApanA mAthe DhImaDuM UpasI AvyuM che. AvA gunA badala Apa have je sajA pharamAvo, ene zirodhArya rAkhyA vinA A mA-dIkarAno chuTakAro thAya ema ja nathI. - dIvAnanI A vAta lakSyamAM lIdhA vinA ja prajAvatsala bApue chokarAne haLavAzapUrvaka pUchyuM ke, tAre bacAvamAM je kaMI kahevuM hoya, e kahevAnI chUTa che. tuM jarAya Dara rAkhyA vinA sAcI vigata rajU karI zake che. ene barAbara sAMbhaLavAnI mArI taiyArI che. bApunI ATalI vAta sAMbhaLIne chokarAmAM kaMika hiMmata jAgI. saMskRtinI rasadhAra bhAga-3 -
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ eNe kahevA mAMDyuM ke, bApu ! ApanI para paththarano ghA karavAno vicAra to zatruneya na Ave, tyAM mane to svapreya A jAtano vicAra Avavo zakya ja na gaNAya. Apa to amArA zirachatra cho, kALajAnI kora samA ApanI para koI kAMkarIcALo kare, toya huM enI AMgaLI pakaDyA vinA na ja rahuM. huM koThAnA jhADa para e mATe ja paththaranA ghA karI rahyo hato ke, jhADa parathI koThAM nIce paDe ane e koThAnI caTaNI sAthe roTalAM khAIne peTano khADo bharI zakAya ! A mAro rojanoavAranavArano krama hovA chatAM Aje mAruM durbhAgya jAgyuM ke, koThAM meLavavA phekelo paththara nizAna cUkIne Apane ijA pahoMcADI gayo. bApu! A mATe huM dilagIra chuM. guno karavAno jarAya Azaya na hovA chatAM huM Aje Apano gunegAra banI ja cUkyo chuM. mATe Apa je kaMI sajA-daMDa pharamAvazo, ene huM saharSa zirodhArya karyA vinA nahi ja rahuM. paraMtu bApu ! eTalI rahema rAkhavA vInavuM che ke, pativihoNI mAtA mATe AdhAranI lAkaDI ekamAtra huM ja chuM. mATe mArI A mAtA thoDAghaNA samaya pUratI paNa nirAdhAra na banI jAya, eTalo khyAla rAkhIne Apa sajA pharamAvazo, to huM Apano bhArobhAra AbhAra mAnyA vinA nahi rahuM. mAre Ama to bacAva karavAno hoya ja nahi, paNa Ape udAratA darzAvI, ethI ATaluM haiyuM kholyuM che, AmAM nAnA moDhe moTI vAta thaI hoya, to e badala huM laLI laLIne kSamA cAhuM chuM. ATaluM bolatAMnI sAthe ja koLIno e chokaro bApunA caraNe DhaLI paDyo, enI AMkhamAMthI vahetI anarAdhAra AMsudhAra bApunA pagane prakSAlI rahI. chokarAnI nikhAlasa vAta sAMbhaLIne saune vizvAsa besI gayo ke, bApune coTa pahoMcADanAra paththarano ghA pUrvaAyojita nahi, paNa Akasmika hato. sAthe sAthe saunuM haiyuM ema paNa kabUlI rahyuM hatuM ke, Ama chatAM potAnA mAthe ijA pahoMcADanAra gunegAra para bApu rahemanajara to nahi ja kare. bhaviSyamAM AvI koI bhUla bIjA koInA 38 - - saMskRtinI rasadhAra bhAga-3 dhAra bhAga-3
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ hAthe paNa na thavA pAme, e mATe bApu kaDaka zikSA to jarUra karaze ja. dIvAnane paNa Avo ja vizvAsa hovAthI emaNe potAnuM maMtavya rajU karyuM ke, bApu ! gunegAre jyAre jAte ja guno kabUlI lIdho che, tyAre mAre sajA karavA aMge vizeSa kaMI ja kahevAnuM rahetuM nathI. hA. huM hajI eTaluM jarUra vInavI zakuM ke, kabUlAta pachI joke guno guno raheto nathI. chatAM bodhapATha maLe, e mATe mAmUlI sajA to Apa jarUra pharamAvazo ja. gunegAra chokarAne mAthuM UMcuM karavA sUcavIne bApu taptasiMhajIe pheMsalo phADavAnI pUrvabhUmikA rajU karavAnI taiyArI karatAM hakaDeThaTha sabhAnI AMkho ane aMtara bApu tarapha kendrita banI gayA. saunI dhAraNAne dhULamAM meLavI deto AtmAno avAja vyakta karato sUra kADhatAM bApue kahyuM : "jANI joine paththarano ghA karanArane vRkSa jo phaLapradAna karavAnI udAratA dAkhavI zakatuM hoya, to ajANatA thaI gayelA paththaranA ghAno badalo vALavA mATe zuM karavuM joie? e eka rAjA tarIke prajA pAsethI huM jANavA mAMguM chuM. prajA mane nikhAlasa bhAve mArgadarzana Ape, evI huM apekSA rAkhuM, to te vadhu paDatI na ja gaNAya. rAjavI mauna rahIne prajA pAsethI mArgadarzana meLavI rahyA. A prazna parathI ja rAjavInI prajAvatsalatAno aMdAja AvI javA chatAM zuM mArgadarzana ApavuM, A aMge dvidhA anubhavatI sabhAne ane prajAne anulakSIne AtmAno avAja rajU karatAM bApue jaNAvyuM ke, paththarano mAra-ghA veThIneya vRkSa jo udAratA dAkhavavA phaLadAtA banatuM hoya, to vRkSanI samovaDatA jALavI jANavA mATeya mAre A chokarAne peTa bharavA koThAM na pADavAM paDe, evI udAratA dAkhavavI ja rahIne? alyA chokarA! raDa nahi. rUpiyAnA A DhagalAmAMthI levAya eTalA rUpiyA tuM laI jA. joke vRkSathI paNa mAre to AgaLa vikasavuM joIe. paNa hAla to vRkSanI samovaDatA sAcavI zakuM, e mATe tAre mAruM ATaluM dAna to svIkAravuM ja paDaze. saMskRtinI rasadhAra bhAga-3 -
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAjavInI prajAvatsalatA ATalI hade vikasita haze, enI to koine kalpanAya na hatI. kalpanAtIta AvI vatsalatAnA vaheNamAM AkaMTha snAna-pAna karatI sabhA vikharAi, tyAre saunA aMtaramAMthI je ahobhAva chalakAi rahyo hato, enI chAlaka Ajeya bhAvanagarane bhIMjavI ja rahI che, kema ke AvA rAjavInA puNya smaraNe prajAnI AMkhamAM Ajeya ahobhAva ubharAyA vinA nathI ja raheto ? A ja bApu tannasiMhajI, Ane maLato Avo ja eka prasaMga emanA jIvanamAM tyAre banavA pAmyo ke, jyAre bApune eka vakhata pharatAM pharatAM kuMDalA padhAravAnuM thayuM. kuMDalAe bApunI padharAmaNIne AnaMdanI vadhAmaNI gaNIne haiyAnA hetathI AvakArI. Akho divasa AnaMdanA abIla-gulAla UDatA ja rahyA. samI sAMje bhojana-samAraMbha yojavA dvArA to e raMgamAM ora uchALo Avyo. moDI rAta sudhI e raMganI choLo UchaLatI ja rahI. bApunA mAnamAM yojAyelA e bhojana samAraMbhamAM moTI saMkhyAmAM atithio AmaMtrita karAyA hovAthI vahelI take sApha-saphAI thaI jAya, e mATe evI kaDaka sUcanA apAi ke, rAjavI vahelI savAre jAge, e pUrve ja saMpUrNa saphAi thai javI joie. AnI pAchaLano hetu e paNa hato ke, jethI saphAi karavA AvelAnuM moM uThatAMnI sAthe ja bApune jovAno vakhata na Ave. keTalIka vakhata na dhAryuM hoya, e bane ane dhAraNA badhI dhULamAM maLI jAya. eka to bhojana samAraMbha moDe sudhI cAlyo, AmaMtritonI saMkhyA dhAryAM karatA vadhI gai, ane saphAi mATe apekSita mANaso vaLI ochA AvyA. ethI rAta pUrI thavA AvI toya saphAi mATenI doDadhAma cAlu ja rahI ane je mANaso saphAi karatA hatA, emAM vaLI hirajanonI saMkhyA ja vadhu rahI. ATaluM ochuM hoya, ema bhojana samAraMbha pachInI e savAre bApu roja karatAM vahelA jAgI gayA. 40 - saMskRtinI rasadhAra bhAga-3
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ bApune jAgI gayelA joine saphAi karanArA mANasomAM doDadhAma macI gai. kAraNa ke vahelAsara saphAi pUrI karavAnI kaDaka AjJA hatI. emAM eka harijanane ema lAgyu ke, bApunI najare potAnI noMdha lai lIdhI che. ethI ekadama gabharAi jaine eNe doTa mUkI. jANe koi bhUtAvaLathI bhAgI chUTavA mathato hoya, e rIte jIva laine bhAgI rahelA e harijanane joine bApunA dilamAM Azcarya ane kutUhala jAgyuM ke, A mANasa ekAeka ja zA mATe A rIte bhAgI chUTyo haze? emaNe sevakane AjJA karIne e mANasane pAcho bolAvyo. sevake eno pIcho pakaDIne hukama kahI saMbhaLAvyo, ethI to evA bhayanI bhUtAvaLa ene vadhu gherI vaLI ke, jAgatAnI sAthe huM najare paDyo, ethI krodhita banI uThelA bApuno bhabhUkI uThelI Aga jevo Akroza mAre khamavo ja paDaze. huM kevo abhAgiyo ke, koinI para nahi, ane mArI para ja bApunI najara paDI. bhayathI bhAgatA e mANasanI dazA sUDI vaccenI sopArI jevI thai javA pAmI. have pote bhAgI jAya, to bApunA hukamanI avagaNanA rUpa bevaDo guno gaNAya ane bApu samakSa hAjara thAya, to to bApunA krodhanI aMge aMgane dajhADatI AgamAM sAmethI jaine jhaMpalAvavuM paDe. paraMtu bApuno hukama svIkArIne pAchA pharyA sivAya chUTako ja na jaNAtAM e hirajana bhayathI phaphaDato phaphaDato pAcho pharyo ane bApunI samakSa vagara kahye ja gunAnI kabUlAta karatAM eNe kahyuM : bApu ! Apa jAgI jAva, e pUrve ja saphAi karI devAnA AdezanI avagaNanA karavAnuM kuTu phaLa mAre bhogavavuM na paDe, e mATe ja huM bhAgI chUTyo hato, paNa A akkaramInuM durbhAgya be DagalA AgaLa hovAthI ApanI najara mArA para ja paDI. Apane apazukana thavAmAM nimitta banavA badala huM mAphI mAMgu chuM. AthI vadhu to huM zuM kahIM zakuM ? have mane mAravo ke jIvADavo, saMskRtinI rasadhAra bhAga-3 41
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ e ApanI marajInI vAta che. mane jIvato rAkhavA huM Apane vInavuM chuM. paNa Apa jo mane mArI nAkhavA ja cAhatA ho, to mAre e motane mIThuM gaNavuM ja paDaze. pote jAge e pUrve ja saphAinuM kArya pUrNa karI devAnA hukama pAchaLano hetu bApu samakSa ekadama spaSTa rIte taravarI uThyo. emane e samajAi gayuM ke, potAne apazukana thavAnI AzaMkA na jAge, e mATe ja Avo Adeza karAyo hato, ethI huM jo A hirajanane herAna-parezAna karIza, to to enA manamAM evI ja chApa sudRDha thaze ke, bApunuM darzana kevuM jIvaleNa ke, Aje mane paheluM darzana A bApunuM thayuM ane mAru to dhanotapanota ja nIkaLI javA pAmyuM. A jAtanI mithyAmAnyatA jaDamULathI ukhaDI jAya, e jAtanuM valaNa huM nahi apanAvuM, to rAjapada to dUra rahyuM, mArI mAnavatA paNa lAjaze. mATe mAre A ghaDIe evo javAba vALIne A mANasanuM mana jItI levuM joIe ke, enA mAthe vAdaLa vinAnI amRta-varSA thavA pAmI hoya, evI AzcaryabharI AnaMdAnubhUti e mANI zake. tharathara dhrUjatA e mANasane bApue kahyuM : tAruM moM dekhAi javAthI apazukana thayAnI koi AzaMkA mane thAya ema nathI, chatAM koi naDatara ADuM Avaze, to ene dUra dUra dhakelI devA huM samartha chuM. paraMtu mAruM darzana tane prathama thayuM, AnA pratApe tAruM daLadara jo huM dUra na karI zakuM, to pachI huM rAjavI zAno ? mATe le A sonAnAM kaDAM ane badhAM ja bhayathI mukta banIne majA majA kara. ATaluM kahIne bApu taqhasiMhajIe potAnA kAMDAne zobhAvatA sonAnAM kaDAM kADhIne potAne gunegAra samajatA e mANasanA hAthamAM mUkyA. e harijanane A paLe samajAtuM nahotuM ke, zuM banI rahyuM che ! koi deva prasanna thaine potAnI samakSa pratyakSa thayA hoya, evI bhAvAnubhUtinI bharatImAM taNAtA e hirajana pAsethI AbhAranA be akSara paNa sAMbhaLavAthI nirapekSa bApunuM mana bharIne darzana meLavavA 42 20 - saMskRtinI rasadhAra bhAga-3
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ eNe AMkha kholI, paNa bApu to potAnA kAma mATe anyatra cAlyA gayA hatA. prajAvatsala AvuM vyaktitva dharAvatA takhrasiMhajIne sthaLa-kALanuM kayuM paribaLa bhulAvI zake? AjanA netA pAse evI virala-vizeSatAnuM kayuM pAsuM jamAkhAte che ke, AvatI kAlanI vAta to dUra rahI, ene Aje paNa koI yAda rAkhe ? saMskRtinI rasadhAra bhAga-3 +
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ zaraNAgata sasalAnI rakSA kAje jIvanI dayA ane zaraNAgatanI rakSA kAje marI phITavAnI mardAnagI bhAratanI bhUminI bhavyatA gaNAtI hatI. emAMya mAravADa-soraTha-kacchanI dharatInA dhAvaNamAMthI ja AvA saMskAronuM savizeSa rIte amIpAna karavA maLyuM hovAthI keTalAMya gAma-nagaronAM pAdare rakSAdharma adA karatAM karatAM zahIda banI janArA dharmavIronA pALiyA Ajeya jovA maLe che. AvA ja be pALiyA kacchanI dharatI para vaselA mundrA tAlukAnA zekhaDiyA ane zADAu gAmanA pAdare tUTI-phUTI hAlatamAM jovA maLatA hovA chatAM enA mAdhyame itihAsanI je suvAsa phelAtI rahe che, e to tAjI tAjI ane tana-manane tarabatara karI devA samartha che. zekhaDiyA gAmanI pAdare Ubhelo pALiyo cAraNIbAI punasarInI yAda apAve che, to zADAu gAmano pALiyo eka sasalAnI smRti apAve che. A baMne pALiyAnA mAdhyame zaraNAgata sasalAnI rakSA kAje zahIdI vahoranArI eka nArInI khumArInA khajAnAmAM DokiyuM karIe : doDhaso varSa pUrve jAma rAvaLe cAraNonI vastI dharAvatAM bAvana gAmo cAraNone bheTa lakhI ApyAM hatAM. A lekha-patrane kacchanA rAva kheMgArajIe paNa yathAvata rAkhIne cAraNonA e garAsane mAnya rAkhyo hato. mundrA tAlukAmAM AveluM zekhaDiyA cAraNonA garAsanuM ja eka gAma gaNAtuM. gAmamAM khetAjI cAraNanuM nAma-kAma-ThAma moTuM gaNAtuM. 44 - - saMskRtinI rasadhAra bhAga-3
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ enI patnI punasarI abaLA hovA chatAM kSAtravaTanA kAraNe siMhaNa samI bhAsatI, zaraNAgatanI rakSA kAje jIvanane hoDamAM mUkI devAnI enI hiMmata AsapAsanAM gAmomAM ekIavAje vakhaNAtI. cAraNa khetAjIne paNa AvA saMskAro bALapaNathI ja maLelA. Ama, sarakhesarakhI joDI tarIke cAraNa ane cAraNInA nAmakAma camaktAM hatAM. eka divasanI vAta che. cAraNI punasarI khetaranuM kArya patAvIne gAma tarapha pAchI pharI hatI. unALAnA divaso hovAthI paraseve rebajheba banelI e eka vaDalA nIce ArAma karavA beThI. thoDI sAhelIo paNa sAthe hatI. alakamalakanI vAtono raMga jyAM barAbara jAmyo, tyAM ja emAM bhaMga pADatuM eka sasaluM bhayathI bebAkaLuM banIne doDatuM doDatuM tyAM AvyuM ane e punasarInA khoLAne nirbhaya sthAna samajIne tyAM chupAI gayuM. bhayanI kaMpArI anubhavatA enA deha para punasarIe jyAM hetALa hAtha jarIka pheravyo, tyAM sasaluM nirbhayatA anubhavatuM nizcita banI gayuM. punasarIne lAgyuM ke, koI zikArI AnI pAchaLa paDyo haze, mATe ja A sasaluM bhayathI phaphaDI rahyuM haze, Ano pIcho pakaDato zikArI Avato ja hovo joIe. mATe have AnI rakSA mAro dharma banI jAya che. jIvadayA uparAMta zaraNAgatanI rakSA khAtara paNa mArAthI have A sasalAnI upekSA na ja karI zakAya. marIne paNa A sasalAne bacAvavA je bhoga Apavo paDaze, e bhoga ApavA jatA huM jarAya pAchI pAnI nahi ja karuM. cAraNInI vicAradhArA AgaLa vadhe, tyAM ja mAramAra karato kAno rAThoDa zikArInA raudra svarUpamAM AvIne khaDo thaI gayo. punasarInA khoLAmAM lapAyelA sasalAne jotAMnI sAthe ja eNe rADa pADI : o cAraNIbAI ! A sasaluM mane soMpI de. Ano pIcho karatAM karatAM huM thAkIne lothapotha banI gayo chuM. ethI Ano badalo levA A sasalA para huM sitama gujAryA vinA nahi ja rahuM. saMskRtinI rasadhAra bhAga-3 -10 45
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ zikArIno A Akroza joIne to punasarI vadhu makkama banI UThI. eNe cokhe cokhkhuM saMbhaLAvI dIdhuM : tame thAya e karI lejo. A sasalAne huM kaMI corIchUpIthI laI AvI nathI. sAmethI ja sasaluM AvIne mArA khoLAmAM bharAI gayuM che. mArA khoLAne eNe mAnI goda mAnI che. eTale mAre mana A sasaluM saMtAna samuM che. vaLI e zaraNAgata paNa che. Ama jIvadayA ane zaraNAgatanI surakSA AvA bevaDA dharmathI huM bhraSTa nahi ja thAuM! siMhaNanA sAda samI A hAka sAMbhaLIne sAhelIonA caherA para bhayanuM eka lakhalakhuM pasAra thaI gayuM. zikArIne evI khAtarI thaI javA pAmI ke, potAno zikAra sahelAithI to hastagata nahi ja thAya. ethI eNe paNa rADa pADI: mane oLakhe che? bAjunA sADAu gAmano vatanI huM kAno rAThoDa chuM. A sasaluM mAro zikAra hovAthI Ane lIdhA vinA to huM nahi ja jaMpu. dharmanI duhAI ApanArI tArA mATe to A sasaluM corelI cIja gaNAya. corIthI cIja pacAvI pADanAranA moDhe "dharma' zabda zobhe kharo ? cAraNI punasarI paNa kaI gAMjI jAya evI namAlI na hatI. eNe saMbhaLAvI dIdhuM : AvuM kaMI ja mAre sAMbhaLavuM nathI. huM to eTaluM ja jANuM ke, A sasaluM mAruM zaraNAgata che. ane zaraNAgatanI rakSA to cAraNano dharma che. mATe jIvanA bhoge paNa huM sasalAnI surakSA karavAnI, karavAnI ne karavAnI ja ! A sasaluM atyAre zekhaDiyAnI hadamAM hovAthI AnI para mAro ja adhikAra gaNAya. cAraNInI cokhecokhkhI A vAta sAMbhaLIne kAnA rAThoDano pitto gayo. eNe lAlaghUma AMkhe saMbhaLAvI dIdhuM ke, lAto ke bhUta bAto se nahIM mAnate ! mAro zikAra meLavyA vinA huM nahi ja jaMpu ! ATaluM kahIne kAno rAThoDa punasarI tarapha dhasI gayo ane baLajabarIthI sasalAne haDapa karIne e cAlato thayo. 46 10 -+ saMskRtinI rasadhAra bhAga-3
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ A jhapAjhapI joIne punasarInuM kALajuM kapAI gayuM. ene thayuM ke, mane mAtA mAnIne Azare AvelA saMtAnasamA A sasalAne huM jALavI paNa na zakI ! sasalAe mane mA tarIke svIkArI, paNa huM enI saMtAna tarIke jALavaNI paNa na karI zakI. jIvadayA ane zaraNAgatanI rakSA : AvA ubhaya dharmathI bhraSTa banelI mane have jIvavAno zo adhikAra ? kAno rAThoDa to zikAra chaTakI na jAya, e rIte sasalAne bhIMsIpakaDI laine cAlato thayo. zikArInI baMne AMkho lAlaghUma hatI : eka AMkhamAMthI punasarI para aMgArA verAI rahyA hatA, bIjI AMkha A rIte potAne rajhaLapATa karAvanArA mAsUma sasalA para sitama varasAvavA taDapI rahI hatI. sasalAne eNe evI bhIMsapUrvaka pakaDyuM hatuM ke, e pakkaDanA pratApe sasalAnI kAyA to pakkaDamAM rahI zakI, paNa enA prANa pakkaDamAM na rahetAM paralokanA pravAse cAlI nIkaLyA. rAThoDa sasalAne laine zADAunA pAdare pahoMcyo, tyAre ja ene khyAla Avyo ke, A to raMgalaDo jALavavA jatA jIvalaDo gumAvavAno vAro Avyo che. jIvadayA kAjenI jhapAjhapInI vAto jANyA bAda zADAu gAmanI prajAe A prasaMganI smRtimAM sasalAno pALiyo banAvavAno nirNaya lIdho. Ama, zADAu jo zokamagna banyuM, to zekhaDiyAnI sthiti paNa citravicitra kahI zakAya evI ja hatI. zaraNAgata sasalAnuM saMrakSaNa na karI zakavA badala tIvrAghAta anubhavatI punasarI jANe sagAM navajAta zizune gumAvIne AvI hoya, evI vyathA-kathAthI eTalI badhI gherAI javA pAmI ke, enuM karuNa ne raudra rUpa-svarUpa jonArane evI khAtarI thaI javA pAmI ke, satInA A svarUpa mATe have jIvana dhAraNa zakya ja na gaNAya. jIvanI ane zaraNAgatanI rakSAno dharma jALavI na zakanArI satI svarUpA A cAraNIne mATe have to caMdananI citA ja zAMtidAyaka banI zakaze. enA aMge saMskRtinI rasadhAra bhAga-3 -
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ aMge sata caDyuM hoya, evI pratIti spaSTapaNe jaNAtI hatI, ethI punasarI caMdanacitA para caDI beThI, tyAre ja jANe enA caherA para caMdana jevI zItalatA chavAI rahelI jaNAvA mAMDI. rakSAdharma kAje A rIte zahIda banelI cAraNI punasarInA satI svarUpanI smRti karAvato pALiyo Aje jIrNazIrNa hAlatamAM zekhaDiyA gAmanI pAdare Ubho Ubho je mUkasaMdeza ApI rahyo che, e A yugane saMbhaLAya ke samajAya e saMbhavita jaNAtuM nathI, kAraNa ke Aje to jIvo vAte vAte raheMsAI-rIbAvAI rahyA che ane zaraNAgatane zIzAmAM utAravAmAM ja hoMziyArI samajavAmAM Ave che. 48 0 - saMskRtinI rasadhAra bhAga-3
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ kohinUra prakAzano parvata ke aMdhArano othAra? saMsAranA asalI ane AkharI hUbahU svarUpanA AmUlacUla jJAtA jJAnIoe "arthamanartha bhAvaya nitya" jevA upadeza dvArA artha-paisAne ja tamAma anarthonA mULa kAraNa tarIke udyoSita karyo che. A uddaghoSaNA keTalI sacoTa ane sAcI che, enI pratyakSa pratIti karAvatI "kohinUranI kalaMka kahANI" AcArya zrI municandrasUrijI dvArA prasaMga saritAmAM AlekhAI che, enI vigato jANIe, to khyAla AvI javA pAme che, paisAe kevAM kevA pApa karAvIne anarthanI vaNathaMbhI vaNajhAramAM vadhAro karatA rahevAno ja vipAka veMDhAya che ! emAM varNita mAhitIne kendramAM rAkhIne arthanI anarthakArakatAne jANavA-samajavAno prayAsa karIzuM, to ApaNA saunAM diladimAgamAM baddhamUla banI gayelI "artha lolupatAnA pAyA dhaNadhaNI UDyA vinA nahi ja rahe. A hetunI siddhi mATe lakhAtI nIcenI vigatone vAcako A ja hetunI siddhi mATe vAcavAno prayatna karaze, to artha-rAga kadAca mULathI nahi ukhaDe, paNa enAM mULiyAM to jarUra hacamacI UThyA vinA nahi ja rahe. jenI camakadamaka ane zAna-zaukatanI vAto sAMbhaLIne bhalabhalAnI AMkho ane aMtara aMjAtAM ja rahyAM, evA ane ghaNA samaya bAda kohinUra'nuM nAma pAmanArA eka "hIro"no udgama dakSiNa bhAratanI saMskRtinI rasadhAra bhAga-3 -- 49
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ "golakAMDA'nA nAme prasiddha hIrAnI khANamAMthI i.sa.1638 AsapAsa thavA pAmyo. e vakhate kALa coghaDiyuM cAlatuM haze, ema aneka kAraNosara kahevuM ja paDe. kema ke, khANamAMthI nIkaLyA bAda e hIrAnA tejathI ghaNAghaNAnI AMkhone arthano aMdhApo lAgu paDato ja rahyo, ane e aMdhApAno cepa Ajeya phelAto aTakavAnuM nAma ja leto nathI. A hIro masamoTI lakhoTI jevo ane 787.5 kereTa (900 rati) no hovAthI dhIme dhIme khyAti pAmato gayo ane potAnA adbhuta tejathI ghaNAghaNAne athadhatAnA cepano bhoga banAvato ja rahyo. golakAMDAnA senApati mIra jumalAnI mAlikIvALA e hIrAnI vAto jema jema phelAtI gaI, ema ema mIra jumalAne mArI nAkhIne e hIro kabaje karavAnA kAvAdAvA ane dagA prapaMca khelAtA ja rahyA. jAna bacAvavA aMte e hIrAne sage hAthe zAhajahAMne soMpavApUrvaka mIra jumalAne bhAgI chUTavuM paDyuM. Ama hIrAnA kAraNe senApatinuM pada gumAvavA uparAMta jIva bacAvavA bhAgI javAno karuNa aMjAma veThavAno mIra jumalAne vAro Avyo. mIra jumalAnI mAlikImAMthI mukta banelo e hIro zAhajahAMnA hAthamAM AvatAM manorathanA rathamAM e doDAdoDa karavA mAMDyo. ene thayuM ke, A hIrAne evA suMdara pahela paDAvuM ke, ene jovA jagatane mArI pAse AvavuM ja paDe ane hIrAnA mAdhyame mArI bolabAlAthI gaganano guMbaja paNa gAjavA mAMDe. AvA manorathanI pUrti mATe eNe e hIrAne eka kArIgarane suparata karatA kahyuM ke, AsopAlava jevA A hIrAne tAre vadhu pahela pADIne toraNathI sajAvavAno che. moTA moTA manoratho pUrvaka e hIro jene suparata thayo, e kArIgara evo aNaghaDa nIkaLyo ke, eNe karoDanI kiMmatanA hIrAnuM mUlya koDI jevuM karI nAkhyuM. pahela pADIne mUlyavattA vadhAravA jatA e aNaghaDanA hAthe 508.5 kereTano bhAga nakAmo banI jatA e hIro ra79 kereTano thaI gayo. A rIte 50 00 saMskRtinI rasadhAra bhAga-3
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ hIrAnI mUlyavattA ane kereTamAM jaMgI pramANamAM ghaTADo thatA aNaghaDa kArIgaranA mAthe pastALa pADavAmAM koI ja jAtanI kasara na rAkhI. taduparAMta zAhajahAMe paNa potAnuM kapALa kUTavAmAM kaMI ja bAkI na rAkhyuM. aMte durbhAgyanAM rodaNAM raDatAM raDatAM eNe 900 ratimAMthI ghaTIne 55 grAma jevuM vAmaNuM kada pAmelA e hIrAne potAnA mayUrAsanamAM jaDAvI daIne hIrAnI surakSitatA aMge nizcitatA anubhavI. zAhajahAMnA jIvanamAM hIrAnA pagale prakAza karatAM aMdhakAra vadhu gherAyo, enI pratIti tyAre ja thavA mAMDI ke, enA traNe dIkarAo vacce arasaparasa sattA ane saMpatti mATeno saMgharSa uttarottara ugra banato ja cAlyo. mayUrAsana hIrAjaDita banyA bAda zAhajahAMnuM jIvana aMdhakArathI gherAtuM gayuM, enA traNe dIkarAo vacce jAmelI laDAIno karuNa aMjAma e Avyo ke, auraMgajhebano paMjo pharI vaLyo. ane e traNe dIkarAone khatama karavA pUrvaka enA bApa zAhajahAMne kedanI koTaDImAM pUrI daIne e pote ja mayUrAsanano mAlika banI beTho. - hIrAnI sAthe sAthe panotI ja jANe AgaLa ne AgaLa vadhI rahI hatI. zAhajahAMnA nasIbamAM jo 11 varSano kaThora jelavAsa lakhAyo hato, to mayUrAsanane pacAvI pADanArA auraMgajhebanA kapALe kaMI sukhazAMtinA dahADA lakhAyA nahotA ! zAhajahAMnA jIvana-saMsAramAM traNe dIkarAo vacce je laDAI jAmI, enuM ja punarAvartana jovA auraMgajhebane paNa majabUra banavuM paDyuM. enA dIkarAo arasaparasa laDIne khatama thaI gayA. moTo dIkaro AjhamazAha nAnA dIkarA bahAdurazAhanA hAthe marAyo. bahAdurazAhane enA sagA putre ja mArI nAMkhIne dilhInuM mayUrAsana kabaje karyuM. A pUrve bhAratanA cheDA sudhI vistareluM virATa mogala sAmrAjya dhIme dhIme vAmaNuM banIne saMkelAtuM saMkelAtuM dilhInA sImADAmAM ja samAI gayuM. paDatI ane panotI ATalI patanAvasthA pachIya aTakavAnuM nAma letI na hatI. IrAnanA saMskRtinI rasadhAra bhAga-3 + - 51
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ nAdirazAhanI najaramAM dilhInI sattA ane mayUrAsana vasI gayuM hatuM. nAdirazAhe 80 hajAranA sainya sAthe dilhI para AkramaNa karyuM. 58/58 divaso sudhI lakSmInI lUMTa ane sainikono saMhAra cAlyo. aMte nAdirazAhane mayUrAsana para caDI besavAmAM saphaLatA maLI. mayUrAsanamAM jaDelA e hIrAmAMthI uchaLato tejano dhodha joIne nAdirazAhanI AMkha aMjAI gaI ane enA aMtaramAMthI evA AzcaryodgAra sarI paDyA ke, oha ! A hIro to "kohi-nUra arthAtu. prakAzano parvata che. hIrAne "kohinUra' tarIke saMbodhanAro nAdirazAha pahelo ja hovAthI hIrAne kohinUra' AvuM nAma sthApanAra phaibA tarIke nAdirazAhanI itihAsamAM noMdha levAI. "kohinUranA mAlika tarIke garviSTha banelo nAdirazAha hIrAne sAthe laIne irAna pahoMcyo. paNa jANe enI paDatI prAraMbhAI gaI hatI. ethI enA senApatinA hAthe ja nAdirazAha saM. 1747mAM marAyo. ekAda be varSanI aMdhAdhUMdhI bAda 1749mAM aphaghAnanA ahamadazAhe AkramaNa karIne mayUrAsana upara ekAdhikAra jamAvyo. Ama, aphaghAnane paNa A hIro sadyo-pacyo nahi. aphaghAnanA sarvesarvA jevA ahamadazAhanA pautra zAhayujAne sagAbhAIe jagavelA baLavAnA bhoga banIne jIva bacAvavA bhAgI chUTavuM paDyuM. kAbula choDI daIne bhAgI chUTelo ane kALajAnI koranI jema kohinUrane jALavato ane chupAvato e aMte lAhora AvI raNajitasiMhano zaraNAgata banyo. kohinUranA bhoge paNa aphaghAna pAchuM meLavavAnA enA aramAna hatA. eNe kALajAnA kaTakAnI jema jALavelA kohinUrane raNajitasiMhanA caraNe samarpita karI devA pUrvaka kAkalUdIbharI eka ja mAMgaNI karI ke, mane sainyanI madada Apo, jethI bAhubaLathI aphaghAna pAchuM meLavavA huM saphaLa banI zake. para - - saMskRtinI rasadhAra bhAga-3
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ lAhoranA rAjavI raNajitasiMha kohinUranA tejathI aMjAI gayA hatA. 1813mAM e kohinUra poNA baso varSa bAda pAcho bhAratamAM Avyo hato. raNajitasiMhanI eka AMkhamAM lobha DokAto hato, to bIjI AMkhamAM vizvAsaghAta saLavaLI rahyo hato. ethI emaNe hasate haiye hIro to svIkArI lIdho, paNa pachI sainyanI madada karavAnA nAme zAhayujAne ja jelabhego karavAnuM pApa dAMta kacakacAvIne karyuM. jethI aphaghAna khoI beThelA zAhayujAne hAthamAMthI hIro jhUMTavAI gayAno tIvrAghAta veThatA veThatA lohInA AMsu vahAvIne jelamAM jiMdagI veMDhAravA vivaza banavuM paDyuM. 12 varSanI nAnI vaye sattArUDha banIne paMjAbano rAjya-vistAra karavAmAM dhAraNAtIta saphaLatA pAmatA rahenArA raNajitasiMhajI mATe paNa kohinUra meLavyA bAda sukhanA divaso svapra samA banavA mAMDyA. dhIme dhIme emanI dazA bagaDavA mAMDI ane jIvana dizAzUnya jevuM bhAsavA mAMDyuM. "baLatuM ghara kRSNArpaNa" karavA eo kohinUrane jagannAtha maMdiramAM samarpita karI devAnI bhAvanA avAranavAra pradarzita karatA rahyA. paNa e bhAvanA bhAvanA ja rahI. rAjavIno dIkaro khaDagasiMha aphINano vyasanI-baMdhANI banIne 38 varSanI yuvAvaye kamote maryo. enI smazAnayAtrA TANe eno dIkaro nainItAla daravAjAnI kamAna tUTI paDatAM akALe mRtyu pAmyo. raNajitasiMhanI jIvanalIlA saMkelAI cUkI hovAthI lAhoranI gAdI para zaramiMda abhiSikta banyo. paNa TUMka samayamAM enuM khUna thaI jatA pAMca varSanA dilIpasiMhajIne rAjavI jAhera karAyA. Ama, lAhora jANe nadhaNiyAtA jevuM rAjya banyuM. AvI paristhitino lAbha uThAvavA aMgrejo pAchI pAnI kare evA nahotA. paMjAbanA rAjakAraNamAM khaTapaTa ane chaLakapaTa karIne aMgrejoe pagapesAro karavA mAMDyo. aMgrejo ane zIkho vacce jAgelI athaDAmaNa hiMsaka vaLAMka letA hajAro mANaso marAyA. aMte "isTa inDiyA kaMpanIno saMskRtinI rasadhAra bhAga-3 - -$ 53
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMjo paMjAba para pharI vaLatAM e "kohinUra-hIrAnI panotI-paDatInI yAtrA punaH AgaLa vadhI. bhAratamAM pedA thayelo e hIro poNA baso varSanA gALA pachI bhAratamAM thoDAM varSa rahyA bAda punaH briTananI musApharIe UpaDI gayo. Thera Thera panotInAM pagalAM pADIne dhanotapanota kADhI nAkhavAnI kALI-kathA lohInI lekhinIthI lakhato rahenAro e kohinUra bhale zabdArthathI prakAzano parvata gaNAto hoya, paNa yathArtha daSTie to ene aMdhakArano ochAyo ja gaNavo paDe. kAraNa ke 1850 mAM e briTana pahoMcyo, tyAre lokajIbhe ema kahevAtuM ke, briTanamAM sUrya kadI Athamato ja nathI, madharAte paNa briTanamAM sUrya jhagArA mArato ja rahe che. paNa kohinUra hIrAnuM AjanuM saranAmuM gaNAtA briTanamAM phaTAphaTa lokonAM uThamaNAM thatAM rahetAM hovAthI vartamAnamAM ema kahevA lAcAra banavuM paDe ema che ke, jyAM madharAte paNa sUrya Athamato nahato, e briTanamAM hAla madhyAhe paNa sUryanAM teja sAva jhAMkhAM paDI gayelAM jaNAya che. ethI eka evI zaMkA jAgI jAya to e asthAna nahi gaNAya ke, A vipAka kohinUra' hIrAne pradakSiNA detI ja rahelI pelI panotIno to nahi hoya ne ? kohinUra to jaga-mazahUra hovAthI enI kALI kathA prakAzamAM AvI, paNa AvA to keTalAya kohinUro anAmI-ajANyA-ajJAta haze, enI AsapAsa racAyelI kALI kathAvyathAono tAga to jJAnI sivAya koNa pAmI zake ? jo e badhI kathA vyathAo parano paDado haTI jAya, to arthamanartha bhAvaya nitya A dharma-gItanA guMjAravathI dharatI ane AkAzano guMbaja gAjI UThyA vinA rahe kharo ? 54 - - saMskRtinI rasadhAra bhAga-3
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ nahi namavAnI nekaTeka samakSa namatuM toLatA navAba G I.sa. 1890 AsapAsanA samayagALAmAM rAdhanapura riyAsatamAM navAbI rAjya tapatuM hatuM. rAdhanapurathI najIkamAM ja AveluM biliyA gAma gAyakavADI rAjyanI hadamAM AvyuM hatuM. tyAM motI jAyamala nAmanI eka evI vyakti-zaktino vasavATa hato ke, e pradezamAM nirdoSa abola jIvone ja raMjADatA zikArano 'za' paNa uccAravAnI koI hiMmata na karI zakatuM. jIvadayA khAtara potAnA jAnane jokhamamAM mUkI devAnI hiMmata dharAvatA emanI hAkadhAka navAbane paNa niraMkuza banavA detI na hatI, ethI motI jAyamala paTela hovA chatAM emanI AmanyA jALavavAnI navAbaneya pharaja paDatI. baMne rAjyanI sarahade biliyA vasyuM hatuM. ethI motI jAyamalanI mAna-maryAdA jALavavA baMne rAjyone sajAga rahevuM paDatuM. navAbanI vaga kaMI bahu moTI na hatI, mAMsAhArI hovA uparAMta bisamillA khAnajI zikAranA paNa thoDAghaNA zokhIna hatA. navAbanA mAMsAhAra para niyaMtraNa lAdavuM to zakya na hatuM, paNa emanA zikAra zokhane to motI jAyamalanI mardAnagIe ThIka ThIka pramANamAM niyaMtrita karI dIdho hato, ethI rAdhanapura AsapAsanA pradezane 'bApano bagIco' gaNIne navAba zikArano zokha mANI na zakatA. zikAra mATe to teo biliyA AsapAsanA pradezamAM paga mUkavAnI saMskRtinI rasadhAra bhAga-3 55
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ hiMmata ja na karatA, paNa bIjA koI prayojananI pUrti mATe biliyAne vaTAvIne AgaLapAchaLa javAnuM hoya, to enI jANa motI jAyamalane karIne pachI ja teo AgaLa vadhatA. khuda navAba jo motI jAyamalano Avo mAna maratabo jALave, tyAM bIjA loko to jALave, emAM zI navAI ? ekavAra keTalAka kasAIo rAdhanapura thaIne bilIyAnA mArge AgaLa javA nIkaLyA hatA, e kasAIo motI jAyamalanI javAMmardI ane jIvarakSAnI dAjhathI paricita na hatA. ethI pazudhanane katala mATe laI javA mAMgatA hatA. emano A badairAdo kaLI jaIne motI jAyamale jarIka UMDANathI e kasAIo sAthe pUchaparacha karavA mAMDI, tyAre barAbara javAba na maLatAM motI jAyamale evuM dhiMgANuM macAvI dIdheluM ke, e kasAIone paNa jIva bacAvavA bhAgI chUTavuM, bhAre paDI gayuM hatuM. A jAtanI ghaTanA banyA bAda to motI jAyamalanI hAkadhAka barAbara jAmI javA pAmI hatI, paraMtu AvI hAkadhAkathI aparicita thoDAka mANaso navAbanA kAphalAmAM joDAyA hovAthI e kAphalo eka di zikArano zokha pUro karavA biliyA gAmanI sImamAM AvI pahoMcatAM ja ekAeka e pradeza baMdUkonA dhaDAkA-bhaDAkAthI gAjI UThyo. baMdUkanA e dhaDAkA sAMbhaLIne motI jAyamala samasamI UThyA. e dhaDAko hiMsAnI himAyata karato jaNAyo, ethI khIMTIe bharAvelI baMdUkane khabhe bharAvIne eo bhaDAkAnI e dizA tarapha jhaDapabhera cAlI nIkaLyA. e dhaDAkA hajI zamyA na hatA. ethI ekIzvAse gAma bahAra pahoMcI jaIne emaNe dhaDAko karyo : khabaradAra ! eka kadama paNa AgaLa vadhyA cho to ! mArI rajA vinA A pradezamAM paga mUkanArA tame koNa cho ? sAmethI thayelA paDakArane sAMbhaLIne Azcaryacakita banI gayelA kAphalAnA AgevAne sIdho javAba ApavAnA badale UMdho prazna karyo : ame pahelAM e jANavA mAMgIe chIe ke, amane A rIte paDakAranArA saMskRtinI rasadhAra bhAga-3 56 -
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ tame koNa ane kaI vADInA mULA cho? A pahelAM jaNAvo. pachI ThIka lAgaze, to ame tamane javAba ApIzuM. motI jAyamalanAM nAma-kAma to A pradeza mATe atyaMta suparicita ja hatAM, ethI Avo prazna sAMbhaLIne emane thayuM ke, A kAphalo mane barAbara oLakhato nahi hoya, nahi to AvA praznane avakAza ja na raheta. emaNe kahyuM : mAre mAro paricaya mArA moDhe na ja ApavAno hoya. chatAM TUMkamAM jANI lo ke, mAruM nAma motI jAyamala che. A pradezamAMthI pasAra thatAM pUrve rAdhanapuranA navAba paNa mane jANa karyA bAda ja AgaLa vadhatA hoya che, ATalI A vAta parathI tame mane na oLakhI zakyA ho, to jANI lo ke, abola jIvo vatI emanI rakSA mATe bolanArA ane e jIvonA jAnanA jatana khAtara jAtanA jAnane jokhamamAM mUkIne jhajhUmanArA eka paTela tarIke paNa mane badhA oLakhe che. bolo, have tame koNa cho ane e paNa huM jANavA mAMguM chuM ke, baMdUkanA AvA bhaDAkA tame zA mATe karyA? jANavuM che ame koNa chIe?' praznasUcaka najara phelAvatA kAphalAnA AgevAne kahyuM : to jANI lo ke, ame navAba bisamillA khAnajInA mANaso chIe. emano hukama laIne ja A tarapha zikAra karavA mATe ame AvyA chIe. ane barAbara sAMbhaLI lejo, navAbano hukama amArI pAse che.' e kAphalAnI dhAraNA evI hatI ke, navAbanA hukamanI vAta sAMbhaLatAM ja A paTelanA paga pAchA paDI jaze ! paNa A to parAkramamUrti paTela hatA. emaNe jarAya DaryA vinA rokaDuM ja parakhAvI dIdhuM : A biliyA gAmanI sImamAM to mArA hukamanuM patuM ja cAle. abola jIvanI rakSA khAtara jAne phesAna thaI javAno mudrAlekha dharAvato huM kadI zikAra mATe hukama ApuM kharo ? mATe samajI jaIne ahIMthI ja tame pAchA vaLI jAva, to sArI vAta che. nahi to ahIM evuM dhiMgANuM macI saMskRtinI rasadhAra bhAga-3 - - pa7
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaze ke, jIva bacAvavA tamAre bhAgavuM paNa bhAre thaI paDaze. AvI cetavaNI ke cImakI huM eTalA mATe ApI zakuM chuM ke, mArI eka hAkala sAMbhaLIne AkhuM biliyA gAma jIvarakSAnA A jaMgamAM joDAI javA paLanoya vicAra karavA thobhe ema nathI. paTelanI A cetavaNI ane cImakI pAchaLa je jAtano AtmavizvAsa paDaghAI rahyo hato, e jotAM ja e kAphalo hiMmata khoI beTho. ene thayuM ke, ApaNe thoDA chIe, sAme AkhuM gAma che mATe pAroThanA pagalAM bharI javAmAM ja DahApaNa gaNAya. paNa dhAryuM na karavA devA badala A paTelane evA divaso dekhADI daIzuM ke, enA mATe A gAmathI ucALA bharI javAnI pharaja paDe. manamAM A jAtanI pAkI gAMTha vALIne e AgevAne kAphalA vatI suNAvI dIdhuM ke, paTela ! tame A rIte tamAro mAnelo jIvarakSAno dharma baLajabarIthI amArI para lAdI devA mAMgo e sAruM na gaNAya. mATe amane amAruM dhAryuM karavAnI tame kadAca rajA na ApI zako, toya amane avarodhaka na bano, ema ame icchIe chIe. chatAM tame jo Akramaka ja banavA mAMgatA ho, to ame pAchA pharI jaIzuM, paNa amArI A pIchehaTha tamane bhAre paDI gayA vinA nahi rahe. amane nahi, tame navAbane nArAja karI rahyA cho, eTaluM lamaNe lakhI rAkhazo. navAbanI nArAjIno natIjo evo Ave ke, kadAca tamane A gAmamAMthI ucALA bharavAno vakhata Ave. mATe bolo have tame zuM karavA mAMgo cho? amane zikAra karavA devo che ke tamAre khudane ja zikAranA bhoga banI javuM che ? motI jAyamale javAMmardIbharyo javAba vALyo: bhale mAre zikAranA bhoga banI javAno vakhata Ave, paNa abola jIvone to huM zikAranA bhoga nahi ja banavA dauM, A mAro ja nahi, biliyA gAmano paNa aTaMkI nirNaya che. kAna khullAM rAkhIne barAbara sAMbhaLI lejo. 58 0-- -+ saMskRtinI rasadhAra bhAga-3
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ kAphalo e dahADe paga pachADato rAdhanapura tarapha ravAnA thaI gayo. navAbanI nArAjI badala game tevI tArAjI saharSa vadhAvI levAnA nirNaya sAthe paTela ane emanA sAgarIto gAmamAM pAchA pharyA. zikAranI dhAraNA to dhULamAM ja maLI gaI hatI, ethIya vadhu to kAphalo bhUMDI rIte apamAnita banyo hato. A kALajAne korI khAtI vAta hatI. ethI manomana dhUMdhavAto kAphalo vile moDhe pAcho pharyo ane navAba samakSa banelI ghaTanAne vaghArI-vadhArIne maracuM mIThuM bhabharAvavApUrvaka rajU karatAM kAphalAe ekI avAje e ja vAta karI ke, biliyAnA paTele kareluM A apamAna amAruM nahi, navAbano mobho dharAvanArA khuda ApanuM ja haDahaDatuM apamAna gaNAya. mATe paTela sIdho dora thaI jAya, evI kaDaka zikSA thavI ja joIe. AvI pUrvabhUmikA bAMdhIne e kAphalAe je kAna bhaMbheraNI karI, ethI navAbanA haiye cinagArI rUpe cetAyelI paTela taraphanI aprIti bhaDabhaDa karatI bhabhUkI UThI. paTelanI AmanyA manekamane jALavI jANavI paDatI hatI. navAbanA dilane DaMkhyA karatI A bAbata e baLatAmAM ghI banIne homAI ane tAtuM tIra chUTe, evuM eka pharamAna navAba taraphathI chUTIne paTelanuM kALajuM vadhI gayuM. e pharamAne evo pheMsalo phADyo hato ke, paTela ! tamArA be gunA akSamya gaNAya. khetaramAM pAkelA anAjanA pramANamAM tame ocho bhAga rAjamAM jamA karAvyo che ane amArA mANaso sAthe tame je ayogya vyavahAra karyo che, ene ame amAruM apamAna gaNIe chIe. A gunA badala tame kAM to navAbanA paga pakaDIne mAphI mAMgI jAva athavA covIsa kalAkamAM rAdhanapuranI hada choDIne jyAM phAve tyAM pahoMcI jAva. navAbe pharamAna rUpe choDeluM A tAtuM tIra saNa...saNa karatuM biliyA pahoMcyuM. zUla samA e pharamAnane phUla samuM gaNatA motI jAyalanI javAMmardI ora khIlI UThI. emaNe manomana e jAtano nakkara nirNaya saMskRtinI rasadhAra bhAga-3 - - 99 pa9
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ laI lIdho ke, vAMka-gunA vinA navAbane namIne svamAnane saLagAvI mUkavuM, enA karatAM navAbI rAjyanI hada hasate haiye tajI daIne gAyakavADI rAjyanA koI gAmamAM gauravabhera vasavATa karavo, e hajAra darajje caDiyAto gaNAya. zUla samA pharamAnane phUla samuM samajIne paTele je nirNaya lIdho, enI biliyAne jANakArI maLatAM ja keTalAke navAbanI nArAjI na vahorI levAnI zANI salAha ApI. ghaNAe evuM sUcana paNa karyuM ke, sAga2 vacce vasavuM hoya, to magara sAthe vera na rakhAya. paNa paTelano parAkramabharyo pratibhAva to e ja rahyo ke, vagara vAMke navAbane namavAthI Aja sudhInuM karyuM-karAvyuM badhuM ja dhULadhANI thaI jAya ane jIvarakSAnA adA karelA dharmanI asmitA ane Abaru para jAte ja pANI pheravI dIdhuM gaNAya, mATe mane vizvAsa che ke, meM lIdhelA nirNayane tamAma paTela parivAro zirodhArya gaNIne biliyAno tyAga karavA ekImate saMmata thaI jaze. pote lIdhelA nirNayane sarvasaMmata nirNaya banAvavA icchatA paTela praznasUcaka najare saune nihALI rahyA. pUrI jJAtie e nirNayane vadhAvI laIne paTelanA matane sarvasaMmata tarIke AvakArI lIdho. biliyAnA paTela sivAyanA parivAro paTela jJAtie nekaTeka jALavavA karelA A nirNayathI hacamacI UThyA, paNa samasta paTela jJAtie to motI jAyamalanI sAthe ja hasatA haiye vatanasamA bilIyAno tyAga karavAno nirNaya levA dvArA dharma ane saMskRtinI nekaTekane eka anerI UMcAIe pratiSThita ka2vAnI siddhi prApta karI hatI, e siddhino AsapAsanAM aneka gAmo muktakaMThe mahimA gAI rahyAM. biliyAno hasate haiye tyAga karI gayelI paTelajJAtinA A samAcAra sAMbhaLIne navAbe manomana evuM samAdhAna karI dIdhuM ke, Aje nahi ne kAle A jJAti potAno biliyAno vasavATa mAnya rakhAvavA mArI samakSa nAka lITI tANIne AvyA vinA nahi ja rahe. paNa emanI A saMskRtinI rasadhAra bhAga-3 SS0
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ dhAraNA ThagArI nIvaDI. Ama ne Ama varSa vItI gayA bAda eka evI kaTokaTI UbhI thavA pAmI ke, navAbane ja namatuM toLIne motI jAyamala sahita samasta paTela jJAtine vAjate gAjate biliyAmAM praveza karAvavA majabUra banavuM paDyuM. kaTokaTInI e paLa e kAraNe khaDI thavA pAmI ke, paTela jJAti hijarata karI jatAM biliyA AsapAsanI dharatI ujjaDa jevI bhAsavA mAMDI. mabalakha dhAna pedA karatI A jJAtie hijarata karatAM dhAna koNa vAve ? ethI ujjaDa jevI bhAsatI dharatI jovA maLatAM ja navAbane potAnI bhUla samajAI. potAnA ahaMne ogALI daIne prajAhitane prAdhAnya ApavA sajja banelA ane dhanadhAnyathI lacI UThelI dharatInuM darzana pAmavA talapApaDa banI UThelA emane jyAre ema lAgyuM ke, huM namatuM toLIne paTela jJAtine biliyAmAM punaH vasavA nimaMtraNa ApIne vAjate gAjate motI jAyamalane sasvAgata praveza karAvuM, to ja mArI bhUlanuM prAyazcitta thAya.' rAphe-gAmanA AgevAna ajamala hIrAnA mAdhyame potAnI bhUlano khyAla AvatAM ja ajamala hIrAnI mahenatathI motI jAyamalanI samakSa navAbanuM AmaMtraNa pahoMcatAM ja bhUtakALa bhUlI jaIne paTela jJAti, e AmaMtraNa mujaba biliyAmAM pAchI pharavA saMmata thatAM navAbI rAjyamAM prasannatA phelAI gaI. biliyAnA itihAsamAM eka navuM prakaraNa e divase umerAyuM, jenuM zIrSaka hatuM : vagara vAMke nahi namavAnI paTelanI nekaTeka samakSa namatuM toLatA navAba ! saMskRtinI rasadhAra bhAga-3 +
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ navAbano AzcaryakArI dila-palaTo garavA gaDha giranAranI taLeTIno zAMta-prazAMta ane prAkRtika saundaryathI sabhara pradeza hato. giranAranI taLeTI eTale jANe Azramo ne zivAlayothI bharI bharI dharatIno khaDatala khaMDa ! jharaNAM vahI rahyAM hoya, khaLakhaLa nAde nadIo pravAhita hoya, AMbAvADiyA para koyalo kUjana karI rahI hoya, ane haraNiyAM kUdAkUda karI rahyAM hoya, AvA nIrava vAtAvaraNa vacce Azramo ane zivAlayomAMthI zaMkhadhvani relAto ane vAtAvaraNano kaNakaNa mukharita banI UThato. zivazaktinA zloko ane zaMkhadhvani sivAyano koi nAda jyAMthI nahoto relAto, evA vAtAvaraNamAM nadI kinAre eka dahADo ekAeka baMdUkano bhaDAko saMbhaLAtAM ja mahaMta maunagIrIjI maMdiramAMthI bahAra dhasI AvyA. emanI najara dUra dUra baMdUka tANIne khaDA rahelA jUnAgaDhanA rasUlakhAnajI para paDI ane emano puNya prakopa vAtAvaraNamAM paDaghAI rahyo : zivanA dhAmamAM zikAra? zaMkha dhvaninI jagAe baMdUkanA dhaDAkAbhaDAkA ? huM A zuM sAMbhaLI rahyo chuM mahaMtanA AvA puNya prakopano evo paDagho paDyo ke, eka vAra to rasUlakhAnajI potAnI sAme UThelA A paDakArathI hebatAI ja gayA. teo pATavI kuMvara hatA. pitA mahobata khAnajI jUnAgaDhanAM sattAsUtro saMbhALI rahyA hatA. mAtA nUrabIbI rAjamAtA tarIkenuM pada zobhAvatAM - saMskRtinI rasadhAra bhAga-3
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ hatAM. emanA dIkarAnuM nAma rasUlakhAnajI hatuM. emanI oramAna mAtAnA dIkarAnuM nAma edalakhAnajI hatuM. parivAramAM emanuM mAna ane calaNa-valaNa vadhAre hovAthI rasUlakhAnajIne evo aMdAja to AvI ja gayo hato ke, jUnAgaDhanI gAdI para potAno abhiSeka thavo ocho saMbhavita hovAthI edalakhAnajI ja gAdIe AvavAnA, Avo aNasAra AvI javAthI rAjakAjathI vimukha thaine teo zikAranI late caDI gayA hatA. zarUzarUmAM to rasUlakhAnajI manane mArIne ke manAvIne zikAre paNa nIkaLatA, thoDA divaso vItatAM emane zikAranI evI lata lAgI gaI kai, zikAranA zokhano jyAM sudhI thoDA-ghaNA pazu-pakSIo bhoga na bane, tyAM sudhI emane cena na paDe ane bIjA koI kAmamAM citta na coTe. zAhajAdA rasUlakhAnajInI AsapAsa evA sAgarItono ghero jAmelo ja raheto ke, jethI zAhajAdAno zikAra-zokha ghaTavAnuM ke moLo paDavAnuM nAma ja na letAM dina pratidina vRddhi ja pAmato gayo. e jAtano viveka paNa teo vIsarI gayA ke, jogaMdaronI gebI guphAo dharAvatI giranAranI taLeTI-bhUminI to AmanyA jALavavI ja joIe ane jyAM zivanA zaMkha phUMkAtA rahetA hoya, tyAM zikAra kAje baMdUkanA bhaDAkA to na ja karavA joIe. zikArano zokha emane vaLagyo hato, ema kahevA karatA zikAranA zokhane teo vaLagI-coMTI paDyA hatA, ema kahevuM paDe, evA zikAranA zokhIna banI cUkelA rasUlakhAnajI potAnA zikAranI sAme jyAre paDakAra thato, tyAre e rIte ghUrakI UThatA ke, pachI pratikAra karavAnI koI hiMmata ja na karI zakatuM ! paraMtu mahaMta maunagIrIjIe je puNya prakopa ThAlavyo hato, enAthI jANe rasUlakhAnajI gAya jevA garIba banIne vicAramagna thaI gayA hatA. mahaMtane zo javAba vALavo, enI dvidhA anubhavI rahelA zAhajAdA samakSa saNasaNatA bANa samo mahaMtano bIjo eka savAla TakarAyo ke, saMskRtinI rasadhAra bhAga-3 63
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharmasthAnonI jema keTalIka dharatI paNa evI dhanyatA dharAvatI hoya che ke, bhalabhalAne e dhanya-dharAnI adaba jALavI jANavAnI pharaja paDe. je dharatI para khaDA rahIne tame baMdUkanA dhaDAkA-bhaDAkA karyA, e AvI gebI ane jogaMdaronI mAnItI deva-bhUmi che, ahiMsA-devInI to A krIDAlI ja che, ethI zikAranA zokhane to ahIM paDachAyo paDavAno paNa adhikAra nathI. A jAtanI mArI ANa ane vANa sAme tamAro je kaMI javAba hoya, e sAMbhaLavA mArA kAna Atura che. meM to be savAla rajU karI dIdhA che, bolo, have tamAro javAba zo che? A prazna thoDI paLo sudhI paDaghAto ja rahyo, zikAra zokhIna rasulakhAnajInuM haiyuM valovAI rahyuM. mahaMte saNasaNatA je savAlo rajU karyA hatA, eno zo javAba vALavo, e aMge ghammaravaloNuM pAmatA mAkhaNa jevI mAnasika sthiti anubhavatAM emaNe potAne ke bIjAne paNa jenI koI ja kalpanA na hoya, evo javAba vALatAM je jaNAvyuM, e sAMbhaLIne sau sanna banI gayA. zAhajAdA rasUlakhAnajIe eka vicitra chatAM vakhANavA yogya nirNaya laI letA kahyuM : mahaMtajI ! AjathI ja nahi, A paLathI ja zikAranA zokhathI pAchA vaLI javAnA zapatha svIkAruM chuM. mahaMtajI ! ApanI vANa ane ANa mAre mATe zirodhArya ja nahi, zirasAvaMdya paNa che. Aja sudhI meM ghaNA ghaNA jIvonI hatyA karI che. giranAranI A gebI dharatInA prabhAve ane Ape ja saNasaNatA savAlo pUchaLyA, enI vedhakatAthI vIMdhAivalovAI javAthI meM eka evo nakkara nirNaya laI lIdho che ke, zikAra ja nahi. have to rAjakAja paNa na ja joIe. jUnAgaDhanA rAjamahelamAM zAhajAdA tarIke ghaNo vasavATa karyo, have to jamAlavADImAM sAMInI saMgate phakIra tarIke ja mAro vasavATa haze. ATaluM kahetAMnI sAthe ja zAhajAdA rasulakhAnajIe baMdUka phaMgoLI dIdhI ane zAhI poSAka phagAvI daIne phakIrane anurUpa lUMgI-kUrtAmAM 64 -- -- saMskRtinI rasadhAra bhAga-3
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ sajja thaIne teo mahaMtanA caraNe ALoTI paDyA. emanA aMtarano ekatAro jANe evuM tAna cheDI rahyo hato ke, ajaba-gajabanA sthaLapaLa camatkAra sarjaka banIne kevuM dila-parivartana karAvI javA samartha nIvaDatA hoya che, enI pratIti mane ApanA prabhAve Aje ja thavA pAmI. nahi to uDatA pakSI ane doDatA pazuone acUka motabhegA karato aThaMga zikArI evo huM ahiMsAno pUjArI kyAMthI banI zakuM? Apa have evI duA varasAvo ke, je hAtha hathiyAra banIne Aja sudhI lohI vahevaDAvatA rahyA, e hAthamAMthI have saunI upara vahAlanI varSA vahAvato ja rahuM ! hiMsAnA kaTTara himAyatI zikArIno A rIte ahiMsAnA Azaka pUjArI tarIke thaI javA pAmela puNyapalaTo nihALIne mahaMta oLaghoLa banI gayA. thoDA samaya pUrve ja jemaNe puNyaprakopa ThAlavyo hato, e ja mahaMtanI ghUMTImAMthI evA AzIrvAdanI amRtavarSA thavA pAmI ke, ahiMsAmAtAnI duAnA prabhAve tame ja jUnAgaDhanI gAdI zobhAvanArA banazo ! rasUlakhAnajIne to A AzIrvAda saphaLa thAya, evI AzA ja na hatI. kAraNa ke jUnAgaDhanI gAdInA aghoSita adhikArI tarIke to edalakhAnajInI ja zakyatA hatI. Ama chatAM mahaMtajInA AzIrvAdathI rasulakhAnajInA aMtaranA eka khUNe AzAnuM AchuM-AchuM ekAda kiraNa to jarUra peTAI javA pAmyuM. paraMtu zikAranA zokhane jeo A rIte kAcI paLamAM ja dezavaTo daI zakyA, emanA mATe rAjagAdInI AzAnI sRSTi galagaliyA pedA karAve, e zakya ja nahotuM. ethI zikAranA zokhanI jema jUnAgaDha-rAjyanI lobha-lAlacane dezavaTo ApIne teo jamAlavADI tarIke oLakhAtA eka sthAnamAM phakIranA veze pravezI gayA. A sthAnamAM sAMI phakIrono ja vasavATa hato. rasUlakhAnajInI A haiyApalaTa divaso sudhI jUnAgaDha rAjya uparAMta saMskRtinI rasadhAra bhAga-3 - - 65
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ AsapAsanA pradezamAM carcAtI ja rahI. emane lAgu paDelo zikAra zokha prajA mATe eTalo AzcaryakArI nahoto nIvaDyo, jeTalo kasAI maTIne sAMImAM thaI javA pAmela A puNyapalaTo banI javA pAmyo. kyAreka so TakA saMbhavita jaNAtuM ekAeka ja asaMbhavita banI jatuM hoya che ane sAva ja asaMbhavita bhAsatuM saMbhavitamAM pheravAI jatuM hoya che. mahaMta dvArA je duA-AzIrvAda rasulakhAnajIne maLyA hatA, e mujaba jUnAgaDhanI rAjagAdI para emano rAjyAbhiSeka thAya, e zakya ja jaNAtuM nahotuM. chatAM thoDAMka ja varSo bAda paristhitie evo palaTo lIdho ke, sAMI tarIkeno palaTo pAmanArA rasulakhAnajIne sAMI maTIne jUnAgaDhanA svAmI banavAno vAro Avyo. banyuM evuM ke jUnAgaDhanA rAjavI mahobatakhAnajI thoDAM varSo bAda svargavAsI banI jatAM edalakhAnajI mATe rAjyAbhiSikta banavAnI taka UbhI thaI javA pAmI. paNa vajIra tathA dIvAnane A ISTa na hatuM. kema ke bhAvinI dRSTie rasUlakhAnajI ja jUnAgaDhanI gAdIe abhiSikta thAya, e emane vadhu hitakara jaNAtuM hatuM, ethI edalakhAnajIne aMdhArAmAM rAkhIne emaNe e jAtanA prayatno zarU karyA che, jethI rasulakhAnajI ja sattAvAra tarIke rAjayAbhiSikta banI zake. A mATe sau prathama to teo mArate ghoDe rAjakoTa pahoMcyA. ane aMgrejI koThI samakSa badhI paristhiti vigatavAra rajU karyA bAda evo rUkko lakhAvI lAvavAmAM saphaLa banyA ke, je rUkkAnA AdhAre rasUlakhAnajI ja jUnAgaDhanI gAdIe abhiSikta banI zake ! A jAtano sattAvAra rUkko meLavIne rAjakoTathI vajIra tathA dIvAna sIdhA ja jUnAgaDha AvIne jamAlavADImAM pahoMcI gayA. sAMI rasulakhAnajIne khAnagImAM maLIne jUnAgaDhanI badhI paristhiti vigatavAra jaNAvyA bAda aMte emaNe eTalI ja vinaMtI karI ke, have Ape --+ saMskRtinI rasadhAra bhAga-3
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ jUnAgaDhanI gAdIne zobhAvavAnI che. jUnAgaDhanuM hita ApanA haiye vasyuM ja hovAthI amArI ATalI vinaMtI Apa jarUra svIkArI lezo. edalakhAnajInI koI rUkAvaTa-kanaDagata Apane naDaze nahi. mATe A aMge Apa nizcita rahezo. badhI paristhitithI mAhitagAra banyA bAda rasUlakhAnajI taraphathI hakArAtmaka javAba meLavIne vajIra ane dIvAne barAbara evo taNo goThavyo ke, jUnAgaDhanI gAdI para rasulakhAnajI ja rAjyAbhiSikta banI zake ane edalakhAnajIno koI avarodha TakI zake ja nahi. aMgrejI koThI taraphathI maLI cUkelA rUkkAnI vigata ekadama gupta rAkhavAmAM AvI hovAthI eka tarapha edalakhAnajIe rAjyagAdI tarapha AgaLa vadhavAno to jAheramAM goThavavAno zarU karI dIdho, to bIjI tarapha paDadA pAchaLa rasUlakhAnajI ja rAjyAbhiSikta bane, e mATenA prayAsa vajIra dvArA zarU thayA. prajA manomana to rasUlakhAnajIne ja rAjavI tarIke icchI rahI hatI. zikAranA zokhane saLagAvI daIne eo ahiMsAnA Azaka sAMI banI gayA hatA, tyArathI emanA taraphanI lokacAhanA vadhI rahI hatI. paNa teo to sAMI banI cUkyA hovAthI emanI AzA rAkhavI vyartha jaNAtI hovAthI prajAno moTo bhAga edalakhAnajInI paDakhe khaDo rahelo jaNAto hato. abhiSekanI paLa AvatA ja edalakhAnanI savArI rAjasabhAmAM AvI pahoMce, e pUrve ja jyAM rasUlakhAnajInI chaDI pokArAI gaI, tyAM ja thoDI gaDamathala ane rakajhaka jevuM vAtAvaraNa sarajAI gayuM. paNa vaLatI ja paLe jyAM aMgrejI koThI taraphathI lakhAyelo e rUkko vajIra tathA dIvAna taraphathI edalakhAnajInI samakSa rajU karavAmAM Avyo, tyAM ja e saMgharSa AgaLa vadhato aTakI gayo ane jUnAgaDhanI janatA ekI avAje rasUlakhAnajIno jayajayakAra gajavI rahI. aNadhArI rIte jUnAgaDhanI gAdI prApta thatAMnI sAthe ja navAba saMskRtinI rasadhAra bhAga-3 -
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ rasUlakhAnajInI najara samakSa potAnA jIvanane palaTAvI janArAM e sthaLa-paLa taravarI UThyAM temaja mahaMtanA maMgaLamukhethI uccArAyelAM e AzIrvacano sAMbharI AvyAM ke, tame ja jUnAgaDhanI rAjagAdIne zobhAvanArA banazo ! A bhUtakALanI smRti tAjI thatAM ja navAba rasUlakhAnajInI AMkhe jhaLajhaLiyAM AvI gayAM. emaNe dIvAnane kahyuM ke, vahelAmAM vahelI take mahaMta maunagIrIjIne sanmAna sAthe ahIM teDI lAvo. emanA AzIrvAdanA prabhAve ja mane A rAjagAdI maLI hovAthI have vadhu AzIrvAda pAmavA huM emanA caraNa cUmavA icchuM chuM. dIvAna ane vajIra mahaMta samakSa pahoMcI gayA. emaNe mahaMtane vinaMtI karI ke, navAba rasUlakhAnajI Apane yAda karI rahyA che. ApanA AzIrvAdathI ja aNadhArI rIte emane rAjagAdI maLI che. ethI ApanA vadhu AzIrvAda pAmavAnI emanI icchA che. mATe Apane AmaMtraNa ApavA ame AvyA chIe. A vinaMtI sAMbhaLIne mahaMta taiyAra thaI gayA. kAraNa ke AzramamAM gozALA paNa hovI joIe, evo emano cirapratIkSita eka manoratha hato, jethI jatAM AvatAM sAdhuo ane yAtrikonI "dugdha-pAna' dvArA AgatA-svAgatA karI zakAya. A manorathanI pUrti mATe paNa jhaDapI levA jevI A taka hatI. ethI navAba samakSa pahoMcI gayA bAda navAbe "guru caraNe kaMIka samarpita karavAnI bhAvanA vyakta karI, tyAre mahaMte jaNAvyuM ke, amAre sAdhusaMtone to kaMI ja mAMgavAnuM rahetuM nathI, Ama chatAM navAba kaMI ne kaMI ApavAnI IcchA rAkhe ja che, to te abola pazusRSTi mATe ApI zake che. varSono mAro manoratha AzramamAM gozALA paNa hoya, evo rahyo che. to rAjyagAdInI khuzAlImAM gozALA jevuM kArya thAya, to gAyonI duA maLatA navAba rasUlakhAnajInuM rAjya zAsana vadhu suMdara rIte cAlI zake. mahaMtano caraNasparza karatAM navAbe punaH vinaMtI karI ke, mahaMtajI! -+ saMskRtinI rasadhAra bhAga-3 68 0...
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ gozALA to rAjya taraphathI thaI ja jaze. paNa AmAM Ape ApanA mATe to kaMI ja mAMgyuM na gaNAya. mATe have pachI paNa Azramane lagatI koI AvazyakatA UbhI thAya, to mane jarUra yAda karazo. zikAranA zokhIna evA mane Ape ja ahiMsA dharmano pUjArI banAvyo, eno ja A prabhAva che ke, jUnAgaDhanI prajAnI sevA karavAnI taka mane aNadhArI ja maLavA pAmI. rAjyAbhiSekanA kAryakrama daramiyAna navA navAba ane mahaMta vaccenA A vArtAlApane ja prajAe sauthI vadhu rasarucipUrvaka mANyo. prajAno AnaMda Aje niravidha banI rahyo hato. kema ke jemanI para prajAnI hArdika pasaMdagI utarI hovA chatAM navAba tarIke jemanI para kaLaza DhoLAya, evI koI ja zakyatA na hatI, e rasUlakhAnajI ja prajAne zirachatra rUpe prApta thayA hatA. prajAne mana A prApti mAtra ne mAtra eka e ja kAraNe thavA pAmI hatI ke, zikAranA zokha para kAbU mUkavA dvArA teo kasAi maTIne sAMImAM parivartita thayA hatA. varSo vItI gayA pachI eka vAra kaTokaTIbharI evI paLa mahaMta maunagIrI samakSa khaDI thavA pAmI ke, jethI navAba rasUlakhAnajInA dilane AghAta pahoMcADe, evI vAto ane evuM vAtAvaraNa e ja AzramamAMthI pedA thayuM ke, jenI para navAbanI neha-najara hatI tathA gozALA to navAbanI udAratAnuM ja sarjana hatuM. AzramanuM vyavasthita saMcAlana thayA kare, e mATe navAba taraphathI alIndrA ne TIMbaDI A be gAma dharmAdA tarIke Azramane bheTa tarIke apAyA hatA. be gAmanI Avaka ghaNI sArI hovAthI AzramanA saMcAlana aMge koI savAla ja satAvato na hato. paraMtu varSonA varSo bAda koI tumAkhI amaladAre dharmAdA karela A baMne gAmo pAchA lai lIdhA. A vAta mahaMtanA kAne AvatA ja emano puNyaprakopa bhabhUkI uThyo : Avo haDahaDato anyAya ! dharmAdA dAnane pAchuM paDAvI levAnI AvI durbuddhi ! saMskRtinI rasadhAra bhAga-3 -> 69
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ mahaMta e ja ghaDIpaLathI upavAsa para utarI gayA. emaNe ughADe choge jAhera karyuM ke, je gAmanI mAlikI varSothI AzramanI ja hatI, e alIndrA ane TIMbaDI gAma Azramane pAchA apAvIne ja rahIza. A gAma pAchA maLaze, pachI ja upavAsa choDIza. nahi to mAro deha bhale chUTI jAya, paNa upavAsa to nahi ja chUTe ! paththara para aMkita rekhA jevI mahaMtanI A pratijJA sAMbhaLIne saunAM dila dhaDakana cUkI gayA. ghaNAe AvI pratijJA aMge punarvicAra karavAnI vinaMtI karI. paNa mahaMta TasanA masa na ja thayA. upavAsa jhaDapabhera AgaLa vadhavA mAMDyA. vajIranA kAne A vAta athaDAI. amaladAra tumAkhI hovA uparAMta navAbI rAjyamAM evuM sthAna mAna dharAvato hato ke, enI viruddha phariyAda thaI zake ema na hatI. mATe koI yukti-prayukti pUrvaka ja A vAta navAba rasUlakhAnajI samakSa pahoMcADavI paDe ema hatI. eka vAra sAnukULa paLa sadhAI gaI. navAbane eka vAra alIndrA-TIMbaDI bAju nIkaLavAnuM thayuM, vajIra sAthe ja hatA. yogya takanI pratIkSA karI rahela emane navAbe sAmethI ja pUchyuM : A alIndrA gAma dekhAya che to khUba khuba samRddha ! zuM A gAma navAbI rAjyanI hadamAM ja AveluM che. vajIre lAga joIne barAbara ghA karyo navAba ! ApaNA pUrvajoe A gAma kherAta-dharmAdA nahotuM karyuM, tyAreya mAlikInuM hatuM ane Aje paNa ApaNI ja mAlikInuM che. A sAMbhaLIne navAbe savAla karyo ke, dharmAdA thaI gayelA A gAma para navAbI rAjyanI pAchI mAlikI kaI rIte sthApita thaI? javAbamAM vajIre badhI ja vAta vigatavAra rajU karyA bAda chelle coTa lAge evI vAta karatA kahyuM ke, mATe ja to mahaMta maunagIrIjIne A be gAmo uparanI AzramanI mAlikI punaH mAnya karAvavA upavAsa para utaravuM paDyuM che. alIndrA ane TIMbaDI uparanI AzramanI mAlikI jyAre punaH mAnya rakhAze, tyAre ja e mahaMta pAraNuM karaze. divaso vItyA hajI pAraNuM thayuM nathI. -- saMskRtinI rasadhAra bhAga-3
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ mahaMta maunagIrI'nA upavAsanI vAta sAMbhaLIne navAbanI AMkha ekadama ughaDI gaI. eo pUchI beThA ke, je mahaMtanA prabhAve mane jUnAgaDhanI rAjagAdI maLI, e mahaMtane upavAsa para utaravuM paDe, A to mArA mATeya kalaMka gaNAya. mATe have A be gAmo para pharIthI AzramanI mAlikI mAnya TharAvato tAMbAno lekha-patra taiyAra karAvo, A pachI ja huM bhojana karIza. ane tAtkAlika mArA A hukamano amala karAvo, jethI mArA upakArI mahaMtano manoratha paNa pUrNa thatA eo pAraNuM karI zake. vajIre samaya joIne choDeluM tIra tukko na banatAM barAbara lakSya vIMdhI gayuM. emaNe dhArI nahotI, eTalI badhI saphaLatA khUba ja ochA samayamAM maLI javA pAmI. eTaluM ja nahi, navAba rasUlakhAnajInI savArI tyAMthI AgaLa vadhIne AzramanA AMgaNe AvatAM upavAsathI kRza banI cUkelI mahaMtanI kAyA joIne navAbanuM dila vadhu dravita banI gayuM. emaNe mahaMtanA paga pakaDIne mAphI mAMgatA kahyuM ke, mArI bhUla thaI gaI ke, dharmAdA thayelAM be gAmone A rIte punaH rAjyahastaka karavAmAM AvyAM, chatAM meM pUrI tapAsa na karI, enA vipAkarUpe ja Apane upavAsa karavAno vakhata Avyo, have AvI bhUlanuM punarAvartana nahi ja thAya, eno kola ApuM chuM. zikAra choDAvIne Ape mArA para je upakAra karyo che, eno badalo to kyAreya vaLI zake ema ja nathI. be gAmonI Avakano AMkaDo joI laIne e rakama paNa huM parata karIza. jethI AzramanA saMcAlanamAM je kaMI avyavasthA thavA pAmI hoya ke truTi-khAmI AvI hoya, ene pAchI sarabhara karI zakAya. AzramanA AMgaNe jANe sonAno sUraja prakAzI UThyo. mahaMtanA upavAsane dhAraNAtIta je saphaLatA maLI hatI, enI vAto badhe phelAtAM e sonerI sUrajanAM ajavALAM TheraThera phelAI rahyAM. tavArIkhanI tArIkha mujaba jUnAgaDhanI rAjya-gAdI para navAba saMskRtinI rasadhAra bhAga-3 - - -9) 71
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ rasulakhAnajI 23-1-1891nA gAdInazIna banyA hatA. ane 22mI mArca 1911nA svargavAsI banyA hatA. Aje jyAre hindu netAo navAbanA e zikAra-zokha karatAMya hajAro-lAkho gaNI hiMsA berokaToka karavAmAM masta ne vyasta dekhAya che, tyAre navAba rasUlakhAnajInA jIvananI A ghaTanAnI smRti koI anerAM AMdolano sarajI jAya, emAM zI navAI ? 72 che -- - saMskRtinI rasadhAra bhAga-3
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ vaNika kevo vIra ane kevo vaphAdAra? tIrthAdhirAja zatruMjayanI yAtrArthe janArA yAtrI mATe dhaMdhUkA zahera choDyA bAda AvatA baravALA gAmanuM nAma aparicita nahi ja hoya, paNa e baravALAnI oLakhANa mATe vaparAtA vizeSaNa "ghelAzAhathI lagabhaga koI ja suparicita nahi hoya ! baravALAne oLakhavA mATe ghelAzAha' vizeSaNa zA mATe vaparAtuM rahyuM che? baravALAnI AgaLa vizeSaNa rUpe joDAtA ghelAzAhanuM vyaktitva-kRtitva kevuM hatuM? Ano itihAsa jANavA jevo che. emanI e virala vizeSatAthI to lagabhaga koI ja paricita nahi hoya ke, e ghelAzAha dharme kameM jaina hatA. jainatvathI opatA e ghelAzAha javAMmarda paNa hatA, emanI mutsaddIgIrI kevI hatI, baravALA AsapAsanA pradezamAM emanI kevI hAkadhAka phelAyelI hatI, ane rAjakIya ramata-copATanA bhoga banelA emanI aMtima jiMdagI kevI karuNa banI javA pAmI hatI, A badho itihAsa jANIzuM, to ema lAgyA vinA nahi ja rahe ke, jJAnIoe sukha-sattA ke hakUmatanA sAmrAjyanI sAcI oLakhANa karAvatA "cAra divasanA cAMdaraNAM' nI je upamA ApI che, e khUba khUba sAcI che. ghelAzAhanA lAMbAcoDA itihAsanI prAthamika bhUmikAno khyAla Apato ATalo ja sAra tAravI zakAya ke, ghelAzAhanA pitAnuM nAma mAdhAzAha hatuM. ane mAtA lIlAbAInA nAme oLakhAtI hatI. saMskRtinI rasadhAra bhAga-3 -- -073
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ asalamAM teo mULInAM vatanI hatAM. mULIthI vyavasAya mATe mAdhAzA lIMbaDI AvyA, ane bhAgya ADethI bhIMta khasI jatAM thoDA ja samayamAM emanA vyaktitvane pichANI laIne lIMbaDInA ThAkora harisiMhajIe mAdhAzAne rAjyanA kAmadAra tarIke nImyA. kAmadAra tarIke emanI kAryavAhIthI saMtuSTa banelA harisiMhajI mAdhAzAne vadhu ne vadhu javAbadArI soMpatA gayA, eka dahADo tAja vinAnA rAja jevA pade mAdhAzAne niyukta karIne harisiMhajIe baravALA paMthakanAM bAra gAmono vahIvaTa emane soMpyo. baravALAno vahIvaTa hAthamAM AvyA bAda saMvata 1835mAM mAdhA zAhe sau prathama gAma pharato gaDha baMdhAvyo, A pUrve nAnakaDA eka gAmaDA tarIke je baravALA oLakhAtuM hatuM, mAdhAzAe baMdhAvelA A gaDha-killA bAda e ja baravALA dhIme dhIme vikAsa sAdhatuM sAdhatuM vepAravaNajanA pramukha kendra tarIke jamAvaTa pAmatuM gayuM. A rIte baravALAnA vikAsano pAyo nAMkhIne eka daDAho mAdhAzAe jyAre A vizva parathI vidAya lIdhI, tyAre ghelAzAhanA zire baravALAnuM sukAna saMbhALavAnI javAbadArI AvI. mAdhAzAhe baravALAno pAyo to pUrI ja dIdho hato, ghelAzAhe e pAyA para vikAsanA eka pachI eka mALa caNavA mAMDyA. ghelAzAha pAse vaNikanI cAturI uparAMta kSatriyanuM kSAtra teja jemAM jhilAtuM hoya, evI samazera ghumAvavAnI e jAtanI taravaratI ane tAtI tAkAta hatI ke, e tAkAta mitrone sAmethI AkarSI letI, to zatruone zaraNAgati svIkAravA majabUra banAvatI. ghelAzAhe baravALAnuM sukAna saMbhALatAM bAramAMthI bAvIsa gAmanA tAlukA tarIke baravALAne vikasAvyuM. baravALAne AvA vikAsanA paMthe AgaLa vadhAravA jatAM bahAdura ghelAzAhane sAMDha jevI keTalIya zaktione nAthavI paDI hatI, keTalAya siMhone emaNe gAya jevA garIbaDA banAvI -+ saMskRtinI rasadhAra bhAga-3
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ dIdhA hatA. AnA kAraNe ja baravALA ane ghelAzAnuM nAma paDatAM ja bhalabhalAnA motiyA marI jatA. bhalabhalA bhaDavIro jyAre baravALAnA zaraNAgata banI cUkyA hatA, tyAre voLadAna nAmano eka bahAravaTiyo mUche tAva deto ghelA zAhanI sAme khulleAma elaphela bolatAM gabharAto paNa na hato. vAtavAtamAM voLadAna evI zekhI mArato hato ke, ghelAzAhe bhale anekanAM mAthAM vADhyAM hoya, paNa mArI sImamAM huM ghelAzAha pAse khaDa vaDhAvuM to ja kharo ! voLadAnanI tyAre hAka dhAka gAjatI hatI. cAcariyA gAmano e kAThI-dhaNI hato. bahAravaTe caDyA bAda enI nAmanAkAmanA comera vadhu gAjatI thaI hatI. bAroTa-cAraNoe enA gItagAnane vadhu pramANa vistAryA hatA. voLadAna sAme koI bAroTa baravALA ane ghelAzAhanI bahAdurInAM baNagAM phUMkato, tyAre IrSyAnI aganajhALathI lAlacoLa banI UThelA cahere e javAba vALato ke, ghelAzAhe aneka bAyalAone bhale zaraNAgata banAvyA, paNa huM ene mArI sImamAM tANI lAvIne enI pAse ghAsa vaDhAvyA vinA nahi ja rahuM. mArI sAme talavAra tANIne UbhA rahevAnI gustAkhI ghelAzAha kare, to ja huM mAnuM ke, enI mAe savA zera sUMTha khAIne pachI ghelAzAhane janma Apyo che. vAyarAnI pAMkhe caDIne A vAta eka dahADo ghelAzAnA kAne athaDAI. voLadAnanI vIratA jemAM uchALA mArI rahI hatI, evI A vAta sAMbhaLIne ghelAzA kaMI gabharAI jAya kharA ? A vAta sAMbhaLIne to emanI khamIrI ane khumArI ora khaLabhaLI UThI. talavAra tANIne emaNe comera ghumAvI ane voLadAna jANe sAme khaDo hoya, evI kalpanA karIne e kAlpanika mUrtine pote javAba vALatA hoya, ema emaNe voLadAnane paDakAra karyo : voLadAna ! A samazeranuM sarjana kaMI khaDa vADhavA mATe nathI thavA pAmyuM. A to mahArathIonAM mAthAM vADhavA mATe ja sarjAI che. A samazerane jyAre pyAsa lAge che, tyAre lohI saMskRtinI rasadhAra bhAga-3 75
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________ pIdhA sivAya e saMtoSAtI nathI. joI laIza ke, tuM mArI samazera pAse khaDa kaI rIte vaDhAvI zake che. thoDA ja divaso bAda mAre cAcariyA tarapha AvavAnuM thavAnuM che. tyAre huM sAmethI tAro atithi banIza. tyAre mArI samazera pAsethI khaDa vaDhAvavAnI e takane tuM chaTakI javA deto nahi. mAruM e tarapha AvavAnuM nakkI thatAM ja huM agAuthI tane jANa karIza. jethI tuM pUratI taiyArI karI zake. samazerane AkAzamAM ghumAvatA ghumAvatA ghelAzAe manomana Avo mano2tha sevyo ane emaNe kAgaLa lakhIne voLadAna upara pAThavyo ke, thoDA ja divasomAM huM tamAro mahemAna banavA AvI rahyo chuM. huM jouM chuM ke, tame mArI samazera pAse khaDa kaI rIte vaDhAvo cho ? ghelAzAhano A patra hAthamAM AvatAM ja voLadAna manomana bolI UThyo ke, vANiyAne kalama calAvatAM to sArI AvaDe che, ene khabara lAgatI nathI ke, kalama calAvavI sahelI che, jyAre kaTAra calAvavAnI vAta to dUra rahI, kaTArI hAthamAM jhAlI jANavI, paNa dohyalI che. zekhIkhora ghelAzA bhale Avato, ane sAmasAme levaDa-devaDanA hisAba bhale patI jatA. thoDA divasa bAda ghelAzAhane potAnI dIkarI jyAM paraNAvI hatI, e boTAda tarapha javAnuM thayuM. cAcariyA gAma vacce ja AvatuM hatuM. ethI emaNe nakkI karyuM ke, boTAda jatI vakhate voLadAnane samAcAra pahoMcADI devA, jethI vaLate divase e taiyAra rahI zake. ane amArA be vaccenI levaDa-devaDano adhUro hisAba cUkate karI zakAya. A nirNaya mujaba cAriyA gAma vacce AvatAM ja AgevAna jevI jaNAtI eka vyaktine ghelAzAhe pUchyuM ke, ApA voLadAna ghare haze kharA ? ja hakAramAM javAba maLatAM e ja vyaktine kAma bhaLAvatAM ghelAzAhe kahyuM ke, to emane jaNAvajo ke, kAle barAbara A ja samaye ahIM hAjara rahejo. huM ghelAzAha emanI pratIkSA karIza. eTaluM paNa yAda 76 saMskRtinI rasadhAra bhAga-3 >
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________ devaDAvajo ke, baravALAthI lakhelo saMdeza-patra maLI ja gayo haze ? ATalo maukhika saMdeza ApIne ghelAzAha boTAda tarapha ravAnA thaI gayA. A saMdezo vogadAnane maLatAM ja enA manamAM evo vicAra ghUmarAvA lAgyo ke, vANiyAe veNa-vacana pALyuM kharuM ! mane enI dayA Ave che ke, e mArI AgaLa TakI zakaze kharo ? e sasalA para siMha tarIke trATakavAmAM mArI zI AbarU? paNa jyAre e hathiyAra uThAvavAnI haTha laIne ja beTho che, tyAre mArAthI nA paNa kema paDAya ? mATe bhale pheMsalo thaI jato, jema mArI jIta nakkI che, ema enI hAra paNa nakkI ja che. paraMtu eTaluM to icchavuM ja rahyuM ke, e yazasvI rIte hAra pAme. - voLadAna potAnA parAkrama badala garviSTha hato, ema to na ja kahI zakAya, paraMtu baravALA ane ghelAzAnI bahAdurInuM gaNita mAMDavAmAM voLadAna jarUra thApa khAI gayo hato, ema mAnyA vinA to cAle ema ja na hatuM. pote je rIte bhUlano bhoga banI javA pAmyo hato, eno khyAla vogadAnane e ghaDI-paLe ja Avyo ke, jyAre bIje divase ghelA zAha talavAra tANIne sAme khaDA thaI gayA. ghelAzAhe talavAra to e mATe ja tANI hatI ke, jethI voLadAna potAne oLakhI zake, baMne pahelI vAra ja maLatA hatA. ethI talavAra myAna karI daIne ghelAzAhe kahyuM ke, pahelI vAra ja maLI rahyA chIe, mATe thoDA kasuMbA-pANI mANI laIe, baLAbaLano hisAba pachI mAMDIzuM, vogadAnane lAgyuM ke, A vANiyo vaLI ajabagajabano lAge che ! lAgaNInA saMbaMdha joDIne pachI laDavA mAMge che. baMne vacce kasuMbA-pANI thayAM ane pachI vAtacIta paNa thaI, vogadAnane ema thayuM ke, A vANiyAne bhAI tarIke gaLe vaLagADI dauM. paNa pachI kSAtravaTanI ane baravALA mATe bolAyelA apazabdonI smRti thatA ja veranI pipAsA saLavaLI UThI. ghelAzAhe kahyuM: "vogadAna ! pahelo mAre e kadI na hAre. AvI kahevata che. paNa huM bIjo mAra calAvIne tamane jItADavA mAMguM chuM. mATe saMskRtinI rasadhAra bhAga-3 + - 77
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAme thaIne tamane pahelI talavAra calAvavAnI taka ApuM chuM." pahelo mAra calAvavAnI sAmethI taka maLatAM ja ora garviSTha banelA vogadAne bhUlamAM evo ghA karyo ke, ene niSphaLa banAvI daIne ghelA zAhe sAmethI prahAra karatAM ema kahyuM ke, vogadAna ! tame bhUlyA, ghA to A rIte thAya, jethI e niSphaLa nIvaDe nahi. ghelAzAhano prahAra acUka nizAna vIMdhI gayo, ethI ghoDI parathI paTakAIne vogadAna bhoMyabhego thaI gayo. sAmasAmA be ja hatA, tyAM to ghelAzAhane madada karavA koI AvI rahyAnI bhALa maLatAM ja vogadAnanA motiyA marI gayA. ene thayuM ke, have pote jIva nahi ja bacAvI zake. enA moM para bhayanI rekhAo UpasI AvI. e joIne ghelAzAe kahyuM : vogadAna ! vicAra zuM karI rahyA cho ? bhAgI chUTo, nahi to mArI madade AvI rahelo mAro sAthIdAra tamane jIvatA nahi rahevA de. mAre tamane mArI nAkhavA nathI. mAre to tamAro garva ja utAravo hato. eTale mAruM kArya siddha thaI gayuM che. ghoDA parathI nIce paTakAI paDelA voLadAne kahyuM: ghelAzAha ! paNa huM bhAguM kaI rIte ? mArI pAse azva to che nahi. dAnA ne zANA duzmana ghelAzAhe udAratA darzAvatAM kahyuM : voLadAna ! A mAro azva tamAro ja che ne ? tamArA jevI vIratAne jIvatI rAkhavAnA puNyanA bhAgIdAra banavAnI AvI taka mane kyAre maLavAnI? voLadAna jyAM ghelAzAhanA azva para savAra thaIne bhAgI chUTavAnI taiyArI karI rahyA, tyAM ja barAbara avasara joIne ghaNano ghA karatA ghelAzAhe kahyuM : vogadAna ! A azvane khAvA mATe thoDuM khaDa to vADhatA jAva. lo, A talavAra ! A talavAra lohI pIne dharAI gaI che. have ene khaDa khAvAnI khevanA jAgI che. e khevanA to tame ja pUrI karI zako ema cho. 78 - - saMskRtinI rasadhAra bhAga-3
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________ sana...na karatuM chUTeluM A kaTAkSa-bANa voLadAnanuM kALajuM vIMdhI gayuM. paNa jIva bacAvavo hato, ethI thUMkeluM pAchuM cATI javA sivAya chUTako ja na hato. ghelAzAha pAse khaDa vaDhAvavAnI pratijJA lenArA voLadAnane jAte ja khaDa vADhavA dvArA pratijJA bhaMga karyA vinA cAle ema ja kyAM hatuM ? samazerathI khaDa vADhavAnI pharaja pADyA bAda bhagADI mUkanAra voLadAna aMge jyAre baravALAthI madada mATe AvI pahoMcelA sAthIdAroe pUchaparacha karI, tyAre ghelAzAhe javAba vALyo ke, mAro vAlo A kAThI mArI ghoDI laIne bhAgI chUTyo. AvA sasalAno pIcho siMha samA mArAthI kaI rIte karAya ? siMhasamo huM sasalAnI pAchaLa doDuM, to mAruM sattva lAje. AvA bahAdura ghelAzAhanAM jyAM besaNAM hatAM, e baravALAnI bahAdurI ane sAthe sAthe enA sImADA pratidina vistaratA ja gayA hoya emAM zI navAI gaNAya ? kyAM bhAvanagara ane kyAM baravALA ? baravALAnA sImADA vistaratA vistaratA bhAvanagara-rAjyanI hadane jyAre gaLI javAnI taiyArI karavA mAMDyA, tyAre A vAtane rAjyanA dhaNI vajesiMgajI samakSa rajU kaI rIte karavI ? A samasyAno ukela kaLathI lAvavA eka cAraNe bhAvanagaranI kacerImAM TUMTiyuM vALIne sUI javAnuM nATaka bhajavavAnuM nakkI karyuM. ghaNI badhI jagA khullI paDI hovA chatAM ekadama TUMkuM TUMTiyuM vALIne sUtelA e cAraNane jotAMnI sAthe ja vajesiMgajIe savAla karyo : gaDhavI ! ATaluM badhuM TUMkuM TUMTiyu vALavAnI kaMI jarUra kharI ? AmAM to paga jakaDAI jAya ne ArAmanI to anubhUti ja na thAya. cAraNe moko joIne javAba vALyo. baravALAnI hada jema vistaratI jAya che, ema mAre mAruM TUMTiyuM saMkocavuM paDe che. rahevuM bhAvanagaramAM saMskRtinI rasadhAra bhAga-3 79
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________ ane baravALAnI hadamAM paga pahoLA karavA, e to vAjabI na gaNAya ne bApu ! "eTale? zuM kahevA mAMgo cho, gaDhavI. vajesaMgajIe prazna karyo. bApune mArA jevo bIjuM to zuM kahI zakavAno adhikArI hoya? paNa mane ema lAge che ke, ApaNe jo nahi cetIe, to kAla UThIne baravALA bhAvanagarane bhIMsamAM laI le to nA nahi ane navAI paNa nahi." cAraNanI A vAte vajesiMgajIne jabarI cAnaka lagADI dIdhI. eo saphALA jAgI jaIne sAbadA banI UThyA, eTaluM ja nahi, emane ema lAgI AvyuM ke, ghelAzA che to vANiyo ! paNa kSatriyane pANI pivaDAvI devAnI enI tAkAta che, ethI ene have nAthavI ja joIe ! vajesaMgajIe vinAvilaMbe baravALA para caDhAI laI javAno nirNaya karyo. sainyanI sAthe eo mAra mAra karatA baravALA tarapha dhasI gayA. paNa jyAM baravALAno aDIkhama koTa-killo najara samakSa Avyo, tyAMne tyAM ja emano joma-jusso ekadama osarI gayo. e gaDhanAM dvAra kholavAnI vAta to dUra rahI, enI ekAda kAMkarI kheravavAnI paNa emanI tAkAta na hatI, ethI saMgrAmanA badale saMdhinA mAdhyame sarahadanI samasyA ukelavA majabUra banIne emaNe samAdhAna mATe ghelAzAhane AmaMtraNa pAThavyuM. ghelAzAha kaMI anyAya-anItithI baravALAnA sImADA vistRta karavA mAMgatA na hatA. ethI maMtraNA zarU thaI. vAtacItanA dora daramiyAna vajesaMgajIne evo vizvAsa jAgI gayo ke, A viSayamAM ghelAzAha anyAya Acare ema nathI, mATe emanI para bharoso rAkhIne AgaLa vadhavAmAM vAMdho nahi Ave. vajesiMgajIe sAmethI ja eka prastAva mUkyo : ghelAzAha ! rAjyanI hada vadhAravAnI to kone icchA na hoya ! paNa bhAvanagaranI jema baravALA paNa nekI-nIti mujaba ja sImADA 80 - - saMskRtinI rasadhAra bhAga-3
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________ vadhAravA icchatuM haze, ema dhArIne tamArI para evo vizvAsa mUkavA huM taiyAra chuM ke, tamArA ghoDAnA DAbalA jeTalI bhUmi para paDe, eTalI bhUmi baravALAnI ! AvuM sImAMkana mane to maMjUra che, tamAre A viSayamAM kaMI kahevuM che? ghelAzAhe A prastAva svIkArI lIdho ane tarata ja emaNe ghoDesavArI zarU karI. baravALAnI je sImA nakkI hatI, temaja je pradeza baravALA sAthe ja joDAya e vAjabI hatuM, eTalA pradeza para azvapravAsa karavAnuM nakkI karIne baravALAthI traNeka gAu dUra jayAM khaLakhaLiyAnA nAme oLakhAto voMkaLo hato, tyAM jaIne ghelAzAhe potAnA ghoDAnI lagAma DhIlI mUkatAM ghoDo tyAM ja Ubho rahI gayo. ethI voMkaLAnI eka tarapha baravALAnI ane sAmI tarapha bhAvanagaranI sImA nakkI thaI gaI. A rIte ghelAzAha para vajesaMgajIe vizvAsa mUkIne e vAta sAbita karI batAvI ke, ghelAzAha jaina pahelA hatA, javAMmarda pachI hatA, to je baMne rAjyanI sImAbaMdhI jevI samasyAnA ukela aMge emanI para vizvAsa mUkI zakAya ne? ghelAzAha pAse vIratA ja nahotI, vaphAdArIno vAraso paNa emaNe dIpAvyo hato. eka vAra evuM banyuM ke, lIMbaDInA ThAkora harisiMhajIne dvArakAnI yAtrA karIne pAchA vaLatAM jAmanagara utaravAnuM banyuM. tyAMnA jAmasAhebe ghelAzAhanI nAmanA-kAmanAnI ghaNI ghaNI vAto sAMbhaLI hatI. ethI ghelAzAhane maLavAnI icchA emaNe jyAre vyakta karI, tyAre harisiMhajIe kahyuM ke, ghelAzAhane maLavAnI icchA thAya, e barAbara che. paNa emano svabhAva-prabhAva sAcavavo agharo che. mATe Apa maLavAnI vAta paDatI mUko, emAM ja majA che. e vIra paNa evo che, vaphAdAra paNa evo ja che. enI mAna-maryAdA jALavavI, e sahelI vAta nathI. enI amuka amuka Adato to bahu bhAre che. lIMbaDI sivAya e bIje namato nathI. game tevA moTA darabAra hoya, paNa e saMskRtinI rasadhAra bhAga-3 - - 81
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________ moTA darabAramAMya ThATha-ThaThArI ane ThassA sAthe ja pravezavAno e AgrahI che. mATe Apa ghelAzAhane maLavA bolAvavAno Agraha na rAkho, e ja sAruM che. ghelAzAhanI AvI AgavI oLakhANa maLyA pachI to jAmasAhebanI utkaMThA uparathI vadhI javA pAmI. emaNe lIMbaDInA ThAkorane eTalo badho Agraha karyo ke, eo ghelAzAhane jAmanagara pAThavavA vacanabaddha banyA vinA chUTA na paDI zakyA. lIMbaDI pahoMcIne emaNe ghelAzAne jAmasAheba sAthe thayela vAtano sAra kahI saMbhaLAvyo ane aMte potAnI vacanabaddhatAnI vAta paNa karI. badhI vigata sAMbhaLyA bAda eka dahADo ghelAzAhe jAmanagara javAnuM nakkI karyuM. A sAMbhaLIne jAmasAhebanI jAhojalAlI-prabhAva vagerenI vAto rajU karyA bAda ghaNAe ghelAzAhane evI salAha paNa ApI ke, AvA rAjavI pAse javuM hoya, to emanI AmanyA jALavavAnuM nakkI karIne ja javuM joIe. nahi to maLyA karatAM na maLavuM, e ja vadhu sAruM gaNAya. hitasvIonI A salAha sAMbhaLI laIne e to paDaze evA devAze AvuM mAnasika samAdhAna karIne ghelAzAha eka dahADo jAmanagara pahoMcI gayA. emanI jema jAmasAheba paNa vaTanA TukaDA samA ja hatA. manomana parIkSA levAnuM nakkI karIne emaNe ghelAzAhane AvakAra Apyo. ghelAzAha ThATha-ThaThArA ane ThassA sAthe pravezyA, enI sAme to koIe vAMdho na uThAvyo. paNa eo jyAre jAmasAhebane namavAnI adaba batAvyA vinA ja sabhAmAM besI gayA, tyAM ja comerathI gaNagaNATa zarU thaI gayo. lIMbaDI karatAM to jAmanagarano darabAra ghaNo moTo gaNAya. mATe lIMbaDInI jema jAmanagaranI paNa AmanyA jaLavAvI ja joIe. ghelAzAhane e bharI sabhAmAM koIe jyAre moDhAmoDha AmanyA jALavavAnI A vAta karI, tyAre to emano spaSTa pratibhAva sAMbhaLIne 82 - -+ saMskRtinI rasadhAra bhAga-3
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________ sau sanna banI gayA. emaNe kahyuM : A mAthuM lIMbaDIne ja namyuM hatuM, namI rahyuM che ane namaze. A mArI AmanyA che. Ane mAnya rAkhIne ja tame badhAe mane AmaMtyo haze, ema huM mAnuM chuM. zuM A mArI bhUla thaI gaI ! vedhaka A savAla hato. paNa Avo javAba vALavAmAM sAra na jaNAtAM parIkSA ane pArakhuM karavAnI adAthI khuda jAmasAhebe ja bAkInI bAjI saMbhALI letAM eka navI ja darakhAsta mUkI : ghelAzAha, jAmanagara tamArI sevA icchI rahyuM che. havethI tame jAmanagarane sevA ApavAnuM svIkAro, to tAMbAnA patarA para tamArA nAme pAMca gAma lakhI ApavAnI mArI taiyArI che. rAjya-lobhane uzkerI mUke, evI A mAgaNI-lAgaNIthI jarAya vicalita banyA vinA vaLatI ja paLe ghelAzAhe kahyuM ke, jAmasAheba ! mAgAM dIkarI hoya tyAM sudhI ja mUkI zakAya, jyAM e dIkarI vahu banI jAya, pachI AvAM mAgAM zobhe nahi, lIMbaDInI zItaLa chAyAmAM jIvana vitAvyuM che. Apa pacAsa gAma ApavA mAMgo, toya lIMbaDInI cAkarI huM kaI rIte choDI zakuM? vaphAdArI visarI jaIne huM bevaphA banuM, ema Apa paNa icchatA nahi ja ho. mATe AvI koI vAta have AgaLa na vadhe, ema huM icchuM chuM. jAmasAhebanI agana parIkSAmAM vadhu jhaLakIne bahAra AvelA ghelA zAhanA mukha paranuM vaphAdArInuM teja joIne jAmasAheba aMjAI gayA. temane thayuM ke, AvI vaphAdArI meLavavA to jAmanagare hajI ghaNA tapajapa karavAM paDaze. ghelAzAhanI nekaTeka para khuda khuza thaI gayelA jAmasAhebanI pAsethI mAnabhera vidAya thaIne ghelAzAha jyAre hemakhema baravALA pahoMcyA, tyAre ja lIMbaDInA ThAkora harisiMhajIe saMtoSano zvAsa lIdho. aMgrejI-hakUmatanA tyAre hajI pAyA naMkhAI rahyA hatA, e pAyAne saMskRtinI rasadhAra bhAga-3 + - 83
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________ UMDA utArIne ene majabUta banAvavA aMgreja sAhebo tareha tarehanA mAyA-prapaMca ramatA ane evA evA bhedI-bUha apanAvatA ke, emAM rAja-rajavADA ke ThAkoro AbAda phasAI jatAM. ane e bUhonA bhedabharama samajAI gayA bAda jyAre emAMthI chaTakavA mathatA, tyAre to potAnA gaLe bhiDAvI devAyelo e gALiyo vadhu majabUta banIne evI bhIMsamAM laI leto ke, e bhIMsa mane ke kamane sahana karavI ja paDatI. AvA aneka bUka-dAvapecamAMno ja eka dAva hato. "pharatI pezakazI" no! Ano artha evo thato hato ke, rAjyanI pharatAM je gAmo hoya, e gAmadITha amuka rakama TharAvIne aMgrejo e rakama vasUla karI zake. varase varase AvI "pezakazI'nuM svarUpa badalAtuM rAkhavA ane manamAnI rakama ugharAvI zakavAnI bArI khullI rAkhavA aMgrejo "pharatI pezakazI' bAMdhavAnI vAtane vaLagI rahetA, jyAre darabAra-ThAkoranA DAhyA kAmadAro kAyamI pezakazI'no prastAva rajU karatA. eka vAra lIMbaDInA ThAkora harisiMhajIne aMgreja hakUmata vatI vokarasAheba maLavA AvyA. mIThI mIThI vAto karIne vokarasAheba baravALAnAM batrIsa gAmonI pezakazI bAMdhavAnuM harisiMhajI pAse kabUla karAvI gayA. A prastAva ghelAzAhanI jANa bahAra nakkI thayo hovAthI emane ghaNuM duHkha thayuM. eo tarata ja lIMbaDI darabAra samakSa pahoMcI gayA. vokara sAhebanI chAvaNI hajI lIMbaDI gAmanI bahAra ja hatI, ethI pezakazInI sIdhI ja vAta jANI laIne emaNe kheda vyakta karatAM kahyuM ke, darabAra ! utAvaLa thaI gaI. pezakazI bAMdhavI ja paDe, to kAyamI bAMdhavI hatI. pharatI pezakazI bAMdhavAthI to varase-dahADe aMgrejo rakama vadhAratA ja jaze. Ape mane teDAvI lIdho hota, to AvuM thavA deta nahi. thoDo vicAra karIne ghelAzAhe kahyuM : paNa hajI kaMI bagaDyuM nathI. vokarasAhebanI chAvaNI hajI lIMbaDImAM ja che. huM abI ne abI jaIne 84 - -+ saMskRtinI rasadhAra bhAga-3
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________ bagaDelI bAjI sudhArI AvuM chuM. ATalI vAta karIne ghelAzAha sIdhA ja vokarasAheba samakSa khaDA thaI gayA. vaNika buddhi dharAvatA ghelAzAhane AvelA joIne vokarasAheba jarAka sAvadha banI gayA. tyAM to ghelAzAhe prastAva mUkyo ke, vokarasAheba ! lIMbaDI darabAra sAthe pezakazIno je dastAveja lakhAyo che. e mAre jovo che. huM baravALA khAteno kAmadAra hovAthI e dastAveja para mArI paNa sahI hovI joIe, to ja e dastAveja sAco sAbita thAya. ghelAzAhanI A vAta sAMbhaLIne vokarasAhebe bhoLAbhAve dastAvejano e kAgaLa ghelAzAhanA hAthamAM mUkyo. sahI karavAnA bahAne hAthamAM AvelA e dastAvejane vAMcyA vinA ja eno DUco vALI daIne ghelAzAhe e DUco moMmA cAvIne peTamAM utArI dIdho. ane eTaluM saMbhaLAvIne eo potAno ghoDo doDAvI gayA ke, sAheba dastAveja levo hoya, to levA mATe have baravALA AvavuM paDaze. vokarasAhebane khyAla AvI gayo ke, vANiyo potAne ThagI gayo! ethI emaNe phoja laIne baravALA sudhI lAMbA thavAnuM nakkI karyuM. mArate ghoDe eo baravALA pahoMcyA, paNa tyAM to gaDhanA daravAjA baMdha thaI gayA hatA. e daravAjA kholavA koI paNa hisAbe zakya na jaNAtAM aMte vokarasAhebe saMdhi samAdhAna mATe ghelAzAhane AmaMtraNa pAThavyuM. baLathI kArya siddha thaI zake ema na hatuM. ethI ghaNI ghaNI carcAvicAraNAnA aMte ghelAzAhe jyAre pharatI pezakazI mATe taiyArI na ja dAkhavI, tyAre vokarasAhebe kaLa-lobha-lAlaca darzAvatA evA prastAva rajU karyA ke, ghelAzAha ! 10 gAmo tamArA nAme judAM tAravI dauM, paraMtu bIjA gAmonI pharatI pezakazI mATenA dastAveja para tame sahI karIne Apo. AmAM tamane maLanArA lAbhano to koI pAra ja nathI. A prastAvane ThukarAvI detAM ghelAzAhe kahyuM : meM mAthe lIMbaDInA dhaNIne dhAryA che, mAre lUNaharAma nathI banavuM. lIMbaDI to mArI sAta saMskRtinI rasadhAra bhAga-3 - - 85
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________ peDhIne pALaze-poSaze. mATe bAMdhavI ja hoya, to kAyamI pezakazI bAMdhavAnuM hajI vicArI zakAya. 22 hajAranI kAyamI pezakazI lIMbaDInA nAme kAyamI jamA lakhI ApavAnI taiyArI hoya, to ja A prazna pate ema che. ghelAzAhanI makkamatA AgaLa vokarasAhebane paNa namatuM toLavuM paDyuM. A prastAva svIkRta thatAM ghelAzAhanI vaNika buddhi ane vaphAdArI TheraThera gIta banIne gavAvA mAMDI. vokarasAheba pAse paNa dhAryuM karAvanAra ghelAzAhane adAvatiyAoe dADhamAM rAkhIne eka vAra suratanA kalekTara dvArA voranTa kaDhAvyuM. ethI ghelAzAhane surata javuM paDyuM. baravALAthI AvelA ghelAzAha suratamAM pravezyA, barAbara e ja TANe surata zaheramAM evo gokIro macyo ke, doDo, bhAI doDo, sarakArI tijorI lUMTIne miyANA bhAgI javA mAMge che, emane pakaDIne tijorI bacAvavA sau sAbadA bano. kalekTare kayA gunAsara voranTa kADhIne potAne surata AvavAnI pharaja pADI hatI, e hajI jANavAnuM bAkI hatuM, tyAM ja madada mATeno Avo sAda sAMbhaLIne ghelAzAha kaMI bAyalAnI jema besI rahe kharA? eo dhiMgANuM macAvIne tijorI bacAvavA jyAM taiyAra thaI gayA, tyAM ja emanA mANasoe emane aTakAvatAM kahyuM ke, ApanI sAme jeNe voranTa kADhyuM che, Apane je jelabhegA karavA mAMge che, evI sarakAranI tijorI lUMTAtI hoya to ene bacAvavAnI hoya ke, vadhu lUMTAvI devA mathavAnuM hoya? mATe dhiMgANe caDavAnI jarAya jarUrata nathI. A khela to prekSaka banIne joyA karavAno ja hoya ! A sAMbhaLIne ghelAzAhe kahyuM ke, sAco rajapUta rADa-sAda paDatAM ja jhAlyo rahI zake kharo? lUMTArAnI sAme paDavuM, e ja mAro dharma che. e tijorI game tenI hoya e mAre jovAnuM nathI. mAre to lUMTArAnI sAme ja lAla AMkha karavAnuM kartavya adA karavAnuM che. ATaluM kahIne ghelAzAha 86 - -+ saMskRtinI rasadhAra bhAga-3
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________ dhiMgANe caDyA ane miyANA pAsethI AnA-pAI sAtheno tamAma mAla parata lAvIne sarakArI adhikArI samakSa rajU karI dIdho. ghelAzAhanI AvI bahAdurInI vAta sAMbhaLatAM ja kalekTaranI AMkha UghaDI gaI, ene thayuM ke, adAvatiyAe cokkasa khoTI kAnabhaMbheraNI karIne mArI pAse voranTa kaDhAvyuM lAge che. AvA bahAdurane to mAre biradAvavo joIe. potAne pakaDanArI sarakAranA jorajulamano vicAra karyA vinA lUMTArAnI sAme lAla AMkha karavAnuM kartavya adA karanArA ghelAzAha gunegAra hoI ja na zake. kalekTare ghelAzAhanI mAphI mAMgIne zAbAzI ApavA pUrvaka emane mAnabhera vidAya ApI, tyAre A adAvatiyAo mATe DhAMkaNImAM pANI laIne DUbI maravA jevo ghATa ghaDAyo ane ghelAzAha jANe prajAnA snehasarovaramAM sahelagAha mANatA tarI rahyA. lIMbaDInA dhaNI harisiMhajIne vaphAdAra rahevAnI Teka jALavavA khAtara svArthanA-lAbhanA keTalAya sodAone saharSa jatA karanArA ghelAzAha sthAnakavAsI jaina hatA, emaNe lIMbaDImAM sthAnaka upAzraya baMdhAvyAno paNa ullekha upalabdha thAya che. lAlaghUma udayakALa ane madhyAhna kALa dharAvanAruM emanuM jIvana asta samaye lAlI gumAvIne aMdhakAra grasta baneluM jovA maLatAM ane "rAjA-vAjA ne vAMdarAnI kahevata sAMbharI AvatAM evo prazna jAgyA vinA nathI raheto ke, rAjA mitra kena daSTa zruta vA? rAjA vaLI mitra banyo rahe, evuM koNe sAMbhaLyuM ke joyuM che, to khuda harisiMhajI jevA ghelAzAha viruddha kAnabhaMbheraNInA bhoga banI bese, emAM Azcarya zuM? lIMbaDImAM eka ghaTanA evI banavA pAmI ke je aMte ghelAzAhe jIvanabhara kamAyelI AbarUnI dhULadhANI karanArI nIvaDI. lIMbaDImAM eka zeTha-kuTuMba vasatuM hatuM. badhI rIte e samRddha hatuM. saMskRtinI rasadhAra bhAga-3 + ja 87
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________ e zeThanA dIkarA vere dhAMdhalapura rahenArA eka zeThanI putrIno vivAha nakkI thayo. durbhAgyanA yoge zeThano e dIkaro A pachI to thoDA ja mahinAmAM gujarI gayo. dhAMdhalapuranI e kanyAnAM lagna hajI levAyAM na hatAM, chatAM zeThano dIkaro gujarI jatAM e kanyAnA pitA dhAMdhalapurathI lIMbaDI AvyA. kharakharo patAvIne pAchA pharavAnA avasare zeTha-kuTuMbe emane vinaMtI karI ke, zeTha ! na banavAnuM banI gayuM. mArA dIkarAnA bhAgyamAM tamArI dIkarInAM lagna nahi lakhAyAM hoya, paNa have eTaluM ja sacavAya to sAcavajo ke, tamArI e dIkarInAM lagna lIMbaDI sAthe na goThavatA. jethI e dIkarI joIne amArA badhA sagA-vahAlAone gujarI gayelA dIkarAnI vAta vAraMvAra yAda na AvyA kare. : A vAta vAjabI hatI, chatAM dhAMdhalapuranA zeTha tyAre ne tyAre ja ene svIkArI laIne kaI rIte vacanabaddha banI jAya ? emaNe kahyuM ApanI vAta sAva sAcI che. Avo lagna-saMbaMdha yogya na gaNAya. mATe A aMge jarUra vicArIzuM. lIMbaDInA zeTha-kuTuMbane to vacana-baddhatA khapatI hatI. vaLI paisAnuM jora paNa emanI pAse hatuM. ethI eo jarA AvezamAM AvIne bolI gayA ke, AmAM vicAravAnuM vaLI zuM hoya ? AmAM to hA ja pADI devAnI hoya ne ? amAruM ATaluM vacana paNa mAnya na rAkho, e vaLI kevuM ? to AnuM sAruM pariNAma nahi Ave. jo2-julamI ane johukamI jemAM DokAI rahI hatI, evI A vAta sAMbhaLIne dhAMdhalapuranA zeThe paNa jarAka garamI sAthe kahyuM : huM kyAM nA pADuM chuM. paNa atyArathI ja tame mane bAMdhI levA mAMgo, to mArAthI kaI rIte baMdhAI javAya ? bhAvimAM AgaLapAchaLanA saMjogo kevA UbhA thaze, e huM atyArathI ja kaI rIte kaLI zakuM ? mATe atyAre ja vacanabaddha banI jatA pUrve mAre hajAra vAra vicAravuM paDe. ~ saMskRtinI rasadhAra bhAga-3 88 20-
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________ zeTha-kuTuMbavALAe vadhu paDatI chUTa laIne saMbhaLAvI dIdhuM. atyArathI ja vacana ApI do to ame nizciMta banI jaIe, bAkI tame jo dIkarIne lIMbaDImAM ja varAvavAno Agraha rAkhazo, to pariNAma sAruM nahi ja Ave, e paNa lakhI rAkhazo. dhAMdhalapuranA zeTha paNa kaMI kama na hatA. vaTa ane toramAM AvI jaIne emaNeya sApha-sApha saMbhaLAvI dIdhuM ke, tamArI johukamI tamane ja mubAraka ! jo tame amane bAMdhI ja levA mAMgatA ho, to lakhI rAkho ke, to to mArI dIkarInAM lagna have lIMbaDI sivAya bIje nahi ja thAya. ATaluM kahIne dhAMdhalapuravALA zeTha vidAya thaI gayA. sUtA sApane pote chaMcheDIne AvyA hatA. have to vaTane khAtara paNa dIkarIno saMbaMdha lIMbaDI sAthe ja bAMdhavo paDe ema hovAthI eo vicAre caDyA ke, zeThakuTuMbavALA sAthe saMbaMdha bagaDe, enI jarAya paravA karyA vinA mArI putrInuM mAMguM svIkAre, evo bahAdura beTo to ekamAtra ghelAzAhano ja che. jo ghelA zAhano dIkaro mAnabhA mArI dIkarInuM mAMguM svIkAre, to ja mArI AbarU Take. ane A mATe to mAre vaDhavANanA ThAkorane ja samajAvavA paDe. kAraNa ke vaDhavANanA ThAkora sAthe ghelAzAhanA saMbaMdho sArAmAM sArA che. emanuM vacana koI paNa hisAbe ghelAzAha uthApe nahi. manamAM cAlelI AvI gaDamathalanA aMte dhAMdhalapuravALA zeTha tarata ja vaDhavANa pahoMcI gayA. lIMbaDImAM thayela badhI ja vAtacIta ThAkora samakSa khullA dile karyA bAda aMte vaDhavANa ThAkoranA paga pakaDatAM e zeThe eTaluM ja kahyuM ke, Ama mArI AbarUne aNanama rAkhavI, e have to ApanA hAthanI ja vAta gaNAya. Apa jo mArI putrInuM mAMguM svIkArI levA ghelAzAhane samajAvI zako ane A mATe hA paDAvI zako, to ja mArI AbarU jaLavAI zake. zeThane pUrepUro vizvAsa ApIne vidAya karyA bAda eka di' vaDhavANanA ThAkore ghelAzAhane yAda karyA. harakhAte haiye hAjara thaI gayelA ghelA saMskRtinI rasadhAra bhAga-3 89
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________ zAhe pUchyuM : mane yAda karyA badala AnaMda. koI kAma mATe mane yAda karyo hoya, to pharamAvo zI AjJA che ! kArya bhaLAvavA mATe ja ThAkore ghelAzAhane yAda karyA hatA, paNa e kArya kaMI nAnuM sUnuM nahotuM. ethI ghelAzAhane vacanabaddha banAvyA vinA kArya kaI rIte bhaLAvI zakAya ? ThAkore kahyuM : ghelAzAha pahelAM vacana Apo ke, kArya thaze ja. to pachI vizvAsapUrvaka kArya bhaLAvI zakAya. ThAkora samakSa vacana-baddha banatAM ghelAzAhe kahyuM ke, mane evo pAko vizvAsa che ke, lIMbaDI-darabAranI sevA khaMDita na ja thAya, evuM ja ApanuM kArya haze. Apa je kArya pharamAvazo, ene jAnanA jokhame ane jIvananA bhoge pAra pADavA huM vacanabaddha banuM chuM. ghelAzAhane evI to kalpanA ja kyAMthI Ave ke, dhAMdhalapuranA zeTha potAnI dIkarI lIMbaDI paraNAvavAnI Teka jALavavA vaDhavANa AvIne badhI bAjI racI gayA haze ane e bAjInA eka pyAdA tarIkeno khela potAne bhajavavo paDaze. ThAkore tarata ja kArya bhaLAvatAM jaNAvyuM ke, mane vacana Apo ke, dhAMdhalapuranA zeThanI dIkarInuM mAguM dIkarA mAnabhA mATe Avaze, to eno saharSa svIkAra thaI ja jaze. basa, A sivAya bIjuM kaI mane na khape. Aje pahelI vAra ke chellI vAra A mAMgaNI mUkI rahyo chuM. e pAchI nahi ja ThelAya, evo mane AkaMTha vizvAsa che. ThAkoranI A vAta sAMbhaLatAM ja ghelAzAha vicAramagna banI gayA. kAraNa ke A vAtano svIkAra karavo, eno artha ja e thato hato ke, lIMbaDInA zeTha-kuTuMbanI aprIti vahorI levI ane A aprItinA chAMTA lIMbaDInA ThAkora harisiMhajI sAthenA sneha-saMbaMdho para paNa UDyA vinA na ja rahe. AvI saMbhAvanA avazyabhAvi hovA chatAM vacanabaddha banI cUkyA hovAthI ghelAzAhe vaDhavANanI vidAya svIkAratA pUrve eTaluM ja kahyuM ke, koI paNa bhoge ApanuM vacana huM pALIza ja. mATe nizciMta banI javA Apane vinaMti. saMskRtinI rasadhAra bhAga-3 02
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________ A pachI ghaTanAkramanA cakroe bahu ja jhaDapabhera cakrAvA lIdhA. dhAMdhalapuranA zeThe potAnI dIkarI mATe mUkeluM mAMguM ghelAzAhe putra mAnabhA mATe svIkArI lIdhuM. ethI tarata ja lIMbaDInA zeTha-kuTuMbe ghelA zAhane punarvicAra karavA AmaMtryA. ghelAzAha lIMbaDInA e zeThanI uparavaTa javA mAMgatA na hatA, ema dhAMdhalapuranA zeThanA svIkArelA mAMgAne phoka karavA paNa mAMgatA na hatA. ethI vacalo mArga kADhatAM emaNe kahyuMH zeTha! to ema vicArIe ke, jAna lIMbaDIthI na joDatAM baravALAthI joDIe. bAkI huM vacanabaddha banI cUkyo chuM. ethI A lagna to phoka na ja karI zakuM. vaDhavANanA ThAkora sAthe paNa huM vacanabaddha banI cUkyo chuM. mArI A majabUrIno vicAra karIneya A vacalo mArga kabUla rAkho, to ApaNo saMbaMdha bagaDatAM aTakI jAya. ghelAzAhanI kAkalUdI bharI A vAta para thoDo paNa vicAra karavAnI taiyArI jyAre zeTha-kuTuMbe na ja darzAvI, tyAre game tevA bhAvine svIkArI levAnI taiyArI sAthe vacanabaddhatAnI vaphAdArI jALavI jANavA ghelA zAhe khumArIpUrvaka tyAM ne tyAM ja saMbhaLAvI dIdhuM ke, zeTha! to lakhI rAkho ke, jAna have lIMbaDIthI ja caDaze. dhAMdhalapuranA zeThanI dIkarIne mAnabhA sAthe paraNAvIne kevA vaTapUrvaka huM mAnabhAnI jAna lIMbaDI teDI lAvuM chuM, e paNa have tame joI lejo . vAtamAMthI vAda, emAMthI vaTa ane vaTamAMthI vera-virodhanI Aga pedA karanAro e lagnaprasaMga to vaTa ke sAtha pAra paDI gayo. paNa enI sAthe ja e bhayAnaka-bhAvinAM evAM bIja dharatImAM dharabAyA ke, kalpI na zakAya, eTalA TUMkA gALAmAM ja potAno vipAka darzAvavA ghelA zAhanuM dhanotapanota kADhI nAkhIne e bIja gheghUra bAvaLiyo banI janAra hatuM. hAryo jugArInI jema bamaNuM ramavA mATenI sogaThI mAravA rUpe zeTha-kuTuMbe lIMbaDInA ThAkora samakSa eka vAta mUkI : ghelAzAhe to mAruM saMskRtinI rasadhAra bhAga-3 -
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________ nahi, ApanuM, lIMbaDInuM paNa nAka kApyuM gaNAya. badhAnI uparavaTa thaIne e dhAMdhalapuranI lADIne laI AvIne ja jaMpyo. have ApaNeya emanuM nAka vADhavuM ja joIe. meM cha lAkha jevI rakama lIMbaDI rAjyane dhIrI che. e tamAma rakama mApha karI devAnI mArI taiyArI che. paNa eka zarate ke, Apa koI paNa trAguM ke tarakaTa racIne eka vAra ghelAzAhane jela bhego karo. A sAMbhaLIne harisiMhajI hacamacI UThyA. paNa che lAkha mApha karavAnI lAlacane vaza thaIne lobhanA mAryA eoe eka kAvataruM racyuM. e mujaba ghelAzAhane rAjya taraphathI lIMbaDI AvavAnuM AmaMtraNa pAThavavAmAM AvyuM. AmaMtraNano avilaMbe svIkAra karIne teo lIMbaDInA rAja darabAramAM pravezyA. harisiMhajInuM siMhAsana khAlI joIne emaNe pUchaparacha karavA mAMDI. tyAM ja Araboe emane keda karI lIdhA. thoDI vAramAM ja badhI paristhiti pAmI jaIne emaNe vinaMtI karI ke, jemanI sevAmAM jiMdagI pUrI thavA AvI, e ThAkoranAM mane eka vAra darzana karavAnI to taka Apo. | ThAkora to uparanA mALe jaIne chupAI gayA hatA. ghelAzAhanA mAM sAme moM meLavIne UbhA rahevAnI hiMmata ja emanAmAM rahI na hatI. emane evo bhaya satAvI rahyo hato ke, ghelAzAhanA siMha jevA ruAbanI sAme sasalA samA pote TakI ja nahi zake. AvA bhayathI uparanA mALethI nIce UtaravAnI emanI taiyArI na hatI. barAbara A TANe ja eka cAraNa kavi rAjasabhAmAM pravezyo, mAravADamAMthI Avelo e kavi AkhAbolo hato. badhI vigata jANavA maLatAM enA romerome Aga pedA thaI. eNe eka hAkoTo pADIne ThAkora harisiMhajIne nIce UtaravAno sAda dIdho. ThAkora thoDAM pagathiyA nIce UtarIne aTakI gayA. cAraNe siMhasAde Thapako ApatAM gItamAM gAyuM ke, he bApA harisaMga ! te ghelAzAhanA page nahi, eka siMhanA page sAMkaLa nAkhI che, have keTalAMya ziyALiyAM sasalAM lIMbaDIne khedAna 92 - - saMskRtinI rasadhAra bhAga-3
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________ medAna karavA doDyA na Ave to mane kaheje. cokkasa tArA vinAza kALe ja tane AvI viparIta buddhi sujhADI che. hajI paNa kaMI bagaDI gayuM nathI, tuM siMhane chUTo mUkI de. nahi to ziyALa ane sasalAM tane gherI leze. cAraNanA A bolane ThAkora sAMbhaLI na zakyA. emanuM kALajuM kapAI gayuM. emaNe cAraNa-kavine hAtha joDIne kahyuM : mane kSamA Apo. Aga jevI AvI AgAhI mArAthI saMbhaLAtI nathI. ghelAzAhane huM kedamukta karavA taiyAra chuM. paNa tame prasanna thAva ane jamavA padhAro. kavinA duHkhano ane kopano pAra na hato. ghelAzAha paranI AvI Apatti joIne emanI AMtaraDI kakaLI UThI hatI. emaNe kahyuM : bhale jamavA TANuM thaI gayuM, paNa ahIMnAM anna-jaLa mAre harAma che. Ama kahIne e kavi-cAraNa cAlatA thayA. harisiMhe kedamukta karavAnuM vacana to ApyuM hatuM. paNa pAchuM svamAna ADe AvyuM. emaNe jAhera karyuM ke, 3 lAkha rUpiyAno daMDa bharapAI kare, to ghelAzAhane kedamukta karavAnI mArI taiyArI che. siMha kadI kedamAM purAyelo rahe kharo ? ghelAzAha pAse 3 lAkha rokaDA to kyAMthI hoya? emaNe 60 hajAranA dAgInA, potAnA nAme hatuM e pIpariyuM gAma bIjA 60 hajA2nA badale, ane potAnA dIkarA : ATaluM lIMbaDInA nAme lakhI ApIne vaDhavANanA ThAkora-mitra pAsethI thoDI rakama uchInI laIne te ApyA bAda bAkInI rakama UbhI karavA emaNe bhAvanagara bhaNI kadama uThAvyAM. ghelAzAhe bhAvanagaranA dhaNIne badhI vAta karI, to emaNe bhAvanagaranA kArabhArI banI javAnI lAlaca darzAvI, paNa ghelAzAha ene jarIka paNa vaza na thayA. emanI mAMgaNI to eka e ja rahI ke ApI zako to mane udhAra rakama Apo. ghelAzAhanuM bhAvanagara bhaNInuM gamana sAMbhaLIne lIMbaDI ThAkorane phALa paDI ke, e vANiyo bhAvanagara bheLo bhaLI jaze, to lIMbaDInuM saMskRtinI rasadhAra bhAga-3 - 93
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________ dhanotapanota kADhI nAkhaze, lIMbaDIne bhAvanagarano eTalo badho Dara lAgyo ke, harisiMhajIe ghelAzAhane tarata ja bolAvI laIne daMDa mApha karI dIdho. daMDa rUpe maLelI rakama paNa emaNe tarata parata karI dIdhI. paNa pIpariyuM gAma to pAchuM na ja ApyuM. A rIte nirdoSa sAbita thaIne ane vaphAdArInA vAvaTAne aNanama rAkhIne ThIkaThIka saMtoSa sAthe lIMbaDInI vidAya laI ghelAzAhe baravALA tarapha prayANa karyuM. paNa bhAvinA lekha kaMI vicitra ja hatA. vacamAM raMgapura pAsenA gAmamAM emaNe rAtavAso karyo. beMjAra nAmanA e gAmaDAmAM rahetA dhIrubAne emaNe dharamanAM bahena tarIke mAnelA. ItihAsa kahe che ke, dharamanI A bahene ja chelle chelle dago daIne bhojanamAM jhera bheLavI dIdhuM. e jherano bhoga banIne e gAmaDAmAM ja mRtyu pAmelA ghelAzAhanuM eTaluM sadbhAgya ke, emanA zabano agnisaMskAra mAnabhera baravALAnI e dharatI para thavA pAmyo. A badho itihAsa baravALAnI oLakhANa mATe joDAtAM-bolAtAM ghelAzA A zabdanA zravaNe vIratA ane vaphAdArI jyAM aNanama vAvaTAnI jema laherAI rahelI jaNAya, evI A ghaTanA jANyA bAda tAjo na thAya, to ja navAI gaNAya. - saMskRtinI rasadhAra bhAga-3
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________ anokhI aDagatA 12 aMgrejI sattA AMdhInI jema phelAvavA jhAMpA nAMkhI rahI hatI, e divasonI A eka ghaTanA e vAtanI pUrI pratIti karAvI javA samartha che ke, asalI rAjatejano jhagamagATa kevo divya ane bhavya hato ! aMgrejonI pAse sattAnuM je teja hatuM, e asalI nahotuM ke emAM koI svAbhAvika jhagamagATa nahoto. chatAM evI jAtanA dekhAva ane dekhADApUrvakano AbhAsa Ubho karavAmAM eo potAne saphaLa mAnI rahyA hatA ke, jANe sAcuM rAjateja aMgrejasattA sivAya bIje hoI zake ja nahi ! I.sa.1881 AsapAsanAM varSomAM aitihAsika zahera vaDhavANamAM ThAkora dAjIrAjajIno sattAsUrya prakAzato hato. eo svAbhimAnI ane khamIravaMtA rAjavI hatA. Ama chatAM aMgreja zAsananI amuka AmanyA to jALavyA vinA cAle ema ja nahotuM. kAraNa ke aMgrejonI hAkadhAka evI jamAvaTa sAdhI rahI hatI ke, eo paradezI hovA chatAM jyAre rAjyanI mulAkAta levA Ave, tyAre rAjavI hovA chatAM emanA svAgatamAM hAjarI ApavI, amuka aucitya jALavavuM vagere nirdhArita maryAdAonuM pAlana karavuM, dAjIrAjajI mATe paNa pharajiyAta banatuM. Ama chatAM paNa teo rAjya ane rAjavI tarIkenuM gaurava khaMDita na thAya, e rIte ja maryAdA-pAlana mATe makkama rahetA. jo jarAka paNa saMskRtinI rasadhAra bhAga-3 - - 95
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________ gaurava khaMDita thAya evuM lAgatuM, to teo aMgreja sattAne paNa sAcesAcuM saMbhaLAvI devAmAM jarAya acakAtA nahi. vaDhavANa rAjyanI mulAkAta mATe eka aMgreja amaladAranuM Agamana nakkI thayuM. kayA divase, kayA samaye, kayA raste aMgreja amaladAranuM Agamana thaze, e darzAvato patra paNa AvI gayo. ethI dAjIrAjajI to samayasara je rastethI amaladArano rasAlo vaDhavANamAM pravezavAno hato, e dhoLIpoLanA nAke khaDA thaI gayA. ane aMgreja amaladAranA AgamananI rAha jovA mAMDyA. nakkI karelo samaya vItavA AvavA chatAM amaladAranA AgamananI eMdhANI na jaNAI, tyAre ThAkore pUchaparacha karavA mAMDI, tyAM to sAmethI ja aMgreja amaladAra vatI evA samAcAra laIne eka saMdezavAhaka Avyo ke, amaladArasAheba to vaDhavANamAM pravezI gayA che ane ThAkora dAjIrAjajInI rAha joI rahyA che. A saMdezo sAMbhaLIne dAjIrAjajIe kahyuM : AvuM bane ja nahi ne! huM ahIM kyArano Ubho chuM. A rastethI teo AgaLa vadhyA hoya, to mane khabara paDyA vinA rahe ja nahi. nirdhArita kAryakrama mujaba teo dhoLIpoLanA daravAjethI ja pravezavAnA hatA, to zuM teo bIjA koI daravAjethI pravezI gayA ? saMdezo lAvanAre sattAvAra jaNAvyuM ke, hA. teo khAMDIpoLa daravAjethI pravezI gayA che ane ApanI rAha joI rahyA che ! A samAcAra Apane pahoMcADavA ja huM ahIM Avyo chuM. dAjIrAjajIe sAzcarya pUchyuM : paNa A rIte daravAjo badalavAnuM kaMI kAraNa? patramAM jaNAvyA mujaba svAgatanI badhI taiyArI sAthe huM dhoLIpoLanA A daravAje AvIne kyAranI rAha joI rahyo chuM. saMdezavAhake sAva sAhajika rIte javAba vALyo : kAraNa to bIjuM kiMI nahi ! kAraNa gaNo to amaladArasAhebanI marajI ! emane thayuM ke, dhoLIpoLa daravAjethI pUrve aneka vAra praveza karyo che. ethI A - saMskRtinI rasadhAra bhAga-3
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________ vakhate khAMDIpoLanA daravAjethI praveza karIe. dvAra-palaTAnuM A kAraNa sAMbhaLatAM ja dAjIrAjajInuM rAjateja prakAzI UDyuM. emaNe amaladAranI zehazarama rAkhyA vinA kahI dIdhuM ke, A rIte rasto badalI devo, e to vaDhavANa rAjyanuM apamAna gaNAya. eka aMgreja amaladAra A rIte lakheluM bhUMsI nAkhe ane zaheramAM pravezI jAya ene kaI rIte calAvI levAya? - rAjatejathI dajhADI jato A javAba sAMbhaLIne saMdezavAhaka sanna thaI gayo. e javAba Ape ke vinaMtI kare, e pUrve to dAjIrAjajIe manomana eka vicitra nirNaya laI letAM makkamatApUrvaka jaNAvyuM ke, A rIte mArA rAjyanuM je apamAna kare, e amaladAra hoya toya evA sAhebane maLavAnI mArI taiyArI nathI. ame emane pUrA sanmAna sAthe praveza karAvavA mAMgatA hatA. ane maLavAnI ghaNI ghaNI AzAo paNa sevI hatI. paNa zuM thAya, jyAM amaladAra thaIne sAhebe ja AvuM apamAna karyuM, tyAM have to kaI rIte mArAthI maLavA AvI zakAya? ATaluM cokhecokhkhuM saMbhaLAvI daIne dAjIrAjajI potAnA mahela tarapha javA cAlI nIkaLyA. vAtAvaraNamAM gaMbhIratA ane gamagInIbharyo sannATo chavAI gayo. saMdezavAhakane ja nahi, vaDhavANanI prajAne paNa ema thaI gayuM ke, ThAkora baLavAnanI sAme baLavAnuM bIja vAvI rahyA che. AnuM pariNAma sAruM AvavAnI saMbhAvanA na ja rAkhI zakAya. aMgreja amaladArane maLyA vinA ja dAjIrAjajI rAjamahelamAM pahoMcI gayA, A samAcAra sanasanATI banIne pUrA vaDhavANamAM phelAI gayA. saMdezavAhaka dvArA A samAcAranI sattAvAra jANakArI maLyA bAda aMgreja amaladArano krodha paNa bhabhUkI UThyo : ThAkora jevI mAmUlI sattA dharAvatI vyakti AvuM haDahaDatuM apamAna kare, ene koI paNa rIte sAMkhI na levAya. aMgreja sattAnI sAme karelA AvA apamAnano badalo lIdhA vinA mane cena nahi ja vaLe. saMskRtinI rasadhAsabhAga-3 -
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avo koI prasaMga bane, to enI phariyAda rAjakoTanI koThImAM sattAnAM sUtro saMbhALatA poliTikala ejanTa samakSa e vakhate karavAmAM AvatI. vaDhavANathI rAjakoTa kaMI bahu dUra nahotuM. ethI aMgreja amaladAre eka phariyAda-patra rAjakoTa pAThavavAnuM nakkI karyuM. apamAnanI Agane e patramAM ThAlavavAmAM AvI. rajane gaja svarUpe rajU karatI phariyAdanA kAraNe Aga ane aMgArA samo dAhaka e patra rAjakoTa avilaMbe pahoMcADavAmAM Avyo. e patra vAMcatAM vAMcatAM eka vAra to poliTikala ejanTa paNa gussAthI lAlacoLa banI gayA : are ! A to aMgreja zAsananuM apamAna gaNAya ! AvA apamAna badala dAjIrAjajIne sakhata zikSA maLavI ja joIe. krodhathI dhUMdhavAI UThelA poliTikalane ThaMDA pADavA koI sAthIdAre zANI-sAcI salAha ApI ke, A patra upara ja badho madAra na bAMdhI zakAya. dAjIrAjajI pAsethI paNa A phariyAdanA saMdarbhamAM khulAso mAMgavo joIe. pachI ja AgaLanuM pagaluM vicArI zakAya. poliTikala ejanTanA gaLe A salAha UtarI jatAM emaNe tAkIda patra pAThavIne dAjIrAjajIne khulAso pAThavavA anurodha karyo. dAjIrAjajInI kalpanA bahAra kazuM nahotuM. emane khAtarI ja hatI ke, meM je javAba vALyo che, enA pratyAghAta to paDavAnA ja ! paNa khoTuM kaMI ja karyuM nahotuM, ethI pote nizcita hatA. poliTikala ejanTano koI patra Ave, enI rAha joIne ja dAjIrAjajI beThA hatA. tyAM Avo patra maLatAM emanI khumArI ora vadhI gaI. maukhika rIte thayelI vAtane lekhita rUpe rajU karavAno kasoTIbharyo takAdo upasthita thavA chatAM jarAya vicalita banyA vinA emaNe javAbamAM jaNAvyuM ke, "sarakArI dhArAdhoraNa mujaba AvI mulAkAta vakhate TharAvela raste ja amaladAre AvavuM joIe. AmAM jarAya jANa karyA vinA rastAnI pherabadalI na ja karI zakAya, A niyama prastuta prasaMgamAM jaLavAyo 98 - - saMskRtinI rasadhAra bhAga-3
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________ nathI, e jagajAhera che. huM ane mArA rAjyanA hodedAro TharAvyA mujaba dhoLIpoLanA raste svAgata mATe sajja hatA, ane vATa ja joI rahyA hatA. paNa amaladAra ekAeka rasto badalIne zaheramAM pravezI gayA, eo prAMta adhikArIno hodo dharAvatA hovA chatAM baMdhAraNanA dhArAdhoraNa viruddha kema vartA, e samajI zakAya ema nathI. mATe ja meM emanI mAMgaNI hovA chatAM mulAkAta ApI nathI ane ApavA paNa mAMgato nathI. ATalA khulAsAthI Apane sAcI paristhitino khyAla AvI jaze, evo vizvAsa che." dAjIrAjajImAM jevI aDagatA mulAkAtanI mAMgaNI TALatI vakhate hatI, ethI kaMI gaNI vadhu aDagatApUrvaka emaNe khulAsA rUpe javAbamAM ekeka akSara aMkita karyo. emano A khulAsApatra rAjakoTa pahoMcatAM ja poliTikala ejanTa to karI ja gayA. kAraNa ke A patra mujaba to kAyadAnA bhaMga badala uparathI khuda amaladAra ja aparAdhI Tharato hato. vaDhavANa jevA rAjyanI sAmAnya sattA dharAvatA rAjavInI AvI aNanama aDagatA joIne poliTikala ejanTa Abho ja banI gayo. phariyAda patra pAThavanAra amaladArane ja emaNe kaDaka zabdomAM anuzAsana ane kAyadAne vaLagI rahevAnI zikhAmaNa ApI, tyAre ja amaladAranI AMkha khUlI javA pAmI. Aje jyAre khuzAmata dvArA khurazI meLavavAnI ane ene TakAvI rAkhavAnI havAmAM lagabhaga sau koI sapaDAyA che ane sAcuM suNAvavAnI hiMmatanI kiMmata AMkanArA paNa jyAre javalle ja jovA maLe che, tyAre zeha-zarama rAkhyA vinA aMgreja sattAne paNa sAcuM suNAvI janArA vaDhavANanA rAjavI ThAkora dAjIrAjajInI A ghaTanAmAMthI satyanI kAje zehazaramamAM jarAya na taNAvAnI preraNA pAmavA jevI nathI zuM? saMskRtinI rasadhAra bhAga-3
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________ akhAnA cAbakhAnuM preraka baLa 13. cittanI cAmaDI para soLa UThI Ave, evA zabdonI soTInA cAbakhA phaTakAranArA kavi tarIkenI kIrti jene varI hatI, evA "akhA'nuM nAma to kayA gurjarabhASIe nahi sAMbhaLyuM hoya ? e ja prazna che, paraMtu saMsArI maTIne saMnyAsI jevuM jIvana jIvavAnI preraNA e kavine je je kaDavA anubhavo parathI maLI hatI, enI AchI-pAtaLI paNa jANakArI keTalAne haze ? e anuttarita ja rahe evo savAla che. zabdono soTI tarIke upayoga karIne akhAe UMghatI jamAtane jagADavA evA evA cAbakhA mAryA che ke, jethI soLa UThI Ave, Ama chatAM hasate haiye akhAnA e cAbakhA sahI levAnuM ane sAMbhaLavAnuM AkarSaNa Ajeya akabaMdha jaLavAI rahyAnuM joI zakAya che. e kavinI lAMbI-TUMkI jiMdagIno TUMka TUMkamAM sAra kaMIka nIce mujaba tAravI zakAya. AkhAbolAnI khyAti dharAvatA akhAno astitkALa vikramanI sattaramI sadI gaNAya. vi.saM. 1970mAM amadAvAda pAsenA jetalapuramAM janmelo akho sonI tarIke suprasiddha hato. bALapaNamAM mAtAnA mRtyuno AghAta vekyA bAda vIsa varSanI vaye akhAe pitAnI chatrachAyA paNa gumAvI hatI. nAnI vaye lagnagraMthithI joDAyA pachI akhAne TUMka samayamAM ja patnIno viyoga veThavAno vAro Avyo. bIjI vAranA lagna pachI paNa sukhI saMsAranuM kavinuM svapna veraNacheraNa thaI gayuM, bIjI vAranI 10000 -+ saMskRtinI rasadhAra bhAga-3
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________ patnInA bhAgyamAM paNa nAnI vaye mRtyu lakhAyuM hatuM. sonI tarIke akho khUba ja catura ane kAryadakSa hato, ethI dhaMdhAmAM AgaLa vadhatAM vadhatAM akhAnA zire amadAvAdamAM AvelI TaMkazALanA uparI tarIkenI javAbadArI abhiSikta thavA pAmI. bIjI tarapha sonAnA dAgInA ghaDavAnuM kArya to barAbara cAlatuM ja hatuM. ethI AjIvikAno to koI savAla ja na hato. akho parivAranuM puNya laIne Avyo nahoto. ethI mAtA-pitA, patnI ane bhAI-bahenanI khoTa thoDeghaNe aMze pUrNa karavA eNe paDozamAM rahetI 'jamanA'ne dharmanI bahena tarIke svIkArelI. akho jamanAne sagI bahena karatAM paNa vadhu satkArato, jyAre jamanAne akhAmAM sagA bhAInuM darzana thatuM. ethI jIvanabharanI bacata rUpe ekaThI karelI traNaso-cArasonI mUDI thApaNa rUpe sAcavavA pUrA vizvAsapUrvaka akhAne soMpI daIne e nirAMta anubhavI rahI hatI. TaMkazALanA uparI tarIkenI akhAne soMpAyelI javAbadArI sonIsamAjamAM IrSyA jagave, e sahaja hovAthI sonIoe evI evI vAto-aphavAo phelAvavA mAMDI ke, jethI akhAnI aNadAga AbarU kalaMkita thayA vinA na rahe. aphavAonuM e bajAra eTaluM badhuM cagyuM ke, TaMkazALamAM vaparAtA sonA-cAMdImAM bheLaseLa karavAnA AkSepanA AdhAre akhAne jelabhegA thavAno avasara AvI lAgyo. e aphavA-AkSepa sAce ja nirAdhAra hatAM, ethI bheLaseLano guno sAbita na thaI zakavAnA kAraNe akhAne joke thoDA samaya bAda mAnabhera jelamukti maLI, paNa AvA kAvAdAvA ane mAyA-prapaMca joIne enuM mana UMDI mathAmaNa anubhavavA mAMDyuM. saMsAramAM karmanA kAraNe AvelAM bIjAM bIjAM du:kho to saMtavyakoTinAM hatAM, paNa koI ja jAtanI bhUla-truTi vinA ja aNadAga AbarUnA lIrelIrA uDAvI devAno IrSyA-prerita je prayAsa sonI samAja taraphathI thayo hato, ene sahI levo akhA mATe azakya hato. ethI saMskRtinI rasadhAra bhAga-3 -101
Page #111
--------------------------------------------------------------------------
________________ nirdoSa chuTakAro thayA bAda paNa akho aMtarathI to duHkhI duHkhI ja hato. emAM vaLI eka evo prasaMga banI gayo che, jethI akhAnuM mana saMsArathI ekadama virakta banI javA pAmyuM. akhAe jene dharmanI bahena mAnI hatI, e jamanAne eka vAra evo vicAra Avyo ke, thApaNa rUpe sAcavavA ApelI mUDIne jo kaMThIdAgInA rUpe pheravI nAMkhavAmAM Ave, to e mUDI surakSita thaI jAya, taduparAMta eno bhogavaTo paNa thaI zake. A vicArane amalI banAvatAM vAra lAge ema na hatI, vaLI emAM lAMbI vicAraNAne paNa koI avakAza na hato. kAraNa ke bhAI-akho ja kaMThI banAvavAnuM kAma pUrepUrA vizvAsapUrvaka karI Ape ema hato. ethI jamanAe eka dahADo akhAne ja kaMThI banAvavAnuM kArya soMpI daIne nizcitatA anubhavI. akho sAce ja jamanAne dharmanI bahena mAnato hato. ethI eNe manomana nakkI karyuM ke, bhale gharanA so-baso rUpiyA umeravA paDe, paNa kaMThI to ekadama sArAmAM sArI banAvavI ! bahena tarapha bhakti vyakta karavAno Avo avasara pharI kyAM AvavAno hato? Ama vicArIne akhAe dila daIne kaMThI ghaDavAnuM kAma zarU karyuM. bahenanI jeTalI mUDI thApaNa rUpe surakSita hatI, e mUDImAM gharanA so-baso rUpiyA umerIne paNa akhAe evI AkarSaka ane nakkara kaMThInuM ghaDatara karyuM ke, e kaMThInA kAmaNathI khuda akho paNa jaladI mukta na thaI zake. kaLA uparAMta bahena uparanI prItibhakti paNa e kaMThInA ghaDataramAM muktamane ThalavAI hatI. ethI mAMDa mAMDa kaMThInI mohinImAMthI mukta thaIne akhAe e kaMThIne bahena jamanAnA hAthamAM mUkatAM kahyuM ke, bahena jamanA ! le, A tArI mUDI ! kaMThImAM palaTAI gaI hovAthI tArI A mUDI vadhu surakSita paNa banI gaI ane chatAM tuM Ano bhogavaTo have muktamane karI zakaze ?' 102 - -+ saMskRtinI rasadhAra bhAga-3
Page #112
--------------------------------------------------------------------------
________________ akhAe jenA ghaDataramAM kaLA ThalavI hatI, dila ThAlavyuM hatuM, eTaluM ja nahi, gharanA rUpiyA paNa ThAlavyA hatA, e kaMThIne hAthamAM laIne jamanA khuzakhuzAla banI gaI. ene thayuM ke, kharekhara AvA bhAIrUpe mane akhAno bheTo thayo, e mAruM ahobhAgya gaNAya. mAnavInuM mana to vicitratAnA meLA samuM gaNAya, emAM vaLI sonI ane darajI to thoDuM paNa coryA vinA ja na rahe, AvI kahevata yAda AvI jatAM jamanAne thayuM ke, cArasonI mArI mUDI uparAMta A kaMThInA ghaDataramAM jarUra thoDA vadhu paisA ja lAgyA haze, ema jaNAya che. chatAM bIjA koI sonI pAse AnI parIkSA to mAre karAvI ja levI joIe. jethI evI pAkI khAtarI thavA pAme ke, meM yogya vyakti para vizvAsa mUkyo che. jamanAe sArA gaNAtA eka sonI pAse jaIne e kaMThIno bhAva jANavAno prayatna karyo ane suvarNanI saccAI aMge pUchaparacha karI, tyAre sonI dvArA jANavA maLyuM ke, A so TacanuM sonuM che. vaLI A kaMThInA ghaDaratamAM 400 karatAM vadhu rUpiyA to thayA ja haze ? sonAnI saccAI parakhavA sonI mATe kaMThI para thoDo kApo mUkavo anivArya hato, ethI kaMThI para kApo mUkatA to mukAI gayo, paNa e kApo pAcho sarakho karavAnI kaLA sonI pAse na hatI. ethI sonIe jamanAbahenane kahyuM ke, A kApAnA kAraNe ja sonAnI saccAI sAbita thaI zakI che, e paNa eTaluM ja sAcuM che. A kApAne miTAvI daIne kaMThIne pAchI evI ne evI ja kamanIya banAvavA to tamAre e sonI pAse ja javuM paDaze, je sonIe A kaMThInuM ghaDatara karyuM hoya! sonInI A vAta sAMbhaLIne jamanAne akhA para anero ahobhAva ane vadhu vizvAsa jAgI UThyo. e to sAva saraLa-sahaja bhAve akhA samakSa pahoMcI gaI. eNe satyane jarAya chupAvyA vinA badhI ja vAta khullI karI dIdhA pachI kahyuM ke, bhAI ! mane tamArI para thoDo avizvAsa saMskRtinI rasadhAra bhAga-3 - -06 103
Page #113
--------------------------------------------------------------------------
________________ jAgyo, e mArI bhAre bhUla gaNAya, eno bhoga banIne A kaMThIe je suMdaratA gumAvI che, enI have puna:pratiSThA to tamAre ja karI ApavAnI kRpA karavI paDaze. akhAe jamanAnI badhI vAta sAMbhaLI ane kaMThIno e kApo dUra karIne kaMThIne pAchI evI ne evI ja kamanIya-suMdara banAvI dIdhI, paNa enA dilamAM vizvAsaghAtI-saMsAra tarapha ane jene sagI bahena karatAMya savAyo sneha ApavAmAM jarAya kacAza rAkhI na hatI, evI dharmanI bahena jamanA tarapha paNa evo bhArobhAra abhAva pedA thaI gayo ke, zuM mArI para Avo kAramo avizvAsa ! meM mArA gharanA paisA umerIne kaMThI banAvI ApavAnI bhaginI-ghelachAne je jamanA upara ThalavAI javA dIdhI, e ja bahenane mArA para Avo AMdhaLo avizvAsa? bhaktonA bhajanamAM ane saMtonA satsaMgamAM sAMbhaLelI svArthI sneha-sagapaNanI vAto akhAnI AMkha ane aMtara samakSa tAdaza banIne taravarI UThI. vizva ene vizvAsaghAtI lAgavA mAMDyuM. saMsAramAM ene svArthanI sagAInAM ja darzana thavA mAMDyAM. duniyA ene dagalabAja ane dAva-prapaMcamAM ja rAcanArI-mAganArI bhAsavA mAMDI. ethI eNe svArthanA kendrabiMdu samA suvarNa para ghATa-ghaDAmaNa karIne kaLA-kArIgarI ThalavavAnA prayAsonI mAMDavALa karI daIne AtmAnA alaMkAronuM ghaDatara karavAnuM nakkI karyuM. ene ema thaI AvyuM ke, sonAnA ghaDatara khAtara ATaluM jIvana gaddhAmajUrI karIne eLe gumAvyuM, emAMthI thoDI paNa mahenata AtmAne alaMkRta karavA mATe karI hota, to beDo pAra pAmI gayA vinA na raheta. saMto dvArA sAMbhaLelI vANI dvArA aMtaramAM vairAgyanuM je bIjA vivAI cUkyuM hatuM. e A rItanI anubhUtinA amRtathI siMcAIne ekAeka ja phUlI ane phAlI UThaze, enI akhAne khudane paNa kalpanA na hatI. pachI duniyAne to AvI kalpanA kyAMthI hoI ja zake ? 104 - + saMskRtinI rasadhAra bhAga-3
Page #114
--------------------------------------------------------------------------
________________ jAgavA mATenuM AvuM prabaLa nimitta maLatAM ja akho jAgI UThyo. ane enuM jAgaraNa dhIre dhIre "akhAnA cAbakhA' rUpe eTaluM badhuM vikhyAta ane lokapriya nIvaDyuM ke, enA zabdomAM sana... sana... karatAM chUTatAM bANa jevI vedhakatA hovA chatAM ene hasate haiye AvakAratAM, mAkhaNa jevuM mulAyama mana dharAvatA AjanA suMvALA saMsArane kavinI kaDavI kavitAo tarapha jarAya abhAva ke durbhAva jAgyo nahi ane Ajeya jAgato nathI. zarIra para soTI phaTakAranArA julamagAro ghaNA thaI gayA, eka vakhata emanAM nAma gAjatAM hatAM, Aje emane koI yAda paNa karatuM nathI, citta ane cetanane cAbuka mArAnArA ane haiyAne haMTara phaTakAranArA akhA jevA kavi ochA jovA maLe che, Ajeya lokonA mATe akhAnA cAbakhA jIvaMta che, kAraNa ke prerakabaLa hatuM : tyAga ane vairAgya ! saMskRtinI rasadhAra bhAga-3 - 9) 15
Page #115
--------------------------------------------------------------------------
________________ dariyAva-dila darabAra 14 lobha evI agnijvALA che ke, lAbhanuM ghI homAtAM enA bhaDakA vadhyA vinA na ja rahe. lAbhathI lobhanI vRddhi ane ethI lAbha-lAlasAnI vRddhi, A eka evuM viSacakra che ke, saMtoSanA pANIno joradAra mAro calAvyA vinA eno aMta ja na Ave. A satya jagA paTela barAbara jANatA hatA, paNa jyAre ziyALAnI RtumAM khetaranAM khaLAM bAjarAnA mabalaka pAkathI UbharAI UThyAM, tyAre satyane jANe vIsarI jaIne, eo evA vicAre caDyA ke, A badho ja bAjaro gharabhego karI zakAya, evo zuM koI upAya maLe kharo ? e vakhate evo niyama hato ke, jenA khetaramAM jeTaluM dhAnya pAkyuM hoya, enA amuka TakA 'rAjabhAga' tarIke darabAramAM ApavA paDatA. A niyama Aja sudhI badhAnI jema jagA paTela paNa barAbara pALatA AvyA hatA. paNa A varSe varasAda-pANI sArAM thayAM hovAthI khaLAmAM jyAM bAjarAnA khaDakAyelA moTA DhagalA para najara gaI, tyAM ja jagA paTelanA haiyAmAM lobhanI jvALA bhaDabhaDa karatI bhabhUkI UThI ane e badho ja bAjaro gharabhego karI devAno durvicAra emane becena banAvI gayo. thoDAghaNA vicAranA aMte emane thayuM ke, badho bAjaro to koI paNa upAye gharabhego na thaI zake. paraMtu hA eTaluM zakya che ke, rAtanA aMdhArAmAM lAbha laIne bAjarAnuM ekAda gADuM huM gharabheguM karI dauM, to ~ saMskRtinI rasadhAra bhAga-3 1060
Page #116
--------------------------------------------------------------------------
________________ eTalo "rAjabhAga' to ocho cUkavavo paDe. jagA paTelano jyAM vasavATa hato, e vaDoda gAmamAM tyAre darabAra tarIke gajAbhAI gohilanAM nAmakAma gAjatAM hatAM. eo dariyAvadila dharAvatA hatA, eonA haiye bhArobhAra prajA-prema bharelo hato, ethI badhA kheDUto saharSa "rAjabhAga" bharatA hatA, eTaluM ja nahi, jayAre je varSe pAka ocho Utarato, jyAre "rAjabhAga ocho bharAto, enuM kheDUtonAM haiye duHkha rahetuM. ethI varSa jyAre sAruM AvatuM, tyAre rAjabhAga" karatAMya thoDo vadhu pAka darabArane svecchAthI cUkavatA kheDUto prasanna banI UThatA. Aja sudhI jagA paTele paNa AvI ja rIte aneka vAra rAjabhAga saharSa cUkavyo hato, paNa e dahADe lobhe emane lalacAvyA ane corI jevA pApano Azaro laIne paNa emaNe rAte bAjarAnuM gADuM bharavA mAMDyuM. jagA paTela gADuM bharatA ja gayA, bharatA ja gayA. emanI najara to eka e ja lAbha upara kendrita hatI ke, rAjabhAga kaI rIte ocho cUkavavo paDe ! gajA uparAMta gADuM bharIne jagA paTele aMdhArAno lAbha laIne gAma bhaNI gADuM hAMkI mUkyuM. eka to aMdhAruM hatuM, rasto UbaDakhAbaDa hato ane gADAmAM bAjarAno boja gajA uparAMta lAdavAmAM Avyo hato. ethI mAMDamAMDa rasto kApatuM gADuM jayAM sAMkaDo rasto Avyo, tyAM ja khADAmAM e rIte phasAI gayuM ke, enuM paiDuM ja pharatuM baMdha thaI gayuM. jagA paTelanI sAthe emanA bhAI madadagAra hatA, paNa mAtra benI ja madadathI e paiDuM UMcakAya ane pharatuM thAya, e zakya ja nahotuM. gADAmAM khaDakelI bAjarAnI gUNono bhAra ocho karIne pachI gADAnuM paiDuM UMcuM karyA bAda dhakko mAravAmAM Ave, to ja gADuM AgaLa vadhI zake, evI khAtarI thatAM paTela ekadama mUMjhAI gayA. pote gADuM laIne khaLAthI ghaNA AgaLa AvI gayA hatA ane ghara to hajI ThIkaThIka dUra saMskRtinI rasadhAra bhAga-3 107
Page #117
--------------------------------------------------------------------------
________________ hatuM. vaLI gADAne dhakko mAratAM mAratAM eTalo badho samaya vItI gayo hato ke, have savAra paDavAmAM jhAjhI vAra na hatI. ne gharanA na ghATanA' jevI sthiti anubhavatAM jagA paTela sUDI vaccenI sopArI jevI bhIMsa anubhavI rahyA. emane thayuM ke, atyAre jo trIjo koI madadagAra mArI vahAre dhAya, to ja A gADuM hemakhema gharabheguM thaI zake. nahi to mArI phajetIno phALako thayA vinA nahi rahe ane huM cora tarIke kalaMkita banyA vinA paNa nahi ja rahyuM. jagA paTela AvI mUMjhavaNamAM manomana bhagavAnane madade AvavA prArthanA karI rahyA. eTalAmAM ja kaLaziyo laIne jaMgala tarapha jatI eka kadAvara kAyA para paTelanI najara paDI. DUbato mANasa to taravA mATe taraNeya jhAle, to paTela madada mATe sAda pADe, e sahaja hatuM. kadAvara kAyA dharAvatI e vyaktine paTele vinaMtI karI ke, thoDo upakAra karIne madada karazo, to huM RNI rahIza. A gADAne dhakko mArIne bahAra kADhavAmAM tame jo jarAka sAtha Apo to ja A gADuM bahAra nIkaLI zake ane to ja huM A gADAne ghare pahoMcADI zakuM. kadAvara kAyA dharAvatI e vyakti bIjI koI ja nahotI. e to hatA khuda gajAbhAI gohila darabAra ! kheDUtanI kAkalUdIbharI vinaMtI sAMbhaLIne badho tAga pAmI jatAM emane jarAya vAra na lAgI. eo samajI gayA ke, A kheDUta lobhano mAryo gajA uparAMta anAja bharIne rAtorAta eTalA mATe ja A gADuM gharabheguM karI devA mAMgato lAge che ke, jethI eTalo rAjabhAga ocho cUkavavo paDe ! A corIne dhAre to gohila darabAra tyAre pakaDI zake ema hatA, ane kApo to ya lohI na nIkaLe, evI paristhitimAM paTelane sapaDAvI zake ema hatA. chatAM prajA paranuM vAtsalya ane haiyAnuM gAMbhIrya emane ema karavA jatAM rokatuM hatuM. ethI potAnI jAtane pragaTa karyA vinA 108 - - saMskRtinI rasadhAra bhAga-3
Page #118
--------------------------------------------------------------------------
________________ ja emaNe khADAmAM phasAI gayelA gADAne bahAra kADhavAmAM jagA paTelane madada karavA sAva sAhajikatAthI hAtha laMbAvyo. enA prabhAve thoDI ja vAramAM gADuM bahAra nIkaLI gayuM. madada mATe AbhAra mAnatA paTelane e khyAla ja na rahyo ke, jenI corI karavA pote taiyAra thayo hato, e ja vyakti potAne corI jevA kAryamAM madadagAra banI hatI. 'rAjabhAga' ocho cUkta karavAnA irAdAnuM pApa pIpaLe caDhIne pokAravAnuM ja hatuM, paraMtu khuda darabAranI madada aNInA avasare maLI jatAM, e pApa pIpaLethI paTakAIne pAchuM pAtALamAM pesI gayuM. AmAM paTelanI melI murAda jeTalI vakhoDavA jevI hatI, eTalI ja darabAranI prajA-vatsalatA vakhANavAlAyaka hatI. e vakhate to paTela ema ja mAnatA hatA ke, rAjabhAga chupAvavAnuM pApa mArA sivAya koI ja jANatuM nathI. 'mA jANe bApa ane Apa jANe pApa'nI vAta para vizvAsa rAkhIne varSo vitAvanArA paTelanI samakSa eka dahADo acAnaka pAtALa bhedIne pragaTa thayeluM e pApa pAchuM pIpaLe caDIne paTelanA kAna AgaLa gaNagaNATa karI rahyuM. A prasaMga nIce mujaba banavA pAmyo. e dahADe jagA paTela ane rAjyanA adhikArIo vacce caDabhaDa ane cakamaka jharI gaI. vAta sAmAnya hatI. vaDoda darabAranA AMgaNe thoDA atithionuM Agamana thayuM hatuM. atithionI saMkhyA jarA vadhu hovAthI AsapAsa rahetA samRddha paTela parivAronAM gharomAMthI gAdalAMgodaDAM jevI thoDIka sAmagrI ekaThI karIne atithionI yogya sarabharA karavAno nirNaya levA rAjyAdhikArIone majabUra banavuM paDyuM. e mujaba keTalAka rAjyAdhikArIo jagA -paTelanA ghare AvyA ane atithionI AgatA-svAgatA kAje jarUrI gAdalAM-godaDAM jevI sAmagrInI emaNe mAMgaNI mUkI. ghaNI vAra AvI mAMgaNI AvatI rahetI hovAthI jagA paTele jarA kacavAte kALaje thoDIka sAmagrI kADhI ApI. saMskRtinI rasadhAra bhAga-3 - 109
Page #119
--------------------------------------------------------------------------
________________ jagA paTele kacavAtA mane kADhI ApelI e sAmagrI joIne rAjyanA adhikArIoe vinaMtI karI : paTela ! evI sAmagrI ApavI joIe ke, jethI rAjya taraphathI thatI atithionI sarabharA ekI avAje vakhaNAI jAya. mATe jarAka sArAM gAdalAM-godaDAM kADhI Apo, to sAruM. rAjyAdhikArIonI vinayapUrvakanI A vinaMtI-mAMgaNI ekadama vAjabI hatI, paNa jagA paTele A vinaMtIno viparIta artha karyo. emaNe kahyuM : navAMnakkora gAdalAM-godaDAM kADhI ApIe toya tamane e ochuM ja lAge, evA te kevA moTA atithio padhAryA che ? jagA paTelanA A vyaMgabANa sahI levA jevA na hatA, ethI rAjyAdhikA2Ioe kahyuM : paTela ! ApaNA AMgaNe padhAranAra harakoI atithine ApaNe moTo ja mAnIe, to ja rAjyane zobhe evI sarabharA karI zakIe. mATe ame to badhA ja atithione moTA mAnIe chIe. atithione moTA ke nAnA gaNavAno tamAro mApadaMDa jarUra judo ja hovo joIe, ethI ja tamAre Avo prazna pUchavo paDyo haze, ema lAge che. paTela jarA ugra banI gayA. emaNe jarAka gussA sAthe kahyuM : avAranavAra tame ghoDe caDIne gAdalAM-godaDAM levA Avo cho, tyAre ame AvI sAmagrI tarata ja kADhI ApIe chIe ane uparathI pAchuM tame AvuM saMbhaLAvo cho ? khetaramAM pAkelA dhAnyanA rAjabhAganI jema A rIte atithio mATe sAmagrI ApavA ame kaMI baMdhAyelA nathI ke, tame AvuM saMbhaLAvo, pharajiyAta nahi, je cIja marajiyAta hoya, enA mATe AvuM dabANa hoI zake kharuM ? paTelanI A vAta sAMbhaLIne rAjyAdhikArIoe paNa magaja parano kAbU jarAka gumAvIne kahyuM : marajiyAta ke pharajiyAta je gaNo e, paraMtu saMskRtinI rasadhAra bhAga-3 110
Page #120
--------------------------------------------------------------------------
________________ jenA rAjyamAM rahetA hoIe, enI khAtara ATaluM karavAnI prajAnI pharaja che. A pharaja paNa tame cUkavA mAMgatA ho, to tame jANo. bAkI rAjyanuM sAruM dekhADavA prajA ATalo bhoga nahi Ape to pachI koNa Apaze? jagA paTele ekadama ugra banIne javAba vALyo : jyAMnA rAjyAdhikArIo AvI johukamI calAvavA mAMgatA hoya, enA rAjayamAM to e ja coMTyo rahe che, jene svamAna thoDuM paNa vahAluM na hoya ! eka to amArI pAsethI sAmagrI laIne atithionI sarabharA sAcavavAnA ane uparathI amArA kALajAne ja pAchAM kaTuveNathI vIMdhavAnAM ? A kyAMno nyAya ? rajamAMthI gaja ane vAtamAMthI vatesara thaI jatAM jagA paTele e ja vakhate evo nirNaya laI lIdho ke, AvA tumAkhI rAjyAdhikArIo jyAM vasatA hoya, enA rAjyamAM have to rahevAya ja kaI rIte? bane eTalI vahelI take rAjya choDavAnI gAMTha vALIne jagA paTela A mATenI taiyArI karavA maMDI paDyA. rAjaya choDavAno emano nirNaya sAMbhaLIne ghaNA ghaNA emane evuM samajAvavA mATe AvavA lAgyA ke, A rIte rAjya choDIne javAmAM tamAruM zuM sAruM lAgavAnuM ? mATe zAMti-svasthatAthI phera vicAra karo ane avicArI pagaluM na ja bharo. anekanI AvI samajAvaTa niSphaLa gaI. thoDA ja divaso bAda keTalAMka gADAMomAM badhI gharavakharI bharIne jagA paTela jANe svamAnabhera prayANa karI rahyA hoya, evA dekhAvapUrvaka sagAM-vahAlAMonAM moTAM ToLA sAthe nagara vaccethI pasAra thatAM thatAM jyAM darabAragaDha najIka AvyA, tyAM ja khuda gajAbhAI darabAra sAmethI doDI AvyA. emaNe jagA paTelane gAma na choDavA ThIka-ThIka vInavyA. je rAjyAdhikArIo sAthe caDabhaDa ane bolAcAlI thaI hatI, emane tyAM ja hAjara karIne darabAre emane Thapako Apyo, emanA vatI darabAre jAte paNa paTelanI saMskRtinI rasadhAra bhAga-3 - - 111
Page #121
--------------------------------------------------------------------------
________________ mAphI mAgI. paraMtu paTela to jANe haThe ja caDyA hatA, emaNe to potAnuM e ja gANuM doharAvavAnuM cAlu rAkhyuM ke, AvA rAjyamAM svamAnapriya mANasa eka divasa paNa rahI ja kema zake ? paTelano Avo haThAgraha joIne darabArane e divaso, e rAta ane khADAmAMthI gADuM kADhavAmAM madada karyAnI e ghaTanA yAda AvI gaI. jyAre vadhu rAjyabhAga cUkavavo na paDe, e mATe corIno Azraya laIne rAtorAta ja anAjanuM gADuM gajA uparAMta bharIne laI jatA paTela adhavacce ja phasaDAI paDyA hatA, tyAre gADAne bahAra kADhavAmAM darabAre pote madada karI hatI. corInA e banAvane darabAre varSothI Aja sudhI gaMbhIratApUrvaka peTamAM ja chupAvI rAkhIne paTelanI AbarU jALavI jANI hatI ane A corInI koIne gaMdha paNa AvavA dIdhI na hatI. paTela gAma choDIne bIje jAya, e darabArane mATe paNa iSTa nahotuM. AmAM eo rAjyanA gauravane paNa kalaMkita thatuM jotA hatA. darabArane thayuM ke, corInI A vAta kAnamAM kahyuM ane paTela sAnamAM samajI jAya to, to sAruM, nahi to pachI jevA bhAvibhAva ! paTelane nirNaya pheravavA majabUra banavuM paDe, e mATeno chello dAva ajamAvatAM darabAre kahyuM : paTela ! tamArA mananA mAlika to tame ja cho. huM to tamane mAtra vinaMtI karI zakuM, huM kaMI tamane vaDodano tyAga na karavAno hukama to na ja karI zakuM. paNa huM eTaluM to jarUra kahI zakuM ke, jo vaDodano tyAga karIne jaI ja rahyA cho, to sthira thavA mATe evuM ja koI gAma gotajo ke, jyAMnA darabAra khADAmAM khUMpI gayelA gajA uparAMta bharavAmAM AvelA anAjanAM gADAMne bahAra kADhavAmAM madadagAra banI zake, evA paragaju ane gaMbhIrapeTA hoya ! ATaluM kahIne darabAre mukAmamAM jatA rahevAnI taiyArI karI, emano A chello dAva ekadama saphaLa nIvaDavA pAmyo. sAnapUrvaka kahevAyelA darabAranA ATalA zabdonA zravaNathI emanI gaMbhIratA ane prajA~~ saMskRtinI rasadhAra bhAga-3 112 27-
Page #122
--------------------------------------------------------------------------
________________ vatsalatAnuM je citra paTelanA aMtara samakSa khaDuM thaI gayuM, ethI paTelanI AMkha AMsuthI chalabalI UThI. emane thayuM ke, zuM e rAte meM jemanI corI karI hatI, e darabAra khuda ja mane madada karanArA hatA ! mArI AbarUne aNadAga rAkhanAra sAgara jevA gaMbhIra AvA darabAra mane bIje kyAM maLavAnA hatA ! AvA dariyAvadila darabAranI vinaMtI para mAre vicAra karIne nirNaya badalavo ja joIe. AvA gaMbhIrapeTA darabAra dhoLe dahADe dIvo laIne zodhavA jaIe toya mane bIje kyAM maLavAnA hatA ! A darabAranuM dila sAcavavA mATe paNa mAre have vaDodano tyAga na ja karavo joIe. jagA paTela potAnA haiyAne hAthamAM rAkhI na zakyA, bhAvAvezanI bharatImAM taNAIne paTele sIdhA ja darabAranA paga pakaDI lIdhA. emanI AMkhamAMthI anarAdhAra AMsu vahevA lAgyAM. emaNe gadgada kaMThe kahyuM : darabAra ! svapneya samajI na zakAya, evI ApanA jevI gaMbhIratA ane prajAvatsalatA mane bIje kyAM maLavAnI hatI ! e rAtanA mArA aparAdhanI huM kSamA cAhuM chuM. varSo sudhI mArI corIne gupta rAkhanAra ApanuM RNa huM kaye bhave cUkavI zakIza ? maMtavya na gaNI zakAya, evo mAro aparAdha hovA chatAM huM atyAre ene zaMtavya gaNavAnI vinaMtI dhiThThAIpUrvaka karI rahyo chuM, A badala paNa huM kSamA cAhuM chuM ane AvatA bhavamAM ApanA jevA thiMgA dhaNI ja ziracchatra tarIke maLe, evI prabhune prArthanA karuM chuM. darabAra ane paTelanI AMkhethI muzaLadhAra AMsu varasI rahyAM. e AMsu-dhAra pAchaLanuM rahasya be sivAya koI ja jANatuM na hatuM ane enI jANakArI bIjA koIne maLe, e darabArane iSTa na hovAthI e rahasya varSo sudhI vaDoda mATe rahasya ja rahyuM. saMskRtinI rasadhAra bhAga-3 113
Page #123
--------------------------------------------------------------------------
________________ kalyANakArI kamANI 15 saMdhyAnI phelAyelI lAlI ogaLI rahI hatI ane aMdhArAM dhIme dhIme avanInA AMgaNe UtarI rahyAM hatAM. Amatema ane ADAavaLA raste cAlIne koIka gAma tarapha javA icchatA bahAravaTiyAonI najara najIka dekhAtA eka gAma para paDI. bahAravaTiyAo moTI moTI AzA laIne dhADa pADavA nIkaLyA hatA. rasto cUkI gayelA teonI najara jyAM gAma para paDI, tyAM ja emaNe potAnI rIte pUchaparacha karI, to gAmanuM je nAma sAMbhaLavA maLyuM, te sAMbhaLIne teo khuzakhuzAla thatA bolI UThyA : are, A to aMdhAre hAtha nAMkhatAM ratna-rAzi maLI gaI gaNAya ! harSAvezamAM AvI jaIne bahAravaTiyAoe ekI avAje potAnA nAyakane vadhAmaNI ApatAM kahyuM ke, jogIdAsa khumANa ! Aje ApaNe koI muhUrta joIne nIkaLyA hoIzuM, ethI bhUlA paDavA chatAM paNa evA gAmano ApaNane bheTo thavA pAmyo che, je gAmamAM khajAno khullo paDyo hoya ane e ApaNane AmaMtrI rahyo hoya. A gAmanuM nAma boDakI che. bahAravaTiyAonA nAyaka jogIdAsa khumANe Azcarya sAthe pUchyuM : boDakI? A gAmanuM nAma zuM boDakI che? bahAravaTiyAoe javAba vALatAM kahyuM ke, khumANa ! nAmathI A -+ saMskRtinI rasadhAra bhAga-3 114 17-
Page #124
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAma bhale rUDuMrUpALuM na bhAsatuM hoya, paNa A gAmamAM khajAno khullo paDyo che. kharekhara ApaNuM bhAgya ja ApaNane rasto bhulAvIneya ahIM kheMcI lAvyuM lAge che. sonArUpAnI khANa jevuM A gAmaDuM che. sonArUpAnI khANa vaLI A gAmaDA-gAmamAM kyAMthI? jogIdAsa khumANanA A savAlano javAba vALatAM bahAravaTiyAoe kahyuM : khumANa ! bhAvanagaranA dhaNI vajesiMganI dIkarInuM A gAma che. vajesiMga bApue dIkarIne kariyAvara ApavAmAM pAchuM vaLIne joyuM nathI. thoDA samaya pahelAM ja hajI lagnano prasaMga UjavAyo che. e dIkarIne ahIM paraNAvavAmAM AvI che. ethI enuM ghara sonAnI khANa jevuM ja gaNAya ne ? A khANamAMthI jeTaluM levAya, eTaluM levAnI AvI taka pharI kyAre maLavAnI hatI ! mATe Aje to ApaNA bhAgya khUlI gayAM gaNAya." A sAMbhaLIne kaMIka yAda AvyuM hoya, evI adAthI jogIdAsa khumANe sAgarItone pUchyuM ke, ApaNA dhaNI vajesiMgajInI dIkarIne jyAM paraNAvavAmAM AvI che, e boDakI gAma zuM A ja che? khUba ja gaMbhIratApUrvaka puchAyelA A praznano javAba sAva ja sAhajika rIte vALatAM bahAravaTiyAoe kahyuM : khumANa ! e ja boDakI gAma A che, je gAmamAM vajesiMga bApunI dIkarI paraNAvavAmAM AvI che. eTale ja to amane Aje bhAgyadvAra khUlI gayelAM jaNAya che. bApue kariyAvaranAM gADAM bharatAM pAchuM vaLIne joyuM nathI. AkaDe madha jevo A khajAno ApaNane ekadama sahelAIthI hastagata thaI jaze. amane lAge che ke, have divaso sudhI dhADa pADavAnI jarUra ja nahi rahe. ema lAge che ke, amRta-zubha-lAbha A badhAM ja coghaDiyAMo bhegAM thaIne ApaNane A gAmamAM anAyAse kheMcI lAvyAM hovAM joIe. nahi to Ama aMdhAre ratnarAzi hAthamAM kaI rIte Ave ? saMskRtinI rasadhAra bhAga-3 - -9) 115
Page #125
--------------------------------------------------------------------------
________________ bahAravaTiyAono A javAba sAMbhaLIne jogIdAsa khumANa ekadama gaMbhIra banI gayA. ekadama aNaciMtavyo, aNadhAryo ane vicitra kahI zakAya, evo nirNaya letAM emaNe potAnA sAgarItone jaNAvyuM ke, to to A gAmanI dhULanI capaTInI corI paNa mAre mATe harAma gaNAya. vajesiMgajI bApu to ApaNA mATe pitAnA sthAne gaNAya. emanI dIkarInA A gAmano malAjo ApaNe jALavavo ja joIe. ApaNe bApa tarIke zirodhArya gaNIne jemanI AmanyA pALIe, emanI ja dIkarInA gharane to ThIka, e dIkarInA nAma para paNa kunajara karAya kharI? mATe khajAno bhale khullo rahyo ane madha bhale AkaDe rahyuM, paNa jogIdAsa khumANa tarIke paNa mAre A gAmamAMthI capaTI dhULa paNa coryA vinA ja pAchA pharI javuM joIe. huM bahAravaTiyo pachI chuM, pahelAM to huM saMskRtino sapUta chuM. soraTha jevI dhanya dharatI para maLelA janmane huM kalaMkita karavA mAMgato nathI. jogIdAsa khumANanI A vAta sAMbhaLIne badhA ja bahAravaTiyAone ema lAgyuM ke, A to bAjI UMdhI vaLI gaI. khumANano lobhAgni bhaDabhaDa karato bhaDakI UThe, e mATe ApaNe je vAto karI, e to uparathI khumANanA aMtaramAM taNakhAnI jema jhagI rahelA lobhane paNa sAva ja ThArI denArI nIvaDI. hAthamAM Avelo garAsa lUMTAI jato hoya, ene bacAvI levA mATe jhAMvA nAMkhavA mathatA hoya, ema bahAravaTiyAoe khumANane vinaMtI karavA mAMDI : khumANa ! vajesiMgajInI dIkarInI AmanyA jALavavAnI vAta to barAbara ! paNa A kaMI rANIbAnI dIkarI thoDI ja che ! A to eka rakhAtanI dIkarI che. rakhAtanI dIkarInI vaLI AmanyA zAnI jALavavAnI? "rakhAtanI dIkarI tarIkenI nabaLI kaDI uparAMta bIjI eka lokhaMDIkaDInI rajUAta karatAM bahAravaTiyAoe vadhArAmAM kahyuM ke, Apa jene bApu ane dhaNI tarIke biradAvI rahyA cho, e bhAvanagara-rAjaya to 116 -+ saMskRtinI rasadhAra bhAga-3
Page #126
--------------------------------------------------------------------------
________________ Apane khUMkhAra zatru gaNe che ane Apane pakaDI lAvanAra mATe eNe moTuM inAma paNa jAhera karyuM che. A muddo bahu mahattvano na hovA chatAM paNa bhUlavA jevo to nathI ja. vaLatI ja paLe jogIdAsa khumANanI nasamAM vahetuM lohI bolI UThyuM ke, gAMDAo ! rakhAtanI dIkarI hovA chatAM lohI to ApaNA dhaNI vajesiMgajInuM ja ne ? mATe pharI vAra AvI ajugatI vAta karazo nahi ane AvuM aghaTita vicArazo paNa nahi, huM hukama karuM chuM ke, A gAmamAMthI capaTI dhULa jeTalI paNa corI karyA vinA ApaNe hamaNAM ja cAlyA javAnuM che. bApunI AmanyA ja mAre mana moTI mUDI che. A mUDIne gumAvyA bAda lAkho-karoDono khajAno paNa maLato hoya, to mAre mana e dhULa barAbara che. mArI dRSTie Aje A gAmamAMthI khAlI hAthe javA chatAM ApaNe maryAdAnI moTI mUDIno khajAno hastagata karIne jaI rahyA chIe, Ano AnaMda ApaNe jIvanabhara mANI zakIzuM. rAjyane raMjADanArane zikSA karavI e rAjadharma che. mATe mane pakaDavA mATe inAma jAhera karIne bApue kazuM ja khoTuM karyuM nathI. A dRSTie bApu bhale mane zatru gaNe, paNa mAre to AmanyA jALavavI ja joIe. ethI kaMI AmanyA-bhaMga karavAnI mane chUTa maLI jatI nathI. have to koInI e tAkAta na hatI ke, jogIdAsa khumANanA hukamanI uparavaTa jaIne kANI koDIneya hAtha lagADI zake. vaLatI ja paLe jogIdAsa potAnA sAgarIto sAthe boDakI gAmano tyAga karIne cAlatA thayA. bahAravaTiyAonI vAta sAcI hatI, kAraNa ke A boDakI gAma vajesiMgajInI rakhAtanI dIkarInuM gAma hatuM. potAnI rakhAtanI dIkarIne dhrAMgadhrA taraphanA eka bhAyAta sAthe paraNAvIne boDakI gAma kApaDA tarIke vajesiMge dAnamAM ApyuM hatuM. A rIte boDakI rakhAtanI dIkarInuM ja gAma thatuM hatuM, paNa jogIdAsa khumANanI vAta paNa eTalI ja sAcI hatI ke, rakhAtanI e dIkarI aMte bApunA lohIthI raMgAyelI poSAyelI hovAthI saMskRtinI rasadhAra bhAga-3 -117
Page #127
--------------------------------------------------------------------------
________________ rANIbAnI dIkarInI jema ja enI AmanyA jaLavAvI ja joIe. boDakI gAmano tyAga karIne jogIdAsa khumANa jyAM bahAra AvyA, tyAM ja emanA manamAM eka evo vicAra Avyo ke, bApu vajesiMganI dIkarInA gAmamAM huM Avyo, ane e dIkarIne kaMI ja ApyA vinA huM jato rahuM, e mane zobhe kharuM ? potAnAM khissAM to khAlIkhama hatAM, ethI emaNe sAgarItone gAma bahAra jaMgalamAM UbhA rAkhIne pUchyuM ke, koInI pAse thoDIghaNI rakama hAthavagI che kharI ? bahAravaTiyAonA manamAM hajI paNa lUMTa na thaI zakyAno vasavaso TaLavaLI ja rahyo hato. khumANano A prazna sAMbhaLatAM ja e vasavaso khullo thavA jhAMvA nAMkhI rahyo. bahAravaTiyAoe kahyuM : khumANa ! AkaDe madha hAthavaguM banyuM hatuM. paNa Ape dIkarInuM sagapaNa AgaLa karyuM, ethI hAthamAM AvelI taka sarI gaI. jo A taka sAdhI lIdhI hota, to to Aje atyAre thoDI rakama mATe koInuM moM jovAno vakhata na Avata. to ApaNo sauno khajAno sonAmahorothI chalakAto hota. paNa A taka to ApaNe hAthe karIne gumAvI dIdhI. atyAre to amArAM badhAnAM khissA sAva khAlIkhama che. jogIdAsa khumANane to koI vasavaso pIDato nahoto. eo to aMtaranA khajAnAne UbharAto anubhavI rahyA hatA. emaNe kahyuM H vasavaso karavAno A vakhata nathI. A to aMtarano khajAno UbharAI UThyAno AnaMda anubhavavAno aNamola avasara gaNAya, bApu vajesiMganI dIkarInI AmanyAnI jALavaNI karavA dvArA ApaNe je kamAyA chIe, enuM mUlya lAkho-karoDomAM aMkAya, evuM mAmUlI nathI. mATe ApaNe Aje kaMIka khoIne nahi, paNa ghaNuM ghaNuM kamAIne jaI rahyA chIe. bApunI dIkarInI ATalI AmanyA jaLavAI eno mAre mana akhUTa AnaMda che. paNa ATalI AmanyA pUratI nathI, dIkarInA gAmamAM saMskRtinI rasadhAra bhAga-3 1180
Page #128
--------------------------------------------------------------------------
________________ AvIe ane dIkarInA hAthamAM kazuM ja ApyA vinA cAlyA jaIe, to dIkarIne evuM duHkha thAya ke, vajesiMgajIne pitA tarIke svIkAranArA khumANa A dIkarInA gAmamAM AvyA ane zuM dIkarIne maLyA vinA ja cAlyA gayA ! dIkarInA gAmane na lUMTavAnI AmanyA jaLavAI eno AnaMda che, paNa dIkarInA hAthamAM kazuMka bheTa na dharI zakAyAnuM duHkha hovAthI ja ATaluM pUchavuM paDe che ke, koInA khissAmAM kaMI che kharuM ! khumANanI khamIrIbharI A vAta sAMbhaLIne bahAravaTiyAo paNa prasanna prasanna banI UThyA, chatAM khissAM khAlI hovAthI thoDI paNa rokaDa 2kama khumANanA hAthamAM samarpita karavA sau asamartha hatA. chatAM saue khumANane kahyuM ke, ApanI vAta sAva sAcI che. kharekhara ApaNane ghaNI ghaNI kamANI A gAme karAvI ApI che. A kamANI evI kalyANakArI che ke, je jIvanabhara kAma lAgyA ja kare, chatAM khUTe nahi, vadhyA ja kare. manomana koI saMkalpa karI laIne jogIdAsa khumANa potAnA mArge AgaLa vadhI gayA. be-traNa divasa bAda e saMkalpanI siddhirUpe boDakI gAmano koI saMgAtha gotI kADhIne enA hAthamAM thoDIka sonAmahoro sAthe eka saMdeza-patra e jogIdAsa khumANe vajesiMganI e dIkarI para pAThavyo, jemAM lakhyuM hatuM ke, thoDA divasa pUrve boDakI gAme AvavAnuM banyuM hatuM. jene dhaNI tarIke zirodhArya karIe chIe, e vajesiMgajInI dIkarInA hAthamAM kaMIka dharavuM joIe, paNa tyAre saMjogo sAnukULa nahotA, ethI have Aje A sAthe phUla nahi to phUlanI pAMkhaDIrUpe thoDuMka pAThavI rahyo chuM. jeno svIkAra karavA vinaMtI. Aja pachInI AvatIkAla evI bhavya Uge ke, tamAruM sAkSAt darzana karavAnI taka maLe. li. jogIdAsa khumANa. sonAmahoronI sAthe A patra jyAre boDakIgAmamAM pahoMcyo, saMskRtinI rasadhAra bhAga-3 - 119
Page #129
--------------------------------------------------------------------------
________________ tyAre rakhAtanI dIkarI hovA chatAM vajesiMgajInA lohInA sagapaNe ja abhuta camatkAra sarajyo, enA vicAramAM khovAI gayelI e dIkarI uparAMta AkhA gAmanI samakSa jogIdAsa khumANanuM evuM bhavya-citra UpasI AvyuM ke, jemAM bahAravaTiyAnA rUpe nahi, paNa bahAdurabirAdaranA svarUpamAM jogIdAsa khumANanAM darzana thatAM hatAM. A ghaTanAnI jANa thatAM bhAvanagara rAjaya paNa koI navA ja svarUpamAM jogIdAsa khumANanuM darzana karI rahyuM ! 120 + saMskRtinI rasadhAra bhAga-3
Page #130
--------------------------------------------------------------------------
________________ To tamuM mAMnA | || namo kSayariyANaM || | 'sUripada rajatotsava paMcAcArapavitte visuddhasiddhaMtadesaNujjutte / parauvayArikkapare niccaM jAeha sUrivare // | paMcAcArathI pavitra vizuddha, siddhAMtanI dezanAthI yukta paropakAramAM tatpara evA sUribhagavaMtonuM nitya dhyAna karavuM joIe. - sirisirivAlakahA vi.saM.2047201 paMca prasthAna puNyasmRti prakAzana sui gagana jevA virATa