________________
એટલો “રાજભાગ’ તો ઓછો ચૂકવવો પડે.
જગા પટેલનો જ્યાં વસવાટ હતો, એ વડોદ ગામમાં ત્યારે દરબાર તરીકે ગજાભાઈ ગોહિલનાં નામકામ ગાજતાં હતાં. એઓ દરિયાવદિલ ધરાવતા હતા, એઓના હૈયે ભારોભાર પ્રજા-પ્રેમ ભરેલો હતો, એથી બધા ખેડૂતો સહર્ષ “રાજભાગ” ભરતા હતા, એટલું જ નહિ, જયારે જે વર્ષે પાક ઓછો ઊતરતો, જ્યારે “રાજભાગ ઓછો ભરાતો, એનું ખેડૂતોનાં હૈયે દુઃખ રહેતું. એથી વર્ષ જ્યારે સારું આવતું, ત્યારે રાજભાગ” કરતાંય થોડો વધુ પાક દરબારને સ્વેચ્છાથી ચૂકવતા ખેડૂતો પ્રસન્ન બની ઊઠતા. આજ સુધી જગા પટેલે પણ આવી જ રીતે અનેક વાર રાજભાગ સહર્ષ ચૂકવ્યો હતો, પણ એ દહાડે લોભે એમને લલચાવ્યા અને ચોરી જેવા પાપનો આશરો લઈને પણ એમણે રાતે બાજરાનું ગાડું ભરવા માંડ્યું.
જગા પટેલ ગાડું ભરતા જ ગયા, ભરતા જ ગયા. એમની નજર તો એક એ જ લાભ ઉપર કેન્દ્રિત હતી કે, રાજભાગ કઈ રીતે ઓછો ચૂકવવો પડે ! ગજા ઉપરાંત ગાડું ભરીને જગા પટેલે અંધારાનો લાભ લઈને ગામ ભણી ગાડું હાંકી મૂક્યું. એક તો અંધારું હતું, રસ્તો ઊબડખાબડ હતો અને ગાડામાં બાજરાનો બોજ ગજા ઉપરાંત લાદવામાં આવ્યો હતો. એથી માંડમાંડ રસ્તો કાપતું ગાડું જયાં સાંકડો રસ્તો આવ્યો, ત્યાં જ ખાડામાં એ રીતે ફસાઈ ગયું કે, એનું પૈડું જ ફરતું બંધ થઈ ગયું.
જગા પટેલની સાથે એમના ભાઈ મદદગાર હતા, પણ માત્ર બેની જ મદદથી એ પૈડું ઊંચકાય અને ફરતું થાય, એ શક્ય જ નહોતું. ગાડામાં ખડકેલી બાજરાની ગૂણોનો ભાર ઓછો કરીને પછી ગાડાનું પૈડું ઊંચું કર્યા બાદ ધક્કો મારવામાં આવે, તો જ ગાડું આગળ વધી શકે, એવી ખાતરી થતાં પટેલ એકદમ મૂંઝાઈ ગયા. પોતે ગાડું લઈને ખળાથી ઘણા આગળ આવી ગયા હતા અને ઘર તો હજી ઠીકઠીક દૂર સંસ્કૃતિની રસધાર ભાગ-૩
૧૦૭
