Book Title: Raman Maharshi Santvani 21
Author(s): Keshavlal Shastri
Publisher: Navjivan Prakashan Mandir Ahmedabad
Catalog link: https://jainqq.org/explore/005993/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMtavANI graMthAvali 21 zrI ramaNa maharSi Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI ramaNa maharSi (Shri Raman Maharshi) saMkalana zrI kezavalAla zAstrI vedAMtAcArya, sAhityaratna (rAjakoTa) navajIvana prakAzana maMdira amadAvAda-380014 Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A graMthAvalinAM 28 pustakonI kiMmata rU. 300 thAya che. graMthAvalino saMpuTa kharIdanArane te rU. 200nA rAhata dare ApavAmAM Avaze. ( 2 ) prAptisthAna (1) navajIvana prakAzana maMdira gUjarAta vidyApIThanI pAchaLa, po. navajIvana, amadAvAda- 14 navajIvana TrasTa (zAkhA), 130, zAmaLadAsa gAMdhI mArga, muMbaI - 400 002 (3) divya jIvana saMgha zivAnaMda Azrama, jodhapura TekarI, zivAnaMda mArga, amadAvAda-15 divya jIvana saMdha zivAnaMda bhavana, rAmajI maMdiranI poLa, sarakArI presa sAme, AnaMdapurA, vaDodarA-390 001 (5) divya jIvana saMgha, zizuvihAra, bhAvanagara-364 001 divya jIvana saMgha, mohana oNpTiziyana, AjhAda coka, valasADa-396 001 daza rUpiyA (c) gujarAta divya jIvana saMgha trIjI AvRtti, prata 3,000, jUna 1999 punarmudraNa, prata 3,000, oNkaTobara 2006 kula prata : 6,000 ISBN 81-7229-237-6 (sel) mudraka ane prakAzaka jitendra ThAkorabhAI desAI navajIvana mudraNAlaya, amadAvAda-380 014 Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakAzakanuM nivedana navajIvana ane divya jIvana saMghanA saMyukta upakrame 'saMtavANI graMthAvali'no ra8 pustikAono A saMpuTa vAcakonA hAthamAM mUkatAM AnaMda thAya che. sarvadharmasamabhAvanA uddezane dhyAnamAM rAkhI A 'saMtavANI graMthAvali' saMpuTa brahmalIna zrI svAmI zivAnaMdajInI zatAbdI nimitte gujarAta divya jIvana saMgha dvArA taiyAra karavAmAM Avyo hato. te taiyAra karavAmAM aneka mitrono sahakAra maLyo hato. chatAM tenI pAchaLanI ekadhArI mahenata sva. uccharaMgabhAI svAdiyAnI hatI te noMdhavuM joIe. A graMthAvalinI pahelI AvRtti capocapa UpaDI gayA pachI 1985mAM tenuM punarmudraNa karavAmAM AvyuM hatuM. paraMtu teya pahelI AvRttinI jema ja jhaDapathI vecAI jatAM graMthAvali ghaNAM varasathI upalabdha na hatI. gAMdhIjI prasthApita saMsthAnI badhA dharmonI sAcI samajaNa phelAvavAnI javAbadArI che. vaLI ucca zikSaNamAM have mUlyazikSaNa tathA tulanAtmaka dharmonA zikSaNanuM mahattva vadhatuM jAya che. kendra sarakAranA yojanA paMce mUlyonA zikSaNane protsAhana ApavAnuM samarthana karyu che. Ane anulakSIne A pustaka saMpuTa sAmAnya vAcako uparAMta ucca zikSaNamAM kArya karatA sahu koIne upayogI thaI paDaze. gujarAta divya jIvana saMghe A graMthAvali A yojanAmAM punarmudraNa mATe sulabha karI te mATe ame temanA AbhArI chIe. 'saMtavANI graMthAvali'nA A pustaka saMpuTanA prakAzanathI gAMdhIjInA sarva dharmasamabhAvano saMdezo sarvatra vasatAM gujarAtI kuTuMbomAM prasaraze evI AzA che. 3 Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ navajIvana TrasTanA dastAvejamAM tenA uddezonI pUrti sAru je je pravRttio karavAnuM sUcaveluM che temAM hindamAM vaselI badhI judI judI komo vacce aikyano pracAra karavAnuM sUcavavAmAM AvyuM che. te hetu mATe navajIvane gUjarAta vidyApIThamAM prasthApita karelA anAmata kozamAMthI A "saMtavANI graMthAvali'nuM punarmudraNa jUna 1999mAM prasiddha karI rAhata dare ApavAmAM AvyuM hatuM. saMtavANI graMthAvali'nI mAMga cAlu rahetAM navajIvana taraphathI tenuM A trIjuM punarmudraNa prasiddha karavAmAM AvI rahyuM che. ane tenI kiMmata sAmAnya vAcakane paravaDe tevI rAkhavAmAM AvI che te noMdhavA jevuM che. amane AzA che ke sarvadharmasamabhAvanA pracArArthe thatA A prakAzanane vAcako taraphathI yogya AvakAra maLavAnuM cAlu raheze. tA. 2-10-'06 Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI ramaNa maharSi Page #7 -------------------------------------------------------------------------- Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ OM namaH zrI aruNAcala ramaNAya / prathama biMdu bhAratanA arvAcIna avatArI ke siddha puruSavaromAM bhagavAna ramaNa maharSi mUrdhanya sthAna bhogave che. kevaLa bhAratavarSanA ja adhyAtmarasiko nahIM, samagra vizvanA paoNla branTana, hamphrIsa, maeNDama joIsa hiDiMga, monce lAkombe vagere anekAneka adhyAtmaciMtakoe A ramaNacarita ane ramaNavANI jANyAM - mANyAM che. maharSinA samakAlIna ane te vakhatanA paeNrisanA rAmakRSNa maThanA adhiSThAtA, prakhara vedAntI svAmI zrI siddhezvarAnaMdajI vagere keTalAya bhAratIya adhyAtmavidoe paNa A paramanA parakhaMdAne pichANIne temane sarvAtmAnuM saMpUrNa sArthaka biruda ApyuM che. tAmilanADunA madurAIthI IzAna khUNAmAM trIseka mAIla dUra tirucugI nAmanA gAmamAM sane 1889nA Disembara mAsanI 30mI tArIkhe, somavAre savAre eka vAgye A mahApuruSano AvirbhAva thayo hato. janmasthaLa nAnakaDuM gAmaDuM hatuM chatAM zivakSetratIrthakSetra hatuM. vikhyAta nAyanAra muMdaramUrtie e tIrthanAM stotro racyAM hatAM. saMta mANikAvarakare eno mahimA gAyo hato. jema janmasthaLa pavitra hatuM tema kuTuMbasaMskAra paNa ucca hatA. pitA suMdaram Ayara udAra, dhArmikavRttinA paropakArI jIva hatA, gAmamAM binasanaMdI vakIlano dhaMdho karatA. mAtA AjahammAI ghararakhu ane IzvaraparAyaNa sannArI hatAM. gharano Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI ramaNa maharSi roTalo moTo hato. koI divasa mahemAna vagarano khAlI na jato. gharano aDadho bhAga atithigRha tarIke ja vaparAto. dvijocita paraMparAnuM pAlana thatuM. sthaLa-kuTuMbanA A mAMgalya sAthe ramaNajanmanA samayanuM mAMgalya bhaLyuM ane sthaLa-kALa-kuTuMbanI maMgala triveNI vahI rahI. tAmila varSa pramAthInA mahaMjhI mAsano soLamo divasa, punarvasu nakSatra eTale tiru vadIrAIno pAvana dina (mArgazIrSanA Adrano maMgala utsava dina). A ja divase brahmA ane viSNunI vacce purANa kALamAM bhagavAna ziva-paramatattvajJAnAgni stabhaMsvarUpe-aruNAcalarUpe Avirbhata thayA hatA ! bhagavAna ramaNanuM mAbApe dIdheluM nAma veMkaTarAmana hatuM. mAbApanuM e bIjuM saMtAna hatA. moTA bhAInuM nAma nAgasvAmI ane nAnA bhAInuM nAma nAgasuMdara hatuM. AlAra melu nAmanAM eka bahena hatAM. sAMsArika padAthonI haju to pUrI pichANa paNa thaI na hatI tyArathI ja zizuvayanI zarUAtathI ja vekaTarAmananA haiye koIka agamya svayaMskaraNA dvArA aruNAcalanI smRti jAgI UThI. e vakhate aruNAcala ane tiruvaNamalaeNnA abhedano khyAla na hovA chatAM aruNAcalanI paramocca ane mahattamatAnI AMtarika anubhUti sarvadA jAgatI rahetI. ghaNAM varaso pachI teo madurAImAM dasamA dhoraNamAM bhaNatA hatA tyAre - sane 1895nA navembara mAsamAM - eka vaDIla sagA pAsethI te baMneno abheda jANyo. 'aruNAcalanuM svayaMskurita ciMtana mokSadAyaka che." be divya vidhAna, veMkaTarAmananI jIvanamukta sthitinI sAkha pUre che. Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathama biMdu bAra ja varasanI bALavaye temaNe pitAnuM chatra gumAvyuM. pitAnA avasAnanA samAcAra sAMbhaLIne DIMDukalathI tirucugI AvyA. pitAnA zaba pAse rokakaLa thatI joIne emanA zizudayane navAI lAgI ke, pitAjI to ahIM paDyA hovA chatAM A loko ene cAlyA gayA kema mAnatA haze ? koIka samaju mANase emane "maraNa'no artha samajAvyo. cetana-acetanano bheda teo e vakhate kadAca aspaSTa rIte samajyA haze! . 18mI phebruArI, 1892no e divasa ! veMkaTarAmananA dilamAM jJAnadIpanI skuliMga pragaTI rahyo. AtmajJAnanuM bIja bAra varase Ama vavAyuM ane soLa varase zatazata zAkhAe pallavita thaI rahyuM ema anumAnI zakAya. pitAnA mRtyu pachI moTA bhAI nAgasvAmInI sAthe madurAImAM kAkA subaccAra sAthe veMkaTarAmana rahyA ane tyAM amerikana mizana hAIskUlamAM abhyAsa AgaLa vadhAryo. spaSTa, sUkSma buddhipratibhA ane smRtizakita hovA chatAM zALAnA bhaNataramAM teo sAmAnya ja hatA. teo to kustI, phUTabaoNla, lAThIdAva, taravAnI ane anya evI potAnA sazakata zarIrane anukULa bAbatomAM AgaLa paDatA rahyA. e divasomAM avAranavAra mitro sAthe maMdira jaI sIdhIsAdI stutiprArthanA karavAnI emane Teva hatI. aruNAcala ane tiruvaNamalaeNno abheda jANyA pachI eka divase emaNe parIya purANano gadyAnuvAda vAMcyo. tresaTha nayanAronA divya jIvanano paricaya vAMcatAM ja haiyAmAM zivapremanI jvAlA jhagI UThI, zivaprAptinI tIvratama lAgaNI pragaTI UThI. AtmAnI : 1.2.ma.-2 Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI ramaNa maharSi oLakhanuM khetara Ama kheDAI taiyAra thavA lAgyuM. tyAM ja 1896nA julAI mAsanA madhyamAM eka divase sIDI uparanA eka nAnakaDA oraDAmAM svasthatApUrvaka beThAM beThAM ja koNa jANe kyAMthI temanA manamAM maraNano moTo bhaya jabhyo ! zIghaprApta e maraNAnubhava kAlpanika uparachallo ja nahIM, emane to e so TakA sAco jaNAyo. paNa enAthI e kSubdha na thayA. koIne e vAtano IzAro ApyA vagara e svayaMprApta motanuM vIrocita svAgata-nirIkSaNa -parIkSaNa karyuM. potAne mATe enuM pariNAma svIkAravAnuM sAhasa karyuM. hAthapaga pasArI, AMkho baMdha karI, vANI ane zvAsa thaMbhAvIne teo aMtarmukha banI gayA ane nizcaya karyo. "bhale AvyuM mota ! mota zuM che? kone e Ave che ? mane ? huM koNa ? zarIra mare che. bhale mare !'' bhItara emane anubhUti thaI. "zarIra marI gayuM che, have smazAnamAM laI jaI ene bALI nAkhaze. enI rAkha thaze, paNa zuM huM nAza pAmIza? zuM huM zarIra chuM? zarIra maDaduM banI cUkyuM che, paNa mRtyuthI aspaSTa huM hAjarAhajUra prakAzita ja chuM! tethI zarIra huM nathI'. 'enAthI judo avinAzI AtmA chuM. nityazuddha-buddha-mukta svarUpa AtmA ja huM paramArtharUpa chuM. zarIra ane jagata vinAzI che paNa zarIrathI para sanAtana parama vAstava paramanI A parakha temane sahajAnubhUtirUpa thaI. hastAmalakavat anAyAsasiddha ane spaSTatara rIte ja e thaI. have mRtyubhayano leza paNa vilAI gayo, AvAgamana TaLI gayuM. basa, A pachI sthaLakALanirapekSa A jJAnajAgaraNa Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathama biMdu 'sahajasamAdhi rUpe zAzvatakALa sudhI temanA jIvanamAM jhagamagATa pAtharI rahyuM. kazIya sAdhanA vagaranA temanA A sahajajJAnamAM sAmAnya janane svAbhAvika rIte ja saMdeha thavA saMbhava che. eTale keTalAya lokoe temanI sAdhanAvasthA kalpI kADhI ane lakhI paNa kharI. tiruvaNamalaimAM temanI ati kaThora tapazcaryA kalpI levAI. paNa bhagavAna zrI ramaNe svayaM ja chelle A lokavAyakAne spaSTa rIte nakArI hatI. ""madurAImAM Ugelo sUrya ja tiruvaNamalaimAM prakAzI rahyo che' - " "mArAmAM kazuM umerAyuM che ke dUra thayuM nathI'' vagere emanAM vidhAno enAM pramANa che. 1946nI oNkTobaranI cothI tArIkhe pro. DI. esa. zarmA nAmanA bhakta e bAbatamAM pUchelA praznanA javAbamAM temaNe A bAbata vistArathI kahI che. Ama, deva ke mAnavarUpa koI bAhya guru vagara, cirakAlIna AMtarika AdhyAtmika sAdhanA vagara, kazAya tapamAraNa vagara temane zivajJAnano paramanidhi palakamAM prApta thaI gayo. pelA mRtyubaMdhe temanAmAM zaktisaMcAra karIne dhakko mArI dIdho hato. zALAjIvanamAM ja soLa varasanA veMkaTarAmananuM jIvana jhaLAMjhaLAM thaI gayuM, paramanA prakAzanuM prabhAta pragaTI UryuM ane aMta sudhI akabaMdha jaLavAI rahyuM. parama lakSyanI A sahaja prApti avatArI puruSanuM ja lakSaNa che. rAma ane kRSNa jevA avatArI puruSottamoe jJAnaprAptinA nimittarUpe guru svIkAryA hatA. bhagavAna buddhe paNa sAcAkhoTA gurune nimitta to banAvyA hatA. vaLI temaNe ghora tapazcaraNa paNa karyuM hatuM paNa bhagavAna ramaNa to guru ke tapazcaraNanA kazA Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI ramaNa maharSi nimitta vagara svayaMsiddha dakSiNAmUrtinI peThe ja jagaguru banI birAjI rahyA. AtmajJAnanI A asaMdigdha anubhUtie ramaNajIvanamAM avarNanIya, abhinava ane AzcaryakAraka rUpAMtara lAvI dIdhuM. pote dehAtIta amara pUrNa paramatattva che evI aparokSAnubhUti temane thaI gaI. janasAdhAraNanI jIvanaghareDamAM temanuM jIvana have baMdhabesatuM na thaI zakyuM. eTale have to sAmAnyajanathI agamya banelA temaNe potAno paMtha ekAkI banIne ja kApavAno hato. zuM zALA pAThomAM, zuM ramatagamatamAM, ke zuM sagAMvahAlAM ane mitronA snehamAM ke pachI zuM khAvApIvAmAM, temano rahyo sahyo rasa paNa have sAva ogaLI gayo ! teo e badhuM haju karatA to hatA paNa kevaLa lokaprItyarthe! kyAM temano pahelo haka mATe laDI levAno ane krodha karavAno svabhAva ane kyAM kazIya pratibhA vagaranuM atyAranuM audAsInya ! have to kSamA ane madhura hAsya ja caherAmAM aMkita ! AtmAnI oLakhane pariNAme prema, ahiMsA, dhairya, dayA, kSamA, iMdriyasaMyama, namratA, abhaya vagere divya guNo temanAmAM pUrNapaNe sahaja nivAsa karI rahyA. jema svapnamAMthI jAgelAne svapna mithyA lAge tema veMkaTarAmanane A jagatajIvana nirarthaka lAgyuM eTale ekAMta ja emane avAranavAra AtmAnubhUtino AnaMda ApavA lAgyuM. basa, have pUrvanA veMkaTarAmana bhagavAna ramaNamAM palaTAI cUkyA hatA. joke Ano pUrvasaMketa to bAra varasanI bALavayamAM ja Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIya biMdu biMdukkalamAM bhaNatA te samaye vekaTarAmane ApI dIdho hato ! ekavakhata sagAMsaMbaMdhIo bahAra gayAM hatAM tyAre aMdarathI bAraNAM baMdha karIne teo eka oraDAmAM sUI rahyA. sagAMsaMbaMdhIo pAchAM AvyAM, temaNe bAraNAM khUba khaTakhaTAvyAM, temane jorazorathI bolAvyA paNa kAMI na vaLyuM. tyAre bIje mArgethI gharamAM pravezI temane halAvyA, UthalAvyA, mAya, chatAMya teo na jAgyA. thoDA vakhata pachI potAnI meLe jAgyA ! e vize emaNe pAchaLathI kahyuM hatuM. "je kaMI karyuM - choDyuM enuM pariNAma kadAca pharI vAra maLyuM.'' A AtmasamAdhinI dazAno saMketa tyAre svAbhAvika rIte ja loko samajyA na hatA. dvitIya biMdu have temanAmAM varatAtI zALAjIvananI zithilatA joIne temanA zikSake temane sajA karavAnuM zarU karyuM. moTA bhAI nAgasvAmI paNa nArAja thayA. teo temanI AtmaniSThAnI avahelanA karavA lAgyA. 'mahAtmAane 'yogezvara' jevI kaTAkSavANIthI thatI A vagovaNI, paramane pAmela avicalita veMkaTarAmanane sparzI zakI nahIM. eka vakhata aMgrejI vyAkaraNano pATha taiyAra na karavAne lIdhe temanA zikSake temane e pATha traNa vAra lakhI lAvavAnI sajA karI. bIje divase zanivAra hato (29 ogasTa, 1896). be vAra lakhANa lakhyA pachI temane nirarthaka zALAkArya para dhRNA chUTI, pensila-noTa pheMkI dIdhAM. AMkha baMdha karI Atmamagna Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI ramaNa maharSi banI gayA. pAse ja beThelA nAgasvAmIe duHkhI thaIne temane dayA-krodhamizrita Thapako Apyo. sAmAnya rIte udAsIna rahetA hovA chatAM koNa jANe kema paNa A Thapako manamAM besI gayo ke moTA bhAI sAcuM ja kahe che. mAre mATe A badhuM niprayojana ja che. emaNe to Ama gRhatyAgano nizcaya karI lIdho. te ja kSaNe aruNAcalanI smRti jAgI UThI. aruNAcala ekamAtra gamya sthaLa che, evo temaNe nizcaya karI lIdho ane tarata ja UThI cAlyA jatA hatA tyAM nAgasvAmIe kAkI pAsethI pAMca rUpiyA laIne temane kolejanI phI bharI AvavA kahyuM. temaNe madrAsano nakazo tapAsyo, paNa e jUno hato eTale emAM vilupuramathI kaTivADInI relavelAIna batAvI na hatI ane tiruvaNamalle e lAIna vacce ja AveluM hatuM ! eTale tiruvaNamalaiM javA mATe sauthI najIkanuM sTezana DIMDIpana haze, ema dhArIne kAkIe Apela pAMca rUpiyAmAMthI phakta traNa rUpiyA rAkhI laI bAkInA be rUpiyA sAthe utAvaLe eka ciThThI lakhI rAkhI dIdhI. ciThThInA zabdo A hatA? "mArA pitAnI zodhamAM temanA ja AdezathI A sthAna choDIne jaI rahyo chuM. A kevaLa kalyANaka hetu mATe ja che, ethI A kArya mATe koIe zoka karavo yogya nathI. Ane anulakSIne dhanano kharca karavAnI paNa jarUra nathI. tamArI phI haju sudhI bharI nathI. bAkInA be rUpiyA A sAthe rAkhyA che. basa...'' Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIya biMdu veMkaTarAmananI mana:sthiti para A patra spaSTa prakAza pADe che. soLa varasanI vayamAM temane thayela pUrNa jJAnanuM A pramANa che. zrI ramaNa madurAI relave sTezane pahoMcyA. madurAIthI tiruvaNamalaiM javAnuM relave nUra temaNe dhAryA pramANenuM - temaNe rAkhelA traNa rUpiyAnuM ja thatuM hatuM. paNa TrenamAM ja tiruvaNamalaiM sudhI Akhe raste jaI zakAya che, evI emane khabara na hovAthI Dipana sudhInI TikiTa laI gADImAM beThA. musApharI daramiyAna eka musalamAna phakIrano temane bheTo thayo. vAtacIta thatAM temaNe kahyuM ke, tiruvaNamale javA mATe vilupuram sTezane gADI badalavI paDe che. AthI potAnI pAse bAkI rahela paisAmAMthI pambAjhApaTa sudhI ja pahoMcAya tema hatuM. teo to tyAM UtarI paDyA ane pagapALA ja aruNAcalanI dizAmAM dasa mAIla sudhI cAlatA rahyA ! araiyAnI nAluranA maMdire tirukkoTiluranI najIkamAM pahoMcyA. tyAM koI rIte rAta gALavAnI anumati na maLatAM pUjArI sAthe kimUranA virATezvara maMdira tarapha AgaLa dhapyA. bhUkhatarase pIDita zrI ramaNe pUjArI pAse, pUjA karyA pachI thoDo prasAda mAgyo, paNa pUjArIe nanno suNAvyo ! maMdiranAM vAjAM vagADanArane dayA AvI ane potAnA bhAgano prasAda zrI ramaNane ApI devA teNe pUjArIne kahyuM. thoDo prasAda khAIne zrI ramaNe AsapAsamAM rAta gALI. bIje divase kRSNajanmASTamI hatI. te divase teo muthukRSNa bhAgavatArane ghera AvI pahoMcyA. tyAM thoDuM khAdhuM. potAnA kAnamAM paherelAM sonAnAM bUTiyAM bhAgavatArane ApIne temaNe tenI pAsethI cAra rUpiyA lIdhA. A rakamamAMthI tiruvaNamalaiMnI relave TikiTa Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 zrI ramaNa maharSi kharIdIne 1lI sapTembara, 1896nA roja vahelI savAre teo Akhare zizuvayathI ja abhIsita aruNAcala sudhI AvI pahoMcyA. teoe to sAhajika rIte ja zrI aruNAcalezvaranA nijamaMdiramAM pravezIne saMpUrNa svArpaNa karI dIdhuM ! e vakhate maMdiranAM bAraNAM khUlI cUkyAM hatAM, ane koI hAjara na hatuM. tethI zrI ramaNa aMdara pravezIne aruNAcalanA liMgane AliMgana daI rahyA ! takSaNa emanA zarIranI garamI cAlI gaI ! dehaAtmA zIta-zAnta ! basa, AtmayAtrAno aMta AvI gayo ! jIvanasaritA paramAnaMda sAgaramAM bhaLI cUkI ! haiyuM jJAnanidhi sabhara thaI rahyuM ! vANI-vicAra-karmanuM koI svAtaMtrya have temanuM na rahyuM. badhuM ja aruNAcalApita teo kartutva buddhirahita paramamuni paramazAntisthita thaI gayA. A vakhate temane koIka maLyuM. maLanAre pUchyuM: ''svAmI, mAthuM mUMDAvavuM che ?'' praznane aruNAcalanI IcchA mAnIne temaNe hA bhaNI ane jotajotAMmAM to zrI ramaNanA lAMbA suMdara taraMgita vAMkaDiyA vALa cAlyA gayA ! muMDitamastaka zrI ramaNe potAnA jAti saMketarUpa yajJopavIta sUtrano paNa tyAga karyo. dhotImAMthI TukaDo phADI laMgoTI banAvI paherI lIdhI. dhotIno bAkIno bhAga, te sAthe bAMdhelA paisA sahita pheMkI dIdho. bhAgavatArane gherathI maLela mIThAInuM paDIkuMya pAsenA apyAnakuman taLAvamAM pheMkI dIdhuM. muMDana karAvyA pachI snAna paNa na karyuM, pAchA pharatAM maMdire pahoMcyA pahelAM ja ekAeka varasAda varasyo. aruNAcalezvare potAnA panotA divya saMtAna para AvathasnAnano jANe abhiSeka ja karI dIdho. tapazcaraNI pUrNatA svata: thaI gaI. Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIya biMdu A muMDita maharSine ajJAnI ane duSTa mANaso tema ja bALako 'maMgo, pAgala' vagere kahIne ane pAchaLa paththarokAMkarA pheMkIne trAsa gujAravA lAgyA ! jagatanA sau mahAtmAoe tatkAlIna janasamAjanuM AvuM ja apamAna sahana karyuM che ! paNa ramaNa to udAsIna hatA chatAM evA janonI najarathI potAne ojhala rAkhavA najIkanA 'pAtAlasiMgama' nAmanA guNamaMdiramAM pravezyA. bhalabhalAnI dhoLe divase paNa e tapomaya guphAmAM AvavAnI majAla na hatI. ramaNa to tyAM samAdhistha thaI rahyA. liMga pAchaLanA khUNAmAM khAdhApIdhA vagara keTalAya divasa sudhI ekadhArI samAdhi rahI. bAhyabhAna na rahyuM. brahmAnaMdamAM nimagna rahyA. guphAnI bhejavALI dharatInI UbharAtI kIDIo, mAkhIo, UdhaI tema ja macchara, kAnakhajUrA vagere jherI jaMtuoe temanA sAthaLanI nIcenA bhAgane karaDI khAdho. enAM ghArAMmAMthI lohI jharavA lAgyuM. lohInA gaThA jAmI gayA. rasI thaI gaI ane enI sAthe nIceno kAdava seLabheLa thaI gayo. AkhuM zarIra jamIna sAthe coMTI gayuM. A samAdhi purANakAlIna RSimunionI samAdhine yAda karAvatI hatI. - keTalAya divasa pachI A badhuM lokonA jANavAmAM AvyuM. e vakhate janasamAjanI daSTie eka pAgala gaNAtA zeSAdri svAmI nAmanA mahAtmA tiruvaNamalaimAM rahetA hatA. keTalAka grAmavAsIo ja temane ucca kakSAnA saMta mAnatA. temaNe 11 - zrI.ra.ma.-3 Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 zrI ramaNa maharSi pahelavahelI zrI ramaNanI jJAnamastI pichANI lIdhI. teo avAranavAra pAtAlaliMgamAM jaIne zrI ramaNane nIrakhatA. eka vAra ramaNadarzana karIne teo bahAra nIkaLatA hatA tyAM sAme maLelA veMkaTAcala muphAliyara nAmanA potAnA ziSyane temaNe kahyuM. "aMdara rahela eka nAnakaDA svAmIne juo.'' dhoLe divase paNa ghora aMdhArI e guphAmAM musAliyare phAnasa laIne keTalAka bIjA loko sAthe praveza karyo. musAliyare temane bolAvavA mATe jorajorathI pokAro pADyA. javAba na maLyo. musAliyare temanuM zarIra UMcuM karyuM. jamIna sAthe coMTI gayelo zarIrano nIcalo bhAga mAMDa mAMDa chUTo paDyo, paNa pelAM ghArAM pAchAM tAjAM thaI gayAM, bhIMgaDAM UkhaDI javAthI lohI vahevA lAgyuM. A joIne bIdhelA ane navAI pAmelA bhaktoe khUba sAvadhAnIthI zrI ramaNane haLave haLave nAjukAIthI bahAra kADhIne gopurama subrahmaNyam maMdiramAM besADyA. tyAre paNa zrI ramaNa to dehabhAnavirahita ane samAdhistha ja rahyA ! have keTalAka bhakto temane IzvarAvatAra samajIne bhakitapUrvakanI temanI sevAmAM joDAyA. ghaNA divase koI vAra teo jyAre AMkho ughADatA, tyAre teo temane dUdha, pravAhI khorAka ke keLAM jevAM phaLo, jema sUtelA koI bALakane khavaDAvAya te rIte khavaDAvatA. jyAre ghaNA divaso sudhI teo potAnI AMkho na kholatA tyAre bhakto temanuM moTuM parANe kholIne temAM parANe khorAka pravAhI reDI detA ! zrI aruNAcalezvara maMdiramAM thoDAka mAsa rahyA pachI zrI ramaNane ekAMtasevananI IcchA thaI. temane potAnI Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturtha biMdu 13 AsapAsa thatI darzanArthIonI bhIDa gamatI nahIM, eTale 1897nA pUrvArdhathI teo "gurumUrtima maMdiranI joDe AvelI amarAImAM rahevA lAgyA. ekAMta sAdhanAnA e sthAnamAM temaNe doDheka varasa samAdhimAM ja pasAra karyuM. caturtha biMdu zrI ramaNe madurAImAM lakhelI pelI ciThThI gharanA lokone maLI AvI eTale moTA bhAI, kAkA, sagAMsaMbaMdhIo, mAtA AjahamsAI vagere aneka sthaLe zodhakhoLa karavA maMDI paDyAM. ghaNA vakhatanI nirAzA pachI eka annAmalAI TeslIrAma nAmanA ramaNabhakta ane ramaNasevaka dvArA bhALa maLI. madurAImAM zrI bhagavAna je kAkA sAthe rahetA, te kAkA subbAIyAranuM to thoDA ja vakhata pahelAM avasAna thayuM hatuM (sana 1898, 1lI me) paNa subbAIyAranA nAnA bhAI nelaidhya Apempara ekadama tiruvaNamalai jaI pahoMcyA. temaNe zrI ramaNane maLI ghera pAchA AvavA khUba samajAvyA, paNa badhuM vyartha ! ramaNa zAMta ja rahyA. emanA nAnA kAkA nirAza thaI pAchA vaLyA. temanA nAnA kAkAnA prayatno vyartha gayA chatAM, 1898nA Disembara mAsamAM temanAM mAtA temane maLavA-samajAvavA AvI pahoMcyAM. te vakhate zrI ramaNa pAvAgakuMDamAM annAmalAInA pUrvanA bhAgamAM AgaLa upara rahetA hatA. (1898nA sapTembara mAsa sudhI) dIkarAnI dayAjanaka dazA joIne mAtAnuM haiyuM khUba vedanAmaya banI gayuM. emaNe kahyuM: "mArA vahAlA dIkarA, Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 zrI ramaNa maharSi pAcho ghera madurAI AvI jA. tAruM kaupInanuM kapaDuM ane A paththarakAMTA vacce vAsa joIne mArAthI sukhasagavaDabharI jiMdagI kema vitAvAya ? vairAgya Avo na batAva, kUra na thA, tArI mAnuM haiyuM vedanAthI saLagI rahyuM che.'' Ama samajAvatAM temaNe khUba vilApa karyo. nAgasvAmIe paNa samajAvyA. potAno Thapako sAmAnyarUpano ja hato vagere AzvAsananA aneka zabdo kahyA. pazcAttApa dAkhavyo, kaMIka manAmaNAM karyA; banatuM badhuM ja karI chUTyAM chatAM bhagavAnanA caherA para svIkAra ke asvIkAranuM kazuM cihana varatAyuM nahIM! mAMDa mAMDa mahAmahenate temanI sAthe dasa divasa gALyA. zrI ramaNanI AvI zAMta, avicala sthiti ane mAtA-saMbaMdhIonuM asahya Akranda joIne keTalAka bhaktoe temane prArthanA karIH "svAmI, duHkhathI bebAkaLAM banelAM ApanAM mAtAjIne Apano abhiprAya moDhethI nahIM to chevaTe lakhIne to batAvo ! bhaktoe Apela kAgaLanA TukaDAmAM temaNe ja Apela pensilathI ramaNe lakhyuM: ""dareka manuSyane potapotAnAM prArabdhakamo anusAra vidhAtA kama karAve che ane je banavAnuM nathI te game teTalA prayatno karavA chatAM paNa nathI ja banavAnuM ane je banavAnuM che te game teTalAM vidano Ave to paNa kadI aTakavAnuM nathI. A badhuM acala sunizcita che tethI zAMta rahevuM e ja sarvazreSTha che.'' | gamAaNagamAthI vinirbhakta A avicalita mananI jJAnasudaDhatA to parvatanI avicalitatAne AMbI jAya tevI hatI. zrI ramaNa bhagavAnanA A uttara AgaLa bhakto ane mAtAnA hAtha heThA paDyA. AjahammAIne duHkhathI UbharAtA cirAyela Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturtha biMdu haiye pAchA vaLavuM paDyuM. je karuNAplAvita siddha puruSanI karuNA mAnavaprANI ja nahIM, pazupakSIomAM paNa vyApta thatI jagate joI te bhagavAna ramaNe potAnI janetA tarapha AvuM vartana kema karyuM haze ? A samasyA ApaNane acaraja pamADe tevI uparachalle jaNAya che kharI paNa emanI divya kRpAkaruNA sadAya rahasyamaya ja hoya che. 'huM' ane 'mAruM'thI bharAyelA mAtAnA hRdayanI Asaktine dUra karavAnI kalyANakAmanA ja enA mULamAM hatI. mAtA e vakhate mAnatAM hatAM ke, ''ramaNa mAro dIkaro ane huM enI mA chuM; '' madurAIvALA gharamAM pAchA laI javAnA mULamAM rahelI A Asaktine potAnI divya kRpA vaDe dUra karavAno A eka upAya hato ! rakSaNa karanAra - 15 zrI ramaNanI A mAtRuddhAranI prathama pharaja paNa hatI ne ! emaNe zAMtizastrathI mAtAnI ahaMgraMthine chedI nAkhI ! A mAtRtyAga na hato, mAtRrakSaNa hatuM ! jo evuM na hota to pahelAM zokAkula banIne ghera vaLelAM mAtA, pAchaLanAM varSomAM sarvatyAgI banIne potAnA divya putranI saMpUrNa zaraNAgati na ja svIkArI zakyAM hota ! eka bIjo prasaMga paNa A pramANita kare che. sane 1914nI sAlamAM AjahAIe potAnA putrane joyo, tyAre teo TAIphaoNIDa tAvanA sakhata humalAno bhoga banyAM hatAM. e vakhate bhagavAna zrI ramaNe cAra zloko racI te dvArA jvara zamAvyo hato, ane pUrNa svAsthya AvyuM tyAre teo madurAI pahoMcyAM hatAM. Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcama biMdu aruNAcala(annAmalAI)nA pAvana parvata paranI virUpAkSa guphAmAM jyArathI bhagavAna zrI ramaNe nivAsa karyo, tyArathI-- sane 189nA phebruArI mAsathI temanI AsapAsa jJAnapipAsuonI jabarI bhIDa jAmavA mAMDI. pUrNavikasita jJAnapadmasamA ramaNa bhagavAnanI AsapAsa jAmelI abhIpsa bhaktabhramaronI vaNanotarI bhArI bhIDane bhagavAnanuM mauna ja upadezamadhu pUruM pADI detuM hatuM ! emanI zAMti ane saMnidhimAMthI karuNA jharatI. emanI AtmasUryasamI upasthiti ja bhaktonAM hRdayakamaLone khIlavI detI. bhakto niHzaMka nirmaLa thaI jatA. Ama phakta vIsa ja varasanA yuvAna sadguru bhagavAna ramaNa, temanA karatAM vayovRddha ane vadhu bhaNelagaNela gaNAtA zreyaH sAdhakonA preraNAsrota banI rahyA ! maunanI vANI bolanAra taruNa guru ane vRddha ziSyonuM e vaDanI nIce jAmeluM maMDaLa lokomAM acaraja utpanna karatuM enI phalazruti paNa navAI bharelI ! ziSyo chinnasaMzaya - gatasaMdeha ! ajJAnatimira adazya thaI jatuM. bhagavAna zrI ramaNanI divya upasthitimAM A Azcarya prakAzanuM hatuM. gurunuM mauna vyAkhyAna ane ziSyo chinnasaMzaya'' A vAtamAM anekAneka mumukSuo pAsethI pramANa sAMpaDe che. temanI "upasthitithI ja uddhAra'' thavAnuM A AnaMdapUrNa Azcarya che. mauna vize zrI ramaNa kahetAH ""mauna to kRpAnI sthiti che. e eka evI ananya bhASA che ke je bhItarathI Uge che.... kyAreka 16 Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcama biMdu mauna e evo upadeza che ke je avazya phaLa Ape che. lakhANa ke vANI enI tole AvI zake tema nathI. keTalIka vakhata to UlaTAM e avarodhaka paNa banI rahe che.'' ane Ama chatAMya pachInA samayagALAmAM bhagavAna ramaNa pAsethI vANI ane lekhana dvArA upadeza prApta karavA A jagata bhAgyazALI thayuM to che. sane 1900nI sAlamAM gaMbhIram zeSADhera nAmanA koIka sAdhaka rAjayoganI sAdhanA karatA hatA. sAdhanAmAM AvatI muzkelIo ane samasyAo saMbaMdhI prazno teo avAranavAra bhagavAna ramaNane pUchatA. samAdhimAMthI jyAre bhagavAna jAgatA ane AMkho kholatA, tyAre temanI AgaLa kAgaLanA TukaDAo ane pensila mUkIne e praznonA uttaro lakhAvatA. Ama, te vakhate bhagavAne je kaMI lakhyuM, te badhuM pAchaLanAM varasomAM naranedAra nAmanA bhakate saMgRhIta-saMkalita karIne "vicArasaMgraham' nAmanA pustakarUpe prakAzita karyuM. eno aMgrejI anuvAda "Self inquiry' nAme prakAzita thayela che. tyAra pachI 1902nI sAlamAM zivaprakAzam pilAIe paNa e ja rIte pUchelA praznonA bhagavAna ramaNe ApelA uttarono saMgraha nAnayAra' (huM koNa ?) nAme prakAzita karyo. nAnakaDI pustikArUpa hovA chatAM vizvano muktidarzaka hoIne A pustaka vizvavikhyAta banI gayuM che. zrI naTanandAranuM paNa evA ja prakAranuM pustaka "upadezamaMjarI' prakAzita thayuM che. aMgrejImAM Spiritual instructions' nAme eno anuvAda prasiddha che. Azukavi gaNapati munie tethI ja temane "sarvazreSTha jJAnAcArya 'bhagavAna' kahyA che. Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 zrI ramaNa maharSi bhagavAna zrI ramaNamAM AjanuM ananya divya kavitva vilasatuM hatuM. emaNe potAnI mAtRbhASA tAmilane eka navI ane bhavya kavitAzailI bakSI. sAhityajagatamAM abhinava prANasaMcAra karatI e zailI saghana, arthagarbha, ziSTa ane prAsAdika paNa che. zrI ramaNa jevA jJAnakavine to e suMdara - sArthaka zailI sahaja ja hatI ! e zailImAM emaNe tAmila bhASAmAM upaniSado ApyAM. sAthosAtha aneka racanAo dvArA temaNe saMskRta, malayAlama ane telugumAM paNa potAnA kavitvano paricaya Apyo. tAmilanA venavA chaMdano telugu bhASAmAM upayoga karI ApavAnuM prathama zreya temane ja che. temaNe ananya kAvyAtmaka jJAnaratnothI tAmila bhASAne zaNagArI che. lekhaka" ke "kavi' tarIkenI kazIya sabhAnatA sivAya niHsaMkalpa rahIneya temaNe satata sAhityasevA karI che. sane 1896thI - jyArathI aruNAcalamAM temanuM padArpaNa thayuM tyArathI ja - teo ni:saMkalpa hatA ja ane chatAMya IzvarecchA kaho, paramasattA kaho, ke Izvara kaho, jagatanI sarjaka-pAlaka-saMhAraka, e zaktie ja zrI ramaNanAM mana, vANI, zarIrane nimitta banAvIne mAnavamukti kAje zloko - gIto racAvaDAvyAM ane gavaDAvyAM ! bhaktonI prArthanAo phaLI, jijJAsuo gatasaMdeha thayA ! adhyAtmaviSayaka praznonA uttararUpe temanA zrImukhamAMthI tAmila - kAvyapaMktiono madhura ra nIkaLI jato ! atyAre maLatAM badhAM upadezaratno, e zrImukhe sarI paDelAM kAvyo - zlokonuM, bhaktoe saMpAdita karela lipibaddha rU5 che. ''zrI ramaNa nyuTrI Tu'' (zrI ramaNa kRtiono tAmila saMgraha)nA rUpamAM te upalabdha che. emAM pAMca Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcama biMdu 19 stotro ane traNa zAstronuM mahattva vadhAre che. e pAMca stotro 'aruNAcala stuti paMcakam' nAmathI ane traNa zAstro 'upadeza unnIyAra', 'ullAdu nAravAdu' ane 'guruvAcakkovAI' nAme prasiddha che. A 'upadeza unnIyAra' temanA mukhya bhakta tAmila mahAkavi zrI murunAgAranI ati vinaMtIne AbhArI che. vaLI emanI oy AjIjIne pariNAme pUrvaracita zlokomAM sudhArAvadhArA paNa karyAM ane keTalAka navA zloko paNa racI ApyA. pachInA samayagALAmAM teozrIe ja A graMthanuM telugu, saMskRta ane tAmila bhASAmAM, 'upadezasAra' nAmathI bhASAMtara karyuM che. vaLI, 'ullADu nAravAdu' nAmaka paramatattvaviSayaka ananya ane apUrva upaniSada jevI kavitAnuM paNa saMpAdana karyuM. 'guruvacanamAlA' (guruvAcaka kovAI) e zrI ramaNopadezano saMcitanidhi che. zrI murunAgAre ene saMgRhIta karIne tAmila 'kavitAmAlA' tarIke jALavela che. cheka pahelethI. mAMDIne zrI bhagavAne kahelA upadezono e saMgraha che. A ramaNaprasthAnatrayInuM zreya zrI murunAgArane ja jAya che. svayaM AdizivasvarUpI pavitra aruNAcalagirimAM zivAvatAra bhagavAna zrI ramaNe mArgadarzaka thavA uparAMta svayaMmArga upara cAlIne daSTAMtarUpa thaIne bhakto para anugraha karyo che. emaNe bhakto saMgAthe aneka vAra aruNAcalanI pradakSiNA ughADe page karI che. unnAmulAI aMbikAI devI pote paNa A aruNAcala- girinI parikramA karatAM ane e rIte ardhanArIzvara sthitine prApta karatAM tiruvaNamalainA divya deva zrI aruNAcalezvara paNa annAmalainI dara varase be vakhata pradakSiNA karatA. e pradakSiNA zrI.ra.ma.-4 Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20 zrI ramaNa maharSi vakhate aruNAcalanuM pUrNa mAhAsya anirvacanIya che. eka vakhata AvI giripradakSiNAmAM bhagavAna ramaNa hatA tyAre - lagabhaga 1914nI sAlamAM - temaNe ''aruNAcala akSaramAlA'' - (aruNAcala akSaramanamalAI)nI racanA karI. 'aruNAcala stutipaMcakam'no e prathama zloka banI rahyo ! zrI ramaNanA hajAro bhakto A zlokane muktisAdhana mAnIne enuM niraMtara raTaNa kare che. vicAramAtrathI ja mokSadAyaka A bloka dvArA teo pratidina aruNAcalane yAda kare che. SaSTha biMdu A loka - mahAgurue potAnA janmathI samagra tAmilanADune - are, bhAratavarSane bhAgyavaMta karela che. e bhAgyazALI bhUminI peThe ja emanI pAlakapoSaka janmadAtrI AjahammAIe saMsAranA lAbha mATe emanuM pradAna karI dIdhuM. saune mATe teo ananya varadAnasamAM hatAM. A pradAnanI phalazrutirUpa muktilAbha emane maLyo. teo bhagavAna ramaNanA divya anugrahathI AkarSAyAM, atItAzramI banI rahyAM, AsaktianAsakti emane mATe ekasamAna banI rahyAM chevaTe temaNe potAnAM janmasthaLa, sagAMsaMbaMdhIo, gharabAra, AzAAkAMkSA - badhuM ja choDIne sane 1916mAM aruNAcalamAM vAsa karyo. mAtA 'ziSya' banIne rahyAM, putra "jJAnaguru' banI rahyA ! mAtAne pagale pagale nAnA bhAI nAgasuMdaram paNa prathama ziSya ane pachI niraMjanAnaMda nAmadhArI saMnyAsI banI gayA. AjanA ramaNAzramanI sthApanA Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paSTha biMdu 21 ane vikAsanuM moTuM zreya temane ja che. sagAMsaMbaMdhIothI gherAyelA A sthAnane choDIne bhagavAna kyAMka bhAgI jaze evo bhaktone bhaya lAgyo hato eTale prathama to mAtAnA parvatavAsanI bAbatamAM temaNe vAMdhAvacakA UbhA karyA, paNa e bicArAone bhagavAnanI jalakamalavat sthitino khyAla na Avyo ! temane to jaLamAM rahetA mIThA jevI - jaLane khAruM karatI jevI - emanI sthiti lAgI haze ! evAone mATe bhagavAne dAkhalo pUro pADI dIdho ke zuddha AtmasthitithI game tevA saMjogomAM anAsaktithI jIvI zakAya che. A pachI kundasvAmI nAmanA eka bhakatanA avizrAnta parizramane pariNAme te parvatIya sthAnathI jarA UMcenA bhAgamAM anya bhaktonI sahAyathI eka AnaMdaprada Azrama banyo. enuM nAma "skandhAzrama' rakhAyuM. 1922nI sAla sudhI zrI bhagavAna tyAM rahyA. e sAlamAM emanAM mAtAnI aMtyAvasthAmAM, temanI pAse besIne zrI bhagavAne mAtAnA mastaka para potAnA yogapUta siddha karakamaLo mUkyA hatA. jamaNo hAtha temanA hRdaya para ane DAbo hAtha mastaka para mUkIne mAtAnI aneka pUrvakarma vAsanAo vacce ja tumula yuddhane zamAvyuM hatuM. bhagavAnanA divya karakamaLonA prasAdathI mAtAno AtmA hRdayAkAzanI kakSAe pAmIne parabrahma sAthe bhaLI gayo. sane 1922nA me mAsanI 19mI tArIkhe - zukravAre rAtre temano deha paDyo. bhagavAna ramaNe temanI mukti thavAnuM pANI pramANa ApyuM. e pAvana mAtRdeha, aruNAcalanA dakSiNa DhoLAva para AvelA pallItIrtham nAmanA taLAvane kAMThe daphanAvavAmAM Avyo. mAtA muktAtmA hovA chatAM Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI ramaNa maharSi tyAM temanI samAdhi para zivaliMga sthApIne ene mAtRligezvaranuM nAma apAyuM. pachInA gALAmAM svAmI zrI niraMjanAnaMde gADha mAtRsnehane lIdhe tyAM maMdira baMdhAvyuM. Aje enI vyavasthita pUjA thAya che. jemaNe zrI ramaNa jevA svayaM bhagavAnane avani para rahevA mATe zarIramaMdira ApyuM hatuM temane mATe AvuM maMdira baMdhAvavuM samucita ja che ! saptama biMdu skaMdAzramavAsI bhagavAna ramaNa avAranavAra mAtRsamAdhinI mulAkAte AvatA rahetA. eka nAnakaDI chAparIthI racela - rakSAyela e mAtRsamAdhie daivecchAthI enuM rUpa badalyuM, ane sane 1922nA Disembara mAsathI - jyAre bhagavAna zrI ramaNe tyAM kAyamI vasavATa karyo tyArathI - e rUpAMtara zarU thayuM tyAM ramaNadarzanArthI ane upadezArthI bhaktonI bhAre bhIDa jAmavA mAMDI. keTalAke temano satata saMparka sAdhavA tyAM ja kAyamI sthAna jamAvyuM. pariNAme aneka suMdara makAno caNAyAM ane temanI upasthitimAM ja e sthAna atyAranA ramaNAzramanA abhinava rUpamAM parivartita thaI gayuM. ApaNA dezanA sauthI garIba janane jarUrI hoya te karatAM paNa ocho pozAka - kevaLa eka kaupIna ja bhagavAna zrI ramaNe AjIvana dhAraNa karyuM hatuM. sau sAthe bhedabhAva vagara besIne saune maLato khorAka teo letA ane te paNa saunA karatAM ocho ! AvuM samAnatAnA AdarzasamuM temanuM dainaMdina jIvana hatuM ! Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptama biMdu mAnavonI ja zI vAta karIe? AzramamAM to pazu, pakSIo sudhdhAMne paNa mAnava jeTalA ja adhikAro hatA ! kUtarAM, khisakolIo, mora, gAya, saune adhikAra ! zrI bhagavAnanI divya karadIkSAthI ghaNAM pazupakSIo paNa mukti pAmyAM hatAM ! ane zrI zivaprakAza piLe, zrI lakSmI ammALa - eammALa, kAvyakaMTha zrI gaNapati muni, zrI rAmasvAmI ayyara, zrI hankrIsadrAviDa mahAkavi svAmI naTanAnaMda ane zeSAdrisvAmI Adi aneka bhaktoe preraNA -jJAna-mokSa meLavyAM hatAM. zrI ramaNanA nivAsanA daravAjA divase to zuM rAtanA paNa sarva koIne mATe khullA ja rahetA. cidAkAzamaya cetanAnI amaryAda ane prakAzapraphula temanI jIvanagarimA kaMI DhAMkI DhaMkAya tevI thoDI ja hatI? madhyarAtrie paNa darzanArthI bhaktone pUruM svAtaMtrya hatuM ! saMta ovayyAranA kahevA mujaba, UNapo DhAMkavAnI jarUra che, vizuddhine nahIM. vizvAtmA vaLI DhaMkAya paNa kevI rIte ? sarvane, sarva samaye, kazIya zarata vagara darzana saubhAgya jarUra sAMpaDatuM. AzramanA zarUAtanA divasomAM nizAcara corone paNa ahIM uSmAbharyo AvakAra maLelo hato ! eTaluM ja nahIM, temane je joIe te laI javAnuM bhagavAne kahyuM hatuM. bhagavAnanA jIvanadarzananuM A eka pratyakSa pramANa che. Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aSTama biMdu sane 1924nA jUna mAsanI 26mI tArIkhe rAtre 10-30 vAgye, pelA nizAcara coroe thoDIka chAparIvALI jhUMpaDIothI ja banela zrI ramaNAzramane dhanika maTha mAnIne praveza karyo. emaNe bArIbAraNAM to bhAMgyAM ane badhuM nAza karavAnI dhamakI ApI ! bhagavAna zrI ramaNe potAnA raheThANamAM e vakhate beThelA bhakto dvArA corone aMdara AvavA AmaMtryA ane aMdhArAmAM jovA mATe ane je joItuM hoya te joI zakAya te hetuthI phAnasa paNa apAvyuM ! nirdaya coroe khUba chaMcheDAIne zrI ramaNane saMtADelI sarva saMpatti ApI devA kahyuM. bhagavAne corone kahyuM : ''ame to bhikSAntathI jIvatA sAdhu rahyA. dhana to amArI pAse nathI paNa ahIM je kaMI che, temAMthI tamArI marajI paDe te tame laI jaI zako cho. tyAM sudhI ame ahIMthI nIkaLIne bahAra besI rahIzuM.' Ama kahIne bhakto sAthe bhagavAna bahAra cAlI nIkaLyA ! bahAra nIkaLatI vakhate coroe temane mAryA. temanA DAbA sAthaLa para eka ghA paDI gayo. paNa sthitaprajJa bhagavAna zrI ramaNe to sahAnubhUtipUrvaka kahyuM: ''tamane jo ATalAthI saMtoSa na thayo hoya to bIjA sAthaLa para paNa prahAra karo.' are, e to ThIka, paNa corono pratikAra karavA taiyAra thayela eka yuvAna bhaktane rokatAM emaNe salAha ApI ke, ''bhale e emano dharma bajAve ane ApaNe ApaNo sAdhudharma bajAvIe ApaNe svadharma na choDIe. ApaNA pratikArane pariNAme je kaMI thaze, tethI duniyA ApaNane nidya ane aparAdhI gaNaze. ,, 24 35 Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ navama biMdu 25 jyAre potAnA dAMta potAnI jIbhane karaDe, tyAre tene toDIphoDI pheMkI devAya ke ?' A salAha tirakkaralanA 127mA zlokano vyavahAramAM viniyoga karavA samAna che. tyAra pachI thoDA divasomAM polIsoe te corone pakaDIne zrI ramaNa pAse rajU karyA ane temane mAranAra corane oLakhI ApavAnI vinaMtI karI, tyAre hasIne zrI ramaNe uttara Apyo ke, "pUrvajanmamAM meM jene mAryo hato, te e hato, tene tame zodhI kADho.'' A rIte potAne mAranAra coranuM nAma temaNe kyAreya koIneya ApyuM nahIM. ajJAnavaza ApaNuM bUruM karanArane sadAsarvadA bhUlI javAno udAtta vairyaguNa temanAmAM hato. ApaNuM bUruM karanAranuM sAruM karavAnI sajA ja sAcI sajA che. teNe karela kharAba bhUlI javuM te ja sAcI sajA che, e zAstropadezanuM A vartana javalaMta udAharaNarUpa che. navama biMdu dhIre dhIre bhagavAna zrI ramaNa vizvAkarSaka mahAtmA banI gayA. vizvanA vividha dezanA loko temane pUrNa satyanA jIvatAjAgatA svarUpa tarIke mAnavA lAgyA. daizika, kAlika, sAMpradAyika, matamatAMtaro vIsarI jaIne asaMkhya jano dUradUrathI darzana karavA AvatA, temanI prazaMsA karatA, stuti karatA. temane teo dharmaguru gaNavA lAgyA. A paikInA keTalAka potapotAnI paripakvatAnA pramANamAM zrI ramaNa bhagavAnanAM darzana mAtrathI, keTalAka temanI hAjarInI Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI ramaNa maharSi asaramAtrathI, keTalAka sevAsuzruSAthI to vaLI keTalAka temanA upadezAnusaraNathI AtmajJAna pAmyA hatA. sane 1938nI sAlamAM zAMti jhaMkhatA bhAratanA bhUtapUrva rASTrapati DaoN. rAjendrabAbu, rASTrapitA mahAtmA gAMdhInI salAhathI ramaNAzramamAM AvyA. sevAgrAmanA Azrama karatAM ramaNAzrama moTuM zAMtidhAma che, e vAta gAMdhIjI svIkAratA hatA tethI ja rAjendrabAbune emaNe ramaNa bhagavAnanA sAMnidhyamAM kazI vAtacIta ke kazA prazna vagara thoDA divasa rahevAnI salAha ApI hatI ! te pramANe 14mI oNgasTa, 1938nA roja teo ramaNAzrama AvI pahoMcyA ane satata eka saptAha sudhI zrI bhagavAnanuM sAMnidhya sevatA rahyA, mauna pALyuM. temanI sAthenA anya lokoe prazno pUchyA, AsapAsanA ramaNacaraNapUta pradezanI tIrthayAtrA paNa karI, paNa gAMdhIjInA AdezAnusAra rAjendrabAbu acala rahyA. chelle vidAya veLAe namratAthI temaNe zrI ramaNane pUchyuM : "bhagavan! mahAtmAjIe mane Apa pAse mokalyo che. Apano evo koI saMdeza che kharo ke te emane huM ApI zakuM?' zrI bhagavAne jJAnapUrNa zabdo dvArA uttara vALyo: "je zakti ahIM kArya karI rahI che te ja zakti tyAM paNa kArya karI rahI che. jyAM hRdaya ja hRdaya sAthe vAto karatuM hoya, tyAM vaLI zabdonI te zI jarUra hoya ?" A uttaramAM sarvavyApaka paramAtmAnA advaita tattvanuM rahasya samAyeluM che. zrI rAjendrabAbunI ja peThe bhAratanA anekAneka vidyamAna mahApuruSo, rAjAo kavio, vidvAno, rAjakIya netAo, Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazama biMdu tattvajJAnIo ane saMto paNa temanI jJAnabhavyatAnI kIrtigAthA gAtA rahetA hatA. dazama biMdu zrI ramaNa bhagavAnanA dehajIvananA aMtima divasomAM to temanuM brahmajJAnIpaNuM vadhu utkaTarUpe hastAmalakavatuM suspaSTa rIte dekhAvA lAgyuM. temanA tiruvaNamalaiM nivAsa pachI copana varSa sudhI teo tyAM ja acala rahyA hatA. ane tyAM ja temanuM vizvAtmarUpa vilasatuM rahyuM hatuM. sane 1949nI sAlamAM temanA DAbA hAthanA uparanA bhAgamAM nIce, sAkamAM snAyu ke hADakAM paranA bhayaMkara kensaranI gAMTha nIkaLI ! pahelAM to e gAMTha nAnI hatI; paNa be zastrakriyAo karAvyA pachI e pahelAM karatAM ghaNI moTI thaI gaI. tethI zarIramAMthI satata lohI vahevA lAgyuM. keTalIya cikitsA ajamAvI jovAI. reDiyama therepI (roganivAraka paddhati) paNa ajamAvI jovAI. chatAM kazuM na vaLavAthI sane 1949nA Disembara mAsanI 19mI tArIkhe cothI zastrakriyA karavAmAM AvI, chatAM roga zamyo ja nahIM. A zastrakriyA moTI hovA chatAM zrI ramaNe kalorophaoNrma levAnI nA pADI; tyAre koIka bhakta temane jyAre ""zuM Apane duHkha nathI thatuM ?'' ema pUchatAM emaNe uttara vALyo: ''duHkha mArA karatAM juduM nathI.'' je, potAne mAranAra coro pratye paNa svAtmabhAva dAkhavI zake, te bhalA zarIranAzaka roga pratye svAtmabhAva kema na joI Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28. zrI ramaNa maharSi zake? A ananya AtmabhAva - anupama advaitabhAva ja emanA jJAnanuM rahasyabIja hatuM ! rogajanya A bhayaMkara pIDAmAM paNa, zokAtura bhaktone teo avAranavAra hAsya bharapUra AzvAsano ane upadezo ApatA rahetA. eka vAra temaNe kahyuM: ''ApaNane maLeluM A zarIra ja eka roga che. je A rogane - zarIrane - eka roga lAgu paDe, to e ApaNA mATe sAruM na kahevAya, vAru?'' eka bIjA bhaktane temaNe kahyuM hatuM: ''zuM svAmI cAlyA jaze, eTale tame zoka karo cho? javAnuM te vaLI kyAM che? kevI rIte, kone, zA mATe javAnuM che? A AvanajAvana konA mATe ? zarIra mATe ke? ApaNe mATe to e kema banI zake ?'' vaLI eka bIje vakhate emaNe spaSTatA karI: ""potAnAM ziMgaDAM para laTakAvelI mALA paDI gaI che ke nathI paDI, tenI kALajI - dhyAna, gAya jema rAkhatI nathI athavA koI pIdhela mANasa, kapaDuM zarIra parathI sarI paDyuM che ke nahIM, te jema jANato nathI, tevI ja rIte jJAnI manuSya pote zarIra dhAraNa karela che ke marI gayo che, te jANato hoto nathI.'' potAnA aMtakALa sudhI paNa darzanArthI bhaktone na rokavAno bhagavAne anurodha karyo hato. sane 1950nA eprila mAsanI 14mI tArIkhe, saMdhyA samaye, 8-47 miniTe jyAre temanuM padmAsanasthita zarIra sthira hatuM tyAre temanA ekadhArA cAlatA zvAsozvAsa chevaTe hRdayamAM lIna thaI gayA, anaMta mahimAmaya bhagavAne mAnavadehaveza dUra karyo. mAyA javanikA phATI gaI, bhagavAna amApa karuNAvakAzanI pAramArthika avasthAmAM prakAzI Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazama biMdu ra9 rahyA ! tyAM AvanajAvana nahIM, anaMtaprakAzanuM advaita ja vilasI rahyuM ! barAbara te ja kSaNe mAtRbhUtezvaranA maMdiramAM beThelA keTalAka bhaktajanoe zrI bhagavAnanA AvAsanA oraDAmAMnA pravezadvAranI AsapAsanI jagyAne gaLI jato hoya, tevo ojasvI teja camakAro nihALyo. A teja camakArAno haju to te badhA vicAra ja karatA hatA, tyAM to bahAra rahelA bhaktajanone AkAza tarapha AMgaLI cIMdhIne ""juo, A tejojyoti jAya !'' evo udgAra karatA joyA - sAMbhaLyA. dhIre dhIre uttara tarapha jatI e jyoti AkAzamArge aruNAcalanA zikharanA pAchalA bhAgamAM vilIna thaI gaI ! A mahAna ramaNajyotino jayajayakAra ho! ramaNa AvAsa ane mAtRmaMdiranI vaccenA bhUmi bhAgamAM bhagavAna ramaNanuM pAvana pArthiva zarIra padharAvyuM, ane temanI samAdhi para "ramaNa liMga mUrti' nAmaka zivaliMga sthApyuM. suMdara maMDapathI ene zaNagAravAmAM ane rakSavAmAM AvyuM. sane 1967nA jUnanI 18mI tArIkhe te maMDapa upara bAvana mahAkuMbhAbhiSeka karI ene pavitra karAyo. maMdiranA AgaLanA bhAgamAM pAchaLathI utsavonI ujavaNI mATe eka vizALa prekSAgRha paNa baMdhAyuM ! zarIrAtIta, sarvakAlasthita, sarvavyApaka paramAtmAnI uccatama anubhUtimAM sthira bhagavAna zrI aruNAcala ramaNanuM A divya maMdira, potAnA kRpAmRta vaDe samagra saMsAranI jJAnapipAsAne zAMtipUrvaka sadAsarvadA chipAvI rahyuM che ! ekAeka ja alaukika rIte jemanAmAM pratyagdaSTi prasphaTita Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30 zrI ramaNa maharSi thaI hatI, jeo satata AtmAnubhUtimAM ramamANa rahyA hatA, saguNA AtmajyotinA sAkSAtkAreya jemanuM zarIra TakI rahI zakyuM, nirvikalpa samAdhimAM paNa jeo cirakALa sudhI deha dhAraNa karI zakyA, jemane sahaja samAdhi susAdhya hatI, evA siddha avatArasvarUpa zrI ramaNa bhagavAnanI A pAvana jIvanarekhA jijJAsuone preraka baLa pUruM pADo evI temanI ja pAse prArthanA karIe. dazabindumayI rekhA saiSA zrI ramaNaprabhoH / zivaM tanotu naH samyagdRSTidaM sarvadA'khilam // zrI aruNAcala ramaNArpaNamastu / / upadezavANI 1. pUrNa satyasvarUpa eka AtmA ja zAzvata astitva dharAve che. jyAre prAcIna parama guru dakSiNAmUrtie paNa ene mauna vANI dvArA ja udghATita karela che, tyAre bIjo te koNa ene vANI dvArA kahI zake ? 2. astitva ane caitanyanuM ekadama ekIsAthe hovuM e ja pAramArthikatA che. tene jANavuM eTale vicAronI pele pAra UThelA hRdayamAM 'te rUpa' thaI javuM. jenAthI "huM" ane "mAruM' nAza pAmI jAya, evI paramezvara pratyenI saMpUrNa zaraNAgati e amaratvanA sAkSAtkAranuM sAdhana che. vizvanI ekamAtra aMtima bIjakAraNabhUta parama sattA ja potAne anekarUpe pragaTa kare che, je Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paTherAvANI 31 rUpo kharekhara tenAthI judAM nathI. 'ahaM'no nAza karavo ane 'Atmastha' rahevuM e ja upalabdhinI sauthI UMcI rIta che. 3. nirAkAra AtmA sAthe ekAkAra thayelAne mATe badhuM ja nirAkAra che. saMsAranuM astitva to kevaLa sApekSa ja che. saMsAra to kharekhara manano paryAyavAcI zabda che. jJAna ja saMsArane prakAzita karatuM hovAthI jJAna ja saMsArathI para che. je jJAnuMmAM cAreya kazuM parivartana na thAya te jJAna ja pAramArthika che. nAmarUpavALI bhakti to 'anAma' ane 'arUpa' sAthe pUrNa ekAtmabhAvano sAkSAtkAra karavAnuM kevaLa sAdhana che. 4. sApekSa jJAna ane ghaTanAo baMne jenAthI sarI paDe tevuM AtmajJAna ja sAcuM jJAna che, kema ke AtmA ja sarvanuM mULa che. jJAtA sivAyanuM bIjuM jANavuM te ajJAna ja che. AtmA saMpUrNa jJAnasvarUpa hovAthI e jJAtA-ajJAtA kazuM ja nathI. e kadIya AbhAsI vijJAna hoI ja na zake. AtmA kevaLa eka ane sarvavyApaka hovAthI bhinnatAnuM jJAna kevaLa ajJAna ja che, ane vaLI e paNa kaMI AtmAthI alaga nathI. 5. bhUtakALa ane bhaviSyakALa kadIya vartamAnakALa vagara rahI zakatA nathI. ethI vartamAnamAM amaratattva jANavuM e ja satyanI jANakArI che. zarIra ane manathI sApekSa deza ane kALanI pelI pAra, zAzrvata ane aparivartanazIla AtmA rahelo che. AtmAnI anubhUti karanAra RSi, ajJAnIo sAthe saMbaddha, prArabdha ane puruSArthane pAra karI jAya che. ajJAnI mATe zarIramAM maryAdita thayelo 'huM' ja AtmA che, paNa jJAnIne mATe to 'huM' e anaMta AtmA che. Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 32 zrI ramaNa maharSi 6. kharekhara ahaMkAra e potAnA rUpa vagaranuM eka bhUta che, paNa je koI rUpane e pakaDe che, tenAthI ja e poSaNa meLave che. jyAre e oLakhAI jAya che, tyAre nAsI jAya che. ahaMkAranA udaya sAthe bIjuM badhuM Uge che, ane enA zamana sAthe badhuM zamI jAya che. AthI Atmakhoja dvArA ahaMkArano nAza karavo e ja kevaLa sAco tyAga che mukti che. Atmakhoja dvArA ahaMkAranA nAzathI anubhUta thayela evI sAcI sthiti ja ahaMbhAvazUnya Atmacaitanya che. 7. saMsAra sAthe bAMdhI detA vyaktigata svArthane manuSye choDI devo joIe. mithyA AtmabhAvano tyAga ja mukti che. dhyAna mATe amuka ja samaya nizcita karavo e to phakta zikhAu AdhyAtmika sAdhaka mATenI ja vAta che. AgaLa vadhela mANasa to kAma karatI vakhate ke kAma na karatI vakhate paNa vadhu gahana paramazAMti muktine mANaze. enA hAtha bhale samAjamAM hoya, paNa haiyuM to e ekAMtamAM ja zAMta rAkhaze. 8. tamAre tamane potAne 'huM koNa ?' e prazna pUchavo joIe. A khoja chevaTe tamane mananI pelI pAra tamArI bhItara ja rahetuM 'kaMIka' khoLI kADhaze. basa, tame e moTI samasyA hala karI lo, to te dvArA anya badhI samasyAo hala thaI jaze. manuSyanuM sAcuM svarUpa sukha che. sukha AtmAmAM sahaja che. manuSyanI sukha mATenI zodha e tenA sAcA AtmasvarUpanI abhAna zodha ja che. paramArtha AtmA avinAzI che. eTalA mATe jyAre manuSya ene zodhe che, tyAre te anaMta sukhane zodhe che. Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezavANI 9. pUrNAtmAnI avarNanIya ane svarUpasiddha pAramArthika paramAnaMdanI akhilAIbharI sthitinI anubhUti pAmanAra manuSya mATe bIjuM kazuMya siddha karavAnuM bAkI rahetuM nathI. "AtmA eka che ane jJAtA ane zeya e baMne eka ja caitanya che.' e rIte e ananya che. e kadIya joya ke anneya kevaLa viSayarUpa banI zake nahIM. 10. tame kaho cho ke, ''A buddhipradhAna yuga che. ane koI paNa upadeza buddhigamya hovo joIe.' huM pUchuM chuM: ''e buddhi konI che?'' tame A ja uttara Apazo : ""e mArI buddhi che.'' eno artha e thayo ke buddhi tamAruM sAdhana che. vividha vastuone mApavA - pramANita karavA tame eno upayoga karo cho. - e kaMI "tame pote' nathI ke e tamArAthI svataMtra "evuM kaMIka' paNa nathI. tame pote to zAzvata astitva dharAvanAra cho jyAre buddhi to kevaLa eka ghaTanA che. tamAre tamane potAne zodhavA, pakaDavA ane dhAraNa karavA joIe. niHsvapna nidrAmAM buddhi hotI nathI, bALakamAM paNa buddhi hotI nathI. uMmaranI sAthe buddhino vikAsa thAya che kharo paNa UMghamAM ke bAlyavayamAM enuM koI bIja ja na hoya to e buddhi kevI rIte pAMgarI ke pragaTI zake? A pAyAnA satyane zodhavA itihAsa tarapha zA mATe javuM joIe? ItihAsamAM jeTalI satyanI mAtrAo hoya che, teTalI ja satyamAtrAo 'itihAsakAra'mAM hoya che. 11. jagata "sa" che ke kevaLa bhramAtmaka dazya che, caitanyamaya che ke jaDa che, sukhamaya che ke duHkhamaya che - AvA jagatasaMbaMdhI vAdavivAdothI zuM vaLavAnuM che ? te eka che ke vaividhyasabhara che Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 34 zrI ramaNa maharSi evA AgrahavALAM vidhAnonI pelI pAra vizuddha pAramArthika caitanyane jANIne saMsArathI pAchA vaLIne upalabdha karela ahaMkArazUnya sthitine sau mAnavo ekasarakhI rIte cAhe che. 12. potAne pichANyA vagara jagatane jANavA icchatA ane jagatane pAramArthika sAbita karatA tamArA tarapha jagata haMmezAM hasI rahyuM che ! je potAnI pAramArthikatAne - jJAtAnA satyane jANato nathI tenuM A sApekSa astitvathI janmeluM viSayajJAna kevI rIte pAramArthika hoI zake ? jemAM jJAna ane jJAnetara zamI jAya tevA 'huM'nuM sAcuM jJAna jo thaI jAya, to ajJAnanI sAthe sApekSa jJAna paNa aTakI jaze. 13. jagata ane mana sAthe utpanna thaIne ekarUpa banI rahe che, paNa e bemAMthI jagata ja kevaLa mana mATe dRzyatva dhAraNa kare che. A mana ane jagatanI avibhAjya joDI jene vize Uge che ane ekarUpa thaI goThavAya che te ekamAtra ja sat tattva che. e 'sat' tattva eka pUrNa caitanya ja che. ene udaya paNa nathI ane asta paNa nathI. 14. jagata zarIra karatAM juduM nathI, ane zarIra mana karatAM juduM nathI, mana anAdi caitanya karatAM alaga nathI ane anAdi caitanya paramArtha sat karatAM alaga nathI, te zAMtimAM aparivartanazIla astitva dharAve che. 15. zabdAdi pAMca iMdriya saMvedano sivAya jagata bIjuM kazuM juduM nathI. Ama jagata pAMca iMdriya viSayonuM baneluM che. eka mana mAM iMdriyo dvArA A pAMceya saMvedano anubhave che. AvI bAbata saMDovAthI jagata mana sivAya bIjuM zuM hoI zake ? Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezavANI 35 16. 'huMpaNA'nI buddhi sivAya deza ane kALa kayAM che ? jo ApaNe zarIrasvarUpa hota to ApaNe deza ane kALamAM chIe, ema kahI zakAta paNa ApaNe zuM zarIrasvarUpa chIe ? sarva kALe ane sarva deze ApaNe to samAna ja chIe. AthI ApaNe to dezakALathI para rahelI parama sattA ja chIe. 17. jyAre 'huM zarIra chuM' evI buddhi janme che, tyAre 'tuM' ane 'te'no khyAla paNa janme che. paraMtu jyAre 'huM'nI pazcAdbhUmikAmAM rahela satyaprAptinI jhaMkhanAthI pUrvano 'huM' bhAva nAza pAme che tyAre 'tuM' ane 'te'no khyAla paNa nAza pAme che; tyAra pachI je ekamAtra smRti prakAzI rahe che, te ja sAco AtmA che. 18. jo AtmAne AkAra hota, to jagata ane Izvara paNa sAkAra hota paNa jo AtmA nirAkAra, to pachI konAthI ane kevI rIte AkAro dekhAya ? AMkhe dekhAtA khelatamAzA karatAM vaLI khelatamAzo kaMI judI bhAtano hoya bhalA ! sAcI AMkha e to sAco AtmA ja che. e to anaMta nirAkAra ane asAMsArika pUrNa caitanya che. 19. jonAra AMkha jo pote mAMsala haze, to sthULa rUpo jovAze, ane kAcanI madada maLaze, to narI AMkhe na joI zakAtI vastunA AkAra dekhAze. jo AMkha manorUpa haze, to sUkSma rUpoya dekhAze. Ama, jotI AMkha ane enA jovAtA viSayo eka ja prakAranA hoya che. eTale jo AMkha sAkAra haze, to e rUpa sivAya kazuM joI zakaze nahIM. paNa bhautika AMkhane ke manane enuM potAnuM svarUpa pArakhavAnI koI zakti nathI. Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI ramaNa maharSi pAramArthika AMkha AtmA che, e pote nirAkAra, vizuddha ane anaMta - pUrNatama pAramArthika caitanya hovAthI te AkAra jotuM nathI. 20. caitanya parathI pasAra thatA vicAronA jharaNA sivAya mana bIjuM kazuM ja nathI. A badhA vicAromAMno pahelo vicAra 'huM A zarIra chuM e che. A vicAra khoTo ja che paNa ene sAco mAnI levAmAM AvavAthI bIjA vicArono janma saMbhavita bane che. eTale mana, e prAthamika ajJAnano vikAsa ja che ane eTalA mATe ja e mithyA che. ra1. je huM amara ane pUrNa houM to pachI huM ajJAnI kema ? javAbaH " "ajJAnI koNa che ?'' pAramArthika AtmA ajJAnI hovAnI phariyAda karato nathI. phariyAda karanAra to tamArI aMdara rahela ahaMkAra che. prazno pUchanAra paNa e ja che. AtmA koI prazna pUchato nathI. ane e ahaMkAra deha paNa nathI ane AtmA paNa nathI. paNa e baMnenI vacce UbhuM thatuM kaMIka che. UMghamAM ahaMkAra na hato ane tyAre tamane apUrNatA ke ajJAnano khyAla na hato. A rIte ahaMkAra pote ja apUrNatA ane ajJAna che. jo tame ahaMkAranuM sAcuM svarUpa nihALavA ane e rIte sat - AtmAne zodhavA jhaMkhatA ho, to tyAM tamane ajJAna maLaze nahIM. 22. mANasa potAne kartA mAne che, e eka takalIpha che. e eka bhUla che. 'kartA' to enAthI uccatara zakti che ane e to kevaLa sAdhana che. jo te A sthiti svIkArI le to badhI musIbatomAMthI mukta thaI jAya. ane na svIkAre to musIbatone Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezavANI e prema kare che. dAkhalA tarIke gopuramanI pAyAnI AkRti juo - peluM TAvaramaMdira ! jANe potAnA khabhA upara TAvarano bhAra vahetI hoya evo dekhAva e AkRtimAM che. enI daSTi ane valaNa jANe bhAre moTo bhAra upADavAthI atizramita thayelAM hoya ema cItarAyAM che; paraMtu vicAra karo, TAvara dharatI para baMdhAyuM che ane potAnA pAyA para UbhuM che. pelI AkRti to TAvarano eka bhAgamAtra che. zuM A hAsyAspada nathI ? karmane khyAla potA ' para lenAra mANasa paNa Avo ja che ! 23. mananI hastInI khoja karavAthI jaNAze ke mananI hastI ja nathI ! A khyAlanuM nAma ja manano saMyama kahevAya. nahIMtara je mananI hastI svIkAravAmAM Ave ane pachI jo koI ene kAbUmAM levA jhaMkhe to eno artha to ""mana, manane kAbUmAM levA mathe che'' evo thAya ! e to enA jevuM thayuM ke jANe koI cora pote polIsa banIne corane - potAne ja - pakaDavA mAgato hoya ! 24. A nizcetana zarIra potAne "huM" kahetuM nathI. koI paNa emeya kahetuM nathI ke, ""UMghamAM huM na hato.'' paNa A badhuM ahaMkAranA udaya pachInA astitvamAM ja nIpaje che. tethI A ahaMkAra kyAMthI janme che, e mULa srotanI zodha, satyanI jhaMkhanA para manane kendrita karIne karavI joIe. 25. zAstronA sAratattvanI anubhUti thayA pachI zAstro nakAmAM thaI jAya che. zAstro uccatara zakti - AtmAnuM astitva batAvavA mATe ane tene meLavavAno mArga batAvavA mATe upayogI che. basa, ATaluM ja ! enuM sAratattva pacI gayA pachI Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 38 zrI ramaNa maharSi bAkInuM badhuM vyartha ja mANasa jema jema UMcI pAyarIe jato jAya tema tema pote pUrve hAMsala karelA darajjAne to e pAyarIe caDhavAnAM pagathiyAM mAtra ja gaNe che. e rItanuM A che. jyAre uddeza prApta thAya che tyAre kevaLa e ja ekalo bAkI rahe che ane ene mATe bAkInuM badhuM nakAmuM thaI jAya che. A sthitimAM zAstro nakAmAM che. 26. koI jharaNAne ovArethI sAme kAMThe jaIne dasa ajJAnIoe potAnI gaNatarI karI. paNa teo nava ja thayA ! ajANyA dasamAne gumAvavAthI teo ciMtA ane zoka karavA lAgyA. koI ajANyA vaTemArgue temanA zokanuM kAraNa joI - tapAsIne jANI lIdhuM ke, gaNatarImAM dareka potAne gaNavAnuM bhUlI gayo che eTale eNe darekane phaTako mArIne gaNavA kahyuM. eTale dasa gaNAyA ane teo saMtuSTa thayA. dasamo navo na rahyo ! e tyAM ja hato, paNa kevaLa ajJAnane lIdhe ja temane zoka thayo hato. A rIte mANasa ane AtmAnuM paNa che. kaMI navuM meLavavAnuM che ja nahIM. AtmA sadA ahIM ja ane atyAre ja che. mithyA maryAdAo UbhI thaI che. ene oLaMgavAnI AvazyakatA che. vaLI, jo kaMI navuM meLavavAnuM hoya, to pahelAM enI anupasthiti siddha thaze. je eka vakhata anupasthita hoya, te pharI paNa naSTa thaI jAya. koI paNa rIte evI mukti zAzvata na hoya. ra7. "huM jANato nathI ema kahenAra koNa che ? zuM huM" aya, ajJAta ke bhrAMta hoya ke ? eka vyaktimAM be '' hoya kharA? "jaNAto nathI' - ema kahenAra mana che. e mana Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezavANI 39 nIkaLyuM che kyAMthI ? manane oLakho, tamane e kevaLa kalpita vAta jevuM lAgaze. 28. tiruvaNamalaimAM pathArImAM UMghatA tame svapna juo cho. emAM tame potAne bIjA zaheramAM juo cho. e badhuM ja tamane sAcuM lAge che. A oraDAmAM pathArImAM tamAruM zarIra paDyuM che. zuM koI bIjuM zahera tamArA oraDAmAM pravezI gayuM? ke pachI tame A zarIra ahIM choDIne koI anya sthaLe cAlI jaI zakyA? A baMne vAta asaMbhavita che. eTale tamAruM ahIM hovuM ane anya zaherane jovuM e baMne mithyA che. e bane manane sAcAM dekhAya che. svapnane "" nAza pAmI gayo. ane bIje 'svapnanI vAta kare che. A 'huM svapnamAM na hato. A baMne huM asat che. mananuM adhikaraNa ja vividha dazyo khaDAM karatuM rahe che. dareka vicAra sAthe huM Uge che ane enA bhUMsAvA sAthe bhUMsAya paNa che. eTale kSaNe kSaNe "huM" janme che ane mare che. mananuM A sAtatya ja kharI mukelI che. janakanI daSTie e cora che. 29. "uddezya prAptinI mathAmaNa cAlu hoya tyAM sudhI daita' sAcuM che paNa uddezyamAM kaita nathI'' - AvuM vidhAna jarAya sAcuM nathI. pelI vArtAmAM khovAyela dasamA jaNane ciMtAthI jhaMkhato eka jaNa ane khovAyelo manAto bIjo jaNa e bane "pote' khoLanAra ja eka ja che ema khAtarI thatAM pachI anya kyAMthI rahe ? 30. UMghamAMthI UThyA pachI tame gADha nidrAne nizcitana sarvazUnya kaho cho. tame UMghamAM evuM kazuM kahetA nathI. "UMdha Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI ramaNa maharSi nizcetana hatI' evuM tamane atyAre kahenAra tamArAmAM rahela tamAruM mana che. paNa e to tamArI UMgha daramiyAna hAjara na hatuM. ane tethI UMghamAM rahela caitanyanI tene khabara na hoya, e svAbhAvika che. UMghano anubhava karyA vagara, e sthiti konA jevI che, evI smRti ene thavI zakaya nathI. tethI e vize te bhUla ja kare che. gADha nidrAnI sthiti manathI para che. 40 31. cetana AtmA ja kevaLa 'sat' che, bIjuM kazuM ja nahIM. vibhinnatAvALuM kahevAtuM jJAna to kevaLa ajJAna ja che. A ajJAna mithyA che kAraNa ke AtmasvarUpa caitanya karatAM juduM ene potAnuM kazuM astittva nathI. sonAnAM banAvelAM ghareNAMnuM sonA karatAM alaga astittva nathI. 32. pAramArthika AtmatattvavALI potAnI sahaja sthiti ja sAcI siddhi che. ane AtmAnI oLakha thAya to ja e siddha thAya che. ApaNe AtmasvarUpa ja chIe. bIjI siddhio to svapnamAM maLelI siddhio jevI che. jAgyA pachI svapnamAM thayelI prApti Take kharI ? paramArthatattvamAM dRDhIbhUta thaI jeNe mithyAtva khaMkherI nAkhyuM hoya evA RRSine AvI vastuo bhrAMta karI zake ke ? 33. AnaMdamaya ane zAzvata sahaja sthitimAM susthita hovAthI je kazA bheda jANato nathI, 'huM eka chuM ane A bIjo che' evuM je vicArato nathI ene vaLI 'AtmA' sivAya bIjuM zuM hoya ? koI ene vize game te kahe enuM zuM mUlya hoya ? ene mATe to e pote potAne kahyuM hoya evuM ja che. 34. AtmAnI vismRtine kAraNe bhautika zarIrane ja AtmA Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezavANI 41 samajavAthI mANasa bhulabhulAmaNImAM paDe che ane anekAneka janmomAM bhaTake che. svapnamAM AkhI duniyA bhaTakavA jevuM ja A che. pachI ene AtmasAkSAtkAra thatAM svapnanA bhramaNanI jAgelA mATe je sthiti thAya, tevuM ja tenuM thAya che. 35. AtmA tarIke zAzvata astitva hovA chatAM, je "huM koNa chuM ane kyAM chuM'' AvA prazno potAne pUche che te to potAnI oLakhANa ane sthitinI tapAsa karatA pIdhelA AdamI jevo ja che. 36. zarIra ja kharI rIte AtmAmAM hovA chatAM, je jaDa zarIramAM AtmA che' evuM vicAre che, e to evo che ke jANe koI citranA AdhArarUpa paDadAnA kapaDAne citramAM rahela mAnato hoya ! 37. kRpA tamArI bhItara bharI che. jo e bAhya hoya, to nakAmI ! kRpA AtmasvarUpa che. e anya pAsethI meLavavA jevuM "kaMIka' nathI. tamArI bhItara enuM astitva jANavuM e ja mAtra jarUrI che. enI halacalathI tame kyAreya mukta nathI. kRpA haMmezAM che ja. ajJAnane lIdhe ene prasAra dekhAto nathI. zraddhA vaDe e dekhAze - zraddhA - kRpA - prakAza - caitanya - e badhA AtmAnA ja paryAyavAcI zabdo che. 38. dhyAna dharavA mATe 'yeya' viSayanI jarUra che. jyAre vicAra' ke aMtaradaSTimAM viSaya vagarano kevaLa viSayI ja hoya che ! A rIte dhyAna, vicAra karatAM juduM che. "vicAra" prakriyA paNa che ane uddeza paNa che. 'huM chuM' e uddeza aMtima sat che. A vizuddha astitvane prayatnapUrvaka pakaDI rAkhavuM, e ja Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI ramaNa maharSi vicAra" che. jyAre e svayaMskUrti ane sahaja hoya, tyAre e sAkSAtkAra kahevAya che. 39. "zuM mane anubhUti thaze ?'' evI zaMkA ke, ""meM anubhUti karI nathI' evI lAgaNI sAkSAtkAra mATe avarodhaka che. sAkSAtkAra kaMI navI meLavavA yogya vastu nathI. AtmA sadaiva anubhUta ja che. ""meM anubhUti karI nathI'' - evA vicArathI mukta thaI javuM ja paramAvazyaka che. 40. dazyane svataMtra tattva - AtmAthIya svataMtra mAnavo e khoTuM che. dazya draSTA karatAM juduM nathI. kevaLa eka AtmA ja astitva dharAve che. dazya ane draSTA e nathI. dazyane draSTA mAnavuM ja sAcuM che. 41. bIjI rIte mithyA jevI koI vastu ja nathI. AtmA ja kevaLa astitvavALo che. duniyA ane bIjuM badhuM je ekamAtra upara AdhAra rAkhIne astitva dharAve che, evA ahaMkAranuM pageruM meLavavA tame jyAre prayatna karo cho tyAre tamane lAgaze ke, ahaMkAranuM astitva ja nathI. ane e ja rIte AkhI sRSTi paNa evI ja che. 42. tyAga ane sAkSAtkAra e eka ja che - eka ja sthitinI te be bAjuo che. anAtmane choDI devuM e "tyAga" che. jJAnasamavetapaNuM ja jJAna ke AtmasAkSAtkAra che. kevaLa satyanI eka niSedhAtmaka bAju che ane bIjI vidheyAtmaka bAju che. 43. tamArA jAgrata avasthAnA anubhavonA samarthana mATe tamAre tamane jAgrata avasthAmAM maLatA lokone pUchavuM joIe. e rIte Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezavANI tamArA svapnAvasthAnA anubhavonA samarthana mATe tame jyAre svapnamAM hatA tyAre svapnAvasthAmAM maLatA lokone pUchavuM joIe. tyAre svapnamAM tame je mitro ke sagAMsaMbaMdhIo joyAM, te tamane samarthana ApI zake. mukhya muddo A che ke, jAgyA pachI tame svapnanA koI paNa anubhavanuM kharApaNuM nakkI karavA taiyAra cho kharA ? e ja rIte je jJAnamAM jAgI gayo che te A (vyAvahArika) jAgrata avasthAnA anubhavonuM kharApaNuM nakkI na karI zake. enI daSTie to A jAgrata avasthA paNa eka svapna ja che. 44. mauna cAra prakAranuM che. vANInuM mauna, AMkhanuM mauna, kAnanuM mauna, ane mananuM mauna. AmAM chelluM mauna vizuddha che ane khUba mahattvanuM che. bhagavAna dakSiNezvaramAM dekhAtA dRSTAMta pramANe mauna vivecana e ja savottama vivecana che. kevaLa mauna ja amara vANI che, mauna ja eka zabda ane mauna ja hRdaya sAthe vAta karatI hRdayavANI ! 45. mauna e vIjaLInA pravAhanA ekadhArA dhodha jevuM che. ane vANI e pravAhanA prakAza vagere mATe avarodhaka vastu che. jJAnI game teTaluM bole toye e maunI che, e game teTaluM kAma kare toye zAMta ja che. eno avAja abhautika (divya) avAja che. enuM cAlavuM dharatI paranuM nathI hotuM, e to AkAzane mApanAruM hoya che. 46. gurunI kRpA to sarvadA che ja. tamane lAge che ke, e kyAMka kaMIka UMce AkAzamAMthI Utare che ! e to kharekhara tamArI bhItara - tamArA hRdayamAM ja che ane je kSaNe tamAruM mana enA mULa srotamAM zAMta thaI, bhaLI, ogaLI jaze ke tarata ja tamArA Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 44 zrI ramaNa maharSi bhItarathI jharaNAnI peThe kRpA UchaLatI-kUdatI phUTI nIkaLaze. . 47. jyAre bhakta amuka bhUmikAe pahoMce che ane jJAnaprAptino adhikArI thAya che tyAre je Izvarane te bhajato hoya te Izvara gururUpe AvIne ene dore che. guru ene eTaluM ja kahevA Ave che ke, "Izvara tArA potAmAM rahela che, DUbakI lagAva ane anubhUti pAma.' Izvara, guru ane AtmA eka ja che. 48. bhagavaddagItA kahe che ke zANA mANaso IndriyaviSayo karatAM indriyono vadhu vicAra kare che. ane indriyAvayavonAM kAyo tarapha anAsakta rahe che. huM AgaLa vadhIne kahIza ke jJAnI to e paNa vicAra karato nathI. e pote AtmasvarUpa che. ane potAthI bIjuM kazuM joto nathI. gItAe kaheluM uparanuM vAkya to abhyAsI sAdhaka mATe che. 49, aMdhArAmAM rahelI vastu jovA mATe AMkha ane dIvAno prakAza baMnenI jarUra che. kevaLa prakAza jovA mATe ekalI AMkha ja pUratI che. paNa sUryane jovA mATe anya prakAzanI apekSA nathI. potAne pichAnavA mATe ApaNI buddhi nakAmI che. bAhya viSayovALI sRSTine nihALavA mATe enI sAthosAtha utpanna thatA mana ane pratibiMbita prakAza - cidAbhAsa - nI jarUra che. paNa AtmAnI oLakha - potAnI pichANa - mATe mana aMtarmukha karavuM paDaze kAraNa ke, tyAM pratibiMbita prakAza - cidAbhAsanI jarUra nathI. 50. "huM" e "huM bhrama'ne khaMkherI nAkhe che ane chatAM "huM" rahe che ! A vidhAna tamane virodhI lAgaze, paNa jJAnI mATe evuM nathI. bhaktano dAkhalo lo. eno "huM" potAne IzvaramAM samAvI Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezavANI 45 devAnI Izvarane prArthanA kare che. e zaraNAgati che. A zaraNAgati pachI je zeSa rahe e amara 'huM' che. e pUrNa, Izvara ke puruSottama pote ja che. to pachI pahelAM je Izvarane prArthato hato te 'huM'nuM zuM thayuM ? e to mithyA hovAne kAraNe nAza ja pAmI gayo ! 51. dareka bhUmikAne eno potAno bhrama hoya che ane te ja bhUmikAnA bIjA bhramathI ja eno nAza thaI zake che. dAkhalA tarIka eka mANasa peTapUra khorAka khAIne UMghI gayo. jAgrata avasthAmAM bharapUra khorAka lIdhA chatAM UMghamAM pote bhUkhyo hovAnuM ene svapna AvyuM. svapnAnI bhUkha saMtoSavA eNe svapnamAM khorAka lIdho. AvI ja rIte ajJAnano bhrama guruupadezathI ja nAza pAmI zake. mukti to sadAsarvadA prApta ja che ane baMdhana to che ja nahIM chatAM duniyAno anubhava ethI UlaTo che. para. AtmAne oLakhavo eTale AtmarUpa thavuM. ane thavuM eTale hovuM. potAnI ja hastI hovI. potAnI AMkhanI hastI peThe enI hastI koI nakArI na zake. bhale e joI na zakAya ! paNa AtmAne viSayarUpe jovAnI icchA ja tamArI musIbata che. AMkha sAme arIso mUkIne ja AMkhane viSayarUpa banAvI zakAya che. AtmAne viSayarUpe jovA tame evA TevAyelA cho ke tame svajJAna khoI nAkhyuM che kAraNa ke AtmA kadIya viSayarUpa banI zakato nathI. AtmAne oLakhanAra koNa che ? jaDa zarIra ane mana ene jANI zake ? Akho vakhata tame 'huM' 'huM' 'huM' kahyA ane citavyA karo cho ane pUchavAmAM AvatAM tame enA jJAnane Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 46 zrI ramaNa maharSi nakAro cho ! tame pote AtmA hovA chatAM AtmAne kema oLakhavo, ema pUcho cho ! 53. mANasa divya anubhUtionI vAto kare che, paNa draSTA potAnI sAthe e dRzyone vividha rUpe cItare che. saMmohana vidyA jANanArAo paNa mANasane vicitra dazyo ane ghaTanAo batAve che, ene yuktio ane jAdugarI karIne tame dhikkAro cho, jyAre pelI anubhUtione to tame divya gaNI vakhANo cho. A bheda kema ? kharI rIte to badhAM dazyo mithyA che. pachI te bhale indriyomAMthI ke manamAMthI cokhkhA khyAlarUpe AvatAM hoya ! A ja vAta sAcI che. 54. AtmalakSI jJAna, potAne jANatuM jJAna, ja 'jJAna' che. vaLI, jJAtA kartA, jJeya karma ane te baMnene joDanAra 'jJAna' che. jJAna evo prakAza che ke je jJAtA ane jJeyane joDe che. dhAro ke khUba aMdhArAmAM tame pustakAlayamAM pustaka zodhavA jAo cho. tame kartA ane pustaka karma hAjara hovA chatAM prakAza vagara tame e zuM zodhI zako cho ? tamane joDavA mATe prakAza jarUrI che. dareka anubhavamAM A kartA ane karma vaccenI kaDI e cit caitanya che. badhA anubhavonuM e adhikaraNa paNa che ane sAkSI paNa che. 55. mAnasika vibhAvanAnA Avartana sivAya dhyAna bIjuM zuM che ? zabdathI zarU thaIne AtmAnA maunamAM virame e mAnasika japa che. dhyAna ane manonigraha parasparAvalaMbI che. kharI rIte manonigraha dakhala karatA vicAro sAme sAvaceta najara sUkSma dhyAnamAM samAI jAya che. zarUAtamAM vAstavika dhyAna karatAM manonigrahanA prayatno moTA hoya che paNa samaya jatAM dhyAnano - Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezavANI vijaya thAya che ane e sahaja banI jAya che. pa6. gADha UMghamAM tame vicArothI saMpUrNa mukta ho cho. kAraNa ke, "huM'no vicAra gerahAjara hoya che. jAgatAM ja je kSaNe "huM"no vicAra janme che, tyAre bIjA badhA vicAro ekAeka phUTI nIkaLe che. eTalA mATe A "huM'nA mukhya vicArane pakaDI pADavo ane eno viccheda karavo e manuSya mATe sarvottama vAta che, ke jethI manuSyane gabharAvatA kheMcatA bIjA vicArone moko ja na maLe. 57. zarIrAtmabhAva zuM che? jaDa zarIra ane caitanyano e saravALo che. A baMne pUrNa asaMga ane anaMta anya caitanyamAM ja hovA joIe. zarIrAtmabhAva sAthe ke te vinA paNa te zAzvata ja rahe che. je vizuddha cetanAne vaLagI rahe che, tene zarIrAtmabhAva hoya ke na hoya enuM zuM mUlya che? paramanA jJAnamAM ethI kazo pharaka paDato nathI. 58. relavemAM musApharI karatI vakhate tamAre tamAro sAmAna mAthA para zA mATe UMcakavo joIe ? bhAra tamArA mAthA para hoya ke relavenA pATiyA para hoya te to tene kheMcI ja javAnI che, tame mAthA para bhAra mUkIne Trenano bhAra haLavo karatA nathI paNa kevaLa binajarUrI rIte parizrama uThAvo cho. evI ja rIte duniyAnA tamArA kartApaNAnI buddhinuM paNa e ja pariNAma che. 59. rAmanAmanA mahattva saMbaMdha "rA' AtmA mATe ane "ma' ahaMkAra mATe rahela che. jyAre koI rAmanAmanuM raTaNa kare che, tyAre "ma' e "rA'mAM bhaLI jaI adazya thaI jAya che. ane rA' ja bAkI rahI jAya che. A sthitimAM dhyAnano sabhAna prayatna hoto nathI. chatAM 'dhyAna' hoya che kAraNa ke, dhyAna e Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 48 zrI ramaNa maharSi ApaNo sahaja svabhAva che. 60. tame bhUtakALa jANavA mAgo cho. tame zuM hatA ane bhaviSyamAM tame zuM thavAnA cho te paNa ! tame vartamAnane ane tamArI atyAranI hastIne jANatA nathI. gaI kAla ane AvatI kAlanI to kevaLa AjanA saMdarbhamAM ja hastI che. potAnA samaye to gaIkAla paNa 'Aja' hatI ane AvatI kAlane paNa tame AvatI kAle 'Aja' kahezo. 'Aja' to haMmezAM hAjara hoya che. je haMmezAM hAjara hoya tenI hastI ja vizuddha che. ene bhUtabhaviSya nathI. to pachI vartamAnanA ane sadA upasthita astitvanI zodha karavA zA mATe prayatna na karavo ? 61. jIvanamukti ane videhamuktimAM pharaka nathI. te vize pUchanArane kahevAmAM Ave che ke, zarIra sAtheno jJAnI 'jIvanamukta' che ane jyAre te zarIra choDI de che, tyAre videhamukta bane che. paNa A bheda kevaLa uparachallo che. jJAnI mATe e nathI. zarIra sAthe ke zarIra choDyA pachI paNa enI sthiti to ekasarakhI ja rahe che. ApaNe jJAnIne manuSyarUpe athavA te AkAre joIe chIe paNa jJAnI to potAne AtmA ja mAne che. koI rUpa-AkAranA baMdhanarahita bahAra-bhItara baMne sthaLe vilasatuM parama sat e ja AtmA che. 62. mukti ke sAkSAtkArane koI pagathiyAM nathI. jJAnane UMcInIcI koI kakSA nathI. tethI zarIra sAthe jJAnanI eka kakSA ane zarIratyAga pachI amuka kakSA ema banI zake nahIM. jJAnI jANe ke, AtmA sivAya kazAnI hastI nathI. AvA manuSya mATe zarIranI hAjarI ke gerahAjarI hoya toya zo pharaka paDavAno ? Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezavANI , 63. sAkSAtkAra vize bolavuM ayogya che. sAkSAtkAra karavA yogya zuM che ? "sat" to sadA ekasarakhuM ja che. enuM sat - paNuM' vaLI zuM sAbita karavAnuM che ? je kaMI karavA yogya che te A che ke, ApaNe "asat'nuM 'sapaNuM anubhavyuM che ! mithyAne sAcuM jANyuM che ! A valaNa choDI devuM joIe. jJAnaprApti mATe basa ATaluM ja karavAnI jarUra che. 64. astitva ke caitanya ja paramArtha sat che. caitanya ane jAgRtinA saravALAne ApaNe jAgRti kahIe chIe. caiitanya ane svapnanA saravALAne svapna kahIe chIe. e ja rIte caitanya ane suSupti maLI suSupti kahevAya. caitanyarUpI paDadA para badhAM citro Ave che ane jAya che. paDado sAco che ane citro to kevaLa tenA uparanA paDachAyA che. lAMbI Tevane kAraNe A traNeya avasthAone ApaNe sAcI mAnI beThA chIe. caitanya ke kevaLa jJAnanI avasthAne cothI avasthA kahIe chIe. kharI rIte e cothI avasthA nathI, e eka ja avasthA che. 65. kahevAya che ke AkhuM vedAnta cAra zabdomAM samAI jAya che. tema, nA, Dam ane roDa. emAM mu ane naryu che eTale ke ""huM deha nathI'' manuSya jo soDam huM koNanI zodha kare - A "huM kyAMthI Ugyo che enI zodha kare ane eno sAkSAtkAra kare tyAre evA manuSyanA hRdayamAM sarvazaktimAna Izvara "huM svarUpe prakAzI UThaze. - sa-3 muM - te huM chuM - (soma) e rIte pachI ene manuSya anubhavaze. 66. gADha nidrAmAM je AnaMda abhAnapaNe anubhavAya che te AnaMda turyAvasthAmAM sabhAnapaNe anubhavAya che. baMneno A bheda Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pUrva zrI ramaNa maharSi che. jAgrata avasthAmAM anubhavAto AnaMda 'upAdhi AnaMda' che. paNa AnaMdo judA judA hotA nathI. jAgrata avasthAmAM mANelA AnaMda sahita AnaMda to eka ja che. nAnAmAM nAnA jaMtunA AnaMdathI mAMDIne paramocca brahmAnaMda-AtmAnaMda sudhIno AnaMda eka ja che. 67. kahevAya che ke ''potAne pichANa'' e paNa sAcuM nathI. kAraNa ke jo ApaNe 'potAne' oLakhavAnI vAta karatA hoIe, to bIjo AtmA paNa hovo joIe. eka jJAtA AtmA ane bIjo jJeya AtmA. sAthosAtha jJAnanI prakriyA paNa hovI joIe. sAkSAtkAranI bhUmikA to kevaLa advaitanI che. emAM kazuM caNavApaNuM ke thavApaNuM rahetuM nathI. jo koIne sAkSAtkAra thayo hoya to te ekalo-advitIya-ja che ane sadaiva ekaloananya-advaita hato ja ! 68. 'huM chuM' e ja kevaLa zAzvata svasAkSika anubhava badhAne che. 'huM chuM' jevo pratyakSa bIjo koI anubhava nathI. indriyajanya anubhavane loko AtmasAkSika samaje che paNa 'AtmasAkSikatA'thI e khUba judo che. kevaLa AtmA - pote - ja evo che, 'pratyakSa' e AtmAnuM bIjuM nAma che. eTale AtmapRthakkaraNa karavuM ane 'huM chuM' thavuM e ja kartavya che. 'huM chuM' e ja pAramArthikatA che. ''huM A chuM ane huM te chuM'' e mithyA che. -- - 69. ''mahaM brahmAsmi huM brahma chuM'' e upaniSadavAkayano artha kevaLa ''huM tarIke brahmanuM astitva che'' e ja thAya che; nahIM ke ''huM brahma chuM''. e upaniSadavAkya dvArA mANasane 'huM Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezavANI 51 brahma chuM evI dhAraNA karavAnI salAha ApI che, evuM mAnavAnuM nathI. mANasa 'huM mANasa chuM' evuM ciMtana karyAM kare che kharo ?' e mANasa to che ja ane potAmAM pote mANasa che ke prANI che ke jhADa che evo saMdeha jyAM sudhI na thAya, tyAM sudhI 'huM mANasa chuM !! evI dhAraNA ke ciMtana karavAnI jarUra nathI. e ja rIte AtmA to AtmA ja che evI rIte dareka prANImAM ane dareka vastumAM 'huM chuM' e rIte brahma astitva dharAve che. 70. 'adhama, madhyama ane uttama' evA traNa prakAranA sAmAnya mANaso tamAre thavuM na joIe. tamAre puruSottama thavuM e vAta svIkRta che. A sthiti hAMsala karIne tame pote juo ke e sthiti kevI che ? emAM kazI vRtti to rahI nathI ne ? ApaNe jenI keTalIka vAra vAta karIe chIe te brahmAkAra vRtti paNa barAbara nathI. sAgaramAM maLelI nadIne sAgarAkAra nadI kahIe tevI rIte ja A aMtima AdhyAtmika vikAsane brahmAkAra vRtti kahIe chIe. -- 71. advaitavAdIo ane zAMkaramata jagatanI hastIne svIkAratA nathI, ke jagatane asat mAne che ema kahevuM jarAya sAcuM nathI. kharI rIte to eka rIte bIjAo karatAM teo jagatane vadhAre sat mAne che. temanuM jagata to anAdi-anaMta che, jyAre anya matavAdIonuM jagata to kAraNavALuM, vikAsavALuM ane vinAzI che. ane Ama hovAthI te 'sat' TharI na zake. advaitavAdIo to phakta ATaluM ja kahe che ke jagata jagata tarIke sAcuM nathI. paNa brahma tarIke sAcuM che. badhuM ja brahma che, brahma sivAya kazAnI hastI nathI. ane brahma tarIke jagata sAcuM Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ para zrI ramaNa maharSi satu - che. zaMkara kahe che, mAyAnI hastI nathI. je mAyAnuM astitva na svIkAre ane ene mithyA kahe - astitvazUnya kahe te mAyAvAdI na kahevAya. 72. mana ane AtmAmAM Ama kazo bheda nathI. mane jyAre bhItara vaLI jAya che tyAre te AtmA che ane bahAra vaLe che tyAre te ahaMkAra che ane saMsArarUpa thAya che. rUmAMthI judAM judAM kApaDa bane che ane ApaNe ene bhAta bhAtanAM nAma ApIe chIe. ekamAtra ja sat che. alaga alaga to khAlI nAmo ane rUpa che paNa AtmA sivAyanuM mananuM astitva nathI - ene potAnI svataMtra sattA nathI. AtmA mana vagara rahI zake che jyAre mana AtmA vagara kadIya rahI zakatuM nathI. 73. philmanA khelamAM paDadA paranuM citra AkhI duniyA dekhADatuM hoya che. emAM viSaya ane viSayI(kartAkarma)nI saccAI keTalI ? AbhAsI viSaya - kartA, AbhAsI viSaya - karmane pakaDe che! tame ane A duniyA e philmanA citra ane philmanA jagata jeTalAM ja sAcAM cho ! 74. bhrama pote ja bhramAtmaka che. bhramathI upara UThelAne bhramanuM svarUpa samajAya che. Avo bhamAtIta puruSa zuM bhramano viSaya banI zake kharo? pachI zuM te bhramanI kakSAo vize paNa bolavAno hato ke philmanA khelamAM paDadA para dazyo tare che. moTAM moTAM makAnone bhasmIbhUta karatI Aga dekhAya che. vahANono bhUko karatAM jaLa dekhAya che. paNa je paDadA para te citro pratibhAsita thatAM hoya che te to akabaMdha ane sUkAbhaTha ja rahe che. ema kema ? kAraNa ke citro mithyA hatAM ane paDado satu Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezavANI hato. vaLI, arIsAmAMthI aneka pratibiMbo pasAra thAya che. paNa A pratibiMbonI kakSA ke jaththAnI arIsA upara jarAya asara thatI nathI. e ja rIte eka paramArtha tattvamAM aneka ghaTanAorUpa A sRSTi che ane e paramArtha tattva para enI koI jAtanI asara paDatI nathI. paramArtha sat kevaLa eka ja che. 75. tame bhagavAna zivanAM darzananI vAta karo cho. darzana haMmezAM viSayanuM thAya che. eTale eno viSayI paNa hoya ja. draSTAnA mUlya jeTaluM ja dazyanuM mUlya che, eTale ke draSTA ane dazya baMnenI sattAkakSAM ekasarakhI ja hoya che. dazya hoya to adazya paNa hoya che. je dekhAya che te vaNadevuM paNa bane ja. koI dazya zAzvata nathI. paNa bhagavAna ziva to zAzvata che. 76. dazyane draSTAnI apekSA che ja. draSTA potAno inkAra karI zake nahIM. pote ke caitanya gerahAjara hoya evI eka paNa kSaNa nathI. athavA draSTA caitanya vagara rahI zakato nathI. A caitanya e amara astitva che, e kevaLa eka che. draSTA potAne potAnI AMkho vaDe pratyakSa joI zakato nathI, eTalA ja mATe zuM te potAno inkAra karI zake kharo ? nahIM ja, eTale pratyakSano artha 'jovuM nahIM paNa "hovuM thAya che. 77. dhyAna zuM che ? emAM vicAronuM nirvAsana samAI jAya che. vartamAna badhI musIbato vicArone kAraNe che. musIbato pote ja vicAre che. vicAro choDo. e ja dhyAna ane e ja sukha che. vicAra karanAra mATe vicAro che. vicAra karanAranA AtmA tarIke raho to vicArono aMta AvI jaze. 78. bIjAnuM khoTuM jovuM e potAnuM ja khoTuM che. Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 54 ' zrI ramaNa maharSi sAcAkhoTAno bheda pApanuM mULa che. mANasanuM potAnuM pApa bahAra pratibiMbita thAya che ane vyakti ajJAnamAM e bIjA upara parANe lAde che. Avo bheda Ubho na thAya evI sthitimAM pahoMcavuM e ja sarvottama mArga che. tamArI UMghamAM tame sAruMnarasuM pArakho cho kharA? zuM UMghamAM tamArI hastI na hatI? jAgrata avasthAmAM paNa e rIte UMghatA raho. kevaLa Atmasthita rahIne cAre bAju je cAlI rahyuM che tenAthI aspaSTa raho. tamArA zabdo ane kAryo karatAM mauna vadhu asarakAraka nIvaDaze. e icchAzaktino vikAsa che. tyAre duniyA svargarAjya banaze. e tamArI bhItara ja che. 79. sAkSAtkAra zuM che? zaMkha-cakra-gadA-padmadhArI caturbhuja bhagavAna nIrakhavA e sAkSAtkAra che? ane jo Izvara paNa e rUpe dekhAtA hoya, to ziSyanuM ajJAna dUra kevI rIte thayuM? e dazya to dunyavI - ghaTanAmaya - ane bhramAtmaka che. e badhA anubhavo UtaratI kakSAnA ane pratyakSetra jJAnanA che. zAzvata sAkSAtkAra ja pAramArthika anubhava che. emAM draSTA ja hoya che. ApaNA atyAranA zarIramAM abhAsita 'huM eTalo badho UMDo mULa ghAlI beTho che ke, AMkho samakSa thatA dazyane ApaNe pratyakSa mAnIe chIe. paNa draSTAne potAne evo mAnatA nathI. draSTA ja pAramArthika ane avinAzI che. Atmastha rahIne AtmabhUta thaIne pachI potAne na jovo enuM nAma ja sAkSAtkAra. 80. tame mana dvArA manane nahIM zodhI zako enA anastitvane zodhavA mATe enI para cAlyA jAo. mana, ahaMkAra, buddhi - e badhAM ekamAtra bhItaranA aMta:karaNanA Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezavANI 5 vibhinna nAmo che. mana vicArono saravALo ja che. vicAro ahaMkAra vagara TakI zakatA nathI. eTale badhA vicAro ahaMkArathI vyApta che. 'ahaM' kyAMthI UThe che te tapAso, eTale anya . vicAro adazya thaI jaze. 81. jJAnI koIne ajJAnI tarIke joto nathI. enI najare badhA ja jJAnI che. ajJAnAvasthAmAM mANasa jJAnI para potAnuM ajJAna parANe oDhADI de che. ane ene kartA mAne che. jJAnAvasthAmAM jJAnI AtmA vagara anya kazuM joto nathI. AtmA ja sarva prakAzaka ane vizuddha jJAnasvarUpa che. be mitro pAse pAse UMghI gayA. temAMnA ekane svapnuM AvyuM ke, teo baMne lAMbI musApharIe gayA che ane tyAM vicitra anubhavo karyA che. jAgyA pachI e yAda karIne mitrane pUchyuM ke, "evuM thayuM hatuM ke nahIM ?'' bIjAe teno upahAsa karIne kahyuM ke, '"e to khAlI tenuM svapna hatuM ane enI asara mane thaI nathI.' eTale je potAnA bhrAmaka vicAro bIjA para parANe lAde che tevA ajJAnI mATe ja e che. " 82. jJAnacakSuno artha bIjA indriyAvayavo jevo jJAnendriyano avayava nathI. 'jJAnameva rahyuH / ' Telivijhana vagere jJAnacakSunAM kAryo nathI; jyAM sudhI viSaya ane viSayInA bheda che tyAM sudhI to 'sApekSa jJAna' ja che. 'jJAna' to sApekSa jJAnathI para che. e pUrNa che. 83. ziSyo pAse AvatA tyAre dakSiNAmUrti mauna rAkhatA. dIkSAnuM e zreSTha svarUpa che. bIjAM dIkSArUpone e potAmAM samAve che. bIjI dIkSAomAM to viSaya-viSayIno saMbaMdha Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa6 zrI ramaNa maharSi sthapAyelo hoya che. pahelAM viSayI udbhave che ane pachI viSaya janme che. jo A be ja hoya, to koI ekabIjAne joI ke sparzI kema zake? mauna sarva saMpUrNa dIkSA che. darzana, sparza ane upadeza emAM samAI jAya che. e vyaktine dareka rIte vizuddha kahI deze. ane parama "satu'mAM sthApita karI deze. 84. mauna sAco upadeza che. saMpUrNa upadeza che. khUba AgaLa vadhelA sAdhaka-draSTA mATe ja e baMdhabesato che. bIjA emAMthI pUrI preraNA pAmavA asamartha che. eTalA mATe emane satya samajAvavA zabdonI jarUra paDe che; paNa satya zabdothI para che. ene spaSTa karavAnI jarUra nathI. ene mATe vadhAremAM vadhAre zakya e che ke ene darzAvI devuM. 85. mananuM sAkArapaNuM ke nirAkArapaNuM zuM che? tame UMghamAMthI UTho cho tyAre prakAza dekhAya che. e prakAza mahatu tattvamAMthI pasAra thatA AtmAno che. e vaizvika caitanya kahevAya. e arUpa che. e prakAza "ahaM' para paDIne pratibiMbita thAya che. tyAre zarIra ane zabdo jovAya che. AvuM mana 'sarUpa' kahevAya. A pratibiMbita caitanyanA prakAzamAM viSayo dekhAya che. A prakAza jyoti' kahevAya che. 86. AtmasAkSAtkAra zuM che ? tame "AtmA' cho ane AtmA "sAkSAta' paNa che ja pachI emAM enA kAra' siddhino savAla ja kyAM che ? A prazna sUcave che ke tame potAne anAtmA mAno cho. athavA to tame be AtmA mAno cho jemAM eka sAkSAtkAra bIjo kare che ! A spaSTa dhUMdhaLI vAta che. 87. mANasa game te avasthAmAM hoya, emAM ene anubhavo Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezavANI to thavAnA ja. jAgrata avasthAmAM sthULa zarIra sthULa nAmarUpone anubhave che. svapnAvasthAmAM mAnasa zarIra mAnasasRSTine enAM vividha nAmarUpomAM anubhave che. suSupti avasthAmAM zarIrAtmabhAva cAlyo javAthI kazA anubhavo thatA nathI. A ja pramANe uccatama avasthAmAM brahmAtmabhAva, dareka vastu sAthe mANasanI saMvAditA ekAtmatA sAthe che, pachI AtmA sivAya kazuM rahetuM nathI. 88. jalAbhedya AvaraNathI maDhI hovA chatAMya mIThAnI pUtaLI sAgaramAM DubADIe to TakatI nathI ! zarIra e jalAbhedya AvaraNa che. tame tamArA potAnA AtmAne bhUlI javAthI viSayo juo cho. jo tame tamArA AtmAne dhAraNA karI raho, to tamane viSayarUpa sRSTi dekhAze nahIM. 89. eka rIte jJAnI ane bALaka sarakho che. koI banAva banI rahe tyAM sudhI ja bALakane emAM rasa rahe che. te banI gayA pachI bALaka e vize vicArato nathI. AthI spaSTa thAya che ke bALako enA kazA saMskAro potAnA manamAM rAkhatAM nathI. bALako para enI kazI mAnasika asara thatI nathI. RSi mATe paNa AvuM ja hoya che. 90. keTalAka vyAghracarma, Una, mRgacarma vagere milakato ane enAM pariNAmovALA che. teo yogazAstranA graMthomAM eno saMbaMdha batAve che. tenI cuMbakIya asaro vize vAto kare che. paNa jJAnamArga mATe e badhuM nagaNya che. Asanano kharo artha AtmAnI sthiratA ane kendrIbhUtatA che. e AMtarika che. keTalAka ene bAhya sthiti samaje che. - 57 Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa8 zrI ramaNa maharSi 91. brahmacarya eTale brahmamAM jIvavuM. sAco brahmacArI brahmamAM jIve che. brahmamAM AnaMda pAme che. - brahma AtmA ja che. to pachI tame AnaMdanAM bIjAM mULa zA mATe zodho cho ? brahmacarya (strIsaMgatyAga) AtmasAkSAtkAranAM anya sahAyaka sAdhanomAMnuM eka sahAyaka sAdhana avazya che. 92. AtmasAkSAtkAra to mAnavatA mATenI sarvazreSTha sahAya che. eTalA mATe, jaMgalamAM rahetA hovA chatAM saMto sahAyaka gaNAya che. e sahAya joI zakAtI na hovA chatAM avazya che ja. saMta samagra mAnavatAne sahAya kare che. paNa mAnavajAtane enI khabara paDatI nathI. 93. vizuddha caitanya avibhAjya che. ene vibhAgo nathI, ene rUpa nathI, AkAra nathI, ene kazuM bAhya nathI, kazuM bhItara nathI; ene mATe jamaNuM nathI, DAbuM nathI, vizuddha caitanya sarvane potAmAM samAvatuM hRdayasthAnIya che. enAthI bahAra kazuM nathI. e paramArtha sat che. 94. mananI pelI pAra hoIne bhautika zarIra sAthe taddana asaMbaMdha evuM vizuddha caitanya sAkSAt anubhUtinI bAbata che. jema sAmAnya jano enuM zArIrika astitva mAne che, tema traSio enuM azarIrI ane amara astitva mAne che. paNa zArIrika sabhAnatA sAthe ke te vinA paNa e anubhava vizuddha caitanyano ja che. vizuddha caitanyanA azarIrI anubhavathI trASi sthaLa ane kALathI para jAya che tyAre hadayanA sthAna vize koI prazna uddabhavato ja nathI. Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kiMmata 12-00 | 0 s cha cha -00 - oo cha 12-00 16 - 00 S 0 o 18- 00 cha 0 o cha 0 o 9-0 10 - 00 U 0 o * S 0 0 saMtavANI graMthAvalI - 2006 1. jagadaguru zrI Adi zaMkarAcArya 2. zrIrAmakRSNa paramahaMsa 3. svAmI vivekAnaMda 4. zrI zrImA AnaMdamayI mA 5. bhagavAna mahAvIra 6. mahAtmA gAMdhIjI 7. Izu khrista 8. maharSi vinobA bhAve 9. hajarata mahaMmada payagaMbara 10. bhagavAna gautama buddha 11. svAmI sahajAnaMda 12. azo jarathuSTra 13. guru nAnakadeva 14. saMta kabIra 15. mahAprabhu zrIvallabhAcArya 16. zrI svAmI rAmadAsa (kananagaDha-kerAlA) 17. maharSi dayAnaMda 18. zrImad rAjacaMdra 19. sAdhu vAsavANI 20. pUjya zrImoTA 21. zrI ramaNa maharSi 22. maharSi araviMda 23. zrI raNachoDadAsajI mahArAja 24. zrI raMga avadhUta 25. zrI punita mahArAja 26. svAmI muktAnaMda 27. svAmI zivAnaMda sarasvatI (hRSIkeza) 28. svAmI cidAnaMda sarasvatI S 0 0 0 0 0 0 6, , 8 6, 9- 00 0 0 0 0 che 0 0 10-00 12-00 0 0 10- 0 0 0 7 0 0 i 0 0 12 - - 0. 0. 12-00 300-00 A graMthAvalinAM 28 pustakonI kiMmata rU.300 thAya che. graMthAvalino saMpuTa kharIdanArane te rU.200nA rAhata dare ApavAmAM Avaze. rU.200 (seTanI) ISBN 81-7229-237-6 (set)