________________
પ૮
શ્રી રમણ મહર્ષિ ૯૧. બ્રહ્મચર્ય એટલે બ્રહ્મમાં જીવવું. સાચો બ્રહ્મચારી બ્રહ્મમાં જીવે છે. બ્રહ્મમાં આનંદ પામે છે. - બ્રહ્મ આત્મા જ છે. તો પછી તમે આનંદનાં બીજાં મૂળ શા માટે શોધો છો ? બ્રહ્મચર્ય (સ્ત્રીસંગત્યાગ) આત્મસાક્ષાત્કારનાં અન્ય સહાયક સાધનોમાંનું એક સહાયક સાધન અવશ્ય છે.
૯૨. આત્મસાક્ષાત્કાર તો માનવતા માટેની સર્વશ્રેષ્ઠ સહાય છે. એટલા માટે, જંગલમાં રહેતા હોવા છતાં સંતો સહાયક ગણાય છે. એ સહાય જોઈ શકાતી ન હોવા છતાં અવશ્ય છે જ. સંત સમગ્ર માનવતાને સહાય કરે છે. પણ માનવજાતને એની ખબર પડતી નથી.
૯૩. વિશુદ્ધ ચૈતન્ય અવિભાજ્ય છે. એને વિભાગો નથી, એને રૂપ નથી, આકાર નથી, એને કશું બાહ્ય નથી, કશું ભીતર નથી; એને માટે જમણું નથી, ડાબું નથી, વિશુદ્ધ ચૈતન્ય સર્વને પોતામાં સમાવતું હૃદયસ્થાનીય છે. એનાથી બહાર કશું નથી. એ પરમાર્થ સત્ છે.
૯૪. મનની પેલી પાર હોઈને ભૌતિક શરીર સાથે તદ્દન અસંબંધ એવું વિશુદ્ધ ચૈતન્ય સાક્ષાત્ અનુભૂતિની બાબત છે. જેમ સામાન્ય જનો એનું શારીરિક અસ્તિત્વ માને છે, તેમ ત્રષિઓ એનું અશરીરી અને અમર અસ્તિત્વ માને છે. પણ શારીરિક સભાનતા સાથે કે તે વિના પણ એ અનુભવ વિશુદ્ધ ચૈતન્યનો જ છે. વિશુદ્ધ ચૈતન્યના અશરીરી અનુભવથી ત્રાષિ સ્થળ અને કાળથી પર જાય છે ત્યારે હદયના સ્થાન વિશે કોઈ પ્રશ્ન ઉદ્દભવતો જ નથી.
