Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ pUrvabhUmikA [dharma, tatvajJAna, saMskRti vagerenI sAmAnya samajUtI ] [1] dharma, tatvajJAna ane saMskRti jJAna ane vidyA e mAtra bahu vAcanathI ja maLI jAya che ema nathI. echuM ke vadhu vAMcavuM e ruci, zakti ane sagavaDatAne savAla che. paNa game teTaluM ochuM vAMcavA chatAM, je vadhAre siddhi ane lAbha meLavavo hoya te, tenI anivArya zarata e che ke, manane khulluM rAkhavuM asatyajijJAsAnI siddhimAM koI paNa pUrvagrahane ke rUDha saMskArane ADe AvavA devA nahi. mAre anubhava ema kahe che ke A mATe sauthI pahelAM nirbhayatAnI jarUra che. dharmane kAMI paNa khare ane upayogI artha thato hoya te te nirbhayatA sAthenI satyanI zodha che. tatvajJAna e satyazodhano eka bhAga che, ane game te viSayanuM adhyayana karatA hoIe chatAM dharma ane tattvajJAnano saMbaMdha rahele ja che. e banne vastuo koI cakAmAM baMdhAtI nathI. mananAM badhAM ThAre satya mATe khullAM hoya ane nirbhayatA enI pRSThabhUmimAM hoya te je kAMI vicArIe ke karIe te badhuM ja tattvajJAna ke dharmamAM samAI jAya che. jIvanamAMthI mela ane nabaLAI dUra karavI ane tene sthAne sagaNa svacchatA tema ja sAmaMjasyapUrNa baLa ANavuM, e ja
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainadharmane prANa jIvananI sAcI saMskRti che. A ja vastu prAcIna kALathI dareka deza ane jAtimAM dharmane nAme prasiddha che. ApaNuM dezamAM saMskRtinI sAdhana hajAra varSa pahelAMthI zarU thayelI ane Aje paNa cAle che. A sAdhanA mATe bhAratanuM nAma suvikhyAta che. sAcI saMskRti vinA mAnavatA ke rASTrIyatA nathI sarajAtI ke nathI TakatI. vyaktinI badhI zaktio, siddhio ane pravRttio ekamAtra sAmAjika kalyANanI dizAmAM jAya tyAre ja dharma yA saMskRti caritArtha thAya che. dharma, saMskRti ane tatvajJAnanI vikRta samaja dUra karavA ane saikAo jUnA vahemanuM mUla ucchadavA vAste paNa saMskRtinI sAcI ane UMDI samaja Avazyaka che. [ aciM- bhA. 1, pR0 7} [2] tattvajJAna ane dharmane saMbaMdha tatvajJAna eTale satyazodhananA prayatnamAMthI phalita thayelA ane phalita thatA siddhAMta. dharma eTale evA siddhAMtane anusarIne ja nirmANa thayela vaiyaktika tema ja sAmUhika jIvanavyavahAra. e kharuM che ke eka ja vyakti ke samULI gyatA tema ja zakti sadA ekasarakhI nathI hatI. tethI bhUmikA ane adhikArabheda pramANe dhamamAM aMtara hevAnuM eTaluM ja nahi, paNa dharmAcaraNa vadhAre puruSArthanI apekSA rAkhatuM hevAthI te, gatimAM tattvajJAnathI pAchaLa paNa rahevAnuM. chatAM je A bannenI dizA ja mULamAM judI hoya te tattvajJAna game teTaluM UMDuM ane game tevuM sAcuM hoya chatAM dhama enA prakAzathI vaMcita ja rahe ane pariNAme mAnavatAne vikAsa aTake. tatvajJAnanI zuddhi, vRddhi ane paripAka jIvanamAM dharmane utAryA sivAya saMbhavI ja na zake. e ja rIte tattvajJAnanA avalaMbana vinAne dharma, jaDatA tema ja vahemathI mukta thaI na zake. eTalA mATe bannemAM dizAbheda have dhAtaka che. [ aciM bhA. 1, pR0 22]
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ pUrva bhUmikA [3] dhanuM bIja dharmanuM khIja zuM che, ane enu prAraMbhika svarUpa zuM che? ApaNe sau anubhava karIe chIe ke ApaNAmAM jijIviSA che, jijIviSA kevaLa manuSya ke pazu-pakSI sudhI ja maryAdita nathI; e to jhINAmAM jhINA kITa, pataMga ane bekTeriyA jevA jaMtuomAM paNa che. jijIviSAnA garbhamAM ja sukhatI jJAta-ajJAta abhilASA anivArya rIte rahelI che. jyAM sukhanI abhilASA che tyAM pratikULa vedanA ke du:khathI kheMcavAnI vRtti jarUra haiAya che. A jiviSA, sukhanI abhilASA ane duHkhanA pratikAranI icchAmAM ja dharmanuM bIja raheluM che. kAI nAnuM ke moTu prANI ekalu potAmAM ja jIvavA icche to jIvI na zake, ane evuM jIvana vitAvI paNa na zake. ene pAtAnA nAnAmeTA sAtIya jUthane Azraya lIdhA vinA cena nathI paDatuM. jevI rIte e peAtAnA jUthamAM rahIne enA Azraye sukhano anubhava kare che, evI ja rIte, vakhata ALye, peAtAnA jUthanI bIjI vyaktine pAtAthI banatI madada ApIne paNa e sukhane anubhava kare che. kIDI, bhamarA ane UdhaI jevA kSudra jaMtuonu vaijJAnika nirIkSaNa karanArAee AvI vastusthitinuM vistArathI varNana karyuM che. ATalI jhINuvaTamAM nahI' UtaranAra sAmAnya nirIkSakA pazu pakSIo ane vAMdarA jevAM prANIo uparathI joI zake che ke popaTa, menA, kAgaDA vagere pakSIo kevaLa peAtAnAM saMtAne mATe ja nahIM, balke potAnI jAtinA jUtha uparanA saMkaTane samaye paNa enuM nivAraNa karavA mATe kevA jIvasaTAsaTanA prayatna kare che, ane potAnA jUthane Azraya levAnuM kevI rIte pasada kare che! kAI vAMdarAnA baccAne pakaDI laI e, ane pachI joI e ke kevaLa enI mA ja nahIM paNa e jUthanAM nAnAM-moTAM badhAM vAMdarAM ene bacAvavAnA kevA prayatna kare che! e ja rIte pakaDA
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainadharmane prANa yeluM baccuM paNa phakta pitAnI mA tarapha ja nahIM paNa bIjAM vAMdarAMo tarapha paNa pitAne bacAvavA mATe kevuM tAkI rahe che! pazupakSIomAM roja banI gayele A banAva Ama te bahu paricita ane sAva sAmAnya jevo che, paNa emAM sUkSma rUpe eka satya samAyeluM che. e satya e che ke koI prANInI jijIviSA enA jIvanathI aLagI nathI thaI zakatI; ane jijIviSAnI tRpti tyAre ja thAya che ke jyAre prANI pitAnA nAnA-moTA jUthamAM rahIne evI madada meLave ane ene madada kare. jijIviSAnI sAthe anivArya rIte saMkaLAyela A pitAnI jAtinA jUthanI madada levAnI bhAvanAmAM ja dhamanuM bIja samAyeluM che. samudAyamAM rahyA vagara tema ja enI madada lIdhA vagara je jIvanadhArI prANInI jIvavAnI IcchA saMtuSTa thAta te dharmanI utpattine saMbhava ja na hatA. A daSTie jotAM, e vAtamAM jarAya saMdeha nathI raheta ke dharmanuM bIja ApaNI jijIviSAmAM che, ane e jIvanavikAsanI prAthamikamAM prAthamika sthitimAM paNa mojUda hoya che-bhale pachI e ajJAna ke avyakta avasthA ja kema na hoya. haraNa jevA sukomaLa svabhAvanA ja nahIM, balka jaMgalI pADo ane geMDA jevAM kaThora svabhAvavALAM pazuomAM paNa jovAmAM Ave che ke e badhAMya pitA potAnAM jUtha racIne rahe che ane jIve che. Ane ApaNe cAhe AnuvaMzika saMskAra mAnIe ke cAhe pUrvajanmopArjita; paNa vikasita mAnavajAtimAM paNa A sAmudAyika vRtti avazya jovAmAM Ave che. jyAre purAtana kALane mAnavI jaMgalI avasthAmAM hatA tyAre, ane jyAre Ajane mAnavI sabhya lekhAya che tyAre paNa, A sAmudAyika vRtti ekasarakhI akhaMDa jevAmAM Ave che. hA, eTale phera jarUra che ke jIvanavikAsanI amuka bhUmikA sudhI sAmudAyika vRtti eTalI ekasarakhI nathI hotI, ke jeTalI vikasita buddhizALI gaNAtA mAnavImAM che. ApaNe bhAnavagaranI ke aspaSTa bhAnavALI sAmudAyika
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ pUrva bhUmikA vRttine prAvAhika ke audhika [ pravAhathI cAlI AvatI ke ezva-saMjJAthI mAnI lIdhelI ] kahI zakIe chIe. paNa e vRtti ja dhakhIjA AdhAra che, emAM jarAya zaka nathI. A dharmakhIjanuM sAmAnya ane saMkSipta rUpa e ja che ke vyaktigata tema ja sAmudAyika vanane mATe je anukULa hoya te karavuM ane je pratikULa hoya ane TALavuM ke enAthI bacavuM. 7 [daauci'. kha' t, pR0 3-5] [4] dhama'nuM dhyeya dhanuM dhyeya zuM hovuM joI e ? kaI vastune dharmAMnA dhyeya tarIke siddhAMtamAM, vicAramAM ane vanamAM sthAna ApavAthI dhamanI saphaLatA ane jIvananI vizeSa pragati sAdhI zakAya? Ane javAma e ke darekane potAnA vaiyaktika ane sAmAjika kartavyanuM ThIka ThIka bhAna, kartavya pratyenI javAbadArImAM rasa ane e rasane mUta karI dekhADavA jeTalA puruSArthanI jAgRti hovI, e ja dharmAMnu dhyeya manAvuM joI e. jo ukta tattvAne dharmanA dhyeya tarIke svIkArI tenA upara bhAra ApavAmAM Ave te prajAjIvana samagrapaNe palaTo khAya. [dRci'* bhA0 1, 50 64 ] [5] dhama: vizvanI sapatti AdhyAtmika dharma e kAI eka vyaktinA jIvanamAMthI nAnAmoTA strotarUpe pragaTa thAya che, ane te AsapAsanA mAnavasamAjanI bhUmikAne plAvita kare che. e srotanu baLa ke pramANu game teTalu hoya, chatAM te sAmAjika jIvananI bhUmikAne amuka aMze ja A kare che. bhUmikAnI e adhUrI bhInAzamAMthI aneka kITANu janme che, ane te potAnI AdhArabhUta bhUmikAne ja bharakhe che. evAmAM vaLI
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainadharmane prANa koI bIjI vyaktimAM dharmane srota udbhave che, ane te prathamanA kITANujanya saDAne dhoI nAkhavA mathe che. A bIjo strota prathamanA strota upara bAjhelI lIlane joI nAkhI jIvananI bhUmikAmAM vadhAre phaladAyI kAMpa mUke che. vaLI e kAMpanA bIjA thara upara lIla jAme che, ane kyAreka kAlakrame trIjI vyaktimAM prabhavela dharmota enuM mArjana karI nAkhe che. AvI rIte mAnavajIvananI bhUmikA para dharma strotanAM aneka vaheNe vahetAM rahe che, ane e rIte bhUmikA vizeSa ne vizeSa yogya tema ja phaLadrupa banatI jAya che. dhamastrotanuM prakaTIkaraNa e keI eka deza ke eka jAtinI pitRka saMpatti nathI, e te mAnavajAtirUpa eka vRkSanI judI judI zAkhA para udbhavanAra suphaLa che. tene prabhAva heya bhale virala vyaktimAM, paNa te dvArA samudAyamAM amuka aMze vikAsa avazya thAya che. [aciM0 bhAva 1, pR. 28] [6] dharmanAM be svarUpa : bAhya ane AtyaMtara gharmanAM be rUpa che : eka te najare caDe tevuM ane bIjuM najare na caDe paNa mAtra manathI samajI zakAya tevuM. pahelA rUpane dharmane deha ane bIjA rUpane tene AtmA kahI zakAya duniyAnA badhA dharmone ItihAsa kahe che ke badhA dharmone deha jarUra hoya che. pahelAM e joIe ke e deha zAthI bane che? dareka nAnA-moTA dhamapaMthanuM avalokana karIe te ATalI bAbate te sarvasAdhAraNa jevI che : zAstra; tene racanAra ane samajAvanAra paMDita ke guru; tIrtha, maMdira Adi pavitra lekhAtAM sthaLe; amuka jAtanI upAsanA agara khAsa jAtanA kriyAkAMDe; evA kriyAkAMDa ane upAsanAone poSanAra ane te upara nabhanAra eka varga. sarva dharma paMthanI aMdara, eka athavA bIje rUpe, upara jaNAvelI vastuo
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ pUrva bhUmikA maLI Ave che ane te ja te te dhama pathatA de che. have jovuM rahyuM ke dharmAMte AtmA, e zuM che? AtmA eTale cetanA ke jIvana, satya, prema, ni:svArtha paNuM, udAratA ane viveka-vinaya Adi sadguNA, te dharmanA AtmA che. deha bhale aneka ane judA judA hAya, paNa AtmA satra eka ja hoya che. eka ja AtmA aneka deho dvArA vyakta thAya che; athavA ema kahIe ke eka ja AtmA aneka dehemAM jIvana pAme che, jIvana vahAve che. * * * dharma eTale satyanI tAlAvelI ane vivekI samabhAva, tema ja e e tattvAnI doravaNI nIce dhaDAtA jIvanavyavahAra A ja dharma pAramArthika che. khInna je vidhiniSedhA, kriyAkAMDA, upAsanAnA prakAro vagere dharmanI kATimAM gaNAya che, te badhA ja vyAvahArika dharma che ane te tyAM lagI ane teTale ja aMze yathArtha dharmanA nAmane pAtra che, jyAM lagI ane jeTale aMze teukta pAramArthika dha sAthe abhedya saMbaMdha dharAvatA hoya che. pAramArthika dharma e jIvananI mUlagata tema ja adRzya vastu che. tene anubhava ke sAkSAtkAra dhArmika vyaktine ja hoya che, jyAre vyAvahArika dha dRzya hAI parapratyeya che. pAramArthika dhamano sabaMdha na hoya te game teTalA jUnA ane bahusaMmata badhA ja dharmI vastuta: dharmAbhAsa ja che. [daciM bhA.1, pu. 28 ] [da bhA. 1, pR0 122] ** * dhanAM e svarUpe! che : pahelu tAttvika, jemAM sAmAnyataH kAI to matabheda nathI te sadguNAtmaka; bIjI vyAvahArika, jemAM jAtajAtanA matabhedo anivArya che te bAhyapravRttirUpa, je tAttvika ane vyAvahArika dharma vaccenA bheda spaSTapaNe samaje che, je
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainadharmane prANa tAtvika ane vyAvahArika dharmanA saMbaMdha viSe vicArI jANe che, TUMkamAM tAtvika ane vyAvahArika dharmanA egya pRthakkaraNanI tema ja baLAbaLanI cAvI jeone lAdhI che, temane vyAvahArika dharmanA matabhedo kalezavardhaka tarIke sparzI nathI zakatA. Ane sArA e nIkaLe ke je dharma viSenI kharI spaSTa samaja heya te kaI paNa matabheda kleza janmAvI zake; kharI samaja hevI e eka ja kalezavardhaka matabhedanA nivAraNane upAya che. A samajanuM tatva prayatnathI manuSyajAtimAM vistArI zakAya che, tethI evI samaja meLavavI ke keLavavI e iSTa che. zuddha vRtti ane zuddha niSThA nirvivAdapaNe dharma che, jyAre bAhya vyavahAronA dharmodhamapaNAmAM matabhedo che. tethI bAhya AcAro ke vyavahAra, niyama ke rItarivAjonI dharmAtA ke adharmAtAnI kasoTI e tAtvika dharma ja hoI zake. [aciM0 bhAga 1, pR. para-pa3] [7] dharmadaSTi ane tenuM UrdhIkaraNa UrdhvIkaraNano artha che zuddhIkaraNa tema ja vistArIkaraNa. dharmadaSTi jema jema zuddha thAya ane zuddha karAya tema ja tene vistAra thAya arthAt mAtra vyaktigata na rahetAM tenuM jema jema sAmudAyika rUpa nirmANa thAya, tema tema tenuM UrdhvIkaraNa thAya che ema samajavuM joIe. ene ja Sublimation kahevAmAM Ave che. jijIviSA yA jIvanavRtti ane dharmadaSTi e banne prANImAtramAM sahabhU ane sahacArI che. dharmadaSTi vinA jIvanavRtti saMtoSAtI nathI ane jIvanavRtti hoya te ja dharmadaSTinuM astitva saMbhave che. Ama chatAM manuSya ane itara jIvajagata vaccenI sthiti nokhI nokhI che. pazu-pakSI ane kIDI-bhramara jevI aneka prANujAtiomAM ApaNe joIe chIe ke te te prANuM mAtra pitAnA dehika jIvana arthe ja
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ wwwhvvvvvvvvvvvvvvv pUrvabhUmikA pravRtti nathI karatuM, paNa te pitA potAnA nAnAmeTA jUtha, daLa ke varga mATe kAMIne kAMI kare ja che. A enI eka rIte dharmavRtti thaI. paNa A dharmavRttinA mULamAM jAtigata paraMparAthI cAlyo Avate eka rUDha saMskAra hoya che. enI sAthe emAM samajaNa ke vivekanuM tatva vikasyuM nathI hotuM; enI zakyatA paNa nathI hotI, tethI e dharmavRttine dharmadaSTinI kATimAM mUkI na zakAya. manuSyaprANu ja evuM che jemAM dharmadaSTinAM bIje svayaMbhU rIte paDelAM che. evAM bIjemAM enI jJAna ane jijJAsAvRti, saMkalpa zakti ane sArA-narasAno viveka karavAnI zakita, tema ja dhyeyane siddha karavAno puruSArtha, A mukhya che. minuSya jeTaluM bhUtakALanuM smaraNa anya koI prANamAM nathI. enA jeTalA bhUtakALane vAraso sAcavavAnI ane AgalI peDhIone e vArA vadhArA sAthe ApavAnI kaLA paNa kaImAM nathI. te ekavAra kAMI paNa karavAne saMkalpa kare che te tene sAthe ja che, ane pitAnA nirNane paNa, bhUla jaNAtAM, badale ane sudhAre che. enA puruSArthanI te kaI sImA ja nathI. te aneka navAnavAM kSetrone kheLe ane kheDe che. manuSyajAtanI A zakita te ja tenI dharmadaSTi che. paraMtu manuSyajAtimAM atyAre dharmadaSTinA vikAsanI je bhUmikA jaNAya che te ekAeka siddha thaI nathI. Ane sAkSI ItihAsa che. eDavarDa ke nAmanA vidvAne dharmavikAsanI bhUmikAone nirdeza TUMkamAM A rIte karyo che : We look out before we look in, and we look in before we look up DaoN. AnaMdazaMkara dhruve enuM gujarAtI A rIte karyuM che : "prathama bahirdaSTi, pachI antardaSTi ane chevaTe UrdhvadaSTi, prathama IzvaranuM darzana bAhya sRSTimAM thAya, pachI antaraAtmAmAM (kartavyanuM bhAna vageremAM) thAya ane chevaTe ubhayanI ekatAmAM thAya." jaina paribhASAmAM ene bahirAtmA, antarAtmA ane paramAtmAnI avasthA kahI zakAya.
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ 12 jainadharmane prANuM manuSya kevIya zaktizALI kema na hoya, paNa te skUlamAMthI arthAta dravyamAMthI sUkSmamAM arthAta bhAvamAM pragati kare che. grIsamAM zilpa, sthApatya, kAvya, nATaka, tatvajJAna, gaNita Adi kaLAo ane vidyAene eka kALe abhuta vikAsa thayela. eve vakhate ja eka vyakitamAM akaLa rIte dharmadaSTi, mANasajAtane AMjI de eTalA pramANamAM, vikasI. e sokreTise kaLAo ane vidyAnuM mUlya ja dharmadaSTinA gajathI badalI nAkhyuM ane enI e dharmadaSTi Aje te cemera sakArAya che. yahovAhe mUsAne Adeza Ape tyAre e mAtra yahUdI lekenA sthUla uddhAra pUrato hato ane bIjI samakAlIna jAtiono emAM vinAza paNa sUcavAte hato. paraMtu e ja jatimAM Isu khrista pAkyo ane dharmadaSTie juduM ja rUpa lIdhuM. Isue dharmanI badhI ja AjJAone aMdara ane bahArathI zodhI tema ja deza-kALanA bheda vinA sarvatra lAgu karI zakavA jevI udAtta banAvI. A badhA pahelAM paNa IrAnamAM jarathu navuM darzana ApeluM, je avestAmAM jIvita che. aMdaroaMdara laDI maranA ane jAtajAtanA vahemanA bhegA thayelA Araba kabIlAone sAMdhavAnI ane kaMIka vahemamukata karavAnI dhamaMdaSTi mahaMmada paigaMbaramAM vikasI. paraMtu dharmadaSTinA vikAsa ane UrdhvIkaraNanI mukhya kathA to mAre bhAratIya paraMparAone avalaMbI darzAvavAnI che. vedonAM uSama, varuNa ane Indra Adi sUktamAM kavionI sauMdaryadaSTi, parAkrama pratyene ahobhAva ane kaI divya zakti pratyenI bhakita jevAM maMgaLa to vAMcIe chIe, paNa e kavionI dharmadaSTi mukhyapaNe sakAma che. tethI ja teo divya zakti pAsethI pitAnI, pitAnA kuTuMbanI ane pazu Adi parivAranI AbAdInI mAgaNI kare che ane bahu bahu te lAMbu jIvana prAthe che. sakAmatAnI A bhUmikA brAhmaNakALamAM vikase che.
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ ki bAta paNaa Re nA navA pUrvabhUmikA 13 temAM adhika uparAMta pAralaukika bhAga sAdhavAnA navanavA mArge jAya che. paraMtu, A sakAma dharmadaSTi samAjane vyApI rahI hatI tevAmAM ja, ekAeka dharmadaSTinuM valaNa badalAtuM dekhAya che. keI tapasvI yA RSine sUjhayuM ke A bIjA lekanA sukhabhege vAMchavA ane te paNa pitApUratA ane bahu bahu te parivAra yA janapadapUratA, tema ja bIjA karatAM vadhAre caDiyAtA, te A kAMI dharmadRSTi kahevAya nahi. dharmadraSTimAM kAmanAnuM tatva hoya te te eka adhUrApaNuM ja che. A vicAramAMthI navuM prasthAna zarU thayuM ane ene jAdu vyApaka banyo. I. sa. pahelAMnA ATha ke hajAra varSa jeTalA jUnA yugamAM akAma dharmadaSTinA aneka akhatarA thatA dekhAya che. upaniSada e ja dharmadaSTinuM vivaraNa kare che. jaina, bauddha Adi saMghane te pAye ja e daSTimAM che. A akAma dharmadaSTi e antarAmadaSTi yA dharmavikAsanI bIjI bhUmikA che. AmAM manuSya prathama pitAnI jAtane zuddha karavAne prayatna kare che ane samagra vizva sAthe tAdAsyabhAva keLavavA mathe che. AmAM ahika ane paralaukika evA keI sthUla bheganI vAMcchAne Adara che ja nahi. kuTuMba ane samAjamAM niSkAmatA sAdhI na zakAya, e vicAramAMthI ekAntavAsa ane anagArabhAvanI vRtti baLa pakaDe che. ane AvI vRtti e ja jANe niSkAmatA hoya yA vAsanAnivRtti hoya evI rIte enI pratiSThA jAme che. kAmatRSNAnI nivRtti yA zuddhIkaraNanuM sthAna mukhyapaNe pravRtityAga ja le che ane jANe jIvana jIvavuM e eka pApa ke zApa hoya tevI manavRtti samAjamAM praveze che. A vakhate vaLI akAma dhamadaSTinuM saMskaraNa thAya che. IzAvAsya ghaNuM kare che ke AkhuM jagata ApaNA jevA cetanyathI bhareluM che, tethI jyAM jaze tyAM bIjA paNuM bhagIo te che ja. vastubhoga e kaI mULagata
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ 14. jainadharmane prANa deSa nathI, e jIvana mATe anivArya che. eTaluM ja kare ke bIjAnI sagavaDane khyAla rAkhI jIvana jIvo ane keIna dhana pratye na lebhAo, prApta kartavya karyuM jAo ane jivAya teTaluM jIvavA Icche. Ama karavAthI nathI keI kAmatRSNAnuM baMdhana naDavAnuM ke nathI bIjo koI lepa lAgavAne. kharekhara, IzAvAsya niSkAma dharmadaSTine aMtima artha darzAvI manuSyajAtane dharmadaSTinA UrdhvIkaraNa tarapha prayANa karavAmAM bhAre madada karI che. gItAnA bhavya mahelane pAco IzAvAsyanI ja mahAvIre tRSNAdeSa ane temAMthI udbhavatA bIjA deze nirmaLa karavAnI dRSTie mahatI sAdhanA karI. buddha paNa potAnI rIte evI ja sAdhanA karI. paraMtu sAmAnya samAje emAMthI eTale ja artha jhIlyA ke tRSNa, hiMsA, bhaya Adi de TALavA. lekenI de TALavAnI vRttie A na karavuM, te na karavuM, evA anekavidha nivartaka yA nakArAtmaka dha piSyA, vikasAvyA ane vidhAyaka-bhAvAtmaka dharma vikasAvavAnI bAju lagabhaga AkhA dezamAM gauNa banI gaI. AvI dazA hatI tyAre ja vaLI mahAyAnabhAvanA udayamAM AvI. azokanA dharmazAsanamAM enuM darzana thAya che. pachI te aneka bhikSuke pitapitAnI rIte e bhAvanA dvArA pravartaka dharmo vikasAbe jatA hatA. chaThThA saikAnA gujarAtamAM thayela zAntideve te tyAM sudhI kahI dIdhuM ke duniyA dukhI hoya ane mokSane jhakhIe, e arasika mekSa zA kAmane ? madhyakALa ane pachInA bhAratamAM aneka saMta, vicArake ane dharmadaSTinA zodhake thatA AvyA che, paNa ApaNe ApaNA ja jIvanamAM dharmadaSTinuM je UrdhIkaraNa joyuM che, ane atyAre paNa joIe chIe, te atyAra lagI vizvamAM thayela dharmadaSTinA vikAsanuM sarvopari sopAna hoya ema jaNAyA vinA rahetuM nathI. [aciM- bhA. 1, pR. 72-75]
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ pUrvabhUmikA 15 [8] be dharma saMsthAo gRhasthAzramakendrita ane saMnyAsakendrita ApaNA dezamAM mukhyapaNe be prakAranI dharmasaMsthAo cAlI Ave che, ke jenAM mULa tathAgata buddha ane nigraMthanAtha mahAvIrathI paNuM jUnAM che. AmAMnI ekanA kendramAM gRhasthAzrama che ane bIjInA kendramAM saMnyAsa ke parivajyA che. pahelI saMsthAnuM piSaNa ane saMvardhana mukhyatve vaidika brAhmaNe dvArA thayuM che, ke jemano dharma vyavasAya gRhya ane zrauta yajJayAgAdi tema ja ene anukULa saMskArone anulakSIne cAlate rahyo che. bIjI saMsthA zarUmAM ane mukhyatve brAhmaNetara eTale ke vaidikatara-khAsa karIne karmakAMDI brAhmaNathI judA-varga dvArA AvirbhAva pAmI che. Aje te ApaNe cAra AzramanA nAmathI eTalA badhA suparicita chIe ke dareka ema samaje che ke bhAratanI praja pahelAMthI ja cAra AzramanI saMsthAnI upAsaka hatI. paNa kharI rIte evuM nathI. gRhasthAzramandrita ane saMnyAsAzramakendrita evI bane saMsthAonA parasparanA saMdharSa tathA AcAra-vicAronI Apa-lemAMthI A cAra AzramanI saMsthAno vicAra ane AcAra sthira thaya che. jeo gRhasthAzramandrita saMsthAne jIvananuM mukhya aMga mAnatA hatA, teo saMnyAsano kevaLa virodha ja nahIM, anAdara sudhdhAM karatA hatA. bIjI bAju saMnyAsakendrita saMsthAnA pakSapAtI saMnyAsa upara eTale badhe bhAra ApatA hatA ke jANe e samAjanuM jIvanasarvasva ja hoya. brAhmaNo veda ane vedAzrita karmakAMDene AdhAre jIvana vyatIta karatA rahyA, je gRhastha dvArA gRhasthAzramamAM ja saMbhavita che. tethI teo gRhasthAzramanI pradhAnatA, guNavattA tema ja saMpagitA upara bhAra detA AvyA. jemane mATe vedAzrita karma kAMDane jIvanamArga sIdhI rIte ughADe na hato ane jeo vidyAci ane dharmaruci dharAvatA hatA, emaNe dharmajIvananAM bIja dvAra
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainadharmane prANa ughADyAM, jemAMthI krame krame AraNyaka dharma, tApasa dharma ke TAgoranI bhASAmAM "tapavana"nI saMskRtine vikAsa thayo che, je saMta-saMskRtinuM mULa che. evA paNa vaidika brAhmaNa thaI gayA, ke je saMta saMskRtinA paNa mukhya staMbha manAya che. bIjI bAju veda ane vedAzrita karma kAMDAmAM bhAga laI zakavAne adhikAra nahIM dharAvatA aneka evA brAhmaNe paNa thaI gayA ke jemaNe gRhasthAzrama kendrita dharmasaMsthAne ja mukhya mAnI che. paNa eTaluM nizcita che ke chevaTe bane saMsthA ene samanvaya cAra AzramanA rUpamAM ja thaze. Aje kadara karmakAMDI mImAMsaka brAhmaNa sudhdhAM saMnyAsanI avagaNanA nathI karI zakatA. e ja rIte saMnyAsane bhAre pakSapAtI paNa gRhasthAzramanI upayogitAne inkAra nathI karI zakate. [daauciM khaMDa 1, 50 38-39] [9] dhama ane buddhi Aja sudhI kaI paNa vicArake ema nathI kahyuM ke dharmanI utpatti ane ene vikAsa buddhi sivAya bIjA paNa kaI tattvathI thaI zake che. pratyeka dharma-saMpradAyane datihAsa ema ja kahe che ke amuka buddhizALI puruSo dvArA ja e dhamanI utpatti ke zuddhi thaI dharmanA ItihAsa ane enA saMcAlakanA vyAvahArika jIvanane joIne ApaNe kevaLa eka ja niSkarSa upara pahoMcIe chIe ke buddhinuM tatva ja dharmanuM utpAdaka, enuM saMzodhaka, piSaka ane pracAraka banyuM che ane banI zake che. zuM dharma ane buddhi vacce virodha che? AnA javAbamAM TUMkamAM eTaluM ja kahI zakAya ke emanI vacce na keI virodha che ke na hoI zake che. je sAce ja koI dharmamAM emanI vacce virodha mAnavAmAM Ave te ApaNe ema ja kahevuM paDe ke e buddhivirodhI dharma sAthe amAre kazI levAdevA nathI. AvA dharmane svIkAra karavAne
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ 17 pUrvabhUmikA badale ene svIkAra nahIM karavAmAM ja jIvana sukhI ane vikasita thaI zake che. diauciM khaMDa 1, 50 13] [10] dhama ane vicAra dharmane pitA, enA mitra ane enI prajA, e badhuM vicAra ja che. vicAra na hoya temAM dharmanI utpatti na ja saMbhave. dharmanA jIvana ane prasAraNa sAthe vicAra hoya ja che. je dharma vicAra na pragaTAve ane na joSe te pitAne AbhA ja gumAve che, tethI dharma viSe vicAraNuM ke parIkSAnI paNa parIkSAo cAle te pariNAme e lAbhakAraka ja che. [aciM0 bhAga 1, pR. 49] [11] dharma ane saMskRti vacce bheda dharmane sAcA artha che AdhyAtmika utkarSa, ke jenA dvArA vyakti bahirmukhatAno tyAga karIne-vAsanAonA pAzathI mukata banIne-zuddha cirUpa ke AtmasvarUpa tarapha AgaLa vadhe che. AnuM nAma ja yathArtha dharma. je A dharma sAcesAca jIvanamAM pragaTa thato hoya te enAM bAhya sAdhane paNa-bhale pachI e eka yA bIjA rUpamAM aneka prakAranAM kema na hoya-dharma ja kahI zakAya. paraMtu je vAsanAonA pAzathI mukti na maLe athavA mukti mATe prayatna paNa na thAya, te bAhya sAdhane game tevA hoya te paNa e dhamanI koTimAM kadI na AvI zake; bake e badhAya sAdhana adharma ja banI jAya che. sArAMza e ke dhamane mukhya saMbaMdha satya, ahiMsA, aparigraha jevA AdhyAtmika sadgaNe sAthe che. sAcI rIte te dharma kaI bAhya vastu nathI, chatAM e bAhya jIvana ane vyavahAra dvArA ja vyakta thAya che. dharmane ja AtmA kahIe to bAhya jIvana ane badhA sAmAjika vyavahArane deha kahevo joIe.
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ 18 jainadharmane prANa kharI rIte dharma ane saMskRti vacce koI aMtara nahIM hovuM joIe. je vyakti ke je samAja saMskRta gaNAtAM hoya, e je dharmavimukha hoya te pachI jaMgalIpaNAmAM ane saMskRtimAM phera che? Ama kharI rIte mAnava-saMskRtine artha dhArmika ke nyAyasaMpanna jIvana-vyavahAra ja thAya che. paNa sAmAnya jagatamAM saMskRtine A artha karavAmAM nathI Avato. loka saMskRtine artha mAnavIe karelI vividha kaLAo, judI judI zodha ane judI judI vidyAo kare che. paraMtu A kaLAo, A zodhe ane A vidyAo hamezAM mAnavasamAjanA kalyANanI dRSTithI ke vRttithI ja pragaTa thAya che, evo koI niyama nathI. ApaNe ItihAsane AdhAre e jANIe chIe ke aneka kaLAo, aneka zo ane aneka vidyAonI pAchaLa hamezAM lekakalyANane kaI zuddha uddeza hoya che evuM nathI, ane chatAM A vastuo samAjamAM Ave che, ane samAja paNa emanuM hRdayapUrvaka svAgata kare che. A rIte ApaNe joIe chIe, ane vyavahAramAM paNa anubhavIe chIe, ke je vastu mAnavInI buddhi ane enA ekAgra prayatna dvArA sarjAya che, ane mAnavasamAjane jUnI bhUmikA uparathI navI bhUmikAe dorI jAya che, e saMskRtinI koTimAM Ave che. enI sAthe zuddha dharmane koI anivArya saMbaMdha hoya, e kaI niyama nathI. eTalA mATe ja saMskRta kahevAtI ane manAtI jAtio paNa aneka rIte dharmavimukha jovAmAM Ave che. diauciM khaM 1, pR. 9] [12] dharma ane nIti vacce phera je baMdhana ke je kartavya bhaya ke svArthamUlaka heAya che te nIti; ane je kartavya bhaya ke svArthamUlaka nahi paNa zuddha kartavya khAtara ja hoya che, ane je kartavya mAtra egyatA upara ja avalaMbita hoya che
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ pUrva bhUmikA * nathI. te ApaNe jarIka UMDA UtarIte tapAsIzuM te spaSTa dekhAze ke nIti e samAjanA dhAraNu ane peSaNa mATe Avazyaka chatAM paNa tenAthI samAjanuM saMzodhana thatuM nathI, sazodhana eTale zuddhi; ane zuddhi. eTale ja kharA vikAsa, e samaja jo vAstavika hoya to ema kahevuM joIe ke evA vikAsa dharmane ja AbhArI che. je samAjamAM upara kahela dharma jeTale aMze vadhAre anusarAtA hoya te samAja teTale aMze caDiyAtA. [daaciM. bhA. 1, 50 44] [13] dharma ane stha pahelAmAM eTale dharmamAM aMtardana hoya che, eTale te AtmAnI aMdarathI Uge che ane temAM ja DekiyuM karAve che ke te tarapha ja mANasane vALe che, jyAre khIndramAM eTale paMthamAM hina hoya che, eTale te bahAranA vAtAvaraNamAMthI ja ane dekhAdekhImAMthI ja Avela heAya che, tethI bar3hAra ja najara karAve che ane mANasane bahAranI bAju jovAmAM ja rokI rAkhe che. dharma e guNavI ane guNAvalaMbI hovAthI te AtmAnA guNA upara ja rahelA hoya che, jyAre paMtha e rUpajIvI ane rUpAvalakhI hovAthI tene badhA AdhAra bahAranA rUparaMga ane DAkaDamALa upara hoya che. che pahelAmAM ekatA ane abhedanA bhAve UThe che ane samAnatAnI Urmio UchaLe che, jyAre khIjAmAM bheda ane viSamatAnI tarADA patI ane vadhatI jAya che. eTale pahelAmAM mANasa bIjA sAthenA peAtAnA bheda bhUlI abheda taraph ja jhUke che, ane khInnanA duHkhamAM potAnu sukha vIsarI jAya che. dhama'mAM brahma eTale sAcA jIvananI jhAMkhI thavAthI tenI vyApakatA sAme mANasane potAnI jAta apa jevI ja bhAse che, jyAre paMthamAM ethI UlaTuM che. emAM guNa ke
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ 20 jaina dharmano prANa vaibhava na paNa hoya chatAM mANasa potAne bIjathI me mAne che ane tema manAvavA yatna kare che. emAM namratA hoya te te banAvaTI hoya che ane tethI te mANasane meTAIne ja khyAla pUro pADe che. enI namratA e meTAIne mATe ja hoya che. sAcA jIvananI jhAMkhI na hovAthI ane guNonI anantatAnuM tema ja pitAnI pAmaratAnuM bhAna na hovAthI paMthamAM paDele mANasa pitAmAM laghutA anubhavI zakati ja nathI, mAtra te laghutA darzAvyA kare che. dharmamAM daSTi satyanI hovAthI temAM badhI bAju jevAjANavAnI dhIraja ane badhI ja bAjuone sahI levAnI udAratA hoya che. paMthamAM ema nathI hotuM. temAM daSTi satyAbhAsanI hovAthI eka ja-ane te paNa pitAnI-bAjune sarva satya mAnI bIjI bAju jovA-jANavA tarapha valaNa ja nathI ApatI, ane virodhI bAjuone sahI levAnI ke samajI levAnI udAratA paNa nathI ApatI. dharmamAM pitAnuM deraSadarzana ane bIjAonA guNanuM darzana mukhya hoya che, jyAre paMthamAM tethI UlaTuM che. paMthavALo mANasa bIjAnA guNe karatAM de ja khAsa joyA tema ja gAyA kare che, ane pitAnA doSo karatAM guNe ja vadhAre joyA tema ja gAyA kare che, athavA te enI najare potAnA de caDatA ja nathI. dharmagAma ke dharmaniSa mANasa prabhune potAnI aMdara ja ane pitAnI AsapAsa ja jue che. tethI tene bhUla ane pApa karatAM prabhu joI jaze" e bhaya lAge che, tenI zarama Ave che, jyAre paMthagAmI mANasane prabhu vaikuMThamAM ke mukitasthAnamAM hovAnI zraddhA hoya che, eTale te bhUla karatAM prabhuthI pitAne vegaLo mAnI, jANe kaI jANatuM ja na hoya tema, nathI keIthI bhaya khAto ke nathI zaramAta. ene bhUlanuM duHkha sAlatuM ja nathI ane sAle teye pharI bhUla na karavAne mATe nahi.
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ pUrva bhUmikA 21 dha'mAM cAritra upara ja pasaMdagInu dhAraNa hovAthI temAM jAti, liMga, umara, lekha, cihno, bhASA ane khIjI tevI bahAranI vastuone sthAna ja nathI, jyAre paMthamAM e ja bAhya vastuene sthAna hoya che. ane enI mukhyatAmAM cAritra khAI jAya che. ghaNIvAra te lAkAmAM jenI pratiSThA na hoya evI jAti, evu liMga, evI umara ke evA veza ke cihnavALAmAM je khAsu cAritra hoya topaNa pathamAM ghaNIvAra to tevAne paDela mANasa tene lakSamAM tarachoDI paNa kADhe che. lete ja nathI ane dhamamAM vizva e eka ja cekA che. temAM khIjA kAI nAnA cokA na hovAthI AbhaDacheTa jevI vastu ja nathI hotI ane hAya che te eTaluM ja ke temAM potAnuM pApa ja mAtra AbhaDacheTa lAge che, jayAre paMthamAM cAkatti evI hoya che ke jyAM dekha tyAM AbhaDacheTanI gaMdha Ave che ane tema chatAM cekattinuM nAka peAtAnA pApanI dudha sUMghI zakatuM ja nathI! tene pote mAneluM e ja suvAsavALu ane pete cAlatA heAya te ja rastA zre lAge che, ane tethI te khIje badhe badakhe| ane bIjAmAM potAnA paMtha karatAM UtaratApaNuM anubhave che. TUMkamAM kahIe to, dhama' mANasane rAtadevasa poSAtA bhedasaMskArAmAMthI abheda tarapha le che ane patha e poSAtA bhedamAM vadhAre ane vadhAre umerA kare che, ane kayAreka daivayeAge abhedanI taka kAI ANe te temAM tene saMtApa thAya che. dharmAMmAM dunyavI nAnI-meTI takarArA ( jara, joru, jamInanA ane nAnama-moTapanA jhadhaDAo ) paNa zamI jAya che, jyAre paMthamAM dharmane nAme ja ane dharmanI bhAvanA upara ja takarAra UgI nIkaLe che. emAM jhaghaDA vinA dharmanI rakSA ja nathI dekhAtI. paMthA hatA, che ane raheze, pazu temAM sudhAravA jevuM ke karavA
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ 22 jainadharmane prANa jevuM hoya te te eTaluM ja che ke temAMthI vikhUTe paDele dharmane AtmA temAM pharI ApaNe pUro. eTale ApaNe koI paNa paMthanA hoIe chatAM temAM dharmanAM to sAcavIne ja te paMthane anusarIe. ahiMsAne mATe hiMsA na karIe ane satyane mATe asatya na bolIe. paMthamAM dharmane prANa phUMkavAnI khAsa zarata e che ke dRSTi satyAgrahI hoya. satyAgrahI hovAnAM lakSaNe TUMkamAM A pramANe che - (1) pote je mAnatA ane karatA hoIe tenI pUrepUrI samaja hovI joIe ane pitAnI samaja upara eTalo badhe vizvAsa hovo joIe ke bIjAne sacoTatAthI samajAvI zakAya. (2) pitAnI mAnyatAnI yathArtha samaja ane yathArtha vizvAsanI kasoTI e che ke bIjAne te samajAvatAM jarA paNa Aveza ke gusso na Ave ane e samajAvatI vakhate paNa enI khUbIonI sAthe ja je kAMI khAmIo dekhAya to tenI paNa vagara saMkoce kabUlAta karatA javuM. (3) jema pitAnI dRSTi samajAvavAnI dhIraja tema bIjAnI dRSTi samajavAnI paNa teTalI ja udAratA ane tatparatA hovI joIe. bane athavA jeTalI bAjue jANI zakAya te badhI bAjuonI sarakhAmaNuM ane baLAbaLa tapAsavAnI vRtti paNa hevI joIe. eTaluM ja nahi, paNa pitAnI bAju nabaLI ke bhUlabharelI bhAsatAM tene tyAga tenA prathamanA svIkAra karatAM vadhAre sukhada manAvo joIe. (4) koI paNa AkhuM satya deza, kALa ke saMskArathI parimita nathI hatuM, mATe badhI bAjuo jevAnI ane dareka bAjumAM je khaMDa satya dekhAya to te badhAne samanvaya karavAnI vRtti hevI joIe. [ aciM0 bhAra 1, pR36-39] [14] darzana ane saMpradAya e vicAra karavo ucita lekhAze ke "darzanane artha zuM karavAmAM Ave che, ane kharI rIte ene artha zuM hoI zake? e ja rIte
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ pUrvabhUmikA 23 e vAtanI vicAraNA karavI paNa gya lekhAze ke saMpradAya zuM vastu che, ane enI sAthe darzanano kevo saMbaMdha rahyo che, tema ja e sAMpradAyika saMbaMdhanA pariNAme darzanamAM kayA guNadoSa AvI gayA, vagere. sAmAnya rIte badhAya ema ja samajatA ane mAnatA AvyA che ke darzanane artha che tane sAkSAtkAra. badhAya dArzanika pitAnA sAMpradAyika darzanane sAkSAtkAra rUpa ja mAnatA AvyA che. ahIM savAla e thAya che ke sAkSAtkAra eTale zuM? Ane javAba eka ja hoI zake ke sAkSAtkAra enuM nAma che ke jemAM zrama ke saMdehane sthAna na heya, ane je tene sAkSAtkAra thaye heya emAM pachI matabheda ke virodha na hoya. je darzananI AvI sAkSAtkArAtmaka vyAkhyA saune mAnya hoya te, bIjo savAla e thAya che ke aneka saMpradAyAzcita judAM judAM darzanemAM eka ja tattvanI bAbatamAM ATalA bhinna bhinna matabheda kevA ? ane emAM jenuM samAdhAna thaI na zake evo paraspara virodha kevo ? A zaMkAnuM samAdhAna karavAno ApaNI pAse eka ja rastA che ke ApaNe " darzana' zabdane kaMIka judo artha samajIe. ene je sAkSAtkArarUpa artha karavAmAM Ave che, ane je lAMbA samayathI zAstromAM paNa lakhele maLe che, e artha je yathArtha che te, mArA abhiprAya pramANe, e badhAMya darzanane nirvivAda ane asaM. didharUpe mAnya evA nIcenA AdhyAtmika pramecamAM ja ghaTI zake che - (1) punarjanmanuM (2) enuM kAraNa; (3) punarjanmane grahaNa karanAra koIke tatva; (4) sAdhanavizeSa dvArA punarjanmanAM kAraNeno nAza. A prameyone sAkSAtkAranA viSayo mAnavAmAM Ave che. koI tapasvI drA ke chAone kyAreka ne kyAreka A tatvone sAkSAtkAra thaye haze, ema kahI zakAya; kema ke atyAra sudhI koI paNa AdhyAtmika darzanamAM A ane enA jevAM tatte saMbaMdhamAM na te matabheda pragaTa tha che, ane na emAM koIe virodha darzAvyo che. paNa upara sUcavela
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainadhama nA prANa 24 mULa AdhyAtmika pramecAnA vizeSa-vizeSa svarUpanI bAbatamAM tema ja enI vigatavAra vicAraNAmAM badhAMya mukhya mukhya danA vacce, ane kathAreka kayAreka to eka ja dazananI aneka zAkhAo vacce, eTale badhA matabheda ane virodha zAstromAM jovAmAM Ave che ke, ene joI ne taTastha samAlecaka ema kayAreya na mAnI zake ke kaI eka ke badhA saMpradAyAnAM vigatavAra mRtavyeA sAkSAtkArane viSaya banyAM hAya. jo A matavyone sAkSAtkAra thayA hAya te! e kayA saMpradAyanAM ? koI eka saMpradAyanA pravartakane vigatonI bAbatamAM sAkSAtkAra karanAra-draSTA sAbita karavAnu kAma bahu muzkela che. tethI, bahu bahu te, upara jaNAvela mULa prameyAnA saMbaMdhamAM darzana'ne ' a vigatonI bAbatamAM ' sAkSAtkAra mAnI lIdhA pachI e prameyAnI ' daMna 'nA artha kaMIka judo ja karavA paDaze. , ' vicAra karatAM lAge che ke ' darzana 'ne bIjo artha sabaLa pratIti ' evA karave ja barAbara che. zabdonA arthonA judA judA stA heAya che. darzana 'nA ane A bIjo stara che. ApaNe vAcaka umAsvAtinA 'tattvArthazraddhAnuM samyAnam' e sUtramAM tathA enI vyAkhyAomAM A bIjo stara spaSTa rUpe joI e chIe. vAcakajIe spaSTa rUpe kahyuM che ke ' prameyeAnI zraddhA enu nAma ja dana' che. ahI e vAta kayAreya bhUlavI na joIe ke zraddhAnA artha che sakhaLa pratIti ke vizvAsa, nahI ke sAkSAtkAra. zrA ke vizvAsa, e saMpradAyamAM sAkSAtkArane jIvaMta rAkhavAnI eka bhUmikAvizeSa che, jene me' ' darzana 'ne bIjo stara kahela che. Ama to dareka dezanA ciMtAmAM sapradAya jovAmAM Ave che. yuropanA tattvaciMtananI janmabhUmi grIsanA ciMtAmAM paNa paraspara virAdhI aneka saMpradAyA hatA; paNa bhAratIya tattvaciMtakAnA sapradAyanI kathA kaMIka judI ja che. A dezanA saMpradAye! mULamAM dharma prANa
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ pUrvabhUmikA ane dharmAvI che. badhAya soMpradAyAe tattvaci'tanane Azraya Apyo che, eTaluM ja nahIM enA vikAsa ane vistArane mATe paNa ghaNuM karyuM che. eka rIte, e judA judA saMpradAyAnA prayatnane lIdhe ja bhAratIya tattvaciMtanane auddhika pradeza camatkArapUrNa banI zakazo che. paNa ApaNe ahIM je vicAravAnu che te te e che ke dareka saMpradAya potAnAM je maMtavyo para sabaLa vizvAsa rAkhe che, ane je matavyAne jo virAdhI sa`pradAya kAI rIte mAnavA taiyAra nathI, e maMtavyeA sAMpradAyika vizvAsa ke sAMpradAyika bhAvanAnA ja viSayeA lekhI zakAya, sAAkSAtkAranA nahIM. A rIte sAkSAtkArane sAmAnya jharA saMpradAyeAnI bhUmi upara, vigatAnA vizeSa pravAhemAM vibhAjita thatAMnI sAthe ja, vizvAsa ane pratItinu' rUpa dhAraNa karavA lAge che, jyAre sAkSAtkAra vizvAsanuM rUpa dhAraNa kare che tyAre e vizvAsane sthira rAkhavA mATe tema ja enuM samana karavA mATe badhAya saMpradAyAne kalpanAe, klIle ane tarkonA AdhAra levA paDe che. badhAya sAMpradAyika tattvaci MtakA potapotAnA vizvAsanI puSTine mATe kalpanAne pUrepUrA AdhAra letAM rahevA chatAM ema mAnatA rahyA ke ame ane amArA saMpradAya je kAMI mAnIe chIe e badhuM kalpanA nahI paNa sAkSAtkAra che. A rIte darzana'nA arthamAM kalpanAnA tema ja satya-asatya ke a satya tarkonA paNa samAveza thaI gaye. eka tarapha jyAM saMpradAye mULa dana eTale ke sAkSAtkAranI rakSA karI ane enI spaSTatA karavA sAru aneka jAtanAM ciMtana cAlu rAkhyAM tema ja ene vyakta karavAnI aneka manorama kalpanAo karI, tyAM bIjI tarapha saMpradAyanI vADane AdhAre vadhavAvALI ane phaLavAphUlavAvALI tattvaciMtananI vela eTalI to parAzrita thaI gaI ke ene saMpradAya sivAya bIjo AdhAra ja na rahyo. pariNAme, padenazIna padminIonI jema, tattvaciMtananI vela pazu kAmaLa ane sakucita dRSTivALI banI gaI. [daauci. kha'01, pR0 67-69]
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ ha jainadharmane prANa [15] samyagdaSTi ane mithyAdaSTi daSTi eTale darzana. darzanane sAmAnya artha "dekhavuM" e che. AMkhathI je je bodha thAya tene "dekhavuM" ke "darzana" ema kahevAya. che. paraMtu A sthaLe dRSTi ke darzana artha "netrajanya bodha' eTale ja mAtra nathI; ahIM tene artha ghaNo vizALa che. keI paNa indriyathI thatuM jJAna, e badhuM ahIM dRSTi ke darzanarUpe abhipreta che, eTaluM ja nahi, paNa mananI madada vinA je AtmAne jJAna zakya hoya che tevuM jJAna paNa ahIM daSTi ke darzanarUpe abhipreta che.. sArAMza e che samyagdaSTi eTale keI paNa jAtane samyagU bodha, ane mithyA daSTi eTale dareka jAtane mithyA bodha. kare, zvAsocchavAsa le, jJAnendrithI jANavuM, karmendriyothI kAma karavuM, eTaluM ja mAtra jIvana nathI, paNa mananI ane cetananI judI judI bhUmikAomAM je sUkSma ane sUtara aneka prakAranAM saMvedano anubhavavA te paNa jIvana che. AvA vyApaka jIvananAM pAsAM paNa aneka che. e badhAM pAsAMne doravaNI ApanAra. ane jIvanane calAvanAra "dRSTi' che. je daSTi sAcI che tenAthI deravAtuM jIvana khoDa vinAnuM; ane je dRSTi khoTI ke bhUlabharelI. to tenAthI daravAtuM jIvana khoDakhAMpaNavALuM ja hevAnuM. tethI e vicAravuM prApta thAya che ke sAcI dRSTi eTale zuM ane beTI dRSTi. eTale zuM ? keTalAka zabdo Indriyagamya vastune lAgu paDe che, te keTalAka mane gamya vastune ja lAgu paDe che. jyAM zabdano artha Indriyagamya hoya tyAM tenA arthanI pakaDamAM sudhArAvadhArA karavAnuM kAma saheluM che, paNa jyAM zabdano artha atIndriya ke mane gamya mAtra hoya tyAM athanA sudhArAvadhArAnuM kAma karavuM bahu agharuM che. samyagdaSTi ane mithyAdaSTi e zabdo cakalA ane ghoDA Adi zabdanI peThe Indriya--
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ pUrvabhUmikA gamya vastune lAgu nathI paDatA, paNa managamya ke atIndriya bhAvane sparza kare che. eTale te zabdonA kharA artha tarapha javAnuM ke vArasAthI prathama dhArela arthamAM sudhAre, pheraphAra ke vRddhi karavAnuM kAma bahu ja agharuM heI viveka ane prayatnasAdhya che. jIvanamAtramAM cetanatatvanA astitvamAM zraddhA dharAvavI tema ja evI zraddhAne pariNAme cetana uparanAM ajJAna tema ja rAga-dveSAdi AvaraNane cAritranA sabhyapha puruSArthathI bhedavAnI zakyatAnA cAritralakSI tatvamAM zraddhA dharAvavI te samyagdaSTi agara AstikatA. AthI UlaTuM eTale ke cetanatatvamAM ke cAritryalakSI tattvamAM zraddhA na rAkhavI te mithyAdiSTa agara nAstikatA. samyagdaSTi ane mithyASTine anukrame tatvaviSayaka zraddhA ke azraddhA evo ja artha vikAsakramamAM phalita thAya che. vAcaka umAsvAti nAmanA jaina AcArye samyagdaSTine artha batAvatAM kahyuM che ke AdhyAtmika ane cAritralakSI tanvemAM zraddhA sevavI te ja samyagdarzana. ApaNe joIe chIe ke A vyAkhyAmAM keI eka phirakAnI bAhya AcAravicAranI praNAlIone sparza ja nathI, mAtra tatvanA vAstavika svarUpamAM zraddhA dharAvavAne ja sparza che. tatvazrA e samyagdaSTi hoya to paNa te artha chevaTano nathI. chevaTane artha te tattvasAkSAtkAra che. tattvazraddhA e tattvasAkSAtkAranuM eka sopAna mAtra che. jyAre e sopAna dRDha hoya tyAre ja yathocita purUSArthathI tattvane sAkSAtkAra thAya che, eTale ke sAdhaka jIvanamAtramAM cetana tatvane samAna bhAve anubhave che ane cAritryalakSI to mAtra zraddhAno viSaya na rahetAM jIvanamAM vaNAI jAya che, ekarasa thaI jAya che. AnuM ja nAma tasvasAkSAtkAra ane e ja samyagdaSTi zabdane aMtima tema ja ekamAtra artha. [daaciMtra bhA. 1, pR. 98-106]