________________
૧૨
જૈનધર્મને પ્રાણું મનુષ્ય કેવીય શક્તિશાળી કેમ ન હોય, પણ તે સ્કૂલમાંથી અર્થાત દ્રવ્યમાંથી સૂક્ષ્મમાં અર્થાત ભાવમાં પ્રગતિ કરે છે. ગ્રીસમાં શિલ્પ, સ્થાપત્ય, કાવ્ય, નાટક, તત્વજ્ઞાન, ગણિત આદિ કળાઓ અને વિદ્યાએને એક કાળે અભુત વિકાસ થયેલ. એવે વખતે જ એક વ્યકિતમાં અકળ રીતે ધર્મદષ્ટિ, માણસજાતને આંજી દે એટલા પ્રમાણમાં, વિકસી. એ સોક્રેટિસે કળાઓ અને વિદ્યાનું મૂલ્ય જ ધર્મદષ્ટિના ગજથી બદલી નાખ્યું અને એની એ ધર્મદષ્ટિ આજે તે ચેમેર સકારાય છે.
યહોવાહે મૂસાને આદેશ આપે ત્યારે એ માત્ર યહૂદી લેકેના સ્થૂલ ઉદ્ધાર પૂરતો હતો અને બીજી સમકાલીન જાતિઓનો એમાં વિનાશ પણ સૂચવાતે હતો. પરંતુ એ જ જતિમાં ઈસુ ખ્રિસ્ત પાક્યો અને ધર્મદષ્ટિએ જુદું જ રૂપ લીધું. ઈસુએ ધર્મની બધી જ આજ્ઞાઓને અંદર અને બહારથી શોધી તેમ જ દેશ-કાળના ભેદ વિના સર્વત્ર લાગુ કરી શકવા જેવી ઉદાત્ત બનાવી. આ બધા પહેલાં પણ ઈરાનમાં જરથુ નવું દર્શન આપેલું, જે અવેસ્તામાં જીવિત છે. અંદરોઅંદર લડી મરના અને જાતજાતના વહેમના ભેગા થયેલા આરબ કબીલાઓને સાંધવાની અને કંઈક વહેમમુકત કરવાની ધમંદષ્ટિ મહંમદ પૈગંબરમાં વિકસી.
પરંતુ ધર્મદષ્ટિના વિકાસ અને ઊર્ધ્વીકરણની મુખ્ય કથા તો મારે ભારતીય પરંપરાઓને અવલંબી દર્શાવવાની છે. વેદોનાં ઉષમ, વરુણ અને ઈન્દ્ર આદિ સૂક્તમાં કવિઓની સૌંદર્યદષ્ટિ, પરાક્રમ પ્રત્યેને અહોભાવ અને કઈ દિવ્ય શક્તિ પ્રત્યેની ભકિત જેવાં મંગળ તો વાંચીએ છીએ, પણ એ કવિઓની ધર્મદષ્ટિ મુખ્યપણે સકામ છે. તેથી જ તેઓ દિવ્ય શક્તિ પાસેથી પિતાની, પિતાના કુટુંબની અને પશુ આદિ પરિવારની આબાદીની માગણી કરે છે અને બહુ બહુ તે લાંબુ જીવન પ્રાથે છે. સકામતાની આ ભૂમિકા બ્રાહ્મણકાળમાં વિકસે છે.
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
