________________
કિ બાત પણa Re
ના નવા
પૂર્વભૂમિકા
૧૩ તેમાં અધિક ઉપરાંત પારલૌકિક ભાગ સાધવાના નવનવા માર્ગે જાય છે.
પરંતુ, આ સકામ ધર્મદષ્ટિ સમાજને વ્યાપી રહી હતી તેવામાં જ, એકાએક ધર્મદષ્ટિનું વલણ બદલાતું દેખાય છે. કેઈ તપસ્વી યા ઋષિને સૂઝયું કે આ બીજા લેકના સુખભેગે વાંછવા અને તે પણ પિતાપૂરતા અને બહુ બહુ તે પરિવાર યા જનપદપૂરતા, તેમ જ બીજા કરતાં વધારે ચડિયાતા, તે આ કાંઈ ધર્મદૃષ્ટિ કહેવાય નહિ. ધર્મદ્રષ્ટિમાં કામનાનું તત્વ હોય તે તે એક અધૂરાપણું જ છે. આ વિચારમાંથી નવું પ્રસ્થાન શરૂ થયું અને એને જાદુ વ્યાપક બન્યો. ઈ. સ. પહેલાંના આઠ કે હજાર વર્ષ જેટલા જૂના યુગમાં અકામ ધર્મદષ્ટિના અનેક અખતરા થતા દેખાય છે. ઉપનિષદ એ જ ધર્મદષ્ટિનું વિવરણ કરે છે. જૈન, બૌદ્ધ આદિ સંઘને તે પાયે જ એ દષ્ટિમાં છે. આ અકામ ધર્મદષ્ટિ એ અન્તરામદષ્ટિ યા ધર્મવિકાસની બીજી ભૂમિકા છે. આમાં મનુષ્ય પ્રથમ પિતાની જાતને શુદ્ધ કરવાને પ્રયત્ન કરે છે અને સમગ્ર વિશ્વ સાથે તાદાસ્યભાવ કેળવવા મથે છે. આમાં અહિક અને પરલૌકિક એવા કેઈ સ્થૂલ ભેગની વાંચ્છાને આદર છે જ નહિ.
કુટુંબ અને સમાજમાં નિષ્કામતા સાધી ન શકાય, એ વિચારમાંથી એકાન્તવાસ અને અનગારભાવની વૃત્તિ બળ પકડે છે. અને આવી વૃત્તિ એ જ જાણે નિષ્કામતા હોય યા વાસનાનિવૃત્તિ હોય એવી રીતે એની પ્રતિષ્ઠા જામે છે. કામતૃષ્ણાની નિવૃત્તિ યા શુદ્ધીકરણનું સ્થાન મુખ્યપણે પ્રવૃતિત્યાગ જ લે છે અને જાણે જીવન જીવવું એ એક પાપ કે શાપ હોય તેવી મનવૃત્તિ સમાજમાં પ્રવેશે છે. આ વખતે વળી અકામ ધમદષ્ટિનું સંસ્કરણ થાય છે. ઈશાવાસ્ય ઘણું કરે છે કે આખું જગત આપણા જેવા ચેતન્યથી ભરેલું છે, તેથી જ્યાં જશે ત્યાં બીજા પણું ભગીઓ તે છે જ. વસ્તુભોગ એ કઈ મૂળગત
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
