________________
જૈનધર્મને પ્રાણ કોઈ બીજી વ્યક્તિમાં ધર્મને સ્રોત ઉદ્ભવે છે, અને તે પ્રથમના કીટાણુજન્ય સડાને ધોઈ નાખવા મથે છે. આ બીજો સ્ત્રોત પ્રથમના સ્ત્રોત ઉપર બાઝેલી લીલને જોઈ નાખી જીવનની ભૂમિકામાં વધારે ફલદાયી કાંપ મૂકે છે. વળી એ કાંપના બીજા થર ઉપર લીલ જામે છે, અને ક્યારેક કાલક્રમે ત્રીજી વ્યક્તિમાં પ્રભવેલ ધર્મોત એનું માર્જન કરી નાખે છે. આવી રીતે માનવજીવનની ભૂમિકા પર ધર્મ સ્ત્રોતનાં અનેક વહેણે વહેતાં રહે છે, અને એ રીતે ભૂમિકા વિશેષ ને વિશેષ યોગ્ય તેમ જ ફળદ્રુપ બનતી જાય છે.
ધમસ્ત્રોતનું પ્રકટીકરણ એ કેઈ એક દેશ કે એક જાતિની પિતૃક સંપત્તિ નથી, એ તે માનવજાતિરૂપ એક વૃક્ષની જુદી જુદી શાખા પર ઉદ્ભવનાર સુફળ છે. તેને પ્રભાવ હેય ભલે વિરલ વ્યક્તિમાં, પણ તે દ્વારા સમુદાયમાં અમુક અંશે વિકાસ અવશ્ય થાય છે.
[અચિં૦ ભાવ ૧, પૃ. ૨૮] [૬] ધર્મનાં બે સ્વરૂપ : બાહ્ય અને આત્યંતર
ઘર્મનાં બે રૂપ છે : એક તે નજરે ચડે તેવું અને બીજું નજરે ન ચડે પણ માત્ર મનથી સમજી શકાય તેવું. પહેલા રૂપને ધર્મને દેહ અને બીજા રૂપને તેને આત્મા કહી શકાય
દુનિયાના બધા ધર્મોને ઈતિહાસ કહે છે કે બધા ધર્મોને દેહ જરૂર હોય છે. પહેલાં એ જોઈએ કે એ દેહ શાથી બને છે? દરેક નાના-મોટા ધમપંથનું અવલોકન કરીએ તે આટલી બાબતે તે સર્વસાધારણ જેવી છે : શાસ્ત્ર; તેને રચનાર અને સમજાવનાર પંડિત કે ગુરુ; તીર્થ, મંદિર આદિ પવિત્ર લેખાતાં સ્થળે; અમુક જાતની ઉપાસના અગર ખાસ જાતના ક્રિયાકાંડે; એવા ક્રિયાકાંડ અને ઉપાસનાઓને પોષનાર અને તે ઉપર નભનાર એક વર્ગ. સર્વ ધર્મ પંથની અંદર, એક અથવા બીજે રૂપે, ઉપર જણાવેલી વસ્તુઓ
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
