Book Title: Panchsutra na Karta Kon Chirantanacharya ke Haribhadra Acharya
Author(s): Shilchandrasuri
Publisher: ZZ_Anusandhan
Catalog link: https://jainqq.org/explore/229685/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paJcasUtranA kartA koNa, cirantanAcArya ke A. haribhadra ? - vijayazIlacandrasUri paJcasUtra e jaina sAdhuomAM saikAothI atyaMta Adara prApta karanAro graMtha che. AtmAnA UrvIkaraNanI ane cittazuddhinI, emAM rajU thayelI tAttvika / AdhyAtmika, anubhUta ane vyavasthita prakriyAne kAraNe, prAkRta bhASAmAM DhUMkAM vAkyo dvArA nikharatI ramaNIyatA dharAvato A graMtha, kadamAM nAno hovA chatAM tenI lokapriyatA bahu moTI che. A laghu graMtha upara zrIharibhadrasUri mahArAje nAnI paNa sarasa ane saraLa vRtti racI che. jenAM vividha saMskaraNo prasiddha thayAM che, ane tenuM saMzodhita saMskaraNa, dilhIthI pragaTa thayuM che. cittazodhana ane AtmasAdhanAnA mArganA sAdhako mATe kAyama AkarSaNakendra banI rahenAra A paMcasUtra paratve vicitra bAbata e che ke tenA kartA koNa - e adyAvadhi ajJAta ja rahyaM che. tenA kartA aMge koie vizeSa lakSya ApIne saMzodhananA dRSTibiMduthI vicAraNA paNa karI nathI ; balke paraMparAthI cAlI AvatI 'A kRti ciraMtanAcArye racI che' tevI vAtane ja prAmANabhUta hakIkata saue mAnI lIdhI che. jo ke "cirantanAcArya' zabdanA arthamAM be abhiprAyo paDyA che : 1. cirantana eTale prAcIna AcAryanI racanA ane 2. "cirantana' nAmanA koi AcAryavizeSanI racanA. paraMtu A bemAM prathama arthaghaTanane ja sArvatrika svIkRti maLI che. . A graMthanA kartRtva vize bahu thoDo UhApoha thayo che kharo, paNa temAM dareka UhApoha karanAra, chevaTe, 'A ajJAtakartRka che' tevA niSkarSa para AvIne aTakI gayA che. ApaNe te dareka abhiprAyo, zarUAtamAM ja, jovA joIe. (1) pro. vI. ema. zAha, temaNe karelA paJcasUtra nA saMpAdananI bhUmikAmAM be vAto / kalpanAo A pramANe nirdeze cha : ___ 1. It is composed according to him by cirantanAcArya- meaning ancient preceptors or preceptor with the name for FM. The first meaning is more likely. It is difficult to assign individual authorship to books like this.? Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 72 2. The term FESTHER: does not help us much in deciding the authorship. The plural form can be used out of respect for the author. At the same time it is very likely that ancient authors might have composed sutras and Haribhadrasuri might have put them together." (3) W. . at. apridhat e ; The Pancasutra which is a small elegant treatise written by some old writer whose name has still remained unknown. (3) W ST. T. TA. 347827 Petit; It is not possible to talk of individual authorship with regard to works like Pancasutra. The basic contents of this book are as ald as Jainism. They are a literary heirloom preserved in the memory of jain monks." (8) 3 .. vh. ujf Men het pred to: The language of post-canonical Jain works in partly Prakritthe so called-Jaina MaharasTri and partly Sanskrit. The language of the known Prakrit works of Haribhadra is Jaina Maharas Tri whereas the present work is written in. Ardhamagadhi prose; and this prose shares quite a few pecularities of the diction and style of the canonical works. This fact suggests that Acarya Haribhadra was possible not its author. It is not unlikely that the author of Pancasutra regarded the contents of the text as the property of the entire Jaina Samgha and preffered to remain anonymous. It is also suggestive of its early date of composition. How early it is diffcult to say. Since Haribhadra does not know who its author was. We may not be far wrong in saying that it was composed about a century or so before Acarya Haribhadra flourished. uparanA cAra abhiprAyono sAra e che ke A cAreya vidvAno, paJcasUtranA kartA A.haribhadrasUrijI nathI e bAbatamA spaSTa che ane eka mata dharAve che. to muni zrIjaMbUvijayajI paJcasUtra nA kartA tarIke A.haribhadrasUrijI saMbhavita Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 73 hoya to nA nahi evaM valaNa dharAvatA hovA chatAM, spaSTa pramANonA abhAvamAM te aMge spaSTa vidhAna na karatAM, 'cirantanAcAryaracita' evI paraMparAne ja yathAvat svIkAre che." vidvAnonAM A maMtavyo tathA ArUDha paraMparAnI sAme mArUM spaSTa vidhAna che ke paJcasUtranA kartA svayaM A.haribhadrasUrijI ja che, ane bIju koi ja nahi ja. mArA A vidhAnanA samarthanamA hu~ keTalAMka, aMtaraga-bahiraMga parIkSaNo rajU karIza. 1. paMcasUtranI TIkAnI samApti thAya che tyAM, chevaTe, traNa vAkyo Ave cheH 'pravrajyAphalasUtraM samAptam / evaM paJcamasUtravyAkhyA samAptA / / samApta paJcasUtrakaM vyAkhyAnato'pi // ' A traNa vAkyomAM trIjuM vAkya khAsa dhyAna ApavAjoga che. A trIjuM vAkya TIkAkAranuM che, ane tethI te kharekhara 'samAptaM paJcasUtrakaM vyAkhyAnataH' e rIte; ane vastutaH jo TIkAkAra ane sUtrakAra judA ja hoya to 'samAptA paJcasUtrakaTIkA' AkuMja hovU joituM hatuM. jyAre ahIM to 'samAptaM paJcasUtrakaM vyAkhyAnato'pi' evaM vAkya che, e ane emAMno chevaTe mUkAyelo 'api' zabda sUcaka mahattva dharAve che. e 'api' sUcave che ke 'paJcasUtraka vyAkhyArUpe paNa pUrNa thayu ; arthAt , te mULasUtrarUpe tema ja vyAkhyArUpe - bane rUpe samApta thayu.' AmAMthI jo 'api' zabda kADhI laie, to evo artha thaze ke 'paJcasUtra vyAkhyArUpe samApta thayuM' eka 'api' zabda vadhe che ne Akho artha-saMdarbha badalAI jAya che. e sUcave che ke jo TIkAkAra ane sUtrakAra be alaga vyakti hota to Avo prayoga - Aq vAkya kadI thai zake nahi; banne-sUtra ane TIkAnA praNetA eka/abhinna vyakti hoya to ja Aq vAkya te prayojI zake. have TIkAkAra koNa che te to nakkI z2a che. ethI emane ja sUtrakAra paNa mAnIe to ja Avo vAkyaprayoga susaMgata bane. koi ema kahI zake ke mULa sUtranI samApti thaI tyAM sUtrakAre jema 'samattaM paMcasuttaM e vAkya sUtrasamApti sUcavavA mATe prayojyuM che tema ahIM, te vAkyanA anusaMdhAnamAM, TIkAkAre, TIkAsamApti sUcavavA mATe A vAkya prayojyu Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 74 che. tethI tene mULa sUtra ane tenA kartA sAthe sAMkaLavAnuM barAbara nathI. AnA javAbamAM eTaluM ja kahI zakAya ke Aq hoya to TIkAkAra, upara kahevAyuM che tema, 'samAptaM paJcasUtrakaM vyAkhyAnataH' ke 'samAptA paJcasUtrakakaTIkA' eTaluM ja kahI zakyA hota, ne te ja ucita paNa gaNAta. vaLI, AgaLa upara 'paJcasUtrakaTIkA samAptA'10 evaM svataMtra vAkya-TIkAkAre ja lakheluM- Ave to che. e vAkyane lIdhe pelA vAkya (samAptaM paJcasUtrakaM vyAkhyAnato'pi) no Akhoya saMdarbha Apo Apa badalAi jAya che, ane TIkAkAre lakhelu e vAkya, TIkAkAra ane sUtrakAranI abhinnatAnuM spaSTa sUcana Ape che. Ama chatAM, AgaLa AvanArA muddAonA pariprekSyamA A vAta vicArIzuM, to A zaMkA asthAne hovAnuM samajI zakAze. bIjI vAta, mULa sUtrakAre to 'samattaM paJcasuttaM' evo zabdaprayoga ko che, emAM 'paJcasUtra'11 samAsa thayAno nirdeza che, 'paJcasUtraka' nahi. have TIkAkAra to lakhe che ke 'samAptaM paJcasUtrakaM', anyatra paNa sarvatra TIkAkAra A racanAne paJcasUtraka tarIke ja oLakhAve che. to zuM mULakAre Apela nAma sAthe haribhadrasUri jevA samartha vivaraNakAra A rItanI chUTa le kharA ? evI chUTa levArnu ucita gaNAya khalaM ? balke temanA jevA prAcIna vivaraNakAra to mULa sUtrakAranA akSare-akSarane vaLagIne ja cAle. ane tethI ja anumAna karI zakAya che ke jo TIkAkAra svayaM sUtranA praNetA hoya to ja, potAnI lakhelI vAtamAM pote yatheccha umero karI zake e nyAye, mULa sUtrane 'paMcasutta' evaM nAma pote ja Apyu hoya toya TIkAmAM ane TIkAnA aMte 'paJcasUtraka' evaM nAma ApI zake. 2. 'samAptaM paJcasUtrakaM vyAkhyAnato'pi' e vAkyanI pachI, TIkAkAre keTalAMka bhAvasabhara vAkyo mUkyAM che : 'namaH zrutadevatAyai bhgvtyai| sarvanamaskArArhebhyo namaH / sarvavandanArhAn vande / sarvopakAriNAmicchAmo vaiyAvRttyam / sArvAnubhAvAdaucityena me dharme pravRttirbhavatu / sarve sattvAH sukhinaH santu, sarve sattvAH sukhinaH santu, sarve sattvAH sukhinaH santu / / 13 vivaraNakAronI e paraMparA rahI che ke temanuM kAma sUtrakAre ke graMthakAre Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 75 varNavelI vAtonuM akSarazaH vivaraNa karavAnuM ja che. e kAma pUruM thAya eTale samAptisUcaka padya/padyo ke paMktio lakhIne TIkAkAra viramI jatA hoya che ; paNa e pachI e-vivaraNakAra potAnA taraphathI kAMI paNa umero karavAnuM sAhasa kadI karatA nathI. khuda A.haribhadrasUrijIe potAnA ja 'yogadRSTisamuccaya' ane 'paJcavastuka' jevA graMthonI svopajJa vivRtiomAM paNa AvI chUTa lIdhI nathI, ke 'aSTakaprakaraNa' ke 'SoDazakaprakaraNa' nI TIkAmAM tenA samartha TIkAkAroe paNa AvI chUTa lIdhI nathI. AthI upara sUcavelI paraMparAno khyAla ApaNane maLI zake che. A paraMparAthI taddana UlaTuM, paMcasUtra nI TIkA pUrI thayA pachI zrIharibhadrAcArye, bhale saMskRtamA ja paNa, mULa sUtranI haroLamAM mUkI zakAya tevI zailIe A cha jeTalAM vAkyo mUkyAM che. A vAkyo 'paJcasUtra' nA prathama 'pApapratighAtasUtra' nA aMtima-paMdaramA gadyakhaMDa 'namo namiyanamiyANaM / '14 sAthe sarakhAvIe to, bannenI zailImAM ane rajUAtamAM, bhASAbhedane bAda karatAM, koI ja taphAvata jaDe tema nathI. temAMya TIkAgata gadyakhaMDamAM- 'sarvanamaskArArhebhyo namaH'15 e vAkya tathA 'sarve sattvAH sukhinaH santu (3 vAra) '16. e vAkya to anukrame, sUtragata gadyakhaMDanAM 'namo sesa (ahIM namo'sesa hoya to bahu rocaka ane susaMgata lAge) namokkArArihANaM'17 e vAkyanI tathA 'suhiNo bhavaMtu jIvA'18 A vAkyanI chAyArUpa ja lAge che. ___A bAbata spaSTapaNe ema mAnavA prere che ke zrIharibhadrasUri mahArAja ja mULa sUtranA paNa kartA che ane tethI ja temaNe, bhAvavibhora kSaNonI anubhUti karatAM karatAM, TIkAmAM paNa A gadyakhaMDa umeryo che. jo pote sUtrakAra na hota paNa phakta TIkAkAra ja hota to temaNe AvI chUTa na lIdhI hota, ema kahevU vadhu paDatuM nathI lAgatuM. 3. sattaramA-aDhAramA saikAmAM thayelA, samartha tArkika ane 'laghu haribhadra' evaM biruda meLavanAra mahopAdhyAya zrIyazovijayajI gaNie, temanA 'dharmaparIkSA' nAme graMthamA, jyAre paJcasUtra nI sAkSI levAno avasara upasthita thayo tyAre, tene Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 76 mATe A rIte vAkya mUkyuM che : pApapratighAtaguNabIjAdhAnasUtre haribhadrasUribhirapyetadbhavasambandhi bhavAntarasambandhi vA pApaM yat-tatpadAbhyAM parAmRzya mithyAdu-SkRtaprAyazcittena vizodhanIyamityuktam / tathA hi- 'saraNamuvagao a eesi.... ittha micchAmi dukkaDaM 3 // 9 .. (arthAt , haribhadrasUrie paNa, A bhava saMbaMdhI ane bhavAMtara saMbaMdhI pApano 'yat tat' pado vaDe parAmarza karIne tene mithyAduSkRtarUpI prAyazcitta dvArA zodhavAnuM che ema kartuM che. te A rIte-'Ama kahIne A pachI paMcasUtranA prathama sUtrano eka gadyakhaMDa mUkyo cha ane te pachI tenuM arthaghaTana upAdhyAya zrIyazovijayajIe potAnI rIte karyu che te che.) upara jaNAvelA pAThamAM zrIyazovijayajIe 'pApapratighAtaguNabIjAdhAnasUtretRtau zrIharibhadrasUribhirapyuktam' ema spaSTa lakhyuM che, paNa 'pApapratighAtaguNabIjAdhAnasUtravRttau' ke 'paJcasUtravRttau' evaM nathI lakhyuM te noMdhapAtra muddo che. A sUcave che ke yazovijayajI pAse koi evI khAtarIbharelI paraMparA vidyamAna haze ke jemAM paJcasUtra haribhadrasUrinI racanA hovAnuM spaSTatayA prApta hoya. e sivAya teo sahelAithI, vagaravicArye Aq mAnI le ane Avo vAkyaprayoga kare te saMbhavita nathI lAgatuM. 4. paJcavastuka, paJcasUtraka, aSTaka, SoDazaka, vizikA, paJcAzaka - A prakAranAM nAmo e jaina sAhityajagatamA mAtra haribhadrAcAryanA ja phALe jatI vizeSatArUpa che. bIjA koI paNa kartAe A prakaraNa ne 'paJcasUtra' ke 'paJcasUtrI' nAme ja oLakhAvyuM hota. paJcasUtraka nAma haribhadrasUrijIne ja sUjhe. paJcasUtraka nI vyutpatti aMge mArgadarzana ApatAM muni zrIjaMbUvijayajI lakhe che ke - 'A.haribhadrasUrijI mahArAje racelA eka graMtharnu nAma vyavahAramA 'paJcavastu' e rIte pracalita che, chatAM temaNe to tenuM 'paJcavastuka' nAma rAkheluM che, ane tenI vyutpatti paNa e rIte ja temaNe darzAvelI che. juo A paMcasUtraka graMthamAM pR. 80 Ti. 5. 'paJcasUtraka' zabdanI vyutpatti tathA artha paNa e rIte ja samajI levAnA che.20 Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 77 A mArgadarzana, upara noMdhelI mArI kalpanA ke 'AvAM nAmo to haribhadrAcAryanI ja vizeSatArUpa che.' tene ja protsAhana ApanAruM che. 5. sauthI mahattvanI bAbata e che ke ApaNe 'paJcasUtra' nAM tathA haribhadrasUrijIe racelA anya graMthomAM AvatAM vAkyo, vAkyakhaMDo ane zabdonuM zAbdika ane Arthika sAmya tapAsavU joIe. A prakAraceM aMtaraMga parIkSaNa A graMthanA kartRtva aMge nirNaya levAmAM sabaLa sahAyaka sAdhana sAdhana banI zake. AthI ApaNe 'paJcasUtra' nA keTalAka aMzonI zakya eTalI tulanA haribhadrasUriracita 'viMzativizikA', 'dharmabindu', 'yogadRSTisamuccaya', 'SoDazaka' ityAdi graMthonA aMzo sAthe karIe : 1. 'paJcasUtraka' nA caturtha sUtramA 'vyAdhitasukriyAjJAta' Ave che, te A pramANe cha : 'vAhiyasukiriyAnAeNaM, se jahA kei mahAvAhigahie, aNubhUyatavveyaNe, viNNAyA sastreNa, niviNNe tattao, suvejjavayaNeNa sammaM tamavagacchiya jahAvihANao pavanne sukiriyaM, niruddhajahicchAcare, tucchapatthabhoI muccamANe vAhiNA niyattamANaveyaNe samuvalabbhAroggaM pavaDDamANatabbhAve, tallAbhanivvuIe tappaDibaMdhAo sirAkhArAijoge vi vAhisamAroggaviNNANeNa iTThanipphattIo aNAkulabhAvayAe kiriyova ogeNa, apIDie, avvahie, suhalessAe vaDDai, vejjaM ca bahu mantrai'21 ityAdi. ___Aja vyAdhitasukriyAjJAta jarAka judA zabda ane saMdarbhamAM 'viMzativizikA' nI 12mI vizikAnI gAthA/paMktiomAM jovA maLe che : 'no Aurassa rogo nAsai taha osahasuIe // 12 // na ya vivarIeNeso kiriyAjogeNa avi ya vaDDe / iya pariNAmAo khalu savvaM khu jahuttamAyaraD // 13 // thevo'vitthamajogo niyameNa vivAgadAsago hoi / pAgakiriyAgao jaha nAyamiNaM suppasiddhaM tu // 14 // jaha Aurassa rogakkhayatthiNo dukkarA vi suhheuu| ittha cigicchAkiriyA taha ceva jaissa sikkhatti // 15 // 2 Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 78 ane A ja vAta 12mA SoDazakanI soLamI AryAmAM vadhu spaSTa rIte maLe che : 'vyAdhyabhibhUto yadvanniviNNastena takriyAM yatnAt / samyakkaroti tadvad dIkSita iha sAdhusacceSTAm / / 23 2. 'paJcasUtra' nA cothA sUtramA Avato eka vAkyasamUha Avo cha : 'se samale?kaMcaNe samasattumite niyattaggahadukkhe pasamasuhasamee sammaM sikkhamAiyai, guskulavAsI, guspaDibaddhe, viNIe, bhUyatthadarisI, naio hiyataraM ti mannai, sussUsAiguNajutte tattAbhinivesA vihipare paramamaMte tti ahijjai suttN'||24 ___ A vAkyono ja bhAvArtha dharAvatI ane aMzataH zAbdika sAmyavALI, bAramI vizikAnI gAthAo A pramANe che : 'ittha vi hodaigasuhaM tatto evopasamasuhaM // 4 // sikkhAdugaMmi pII jaha jAyai haMdi samaNasIhassa / taha cakkavaTTiNo vi hu niyameNa na jAu niyakicce // 5 // giNhai vihiNA suttaM bhAveNa paramamaMtakhva tti // 5 3. cothA sUtramA ja 'Ayao gusbahumANo avaMjhakAraNatteNa / ao paramagussaMjogo / tao siddhI asaMsayaM / 26 evo pATha che, tenI sAthe saMpUrNa sAmya dharAvatI bIjA SoDazakanI A kArikA juo : gurupAratantryameva ca tadbahumAnAt sadAzayAnugatam / paramaguruprApteriha bIjaM tasmAcca mokSa iti // 10 // 27 khUbI to ahIM e che ke 'paJcasUtra' nA pAThamAM AvatA 'avaMjhakAraNatteNa' padano artha, tenI TIkAmAM 'mokSaM pratyapratibaddhasAmarthyahetutvena' evo karyo che, ane SoDazaka nA padyamA rahelA 'sadAzayAnugataM' padano artha paNa, tenA TIkAkAroe 'sadAzayaH saMsArakSayaheturguruyaM mametyevaMbhUtaH kuzalapariNAmastenAnuga"taM gusyAratantryaM'29 evo ja ko che. AthI A banne alaga graMthonA pAThonuM zAbdika ja nahi, Arthika sAmya paNa chatuM thAya che. Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 79 4. 'paJcasUtra' nA pAMcamA sUtramA AvatA - 'nidaMsaNamettaM tu navaraM, satvasattukkhae savvavAhivigame savvatthasaMjogeNa sabvicchAsaMpattIe jArisameyaM etto'NaMtaguNaM khu taM, bhAvasattukkhayAdito / rAgAdayo bhAvasattU, kammodayA vAhiNo, paramaladdhIo u asthA, aNicchecchA icchA / evaM suhumameyaM, na tattao iyareNa gammai, jaisuhamivAjaiNA, AsagasuhaM va rogiNa tti vibhAsA // 20 A pATha, vIzamI 'siddhasukhaviMzikA' nI nimnokta gAthAo : 'jaM savvasattu taha savvavAhi savvattha savvamicchANaM / khaya-vigama-joga-pattIhiM hoi tatto aNaMtamiNaM // 3 // rAgAIyA sattU kammaduyA vAhiNo ihaM neyaa| laddhIo paramatthA icchA'Nicchecchao ya tahA // 4 // aNuhavasiddha eyaM nAsagasuhaM va rogiNo navaraM / gammai iyareNa tahA sammamiNaM ciMtiyavvaM tu // 5 // 31 sAthenuM sAmya keTaluM vismayapreraka che te svayaMspaSTa che. 5. A ja rIte, pAMcamA sUtranA 'jattha ego tattha NiyamA aNaMtA'32 e vAkyane 20mI vizikA nI 18mI gAthAnA 'jattha ya ago siddho tattha aNaMtA'33 e aMza sAthe sarakhAvI zakAya tema che. vaLI, pAMcamA sUtramA eka vAkya Ave che : 'na sattA sadaMtaramuvei 34. A vAkya eka sabaLa ane dArzanika yuktisvarUpa che, je judA judA saMdarbhomAM paNa, baMdhabesatuM AvI zake tevU hovAthI, tyAM prayojI zakAya che. ane AthI ja vIzamI viMzikA mAM 19mI gAthAmAM A ja yukti-vAkyane zrIharibhadrasUri mahArAje prayojI batAvyuM che : . "emeva bhavo iharA Na jAu sattA tayaMtaramuvei / '35 ahIM pro. ke. vI. abhyaMkare 'viMzatirvizikA' nA potAnA saMpAdanamAM svIkArelo ane paraMparAgata rIte sarvatra pracalita pATha Ama che : Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 80 'emeva bhavo iharA Na jAu sannA tayaMtaramuvei'36 A pATha have, 'paJcasUtra' gata A 'na sattA sadaMtaramuvei' e vAkya ane tenA prayogano paddhati joyA pachI azuddha pratIta thAya che. lekhakadoSathI 'sattA'nuM sannA' thayuM haze, athavA vAMcanAre tene khoTaM vAMcyuM hoya evaM e bane. ane koi koi hastapratimAM 'emeva bhavo' pATha maLe che ja. AthI, 'sattA na tayaMtaramuvei' evaM vAkya ja A sthaLe arthasaMgata ane baMdhabesatuM paNa Ave che. ane A jotAM 'vizikA' nA ane 'paJcasUtraka' nA praNetA eka ja AcArya hovAnI dhAraNA bilakula niHsaMdeha bane che. 7. 'paJcasUtraka' mAM pAMcamA sUtramA : 'Na didikkhA akaraNassa / Na yAdimmi esA / Na sahajAe NivittI / Na nivittIe AyaTThANaM / Na yaNNahA tassesA |nn bhavvattatullA NAeNaM / Na kevalajIvasvameyaM / '37 ityAdi vAkyomA AvatI carcA ja, bIjI 'lokA'nAditvavizikA'nI : 'jaha bhavyattamakayagaM na ya niccaM eva kiM na baMdho'vi ? / kiriyAphalajogo jaM eso tA na khalu evaM ti // 14 // bhavvattaM puNamakayagamaNiccamo ceva thshaavaao| jaha kayago'vi hu mukkho nicco'vi ya bhAvavaicittaM // 15 // evaM ceva ya'dikkhA( didikkhA) bhavabIjaM vAsaNA avijjA ya / sahajamalasaddavaccaM vannijjai mukkhavAIhiM // 16 // 38 - A gAthAomAM jarAka prakArAMtare varNavAI che. 8. e ja rIte, prathama sUtragata 'aNAijIve, aNAdijIvassa bhave, aNAdikammasaMjogaNivattIe'39 e vAkyano tathA paMcamasUtragata 'aNAimaM baMdho pavAheNaM'50 e vAkyano ja yuktipradhAna arthavistAra, bIjI viMzikA nI prAraMbhanI bAreka 43 gAthAomAM jovA maLe che. 9. prathama sUtranA 'suddhadhammasaMpattI pAvakammavigamAo, pAvakammavigamo tahAbhavvattAdibhAvAo"42 e vAkyano bhAvAnuvAda, cothI viMzikA nI prathama gAthA : Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 81 'nicchayao puNa eso jAyai niyameNa caramapariyaTTe / tahabhavvattamalakkhayabhAvA accaMtasuddha tti // 1 // 43 AmAM, tema ja te ja viMzikA nI AThamI gAthAnA pUrvArdhaH 'eyaMmi sahajamalabhAvavigamao suddhadhammasaMpattI // 44 emAM spaSTarUpe prApta thAya che. 10. tRtIya sUtramAM A pramANe pATha cha : 'tao aNuNNAe paDivajjejja dhammaM / aNNahA aNuvahe cevovahAjutte siyaa| dhammArAhaNaM khuhiyaM savvasattANaM / tahA taheyaM saMpADejjA / savvahA apaDivajjamANe caejja te aTThANagilANosahatthacAganAeNaM / '45 __ A pAThanI sAthe zrIharibhadrAcArye ja racelA 'dharmabindu' grathanAM keTalAMka sUtro sarakhAvI zakAya tema che. A rahyAM te sUtro : 'tathA-gurujanAdyanujJeti // 23 // tathA tathopadhAyoga iti / 24 // duHsvapnAdi-kathanamiti |25||tthaa viparyayaliGgaseveti / 26 // daivajJaistathA nivedanamiti / 27 // na dharme mAyeti / 28 // ubhayahitametaditi / 29 // yathAzakti sauvihityApAdana-miti // 30 // glAnauSadhAdijJAtAt tyAga iti / 31 // 46 ahIM khUbI e che ke 'dharmabindu' nAM upara lakhelAM sUtro paikI 23,24,25 evAM amuka sUtrono anuvAda, upara noMdhela paMcasUtra-pAThamAM sAkSAt prApta thAya che.47 paMcasUtra ane tenI TIkA - banne eka ja kartA-haribhadrasUrinI ja racanA che teM vAtane A bAbata prabaLa samarthana pUruM pADe che. 11. pAMcamA sUtramA AvatAM 'Na didikkhA akaraNassa' e tathA 'Na sahajAe NivittI'48 e, A be vAkyonA saMdarbha, 'yogadRSTisamuccaya' nA : didRkSAdyAtmabhUtaM tanmukhyamasyA nivartate / pradhAnAdinaterhetustadabhAvAnna tannatiH // 200 // anyathA syAdiyaM nityameSA ca bhava ucyate // 201 // 9 Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A be zloko sAthai, anukrame maLI rahe che. 12. 'didRkSA' zabdano jaina sAhityamAM viniyoga sau prathama zrIharibhadrasUrinA graMthomAM maLe che, ema mArI dhAraNA che. temanA graMtho paikI : 82 (1) 'yogadRSTisamuccaya' nA upara noMdhelA 200nA zlokamAM didRkSA zabda prayojAyo che. 'yogabindu' nA 489mAM zlokamAM 'didRkSAdinivRttyAdipUrvasUryuditaM tathA' ema pUrvasUrio (TIkA anusAra pataJjali vagere pUrvasUrio) nA havAlA sAthe 'dikSA' zabda prayojAyo che. 50 (2) 'viMzativiMzikA' mAM bIjI viMzikA nI 16mI gAthAmAM 'eyaM ceva didikkhA' evo 'didRkSA' zabdano prayoga maLe che. jo ke pro. abhyaMkare svIkArelo ane paraMparAthI prasiddha pATha to 'evaM caiva ya'dikkhA' che, je azuddha ane asaMgata ja che. tyAM 'didikkhA' hovAnuM svIkArIe to ja zuddhi ane arthasaMgati thai zake che. 51 (3) ' SoDazakaprakaraNa' mAM 15mA SoDazaka nA AThamA padyamAM 'sAmarthyayogato yA tatra didRkSetyasaGgazaktyADhyA / sAnAlambanayogaH 15 1 evo prayoga che. jo ke ahIM 'didRkSA' no artha anya graMthomAM thAya che tevo nathI thato. ahIM to te 'anAlambanayoga' nA arthamAM 'draSTumicchA didRkSA' evI vyutpattipUrvaka vaparAyo che. chatAM ApaNe to ahIM 'didRkSA' zabda sAdhe prayojana che, ane te, e zabdano arthasaMdarbha badalAyA chatAM paNa kAMI nirarthaka jatuM nathI. saMbhava che ke A. haribhadrasUrijI mahArAje potAnA anya graMthomAM paNa A zabda prayojyo hoya. have ApaNe e jovAnuM che ke eka 'SoDazaka' ne bAda karatAM, uparokta traNa graMthomAM, je arthasaMdarbhamAM AcArye 'didRkSA' zabda prayojyo che, te ja saMdarbhamAM te zabda 'paJcasUtra' mAM paNa 'Na didikkhA akaraNassa 53 e vAkyamA prayojAyelo jovA maLe che. - 13. paJcasUtra nA cothA sUtramAM eka zabda Ave che 'samaMtabhaddA'. 54 A. zrIharibhadrAcAryano managamato zabda lAge che. kema ke 'viMzativiMzikA' mAM paNa, Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 83 bhale judA saMdarbhamAM, A zabda 55 jovA maLe che. tyAM teno artha te nAmanI 'sarvamaMgalakAriNI pUjA' evI thAya che. 9mA SoDazaka nA 10mA zlokamAM A pUjAne 'vighnopazamanI' nAme varNavI che, paNa tenA TIkAkAra zrIyazovijayajIe e pUjA 'samantabhadrA'56 tarIke prasiddha hovAnuM sUcavyuM che ja. 14. ane paJcasUtra nA aMtima sUtramA lakhyuM che ke : 'na esA annesiM deyA / liMgavivajjiyAo tappariNNA / tayaNuggahaTTAe AmakuMbhodaganAeNaM / esA karaNa tti vuccai / '57 ityAdi. A vAkyomA che tevo ja bhAva darzAvato 'yogadRSTisamuccaya' no aMtabhAga juo : 'haribhadra idaM prAha naitebhyo deya AdarAt // 226 // avajJeha kRtA'lpA'pi yadanAya jAyate / atastatparihArArthaM na punarbhAvadoSataH // 227 // 58 zAbdika taphAvata chatAM banne saMdarbhonuM Arthika sAmya ahIM dhyAnapAtra che. upara noMdhelA tamAma saMdarbho spaSTapaNe darzAve che ke 'paJcasUtra'-bhULanA paNa praNetA bhagavAna haribhadrasUri svayaM ja che. e sivAya temanA anya aneka graMthonA aneka saMdarbha sAthe, 'paJcasUtra' nA saMdarbhonuM ATalI hade sAmya saMbhave nahi. Ama chatAM, jo 'paJcasUtra' ne A.haribhadrasUrinI pUrve thayelA koi ajJAta ciraMtana AcAryanI ja racanA lekhavAno Agraha rAkhavAmAM Ave, to uparanA, 'paJcasUtra' nA saMdarbho sAthe sarakhAvavAmAM AvelA, haribhadrAcAryanA anyAnya graMthonA saMdarbho tema ja temAM nirUpita padArthone, haribhadrAcArya 'paJcasUtra' mAthI zAbdika tema ja Arthika rIte uchInA lIdhA hovA, ApaNe mAnavU paDaze, ane e sAthe ja A graMthonI / vicAronI / rajUAtanI hAribhadrIya maulikatA samApta thaI jaze, je koI rIte svIkArya na gaNAya. . 6. paM. becaradAsa dozIe noMdhyu cha ke, 'vaiyAkaraNoe zabdazAstranI dRSTie prAkRtanA traNa prakAra jaNAvela che: 1. saMskRtajanya prAkRta ; 2. samasaMskRta Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 84 prAkRta ane 3. dezya prAkRta. prastuta (hemacandrIya prAkRta) vyAkaraNa pahelA prakArane lagatuM che.'59 A vidhAnane sAme rAkhIne tapAsIe to paJcasUtra (mULa)nI bhASA paNa hemacandrIya vyAkaraNanI maryAdAomAM samAi zake tevI saMskRtajanya prAkRta bhASA hovAnuM pratIta thAya che. zrIharibhadrasUrinA 'vizaMtivizikA' Adi graMthonI bhASA AvI ja che eq, e graMthomAM Dagale ne pagale temaNe prayojelA saMskRtasama ane saMskRtabhava zabdo jotAM asaMdigdhapaNe samajAya che. ane AvaM ja A 'paJcasUtra' nuM paNa che, tethI paNa A kRti zrIharibhadra-praNIta hovA mAnI zakAya tema che. jo ke keTalAka vidvAnoe paJcasUtra nI bhASA prAkRta (jaina mahArASTrI) nahi, paNa AgamomAM prayojAI che tevI-ardhamAgadhI bhASA hovArnu mAnatuM che. paraMtu temaNe Ama mAnavA pAchaLanAM koI kAraNo ke pramANo darzAvyAM nathI. saMbhava che ke 'aNAi jIve, bhave, kammasaMjoganivvattie , dukkhatve, dukkhaphale 60 ityAdi prayogomAM prathamA vibhaktinA ekavacanamAM 'e' kArano prayoga joine e vidvAno AnI bhASAne ardhamAgadhI kahevA prerAyA hoya. paNa enI sAme, A kRtimA ja anyatra aneka sthaLoe , 'rAgaddosavisaparamamaMto, kevalipaNNatto dhammo, saraNamuvagao, vivarIo ya saMsAro, aNavaTThiyasahAvo'61 vagaire prayogomAM prathamA-ekavacanamAM, prAkRta bhASAmAM je prayojAtA 'o' kArano thayelo upayoga jo temaNe khyAlamAM lIdho hota, to temaNe AvaM vidhAna karavAnI utAvaLa na karI hota. DaoN. kulakarNI to vinTaraniTjhane TAMkIne 'AgamottarakAlIna jaina racanAo jaina mahArASTrI bhASAmAM che, haribhadranI anya racanAonI bhASA paNa jaina mahArASTrI ja che, jyAre 'paJcasUtra' nI bhASA ardhamAgadhI-gadyAtmaka che, tethI A haribhadrAcAryanI nahi, paNa temanAthI parvanI racAyelI kRti cha,' evaM tAraNa Ape che.62 paraMtu haribhadrAcAryanA anya graMthonI ane paJcasUtranI bhASAmAM jaNAtuM vilakSaNa sAmya ane upara kaDaM tema saMskRtasamasaMskRtabhava bhASAprayogo, paNa sAmya, svayaM pramANita kare che ke A kRti ardhamAgadhImAM nathI, paNa prAkRtamAM ja che. Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 85 vaLI, DaoN. kulakarNInI e dalIla ke, 'A kRti ardhamAgadhImAM-gadyamAM che tethI te haribhadrapraNIta mAnI zakAya nahi, kema ke temanI bIjI kRtio to prAkRtamAM che', e paNa na mAnI zakAya tevI che. zuM eka ja kartA judI judI bhASAo ane zailIo na prayojI zake ? zuM eka kartA padyamAM tema ja gadyamAM paNa lakhI na zake ? vastutaH A bAbata to eka ja kartAnA vipula bhASAjJAnanI ane vyApaka pratibhAnI dyotaka banI rahe tevI che.. 7. bIjI eka mahattvanI bAbata e che ke 'paJcasUtra' cirantanAcArya nI racanA hovAnuM manAya che, ane e 'cirantana AcArya' nuM nAma ajJAta che ema mAnIne ja ApaNe AjaparyaMta cAlyA chIe. prazra e thAya che ke A cirantanAcArya Aje ApaNA mATe avazya cirantana gaNAya ane tethI te kadAca ajJAta paNa hovA svIkArI laIe. paraMtu A.haribhadrasUri mATe A cirantanAcArya ane temanuM nAma ajJAta hoya e kevI rIte mAnI zakAya? DaoN. kulakarNIe anumAnyuM che ke A cirantanAcArya te haribhadrasUrithI Azare 100 varSa ke tethI thoDA vadhu vakhata pahelA thayA hovA joie.63 ane ApaNe paJcasUtra ne Post-canonical racanA mAnIne cAlavAnuM hoya to DaoN. kulakarNInuM A anumAna svIkAravU ja joie. have vicArIe ke potAnAthI so-baso varSa pUrve ja thayelA cirantanAcAryanA nAmathI zrIharibhadrasUrijI ajANa ane aparicita hoya evaM banavU saMbhavita ane buddhigamya gaNAya kharaM ? vAstavamA haribhadrasUrithI, A kRtinI jema ja tenA kartA paNa-jo hoya to-ajANyA na ja hoi zake. ane jo te pote A satrakArane jANatA hoya to temano nAmollekha karyA vinA na ja rahe. chatAM temaNe tema nathI karyu, te muddo ApaNane temane ja sUtrakAra tarIke mAnavA tarapha dorI jAya che. uparanI vistRta vicAraNAnuM phalita e che ke 'paJcasutta' nI TIkAnI jema ja, tenA mULa sUtranA praNetA paNa zrIharibhadrasUrijI mahArAja ja che ; ane e siddha thavAnI sAthe ja, A lekhanA AraMbhamAM ApelA, pro. vI. ema. zAha, pro. ke. vI. abhyaMkara, pro. e. ena. upAdhye tathA DaoN. vI. ema. kulakarNI - e cAra vidvAnoe Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 86 noMdhelI ne paraMparAgata rIte pravartatI mAnyatA ane tene poSanArI yuktio ApoApa nirbaLa tathA nirmULa Thare che. cirantano eTale prAcIna koI eka ke aneka AcAryo dvArA A sUtro racAyAM haze evI, ane e cirantanoe pote ajJAta rahevArnu pasaMda karIne A sUtrone samasta saMghanI milkata thavA dIdhI haze evI tamAma kalpanAo paNa, AthI, vyartha bane che. prazna e thAya che ke A kRti haribhadrasUrikartRka hovA chatAM tenA kartA vize bhrAMti / garabaDa kyAMthI / kyAre janmI? A aMge vicAra ane tapAsa karatAM jaNAya che ke vikramanA paMdaramA saikAmAM ke te AsapAsa A garabaDa zaru thaI hovI joie. 'paJcasUtra' nI upalabdha traNa prAcIna tADapatrIya pratiomAM, je 12mAthI 14mA saikAnA gALAnI hovAno pUro saMbhava che temAM, muni zrIjaMbUvijayajIe noMdhyu che tema, kyAMya tenA kartA vize noMdha che nahi. temAM to phakta 'samattaM paMcasuttaM'64 e prakArano ja nirdeza che. A uparathI anumAna thaI zake ke te gALAmAM AnA kartRtva vize koI garabaDa nahi hoya. 15mA zatakamAM koI vidvAna sAdhue taiyAra karelI manAtI 'bRhaTTipanikA' nAmanI jaina graMthonI sUcimAM sau prathama AvI noMdha jovA maLe che. ___pAJcasUtraM prAkRtamUlam , sUtrANi 210. vRttizca hAribhadrI 880.65 / A noMdhamAM 'paJcasUtra' nA kartA vize koI ullekha nathI, ane tenI TIkA 'hAribhadrI' che tevI noMdha che. te uparathI bhrAMti pedA thaI hoya to nA na kahevAya. joke jarAka sUkSma rIte A noMdhane vicArIe to 'pAJcasUtraM prAkRtamUlam , sUtrANi 210 vRttizca hAribhadrI 880' Ama saLaMga goThavIne teno artha evo karIe ke 'paMcasUtra-prAkRtabhASAmAM mULa, sUtra 210 ; ane (tenI) vRtti (zlokamAna 880) - hAribhadrIya', to Ama 'ca' zabdanI sahAyathI sUtra ne vRtti - banne mATe 'hAribhadrI' zabda prayojAyo hovA- (ane 'vRtti' zabdanI sAthe AvI javAne kAraNe strIliMge te prayojAyo hovAnuM nakArI na zakAya. alabatta, A jarAka Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 87 kliSTa kalpanA che ; ane sAmAnyataH to sau, sUtrakAranu AmAM nAma nathI, phakta vRttiparaka ja 'hAribhadrI' evo ullekha che, tevo sahelo artha ja mAnavA prerAya. paNa A noMdhamAM sUtrakAranA nAma paratve 'cirantanAcAryakRtaM' ke 'ajJAtakartRkaM' evU kazuM ja che nahi, e noMdhapAtra bAbata che, ane te uparanA kliSTa lAgatAM arthaghaTanane puSTi ApanArI bAbata bane che. paNa AvaM kAMIka vicAravAne badale koIke A sUtrane, AvI noMdha joIne, ajJAtakartRka kalpI lIdhuM hovU joie. ane tethI / tyAMthI ja garabaDano AraMbha thayo haze. A pachI, sattaramA zatakamAM lakhAyelI 'paMcasUtra'nI be hastapratonI puSpikAo jotAM spaSTa samajAya che ke e samayamAM ke ethI thoDA pahelAnA samayathI, sUtrakAra ane TIkAkAra judA judA hovAnI ane sUtrakAra nAma ajJAtaprAya hovAthI bhrAMti sthira thaI gaI haze. A puSpikAo A prakAranI che : 'samattaM paJcasUtrakaM // cha // kRtaM cirantanAcAryairvivRtaM ca yaakiniimhttraasuunushriihribhdraacaaryaiH||6 kadAca A arasAmAM lakhAyelI koI bIjI hastapratomAM paNa AvI puSpikA hoya to te saMbhavita che. ane AvA ja ullekhone lIdhe 'paJcasUtra' nA kartA vize bhrAMta dhAraNA ane paraMparA pedA thaI hoya e samajavU have adharUM nathI, AvI garabaDa pedA karanArI puSpikAonuM sIdhuM pariNAma e AvyuM ke 'paJcasUtraTIkA' ne aMte TIkAkAre eTale ke graMthakAre 'paJcasUtrakaTIkA samAptA' evA vAkyanI pachI mUkela 'kRtiH sitAmbarAcAryaharibhadrasya, dharmato yAkinImahattarAsUnoH' e vAkyane 'paJcasUtra'-mULa sUtra tathA TIkA- e bannenA saMdarbhamAM levAne badale, A vAkya phakta TIkAparaka che evaM mAnI levAmAM Avyu. ane, A mAnyatAne poSaNa Ape tevI bIjI bAbata e che ke zrIharibhadrAcAryanI koIpaNa kRtinA aMtabhAgamA 'bhavaviraha' zabda hoya ja che, te A sUtranA aMtamAM kyAMya jovA maLato nathI. AthI A sUtra bhavavirahAGka AcAryatuM nathI e mAnyatA vadhu dRDha thaI paDI. have jyAre ApaNane jANa thAya che ke A racanA 'cirantanAcArya' nI Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 88 hovAnI mAnyatA to sattaramA zataka karatAM bahu vadhU jUnI nathI tyAre, ane upara vistArathI carcelA, A sUtra haribhadrasUri-praNIta hovA aMgenA pramANo prApta thayAM che tyAre, paMcasUtranA aMte mUkeluM 'kRtiH sitAmbarA 0 ' e vAkya zrIharibhadrasUrijInuM potAnuM ja che ane te, sUtra tathA TIkA - bannenA saMdarbhamAM prayojAyeluM che, e nakkI thAya che. vaLI, 'bhavaviraha' zabdano sAkSAt prayoga bhale nathI thayo, paNa bhaMgyaMtarathI e zabdano bhAva to kartAe mUkyo che. 'bhavaviraha' eTale 'mokSa'. tenI yAcanA ke AzaMsA temaNe dareka kRtine aMte karI hoya che. sAmAnyataH A AzaMsA 'bhavaviraha' zabda dvArA niSedhAtmaka ke nakArAtmaka rUpe - bhavano viraha (mokSa) ho ! - e rIte teo rajU kare che. 'paJcasUtra' nA chellA vAkyamAM paNa kartAe mokSanI AzaMsA to vyakta karI ja che, paNa te viraha zabdathI nahi, kiMtu 'niHzreyasa' zabda dvArA vidheyAtmaka ke hakArAtmaka rUpe karI che. juo paMcasUtranuM aMtima vAkyaH 'esA karuNa tti vuccai egaMtaparisuddhA avirAhaNAphalA tiloganAhabahumANeNaM nisseyasasAhiga tti pavvajjAphalasuttaM // 67 , jo viraha zabda mATe ja Agraha sevavAmAM Ave to te A 'paMcasUtra' nI haribhadrasUri-praNIta manAtI TIkAnA aMtabhAgamAM paNa kyAMya 'viraha' zabda jovA maLato nathI, tethI TIkAne paNa haribhadrasUri-praNIta mAnavAmAM vAMdho Avaze. AdhI 'niHzreyasa' zabdane ja bhavavirahano paryAya samajIne A kRtine zrIharibhadrasUri mahArAja sAthe sAMkaLavAmAM pUratuM aucitya che. zrIharibhadrasUrikRta graMtha vize prAcIna graMthakAro ke vRttikAro koI noMdha ke nirdeza Ape che ke kema ? te dizAmAM khoja karatAM nIce noMdhelA be ullekho maLI Ave che. haribhadrasUrie kayA kayA graMtho racyA che enI noMdha prAcIna tema ja arvAcIna lekhakoe ApI che. temAM ApaNe ahIM prAcIna noMdho vize vicArIzuM. (1) 'gaNaharasaddhasayaga' upara sumatigaNie vi. saM. 1295mAM saMskRtamAM bRhadvRtti racI che. gA. 55nI vRttimAM emaNe haribhadrasUrinI kRtio gaNAvI che. Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 89 paJcavastuka-upadezapada-paJcAzaka-aSTaka-SoDazaka-vizikAlokatattvanirNaya-dharmabindu-yogabindu-yogadRSTisamuccaya-darzanasaptatikAnAnAcitraka-bRhanmithyAtvamathana-paJcasUtraka-saMskRtAtmAnuzAsanakozAdi-zAstrANAM gAvaH / / 'caturviMzati prabaMdha' (pR. 52)mAM nIce jaNAvyA pramANe 111 graMthono ullekha cha : (prabaMdhakoza, pR. 25) 1. anekAMtajayapatAkA, 2. aSTaka, 3. nANAyattaka, 4. nyAyAvatAravRtti, 5. paMcaliMgI, 6. paMcavastuka, 7. paMcasUtraka, 8. paMcAzat , 9-108. so zataka,109. zrAvakaprajJapti, 110. SoDazaka, 111.samarAdityacaritra.68 A ullekha dvArA spaSTa che ke 'paJcasUtraka' e zrI haribhadracAryanI ja kRtI hatI, ane te vize, caudamA saikA sudhI to koI visaMvAda na ja hato. zrI hI. ra. kApaDiyA nirdeze che tema to gaNadharasArdhazatakanI padmamaMdiragaNi (saM.1676) kRta vRtti paNa uparokta yAdIne ja doharAve che ; tethI sattaramA zatakamAM paNa 'paMcasUtra' anya kartArnu hovAnI dhAraNA jhAjhI pracalita na hatI te siddha thaI zake che. Ama, aMtaraMga ane bahiraMga parIkSaNonA paripAkathI prApta thatAM pramANonA AdhAre paJcasUtra mULa zrIharibhadrasUrikartRka ja hovAnuM siddha thAya che. A paJcasUtra e zrIharibhadrAcAryanA jIvananI paravartI eTale ke jIvananA saMdhyAkALe temaNe racelI, potAnA jIvananA tathA jIvanabhara karelA zAstrasevananA nicoDarUpa racanA hovI joIe. yogamArgamAM, yoganI unnata bhUmikA para svayaM ArUDha thaI gayA pachInI sahaja AtmamastInI anubhUtinI sahaja abhivyaktirUpa A kRti hoya to nA nahi. 'yogadRSTisamuccaya' mAM carcelI yukti-prayuktio A sUtramA ekadama DhUMkAM vAkyomAM paNa saMbhavataH tyAM karatAM vadhu sarasa rIte rajU thaI che te jotAM, tema ja 'paJcasUtra-vRtti' mAM eka sthAne 'yogadRSTisamuccayaM' nu69 uddharaNa pote ja TAMkyuM che te jotAM, A kRti, 'yogadRSTisamuccaya' vagaire graMthonI racanA pachIthI ja racAI haze tema mAnI zakAya. teoe pahelA anyAnya viSayonA . Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 90 aneka graMtho racyA haze, ane jIvananA uttarArdhamAM, vArdhakyane khoLe beThA haze tevA kALamAM, yogaviSayaka graMtho racyA haze, ane temAM paNa 'paJcasUtra' nuM sthAna sauthI chellu ke chellI kRtio paikI eka tarIkenuM haze. pro. abhyaMkara paNa A muddA paratve potAno mata Avo ja noMdhe cha : 'etai racitAnAM teSAM teSAM granthAnAM kramapratipAdane TIkAgranthAH prAyaH prathama racitA anantaraM dharmakathA racitAstadanantaramanekAntajayapatAkA-lokatattvanirNayAdayaH prAdhAnyena jainasiddhAntapratipAdanaparA granthA nirmitAstadanantaraM SaDdarzanasamuccaya-zAstravArtAsamuccaya-paJcAzakAdayo darzanagranthAstadanantaraM ca yogadarzanapratipAdakau yogabindu-yogadRSTisamuccayau racitAviti bhAti / sarveSAmante pariNataprajJairebhirAgamasArabhUtaH svakIyagranthapratipAditAnAM vividhAnAM viSayANAM saGgrahasthAnabhUtazcAsau vizativizikAnAmA grantho niramAyIti / 70 AmAM ApaNe have umerI zakIe ke 'tadantaraM yogamArgArUDairebhirantimatame nije jIvanabhAge paJcasUtrakasya saTIkasya racanA sandabdhA syAditi / ' / uparanI carcAthI evI kalpanA sphure che ke ApaNe tyAM kadAca be prakAranI graMtharacanA-paddhati haze : 1. uttarottara graMthomAM pUrva pUrva graMtha-pratipAdita viSayanuM vistaraNa karavAnI paddhati ; ane 2. pUrva pUrva graMthomAM nirUpita viSayono uttarottara graMthomA saMkSepa karavAnI paddhati. bhagavAna haribhadrasUri vize ema kahI zakAya ke temaNe A bIjI paddhati apanAvI hovI joIe. spaSTatAthI samajAvavA mATe Ama kahI zakAya ke temaNe : 1. paJcAzaka 2. vizikA 3. SoDazaka 4. aSTaka 5. paJcasUtraka A krame potAnI kRtio racI hoya to te banavAjoga che. aMtamAM umeravU joIe ke zrIharibhadrAcAryanI prasiddhi 1444 prakaraNonA . Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 91 praNetA lekhe ApaNe tyAM che. temanA racelA thoDAMka prakaraNo tathA thoDAMka TIkAgraMtho (jenA mULa graMtho anya maharSi-racita hoya) upalabdha che. emAM ApaNI pAse je thoDAMka prakaraNa graMtho-khAsa karIne je graMthonAM nAmomAM saMkhyAvAcaka zabdo prayojAyA che te graMtho-upalabdha che temAM, 'paJcasUtra' paNa haribhadrasUrikartRka hovAno nirNaya thavAthI, eka uttamottama kRtino-prakaraNano umero thAya che, je ghaNA sadbhAgyanI ane harSanI ghaTanA che. TIppaNo 1. bI.ela.sirijha kra.2 ; AcAryazrIharibhadrasUrigranthamAlA kra.1 pradhAnasaMpAdaka: vA.ma. kulakarNI, saM.muni jambUvijayajI, I. 1986. 2. paMcasuttaM, saMpA. vI.ema.zAha, I.1934. Introduction p.17. 3. ejana, pR.20. 4. ejana, Foreword p.69. 5-6. paJcasUtrakam , saM. muni jaMbUvijaya, I.1986. Introduction p.33. 7. ejana, prastAvanA pR. 4-5. 8. ejana, pR. 80. 9. ejana, pR. 79. 10. ejana, pR. 81. 11. ejana, pR. 80. 12. ejana, prastAvanA-pR. 3. 13. ejana, pR. 80-81. . 14. ejana, pR. 24. 15-16. ejana, pR. 80-81.. 17-18. ejana, pR. 24. 19. dharmaparIkSA, prakAzaka: jaina graMtha prakAzaka sabhA, amadAvAda, vi.saM. 1998, pR. 23-24. 20. paJcasUtrakam , saM. muni jaMbUvijaya, I. 1986, prastAvanA pR. 4. Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 92 30 21. ejana, pR. 50-53-54. 22. viMzativiMzikA, saM. ke. vI. abhyaMkara, I. 1932, pR. 70. 23. SoDazakaprakaraNam , pra. zrImahAvIrasvAmI jaina saMgha-muMbaI, I. 1984, pR. 70. 24. paJcasUtrakam , saM. muni jaMbUvijaya, I. 1986. pR. 45-46. 25. viMzativizikA, saM. ke. vI. abhyaMkara, I. 1932, pR. 37. 26. paJcasUtrakam , saM. muni jaMbUvijaya, I. 1986, pR. 57. 27. SoDazakaprakaraNam , pra. zrImahAvIrasvAmI jaina saMgha-muMbaI, I. 1984, pR. 10. 28. paJcasUtrakam , saM. muni jaMbUvijaya, I. 1986, pR. 58. 29. SoDazakaprakaraNam , pra. zrImahAvIrasvAmI jaina saMgha-muMbaI, I. 1984, pR. 10. paJcasUtrakam , saM. muni jaMbUvijaya, I. 1986, pR. 70. 31. viMzativizikA, saM. ke. vI. abhyaMkara, I. 1932, pR. 61. 32. paJcasUtrakam , saM. muni jaMbUvijaya, I. 1986, pR. 75. 33. viMzativizikA, saM. ke. vI. abhyaMkara, I. 1932, pR. 63. 34. paJcasUtrakam , saM. muni jaMbUvijaya, I. 1986, pR. 68. 35-36. viMzatirvizikA, saM. ke. vI. abhyaMkara, I. 1932, pR. 63. 37. paJcasUtrakam , saM. muni jaMbUvijaya, I. 1986, pR. 73. 38. viMzativizikA, saM. ke. vI. abhyaMkara, I. 1932, pR. 6. 39-40. paJcasUtrakam , saM. muni jaMbUvijaya, I. 1986, pR. 3. 41. viMzativizikA, saM. ke. vI. abhyaMkara, I. 1932, pR. 4-5-6. 42. paJcasUtrakam , saM. muni jaMbUvijaya, I. 1986, pR. 71. 43-44. viMzativizikA, saM. ke. vI. abhyaMkara, I. 1932, pR. 11-12. 45-46-47. paJcasUtrakam , saM. muni jaMbUvijaya, I. 1986, pR. 37-40. 48. ejana , pR. 73. 49. hAribhadrayogabhAratI, pra. divyadarzana TrasTa, muMbaI, saM. 2036, pR. 123. Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 93 55. 50. ejana, pR. 286. 51. viMzatirvizikA, saM. ke. vI. abhyaMkara, I. 1932, pR. 6. 52. SoDazakaprakaraNam , pra. zrImahAvIrasvAmI jaina saMgha-muMbaI, I. 1984, pR. 85. 53. paJcasUtrakam , saM. muni jaMbUvijaya, I. 1986, pR. 73. 54. ejana, pR. 76. viMzativiMzikA, saM. ke. vI. abhyaMkara, I. 1932, pR. 24. 56. SoDazakaprakaraNam , pra. zrImahAvIrasvAmI jaina saMgha-muMbaI, I. 1984, pR. 85. 57. paJcasUtrakam , saM. muni jaMbUvijaya, I. 1986, pR. 78-79. 58. hAribhadrayogabhAratI, pra. divyadarzana TrasTa, muMbaI, saM. 2036, pR. 129. prAkRta vyAkaraNa, le. paM. becaradAsa dozI, pra. gujarAta purAtattvamaMdira amadAvAda, I. 1925, 'praveza'-pR. 12. 60. paJcasUtrakam , saM. muni jaMbUvijaya, I. 1986, pR. 3. 61. ejana, pR. 11-13-36. 62-63. ejana, Introduction pR. 33. 64. ejana, prastAvanA, pR. 4. 65. ejana, prastAvanA, pR. 3. 66. ejana, prastAvanA, pR. 4. 67. ejana, pR. 80 68. haribhadrasUri: jIvana ane kavana, le. hIrAlAla ra. kApaDiyA, pR. 48 49 (uttarakhaMDa), pra. prAcya vidyAmaMdira, vaDodarA. 69. paJcasUtrakam , saM. muni jaMbUvijaya, I. 1986, pR. 66. viMzativizikA, saM. ke. vI. abhyaMkara, I. 1932, prAstAvikaM nivedanaM pR. 7. 70.