Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsurl Gyanmandir Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra nagara karalakkhaNa [sAmadrika zAstra] mAratIya For Private and Personal Use Only
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 3484364-8434-5433444 www.kobatirth.org bhAratIya jJAnapITha, kAzI ke prAkRta prakAzana 1 mahAbandha (jaina siddhAnta grantha) 2 karalakkhaNa (sAmudrika zAstra) [presa meM ] saMskRta 12) (1) nyAyavinizcaya vivaraNa- prathama bhAga 2 nyAyavinizcaya vivaraNa- dvitIya bhAga 3 madana parAjaya 4 kannaDa prAntIya tADapatrIya grantha-sUcI 5 tattvArthazrutasAgarI nAmamAlA sabhASya For Private and Personal Use Only Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir jJAnapITha mUrtidevI jaina granthamAlA [ prAkRta granthAGka 2 ] Gets A * 444 4 4 iit tn karalakkhaNaM [sAmudrika zAstra] sampAdaka: pro0 praphullakumAra modI, em. e. kiMga eDavarDa kaoNleja, amarAvatI, sI. pI. bhAratIya jJAnapITha, kAzI ASHIKHARGESSHISHASKHASk+SHAard+cr+AE.KICKASSkisrki prathama AvRtti ) zrAvaNa, vIrani0 saM0 2473 __ mUlyam 1) vi0 saM0 2004 chaha sau prati ) agasta 1947 / rupyakamekam mudrakaH-bhArgava bhUSaNa presa, banArasa / For Private and Personal Use Only
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bhAratIya jJAnapITha kAzI sva0 puNyazlokA mAtA mUrtidevI kI pavitra smRti meM tatsuputra seTha zAntiprasAda jI dvArA saMsthApita jJAnapITha mUrtidevI jaina granthamAlA isa granthamAlA meM prAkRta saMskRta apabhraMza hindI kannaDa tAmila Adi prAcIna bhASAoM meM upalabdha Agamika dArzanika paurANika sAhityika aura aitihAsika Adi vividha viSayaka jaina sAhitya kA anusandhAna, usakA mUla aura yathAsaMbhava anuvAda Adi ke sAtha prakAzana hogA / jaina bhaMDAroM kI sUciyA~, zilAlekhasaMgraha, viziSTa vidvAnoM ke adhyayanagrantha aura lokahitakArI jaina sAhitya bhI isI granthamAlA meM prakAzita hoNge| COOOOO0 granthamAlA sampAdaka aura niyAmaka (prAkRta vibhAga ) pro0 DaoN0 hIrAlAla jaina, ema0 e0, DI0 liTa0, maoNrisa kaoNleja, nAgapura / pro0 DaoN0 AdinAtha neminAtha upAdhye, ema0 e0, DI0 liTa0, rAjArAma kaoNleja, kolhaapur| prAkRta granthAGka 2 prakAzakaayodhyAprasAda goyalIya, maMtrI, bhAratIya jJAnapITha kAzI, durgAkuNDa roDa, banArasa sittii| mudraka-paM0 pRthvInAtha bhArgava, bhArgava bhUSaNa presa, gAyaghATa, kaashii| sthApanAbda phAlguna kRSNa 9 vIrani0 2470 sarvAdhikAra surakSita ( vikrama saM0 2000 118 pharavarI 1944 For Private and Personal Use Only
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org JNANA-PITHA MOORTIDEVI JAIN GRANTHAMALA PRAKRIT GRANTHA No. 2 KARALAKKHANAM # BHARATIYA JNANA PITH First Edition 600 Copies. EDITOR: Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir Prof. PRAFULLA KUMAR MODI, M. A. KING EDWARD COLLEGE, AMRAOTI, C. P. BHARATIYA JNANA PITHA KASHI SHRAVANA, VIR SAMVAT 2473 VIKRAMA SAMVAT 2004 AUGUST, 1947 For Private and Personal Use Only Price. Rs. 1/
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir BHARATIYA JNANA-PITHA KASHI. FOUNDED BY SETH SHANTIPRASAD JAIN IN MEMORY OF HIS LATE BENEVOLENT MOTHER MOORTI DEVI JNANA-PITHA MOORTI DEVI JAIN GRANTHAMALA IN THIS GRANTHAMALA CRITICALLY EDITED JAIN AGAMIC, PHILOSOPHICAL, PAURANIC, LITERARY, HISTORICAL AND OTHER ORIGINAL TEXTS IN PRAKRIT, SANSKRIT, APABHRANSHA, HINDI, KANNADA & TAMIL ETC AVAILABLE IN ANCIENT LANGUAGES, WILL BE PUBLISHED IN THEIR RESPECTIVE LANGUAGES WITH THE TRANSLATION IN MODERN LANGUAGES AND ALSO CATALOGUES OF BHANDARAS, INSCRIPTIONS, STUDIES, OF COMPETENT SCHOLARS & POPULAR JAIN LITERATURE WILL BE PUBLISHED. GENERAL EDITORS OF THE PRAKRIT SECTION Prof. Dr. HIRALAL JAIN, 1.4., D. LITT.. MORRIS COLLEGE, NAGPUR. Prof. Dr. A. N. UPADHYE, N. A., D. LITT. RAJARAM COLLEGE, KOLHAPUR. PRAKRIT GRANTHA No. 2 PUBLISHER AYODHYA PRASAD GOYALIYA, SECRETARY, BHARATIYA JNANA PITHA, DURGAKUND ROAD, BEN ARES CITY. Founded in Falgun Krishana 9 Vir Sam. 2470 All Rights Reserved Vikram Samvat 2000 18th Feb. 1944. For Private and Personal Use Only
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir prAkathana manuSya kI hatheliyA~ ( karatala ), apanI AkRti, banAvaTa, mRdutA, raMga, rUpa aura rekhAoMkI dRSTise, eka dUsarese ati bhinna hotI haiN| zarIrazAstriyoMkA kahanA hai ki, zarIrakA yaha DhA~cA jisa camar3ese AvRta hai vaha kucha tantuoMse ba~dhA hai| ve saba eka dUsarese sambandhita hI nahIM haiM balki unase mor3ake sthAnoMmeM kucha cihna bhI uTha Ae haiN| ina hatheliyoMkI viSamatAkA kAraNa nAnA AkRtikI mAMsapeziyA~ haiN| zarIrazAstrI yaha vizvAsa nahIM karate ki yantrarUpameM bane hue ghumAvadAra mor3oM aura saMketoMkA AdhyAtmika rahasyamaya yA bhaviSya batAnevAlA koI artha hotA hai| manupyameM apane bhaviSya jAnanekI icchA utanI hI purAtana hai jitanA ki svayaM manuSya, aura yaha utanI hI balavatI hotI jAtI hai jyoM jyoM manuSyakA vAtAvaraNa hara tarapha anizcitasA dikhatA hai| prati manupyameM AzcaryarUpase ati bhinna pAI jAne vAlI hatheliyA~ hI bhaviSya-jJAnapaddhatikA AdhAra haiM aura ise sAmudrika ( hastarekhA ) vidyA kahate haiN| hAthakI rekhAoM aura cihnoMkA, khAsakara hathelIkA, lAkSaNika artha hai / ve hamAre mAnasika aura naitika svabhAvoMse hI sambandhita nahIM haiM balki vyaktikI bhAvI ghaTanAoMkI gatividhiyoM para bhI prakAza DAlate haiN| yadi kucha cihna hamAre atItakI bAteM batAte haiM to kucha bhvissykii| zarIraparake cihnoMse mAnavIya pravRttiyoMkA bhaviSya kahanA eka purAnA siddhAnta hai tathA prAyaH isakA ullekha prAcIna bhAratIya sAhityameM milatA hai| aura sAmudrika vidyA usase eka dama sambandhita hai| cUMki zArIrika cihnoMkI vyAkhyA sirpha lAkSaNika hai para pUrvakI ora pazcima dezoM kI maulika mAnyatAe~ eka dUsarese nahIM miltii| bhAratIya paddhati rekhAoM, zaGkha tathA cakroMpara jyAdA jora detI hai jaba ki pAzcAtya paddhatimeM nAnA AkRtioM aura rekhAoMko mahattva diyA gayA hai, tathA usameM eka hI rekhAke arthoMmeM bahudhA bheda par3a jAtA hai| cAhe maulika mAnyatAe~ prAmANika na hoM tathA bahutase artha tarkapUrNa bhale na hoM para eka tathya to jarUra hai ki anekoMke liye yaha sAmudrika vidyA AkarSaNakI vastu hai| tathA gata kucha varSoM meM pradhAna-pradhAna vyaktiyoM ke hastarekhA citra liye gaye haiM tathA unase kucha AnumAnika niSkarSa nikAle gaye haiN| sAmudrika vidyA bahutoMke lie saMsArI jIvikAkA dhandhA ho gayA hai parantu karalakkhaNa, jo ki yahA~ se prathama bAra sampAdita ho rahA hai, ke granthakArakA uddezya dhArmika hI hai| isa granthake likhanemeM unakA uddezya dhArmika saMsthAoMko isa yogya banAnekA hai ki jisase ve vyaktiyoMkI yogyatAko mApa sakeM aura unako ( puruSa yA strIko ) dhArmika pratijJAe~ tathA niyama de skeN| For Private and Personal Use Only
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir isa sAmudrika zAstrakA, bhaviSya kahanekI paddhatike rUpameM prAcIna bhAratIya vidyAmeM sthAna hai aura usa viSayako pratipAdana karanevAlI yaha choTI pustaka karalakSaNa bhAratIya jJAnapITha kAzIse prakAzitakI jA rahI hai| prAkRta pATha, saMskRta chAyA tathA hindI zabdArthake sAtha hai aura sampAdaka praphullakumAra modIne yaha saba hamAre sAmane spaSTa rUpase rakhA hai / modIjI eka buddhimAn navayuvaka vidvAn haiM aura yaha saMskaraNa unakI bhAvI yogyatAoMko batalAtA hai| apane pitA pro0 DA0 hIrAlAla jainakI mAtahatImeM zikSita hue, isa yuvakase sambhAvanA hai ki bhaviSyameM saMskRta aura prAkRta sAhityake anusandhAnoMse, hameM bahuta kucha de skegaa| ___ zrI seTha zAntiprasAda jenane prAcIna bhAratIya saMskRti aura sabhyatA ke bahubidha rUpoMko saMsArake sAmane rakhaneke Adarza uddezyoMse prerita ho bhAratIya jJAnapIThako sthApita kiyA hai / unakI patnI zrImatI ramArAnI bhI unake utsAha aura udAratAke anurUpa hI saMsthAke prakAzanoMmeM tIvra abhiruci rakhatI haiN| ve donoM hamAre ati dhanyavAdake pAtra haiN| hameM aneka AzAe~ haiM ki yaha saMsthA nyAyAcArya paM0 mahendrakumArajI zAstrIke utsAhapUrNa prabandhake nIce aneka vidvAnoMke sakriya sahayogase bahutase yogya prakAzana sAmane lAegI aura isa taraha hamAre dezakI sAMskRtika paramparAko aura samRddha kregii| kolhApura A0 ne0 upAdhye 15 agasta 1947 prakAzana-vyaya 200) chapAI 60) kAgaja 10) bAiMDiga 30) phuTakara 100) kAryAlaya vyavasthA, prUpha saMzodhana Adi 200) kamIzana, vijJApana 100) bheMTa AlocanA kula 700) 600) prati chapI, lAgata eka prati 1%) / For Private and Personal Use Only
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir karalakkhaNaM prastAvanA 1 hastarekhAjJAnakA pracAra bhAratavarSa meM bahuta prAcIna kAlase rahA hai / purANoMmeM, bauddhoM ke pAli dharmazAstroM meM tathA jainoMke prAkRta AgamoMmeM bhI isakA ullekha pAyA jAtA hai / saMskRta meM use sAmudrika zAstra kahA gayA hai aura agnipurANa ke anusAra prAcIna kAlameM samudra RSi apane ziSya gargako isa vidyAkA adhyayana karAyA thA ( lakSaNaM yatsamudreNa gargAyoktaM yathA purA --- agnipurANa) / varAhamihira ne bhI apane suprasiddha jyotiSa graMtha bRhatsaMhitA ke mahApurupalakSaNa nAmake sarga (67-69) meM isakA ullekha kiyA hai| yahAM taka ki bRhatsaMhitA ke TIkAkAra utpalabhaTTane 'yathAha samudraH' kahakara bahuta se loka samudra RSi praNIta uddhRta kiye haiM / harivaMzapurANake racayitA jinasenA - cArya ne bhI 'naralakSaNa' ke kartAkA ullekha kiyA hai aura unhIM lakSaNoM kA varNana harivaMzapurANake 23 veM sargake 55 veM zlokase 107 veM zloka taka pAyA jAtA hai unameMse 13 (85-97 ) zlokoMkA viSaya hastalakSaNa aura unakI sArthakatA hai, ataH ve pUrNataH hastarekhAjJAnaviSayaka kahe jA sakate haiM / prastuta grantha hastarekhAjJAna sambandhI choTI sI pustikA hai / isa granthakI jo prAcIna hastalikhita prati mujhe upalabdha huI thI usa para granthakA nAma 'sAmudrika zAstra' diyA gayA hai / kintu granthakA asalI nAma 'karalakkhaNaM' hai jaisA ki usakI Adi aura antakI gAthAoMse suspaSTa ho jAtA hai / yaha grantha 61 prAkRta gAthAoM meM pUrNa huA hai / granthake viSayakA sAra nimna prakAra hai prathama gAthA racayitAne jina bhagavAn mahAvIrako praNAma kara puruSa aura striyoMke karalakSaNaM kahane kI pratijJA kI hai / dUsarI gAthA ke anusAra puruSako lAbha va hAni, jIvana va maraNa tathA jaya va parAjaya rekhAnusAra hI prApta hote haiM / gAthA 3 ke anusAra puruSoMke lakSaNa unake dAhine hAtha meM aura striyoMke unake bAyeM hAthameM dekhakara zodhanA cAhiye / isake Age kartAne aMguliyoMke bIca antarakA phala varNana kiyA hai ( gA0 4-5 ) ; phira unake parvoM kA varNana hai ( gA0 6 ) ; tatpazcAt maNibaMdhakI rekhAoMkA ullekhakara ( gA0 7-11 ) vidyA, kula, dhana, rUpa aura AyusUcaka pAMca rekhAoMkA varNana kiyA hai ( gA0 12-22 ) / AgekI tI gAthAoM meM ( 23-25) rekhAoMke AkAra, rUpa va raMgake anusAra unakA phala batalAyA hai / phira aMgUTheke mUlameM yavoMkA phala kahA gayA hai ( gA0 26-27 ) tathA unake dvArA bhAI, bahina va putraputriyoM kI sUcanA dI gaI hai ( gA0 28-30 ) / phira lekhakane aMgUTheke nIce yava, For Private and Personal Use Only
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir meM nazA kedAra, kAkapada Adike guNadoSa batalAye haiM ( gA0 31-35 ) / phira kaniSThikA aMgulIke nIcekI rekhAoMse pati-paliyoMkI sUcanA dI gaI hai (gA0 36-39) / tatpazcAt vrata (gA0 40) mArgaNa ( khojavIna ) ( gA0 41 ) va gurudeva smaraNa ( gA0 42 ) sUcaka rekhAoMkA ullekha hai / phira lekhakane aMguliyoM Adi para bha~varI ( gA0 43 ) va zaMkha ( gA0 44 ) rUpa cihnoMkA phala kahA hai| phira nakhoMke AkAra va raMga AdikA phala kahA gayA hai ( gA0 45 ) aura usake Age matsya, padma, zaMkha, zakti Adi cihnoMkI sUcanA dI gaI hai ( gA0 46-53 ) / phira hathelI para bahu rekhAoM va alpa rekhAoMkA phala kahA gayA hai ( gA0 54 ) aura tatpazcAt paropakArI hAthake lakSaNa batalAye gaye haiM ( gA0 55) / kucha cihna aise haiM jo dhana, vaMza va Ayu rekhAoMke phaloMko bar3hA yA ghaTA dete haiM ( gA0 56 ) / jIvarekhA va kularekhAke mila jAnekA pa / tathA hAthake svarUpakA phala gAthA 58-59 meM kahA gayA hai| kaise yava vAcanAcArya va upAdhyAya va sUri hone vAle puruSakI sUcanA dete haiM yaha gA0 60 meM batalAyA gayA hai| antakI gAthAmeM lekhakane vinayake sAtha batalAyA hai ki yaha grantha unhoMne saMkSepataH yatijanoMke hitArtha isaliye likhA hai ki ve isake dvArA pratyeka vyaktikI yogyatA jAna kara hI use vrata deN| durbhAgyataH lekhakane apanA nAma va samaya kahIM nahIM batalAyA aura na hamAre pAsa koI aise sAdhana upalabdha haiM jinase ina bAtoMkA patA va anumAna lagAyA jA sake / __isa granthakI bhASA prAyaH zuddha mahArASTrI hai, kyoMki isameM 't' ke lopa honepara kevala usakA saMyogI svara yazruti sahita yA binA usake hI pAyA jAtA hai; 'tha' ke sthAnapara kahIM bhI 'dha' na hokara sarvatra 'ha' hI huA hai, aura pUrvakAlika kRdanta avyaya 'UNa' pratyaya lagAkara banAyA gayA hai| yadyapi grantha choTA sA hai, tathApi vaha isaliye vizeSa mahattvapUrNa hai kyoMki usake dvArA prAkRtameM zAstrIya sAhityake saMbaMdhameM hamArA jJAna vistRta hotA hai| ___ isa avasara para maiM bhAratIya jJAnapITha, kAzIke adhikArI vargako dhanyavAda detA hU~ ki. unhoMne isa pustakako apanI granthamAlAmeM sammilita kara prakAzita karanekI kRpA kii| ) kiMga eDavarDa kAleja, amarAvatI / apraila 1947 praphullakumAra modI For Private and Personal Use Only
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir FOREWORD The human palms considerably differ from each other in their shape, structure, softness, colour, figures and lines. The anatomist explains that the skin covering the skeleton is tied down by certain fibres which not only hold them together but at the same time give rise to certain marks along the folding points of the skin. The unevenness of the palm, however, is due to the muscles of various sizes. He refuses to believe that this mechanical arrangement of flexion-folds has any psychic, occult or predictive signification. The desire to know future is as old as man, and it increases all the more when man's environments are uncertain in every respect. The human palm, as it varies in a wonderfully interesting manner from person to person, has come to be the basis of a predictive system known as palmistry. The lines and figures on the hand, especially the palm, are symbolically interpreted : they are connected not only with mental and moral dispositions but are said to reflect also the current of future events in the individual's life. If some marks record past events, others indicate the future ones. The prediction of human tendencies from marks on the body is a very old idea, often referred to in early Indian literature, and the system of palmistry is quite akin to it. As the interpretation of physical marks can be only symbolical, the basic presumptions in the East and West are not identical. The Indian system lays more stress on the lines, conchs and wheels while the western system takes into account the various mounts as well as lines : the meaning attached to the same line often varies. The basic presumptions may not be verifiable, and some of the interpretations may not appeal to reason ; still it is a fact that many a mind has a strong fascination for palmistry; and during later years palmprints of eminent personalities are taken and certain conclusions are inductively arrived at. Palmistry has become a profession with many for worldly ends ; but the author of the Kara-lakkhanam which is edited here for the first time, has a more pious aim : he tells us that his object in writing this book was only to enable religious missionaries to prejudge the potentialities of a person and then only administer religious oaths and vows to him or her. For Private and Personal Use Only
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 10 Palmistry as a system of predicting future has found place in ancient Indian wisdom as well, and a small text dealing with palmistry, the Karalakkhanam, is being published here by the Bharatiya Jnanapitha, Benares. The Prakrit text is accompanied by Sanskrit Chaya and Hindi paraphrase : and all this is presented to us in a neat manner by the editor, Shri Prafulla Kumar Modi. Mr.Modi is an intelligent young scholar; and this edition augurs well of his potential abilities. Trained as he is under his father, Professor Dr.Hiralal Jain, it is expected that he would soon give us more and more of his researches in Prakrit and Sanskrit literature. It is with the noble object of making known to the world the manifold aspects of ancient Indian culture and civilization that the Bharatiya Jnanapitha has been established by Shri Shantiprasad Jain. His zeal and generosity are worthily matched by the keen interest which his wife Shrimati Rama Rani takes in the publications of the Institution. Both of them deserve our best thanks. We have every hope that this Institution under the enthusiastic management of Nyayacharya Pt. Mahendra Kumar Shastri will bring out many worthy publications with the active cooperation of various scholars and make thereby the cultural heritage of our nation all the more rich. Kolhapur : 15 August, 1947. A. N. Upadhye, For Private and Personal Use Only
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir KARALAKKHANAM INTRODUCTION Palmistry has been practised in India from very ancient times. References to it are found in the Puranas, in the Pali books of the Buddhist Canon as well as in the Prakrit works of the Jaina Agama. The Sanskrit name for palmistry is "Samudrika" and according to the Agni Purana, it is so called because a teacher by name Samudra had taught it to Garga in ancient times. Varaha Mihira also makes mention of it in his famous treatise on astrology Brihat Samhita in the chapters on Mahapurusha-lakshana (chapters 67-69). Not only that, but the commentator Utpala Bhatta quotes many verses which he has ascribed to Samudra by saying "Yathaha Samudrab". Jinasena in his Harivamsa Purana mentions Sagara as the author of a book on the characteristics of man (Nara-lakshana) a description of which occupies verses 55 to 107 of chapter 23. Of these thirteen verses from 85 to 97 are devoted to the signs of the hand and their significance, and therefore treat of palmistry in the strict sense of the term. The work now under treatment is a small hand book on palmistry. The only old manuscript that was available to me bears the title of "Samudrika Sastra." But the real name of the work is "Karalakkhanam" as is clear from the opening and the closing verses of the book. The whole work is completed in 61 verses composed in Prakrit Gathas. Its contents may be summarised as follows : In the first verse the author pays homage to Jina Mahavira and proposes to deal with the signs of the hands of men and women. According to verse two, a man gets profit or loss, happiness or sorrow, life or death, victory or defeat, according to the lines (found on the palm of his hand). The signs of men, according to verse 3, should be studied on the right hand, and those of women on the left. The author then deals with the significance of the interval between the fingers (verses 4-5) and of the nature of their joints (verse 6). Then the lines of the wrist are dealt with (verses 7-11), and the five most significant lines denoting learning, family, wealth, beauty and longevity are named and described (verses 12-22 ). The form, shape and colour of the lines are explained in the next three verses (23-25). Then the barley marks below the thumb are treated (verses 26-27), and they are said to indicate the number of brothers, * lakSaNaM yatsamudreNa gargAyoktaM yathA purA Agni P. p. 243. For Private and Personal Use Only
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 12 sisters and children which a person may have (verses 28-30). The author then goes on to deal with the section of the palm below the thumb (verses 31-35) and that below the small finger (verses 36-39). Amongst the latter are included some lines which would point out how many wives or husbands the person would have. There are, then, the lines indicating the religious tendencies (Vrata Rekha V. 40), potentialities of research (Margana Rekha V. 41), and pious tendencies (V. 42). The author then goes on to describe the significance of the whirl marks (Bhramara V. 43) and conch marks (Samkha V. 44). The form and colour of the nails are then treated (verse 45), continued by a treatment of the marks of fish, lotus, cross, etc. (verses 46-53). The significance of too many lines or too few lines on the palm is then shown (verse 54). What sort of hand denotes possibilities of service to humanity is then explained (verse 55). How certain specific marks aggravate or assuage, heighten or decrease the effect of other marks and signs is then shown (V. 56). The effect of the life line and family line joining together is then stated (V. 57) and then the effect of the form and make up of the hand as a whole is given (V. 58-59). What lines indicate a would be saint or teacher is then explained (V. 60); and, lastly, the author meekly tells us that his object in writing the book was only to enable religious missionaries to prejudge the potentialities of a person and then only administer the religious oaths and vows to him or her. Unfortunately, the author has not given us anywhere his name or date of the composition; and there is no material at present available to me to determine these with any precision. The language of the work is almost pure Maharashtri Prakrit, there being only the vowels left with or without the Ya-sruti when ta' is dropped; 'tha' never being changed to 'dha' but always to 'haand und being the past participle absolute termination. The work, small though it be, is valuable as it enriches our knowledge about the literature in Prakrit devoted to technical subjects. I take this opportunity to thank the authorities of the Bharatiya Inana Pitha Kashi, for undertaking to publish this work in their series. King Edward College, Amraoti. April, 1947. P. K. Modi. For Private and Personal Use Only
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir viSaya sUcI gAthA 3 7-11 14-15 17-18 19 1. mahAvIra bhagavAnako praNAma aura viSaya pratijJA 2. rekhAoMkA mahattva . 3. puruSa aura strIke lakSaNa bhinna hAthoM meM 4. aMguliyoM ke bIca meM aMtarakA phala / 5. , parvokA phala 6. maNibaMdha (kalAi) kI rekhAoMkA phala .. paMcarekhAse pUrvakarmakA nirdeza 8. vidyA rekhA 9. kula " 10. dhana , 11. Urdhva , sanmAna , 13. samRddhi , 14. Ayu , 55. rekhAoMke svarUpa aura raMgakA phala / 16. aMgUTheke nIce yavoMkA phala 17. bhAI bahina batAnevAlI rekhAe~ 18. santAna batAnevAlI rekhAe~ 19. aMgUTheke nIce samaphala yavoMkA phala .. 20. ,, bIca 'kedAra'kA phala 21. , kedArako kATanevAlI rekhAoMkA phala 22. , mUlameM kAkapadakA phala .. 23. , bIcameM yavoMkA phala 24. puruSakI striyAM aura striyoMke pati batAnevAlI rekhaaeN| 25. choTI aMgulIke mUlakI rekhAoMkA phala 26. dharma rekhA 27. mArgaNa rekhA 28. vrata rekhA : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : 21-22 23-25 26-27 29-30 36-37 38-39 For Private and Personal Use Only
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir gAthA 43 46-52 . 29. bhauMrI phala 30. zaMkha phala 31. nakhoMke svarUpa aura raMgakA phala 32. matsya, padma Adi cihnakA phala 33. hAthake bIcameM kAkapadakA phala 34. bahurekhA va binA rekhAvAle hAthakA phala 35. paropakArI hAthake lakSaNa 36. sUcI va agnizikhA cihnakA prabhAva .. 37. jIvarekhAke kularekhAse mila jAnekA phala 38. hAthake svarUpakA phala 39. AcArya, upAdhyAya va sUri batAnevAlI rekhA 40. graMtha likhanekA uddeza 1 For Private and Personal Use Only
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir karalakkhaNaM For Private and Personal Use Only
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir For Private and Personal Use Only
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir kara-lakkhaNaM ( 1 ) paNamiya jiNamamitraguNaM gayarAyasiromaNiM mhaaviirN| vucchaM purisatthINaM karalakkhaNamiha samAseNaM // praNamya jinamamitaguNaM gatarAgaziromaNiM mahAvIram / vakSye puruSastriyoH karalakSaNamiha samAsena // anaMta guNoMke dhAraka tathA rAgake jItanevAloMmeM ziromaNi, mahAvIra jinendrako praNAma karake, maiM puruSa aura striyoMke hastarekhAoMke lakSaNa, saMkSepameM, batalAtA huuN| pAvai lAhAlAhaM suhadukkhaM jIvigraM ca maraNaM ca / rehAhiM jIvaloe puriso vijayaM jayaM ca tahA // prApnoti lAbhAlAbhau sukhaduHkhe jIvitaM ca maraNaM ca / rekhAbhiH jIvaloke puruSaH vijayaM jayaM ca tathA // isa jIvalokameM manuSya lAbha aura hAni, sukha aura duHkha, jIvana aura maraNa, jaya aura parAjaya rekhAoMke balase pAtA hai| dAhiNahatthe purisANa lakkhaNaM vAmayammi mahilANaM / rehAhiM suddha NijjhAiUNa to lakkhaNaM suNahaM // dakSiNahaste puruSANAM lakSaNaM vAmake mahilAnAm / rekhAbhiH zuddhaM nirdhyAya tallakSaNaM zRNuta // puruSoMke lakSaNa dAhine hAtha tathA striyoMke bAyeM hAthakI rekhAoMko khUba dhyAnase dekhakara ( jAne jAte haiM ) / una lakSaNoMko suno| 3, 1 pratau 'NijjhAkuNaM' iti paatthH| 2 pratau 'jAnIhi' iti pAThaH / For Private and Personal Use Only
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 2 www.kobatirth.org karalakkhaNaM hAthoMke svarUpakA phala varAhamihirane isa prakAra batAyA hai jinake hAtha bArasadRza hoM ve dhanI aura jinake vyAghrake samAna hoM ve pApI hote haiM / ( bRhatsaMhitA 67, 37 ) ( 4 ) aGgulyantaraphalam bAlattaNammi sulahaM paesiNI - majjhamaMtaraghaNammi / majjhima-praNAmiyANaMtarammiM taruNattaNe sukkhaM // bAlatve sulabhaM pradezinImadhyamAntaradhane / madhyamA'nAmikayoH antare saghane taruNatve saukhyam || yadi pradezinI aura madhyakI aMguliyoMkA aMtara saghana ho ( arthAt ve eka dUsare se milI hoM aura milane se unake bIca meM koI antara na rahe ) to bAlakapana meM sukha hove / yadi madhyamA aura anAmikA ke bIca saghana aMtara ho to javAnImeM sukha ho Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir hAtha kI aMguliyoMkA phala varAhamihira ne isa prakAra batAyA hai-lambI aMguliyAM dIrghajIviyoMkI, avalita ( sIdhI ) subhagoMkI, sUkSma ( patalI ) buddhimAnoMkI aura capaTI dUsaroMkI sevA karane vAloMkI hotI haiN| moTI aMguliyoM vAle nirdhana aura bAharako jhukI aMguliyoM vAle zastrase marane vAle hote haiM / (bRhatsaMhitA 67, 36-37 ) viralI aMguliyoM se manuSya nirdhana tathA saghanase dhanasaMcaya karane vAle hote haiM / (bRhatsaMhitA 67, 43 ) ( 5 ) pAvara pacchA sukkhaM kaNiTThiyANAmitaraghaNammi / savvaMgulIghaNammi hoi suhI dhaNasamiddho // prApnoti pazcAt saukhyaM kaniSThikA 'nAmikAntaraghane / sarvAGgulIghane ca bhavati sukhI dhanasamRddhazca // 4. 1 pratau '0 taraNammi' iti pAThaH / 5. 1 pratau 'kaniSThikAnAmikayoH antaraghane' iti pAThaH / For Private and Personal Use Only
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org karalakkhaNaM yadi kaniSThikA aura anAmikAmeM saghana antara ho to bur3hApemeM sukha hove / yadi sabhI aMguliyAM saghana hoM to manuSya sadA sukhI aura dhana-sampanna hotA hai| agulyantaraphale parvaNAM phalamsammasaMgulipavvo puriso dhaNavaM suhI sayA hoi| jai so amaMsapavvo tA tassa sirI Na saMbhavai // samAMsAGguliparvA puruSaH dhanavAn sukhI sadA bhavati / yadi sa amAMsaparvA tarhi tasya zrIH na saMbhavati // jisa puruSakI aMguliyoMke parva mAMsala hoM vaha dhanavAn aura sadA sukhI hotA hai| yadi usake parva mAMsala na hoM to usake dhana nahIM hotaa| varAhamihirake anusAra jinakI aMguliyoMke parva ( pora ) lambe hoM ve saubhAgyavAn aura dIrghAyu hote haiM / ( bRhatsaMhitA 67, 42 ) maNibandhaviSaye gAthApaJcakamdhaNakaNagarayaNajutto maNibaMdhe jassa tiriNa rehaayo| . bAharaNavivihabhAgI pacchA bhadaM ca so lahai // dhanakanakaratnayuktaH maNibandhe yasya tisraH rekhAH / AbharaNavividhabhAgI pazcAt bhadraM ca sa labhate // jisake maNibaMdha ( kalAI ) para tIna rekhAeM hoM use dhAnya, suvarNa aura ratnoMkI prApti hotI hai, use nAnA prakArake AbhUSaNoMkA upabhoga milatA hai tathA antameM usakA kalyANa hotA hai| ( 8 ) mahupiMgalAhi suhiyA aviNavayA havaMti rttaahiN| suhamAhiM mehAvI subhagA ya samattamUlAhi // For Private and Personal Use Only
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir karalakkhaNaM madhuSiGgalAbhiH sukhitAH avinaSTavratAH bhavanti raktAbhiH / sUkSmAbhiH medhAvI subhagAzca samatvamUlAbhiH / / ' yadi ina rekhAoMkA raMga madhu ( zahada ) ke samAna piMgala (lAla katthA raMga) kA ho to puruSa sukhI hote haiM, yadi raktake samAna lAla hoM to unakA kabhI vrata bhaMga nahIM hotA; yadi sUkSma hoM to ve buddhimAna hote haiM; tathA yadi unakI mUla sama ho to ve subhaga arthAt svarUpavAn aura bhAgyavAn hote haiN| maNibaMdhake svarUpakA phala varAhamihirane isa prakAra batAyA hai-jinakA maNibaMdha ( kalAI ) gaThA huA aura dRDha ho ve rAjA hote haiM, DhIlA honese hAtha kATA jAtA hai tathA zabda utpanna karane vAlA ho to puruSa daridrI hotA hai / __ (bRhatsaMhitA 67, 38) tipparikhittA payaDA javamAlA hoi jassa maNibaMdhe / so hoi dhaNAieNo khattiya puNa patthivo hoi|| triparikSiptA prakaTA yavamAlA bhavati yasya maNibandhe / sa bhavati dhanAkIrNaH kSatriyaH punaH pArthivaH bhavati // jisake maNibaMdhameM yavamAlAkI tIna dhArAeM hoM vaha dhanase paripUrNa hotA hai aura yadi vaha kSatriya ho to rAjA banatA hai| . ( 10 ) dupparikhittA rammA javamAlA hoi jassa mnnibNdhe| so havai rAyamaMtI viulamai Isaro hoI // dviparikSiptA ramyA yavamAlA bhavati yasya maNibandhe / sa bhavati rAjamantrI vipulamatiH IzvaraH bhavati // - jisake maNibaMdhameM yavamAlAkI do dhArAeM hoM vaha rAjamaMtrI hotA hai, aura usameM yadi vizAla buddhi huI to vaha rAjA bhI banatA hai| ( 11 ) ikkaparikkhitA puNa javamAlA dIsae sumaNibaMdhe / siTThI dhaNesaro hoi taha ya jaNapujjiyo puriso|| For Private and Personal Use Only
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org kara lakkhaNaM ekaparikSiptA punaH yavamAlA dRzyate svamaNibandhe / zreSThI dhanezvaraH bhavati tathA ca janapUjitaH puruSaH // - aura jisake maNibaMdha meM yavamAlAkI eka hI dhArA dikhe vaha dhanezvara seTha banatA hai aura saba loga usakI pUjA karate haiM / ( 12 ) vijjAkuladhaNarUvaM rehati zrAu- uDarehAtho / paMca va rehA kare jaNassa payaDaMti puvvakayaM // gayI ho vidyAkuladhanarUpaM rekhAtritakaM AyuH Urdhva rekhA / paJcApi rekhA kare janasya praNayanti pUrvakRtam // puruSake hAthakI paMcarekhAeM usake pUrvajanma ke karmoMko sUcita karatI haiM / inameM tIna vidyA, kula aura dhanarUpa haiM, eka AyukI rekhA aura eka Urdhva rekhA / karatala arthAt hAthake talue ke svarUpakA phala varAhamihira ne isa prakAra batAyA hai - taluA gaharAI liye honese manuSya paitrika saMpatti se vaJcita rahate haiM, gaharAI gulAI liye honese dhanI hote haiM tathA taluA Uparako uThA huA honese dAtAra hote haiM / jinakA taluA viSama arthAt U~cA nIcA ho ve nirdhana hote haiM / jinakA lAla ho ve Izvara (dhanI), jinakA pIlA ho ve vyabhicArI tathA jinakA rUkhA ho ve nirdhana hote haiM / ( bRhatsaMhitA 67, 39-40 ) ( 13 ) vidyArekhA 12. 1 pratau 'paNayaMti' iti pAThaH / jinasenAcArya ne bhI isI prakAra lakSaNa batalAye haiM / itanA vizeSa hai ki ve gaharAI liye taluvAleko napuMsaka bhI kahate haiM / ( harivaMza purANa 23, 91 ) Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tathAhi - maNibaMdhA rehA aMguTTaparasiNINa majjhagayA / sA kui satthajuttaM viNA vikkhaNaM purisaM // maNibandhAt rekhA aGguSThapradezinyoH madhyagatAH / sa karoti zAstrayukta vijJAnavicakSaNaM puruSam // For Private and Personal Use Only
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir karalakkhaNaM bha hokara jo rekhA aMgUThA aura pradezinoke bIca taka uruSako zAstrakA jJAtA aura vijJAnameM kuzala banAtI hai / kularekhAviSaye gAthAyugmammaNibaMdhAtro payaDA paesiNI jAva jAi jasa rhaa| bahubaMdhusamAiNNaM kulavaMsaM Nidise tassa // maNibandhAt prakaTA pradezinI yAvat' yAti yasya rekhA / bahubandhusamAkIrNaM kulavaMzaM nirdizet tasya / / maNibaMdhase prakaTa hokara jisakI rekhA pradezinI taka jAtI hai usakI vaha rekhA bahutase baMdhuoMse yukta kula aura vaMzakI dyotaka hai / ( 15 ) dIhAi jANa dIhaM kulavaMsa maDahinaM mddhiaae| vucchiNNAe kiraNaM jANasu bhiNNaM ca bhiSaNAe / dIrghayA jAnIhi dIrgha kulavaMzaM laghukaM laghukayA / vyucchinnayA chinnaM jAnIhi bhinnaM ca bhinnayA / yadi yaha rekhA dIrgha ho to usakA kula aura vaMza bhI dIrgha ( arthAt purAnI paramparA vAlA ) jaano| yadi rekhA choTI ho to kula aura vaMza bhI ocha jaano| aura yadi yaha rekhA chinna ho to kulavaMza bhI vyucchinna ( vinaSTa ) aura bhinna ho to bhinna (vibhAjita ) jaano|| dhanaviSaye maNibaMdhAtro payaDA saMpattA majjhimaMguliM rehaa| sA guNai dhaNasamiddhaM desakkhAyaM tamAyariyaM // maNibandhAt prakaTA samprAptA madhyAGguliM rekhA / sA karoti dhanasamRddhaM dezakhyAtaM tamAcAryam // 14. 1 pratau 'pradezinI yA ca' iti pAThaH / 2 pratau 'nirdezayati' iti paatthH| For Private and Personal Use Only
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org karalakkhaNaM maNibaMdhase prakaTa hokara jo rekhA madhyama aMguli taka gayI ho ko dhanasamRddha, dezaprasiddha AcArya (upadezaka ) banAtI hai / ( 17 ) akkhaMDA apphuDiyA pallavA yayA viNA ya / ikA vi uDarehA sahassajaNaposiNI bhaNiyA || akhaNDA asphoTitA apallavA AyatA acchinnA ca / ekASi, UrdhvarekhA sahasrajanapoSiNI bhaNitA || eka hI UrdhvarekhA. yadi vaha akhaMDa ho, phUTI na ho, usameM zAkhAyeM na ho, caur3I ho aura chinna na ho, to hajAra manuSyoMke bharaNapoSaNakI yogyatA rakhatI hai / ( 18 ) vippANaM vedakarI rajakarI khattiyA sA bhaNiyA / vesA attharI sukkhakarI suddalocANaM // Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir viprANAM vedakarI rAjyakarI kSatriyANAM sA bhaNitA / vaizyAnAm arthakarI saukhyakarI zUdralokAnAm // yahI rekhA viproMko vedajJAtA banAnevAlI hai, kSatriyoMko rAjya dilAnevAlI hai, vaizyoMko dhanakA lAbha karAnevAlI hai aura zUdralogoMko sukha upajAnevAlI kahI gayI hai / ( 19 ) maNibaMdhA paDA saMpattamaNAmiaMguliM rehA / sA kuNai satthavAhaM naravaisayapujjiyaM purisaM // maNibandhAt prakaTA samprAptA anAmikAGguliM rekhA / sA karoti sArthavAhaM narapatizatapUjitaM puruSam // maNibaMdhase prakaTa hokara jo rekhA anAmikA taka jAtI hai vaha puruSako sArthavAha, arthAt kisI dalakA nAyaka (aguA), banAtI hai jisakI saikar3oM nareza pUjA karate haiM / 17- 1 pratau 'posaNI' iti pAThaH / 2 pratau 'poSaNA' iti pAThaH / For Private and Personal Use Only
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org karalakkhaNaM ( 20 ) Urdhva rekhAviSaye gAthA - maNibaMdhA paDA pattA carimaMguliM tu jA rahA / sAkur3a jasasamiddhiM siddhiM vA vibhavasaMjuttaM // maNibandhAt prakaTA prAptA caramAGguliM tu yA rekhA / sA karoti yazaH samRddhiM zreSThinaM vA vibhavasaMyuktam // maNibaMdhase prakaTa hokara jo rekhA antima arthAt choTI aMguli taka jAtI hai vaha khUba yaza dilAtI hai aura yadi puruSa seTha ho to usakA khUba vibhava bar3hatI hai / ( 21 ) AyurekhAphalam - bIsaM tIsaM cattA paNAsaM sahi sattariM asi / euyaM kaNaTTiyAU paesiNaM jAva jANijjA // viMzatiH triMzat catvAriMzat paMcAzat SaSTiH saptatiH azItiH / navatiH kaniSThikAyAH AyuH pradezanIM yAvat jAnIyAt // Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir kaniSThikAse lagAkara pradezinI taka rekhAke anusAra bIsa, tIsa, cAlIsa, pacAsa, sATha, sattara, assI aura nabbe varSakI Ayu jAno / arthAt choTI aMgulI ke prArambhameM samApta ho jAne vAlI rekhA bIsa varSakI Ayu sUcita karatI hai aura usake aMta taka jAne vAlI tIsa varSa kI / isI prakAra anAmikAke prArambha taka jAne vAlI cAlIsa aura anta taka jAne vAlI pacAsa varSakI Ayu batalAtI hai / madhyamA prArambha taka jAne vAlI rekhAse sATha aura aMta taka jAne vAlIse sattara varSakI AyukA bodha hotA hai, tathA pradezinIke prArambha taka assI aura aMta taka nabbe varSakI Ayu mAnI jAtI hai / ( 22 ) kANaMgulIi rehA paesiNaM laMghiUNa jassa gayA / akhaMDiyA aphuDiyA varisAe sayaM ca so jiyai // For Private and Personal Use Only
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 2 www.kobatirth.org - kara lakkhaNaM kanInikAGgulirekhA pradezinIM laGghayitvA yasya gatA / akhaNDitA asphuTitA varSANAM zataM ca sa jIvati // kanInikAse calane vAlI jisakI rekhA pradezinIko pAra kara jAtI hai aura akhaMDita ho, phUTI na ho, vaha sau varSa jItA hai / ( 23 ) dvAragAthA pallavA vicchiNA viralA visamA ya siddise rehA | hariyA phuDitra vivaraNA nIlA rukkhA tahA ceva || pallavitA vicchinnA viralA viSamA ca nirdizet rekhA / haritA sphuTitA vivarNA nIlA rUkSA tathA caiva // rekhAke svarUpa isa prakAra batAye gaye haiM- pallavita, vicchinna, virala, viSama, harita, sphuTita, vivarNa, nIla aura rUkSa / ( 24 AyurdhanarekhA pallaviyA sakilesA vivaraNA su pAvae mahAdukkhaM / viralA dhaNavvayakarI pIidhaNaM Natthi visamAsu // pallavitA saklezA vicchinnAsu prApnoti mahAduHkham / viralA dhanavyayakarI nItidhanaM nAsti viSamAsu || Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir pallavita rekhA klezadAyinI hotI hai, vicchinna rekhA mahAduHkha pahu~cAtI hai, virala rekhA dhanakA vyaya karAtI hai aura viSamase nItipUrvaka arjita dhana nahIM hotA / ( 25 ) hariyAsu coriyadhaNaM phuDi vivaraNA baMdhaNamuve pIlA frogsNo' rukkhAsu mibhogabhAgI haritAsu cauryadhanaM sphuTitavivarNAsu bandhanamupaiti / nIlA nirviNNaH rUkSAsu mitabhogabhAgI ca // / For Private and Personal Use Only | 23- 1 pratau 'Niha se' iti pAThaH / 2 pratau 'nirdizati' iti pAThaH / 3 pratau 'evam' iti pAThaH / 25- 1 pratau 'NivuISNo' iti pAThaH / 18
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir karalakkhaNaM haritase dhana corI calA jAtA hai, ( athavA corIkA dhana milatA hai); sphuTita aura vivarNase baMdhana arthAt giraphtArI bhoganA par3atA hai, nIlase nirviNNa arthAt udAsa rahatA hai aura rUkSase parimita bhoga bhoganeko milate haiM / ___varAhamihirake anusAra cikanI aura gaharI rekhAeM dhanI puruSoMkI tathA isase viparIta nirdhanoMkI hotI haiM / ( bRhatsaMhitA 67, 43 ) ( 26 ) aguSThaphalasambandhirekhAviSaye gAthAnavakam aGguSThasya maNibandhaphalamaMguTThayasya mUle yA tiparikhittA same jave jassa / so hoi dhaNAiNNo khattiya puNa patthizro hoi / aGguSThakasya mUle yA triparikSiptAH samA yavAH yasya / / sa bhavati dhanAkIrNaH kSatriyaH punaH pArthivaH bhavati // aMgUTheke mUlameM jisake tIna samAna yava hoM vaha dhanavAna hotA hai, aura yadi kSatriya ho to rAjA.banatA hai| (27 ) - dupparikkhittAi puNo Naravaisamapujjitro garo hoi| egaparikkhittAe javamAlAe dhaNesaro hoi // dviparikSiptayA punaH narapatizatapUjitaH naraH bhavati / ekaparikSiptayA yavamAlayA dhanezvaraH bhavati // yadi do yava hoM to puruSa saikar3oM narezoMse pUjA jAtA hai, aura yadi eka hI yavamAlAkI dhArA ho to vaha dhanezvara hotA hai| varAhamihirane aMgUTheke yavoMkA phala isa prakAra batAyA hai--aMgUTheke bIcake yavoMse manuSya dhanI aura aMgUTheke mUlake yavoMse putravAn hotA hai| ( bRhatsaMhitA 67, 42) ( 28 ) aMguTTayassa mUle jattiamittAu thuulrehaayo| te iMti bhAvizrA kira taNuprAhiM hoMti bhinniishro|| For Private and Personal Use Only
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir karalakkhaNaM aGguSThakasya mUle yAvanmAtrAH sthUlarekhAH / te bhavanti bhrAtaraH kila tanvIbhiH bhavanti bhaginyaH // aMgUTheke mUla meM jitanI sthUla rekhAe~ hoM utane bhAI hote haiM aura jitanI sUkSma rekhAe~ hoM utanI bahina hotI haiN| ( 29 ) putraputrikAviSayeaMguTThayasya hiDhe rehAzro jassa jattiA hu~ti / tattimittA puttA taNuprAhiM dAriyA huMti // aGguSThakasya adhaH rekhAH yasya yAvantyaH bhavanti / tAvanmAtrAH putrAH tanvIbhiH dArikAH bhavanti // aMgUTheke adhobhAgameM jisake jitanI rekhAe~ hoM usake utane hI putra hote haiM / yadi rekhAe~ sUkSma hoM to utanI lar3akiyA~ hotI haiN| jattiyamittA chiNNA bhiNNA te dArizrA mutrA jANa / acchiNNA abhiNNA jIvaMti a tattiA tnnushraa|| yAvanmAtrAH chinnAH bhinnAH tA dArikA mRtAH jAnIhi / acchinnAH abhinnA jIvanti ca tAvantaH tanujAH // jitanI rekhAe~ chinna bhinna hoM utanI santAne mRta jaano| jitanI rekhAe~ acchinna aura abhinna hoM utane bAlaka jIte haiN| aMguTThayasya hiDhe akhaMDe samaphale jave jassa / tassa ya khANaM pANaM mallaM savvattha saMpayaDai // aGguSThakasya adhaH akhaNDaH samaphalaH yavo yasya / tasya ca khAnaM pAnaM mAlyaM sarvatra saMprApnoti // aMgUTheke adhobhAgameM jisake akhaMDa aura samaphala yava hoM use khAnapAna aura mAlA ( sanmAna ) sarvatra milate haiM / 31-1 pratau 'saMprajAyate' iti pAThaH / For Private and Personal Use Only
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir karalakkhaNaM ( 32 ) aMguTThayassa majjha kedAraM jai havija purisassa / so hoi sukkhabhAgI pAvai puNa khattizro rajjaM // aGgaSThakasya madhye kedAraM bhavet puruSasya / sa bhavati saukhyabhAgI prApnoti punaH kSatriyaH rAjyam // aMgUTheke madhyameM yadi kedAra hove to vaha puruSa sukhabhoga pAtA hai| aura yadi kSatriya hoya to rAjya pAve / keprAramaigayAzro rehAyo jattiAu dIsaMti / tittAiM baMdhaNAI pAvai atthakkhayaM puriso|| kedAramatigatAH rekhAH yAvantyaH dRzyante / tAvanti bandhanAni prApnoti arthakSayaM puruSaH / / - kedArako kATakara jAtI huI jitanI rekhAe~ dikheM, puruSa utane hI bAra giraphtArI ( jelakhAnA ) bhoge aura dhanakA kSaya ho| aMguTTayasya mUle kAgapayaM hoi jassa purisassa / so pacchimammi kAle sUleNa vivajae puriso|| ___aGguSThakasya mUle kAkapadaM bhavati yasya puruSasya / sa pazcime kAle zUlena vipadyate puruSaH // jisa puruSake aMgUTheke mUlameM kAkapada ho vaha buDhApemeM zUlI pAkara mare / ( 35 ) dAhiNahatthaMguTThayamajjhe a javeNa jANa diNa jAyaM / vAmaMguTThajaveNaM NUNaM jANija Nisi jAyaM // dakSiNahastAGguSThakamadhye ca yavena jAnIhi dine jAtam / vAmAGguSThayavena nUnaM jAnIyAt nizi jAtam // dAhine aMgUTheke madhyameM yava hoya to dinameM usakA janma huA hai aisA jAno, aura bAyeM aMgUTheke yavase rAtrikA janma samajho / For Private and Personal Use Only
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir karalakkhaNaM 13 ( 36 ) kANAGaguli-adhastanarekhAphalamkANaMgulIi hiDhe rehAzro jassa jattizrA iNti| tattiyamittA mahilA mahilANa vi tattizrA purisaa|| kaniSThAGguleH adhaH rekhAH yasya yAvantyaH bhavanti / tAvanmAtrAH vanitAH vanitAnAmapi tAvantaH puruSAH // kaniSThikA aMgulIke nIce jisake jitanI rekhAe~ hoM usake utanI hI striyAM hotI haiM aura striyoMke utane hI puruSa hote haiN| ( 37 ) dIhAhi komArI dhariyA phalipAhi to vizrANijA / suNNAhi asohaggaM phuDiaAhiM vii have jANa // dIrghAbhiH kumArikA dhRtA phalitAbhiH vijAnIyAt / / zUnyAbhiH asaubhAgyaM sphuTitAbhiH vratI bhavet jAnIhi // yadi ye rekhAeM dIrgha hoM to jAno kumArI-pANigrahaNa ho, yadi phalita hoM to bhI yaha phala jaano| yadi zUnya hoM to asaubhAgya jAno aura phUTI hoM to vratI honA jaano| ( 38 ) kANa-agulimUlarekhAphalamkANaMgulimUlovari rehAzro jassa tiSiNa cattAri / so hoi puNNabhAgI rAyAINaM pi NamaNijjo // ___ kaniSThAGgulimUlopari rekhAH yasya tisraH catasraH / sa bhavati puNyabhAgI rAjAdInAmapi namanIyaH // kaniSThikA aMgulIke mUlameM jisake tIna yA cAra rekhAeM hoM vaha bar3A puNyabhAgI hotA hai, rAjA Adika bhI use namaskAra karate haiM / ( 39 ) jai tAu dAhiNakare AmUlAgro vi hoi jnnpujjo| aha vAme to pacchA savvesi sevnnijiyo|| For Private and Personal Use Only
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir karalakkhaNaM yadi tAH dakSiNakare AmUlataH api bhavanti janapUjyaH / atha vAme tatpazcAtsarveSAM sevanIyaH ( sevakaH ) // yadi ye rekhAe~ dAhine hAthameM hoM to prArambhase hI loga usakI pUjA kareM aura yadi bAyeM hAthameM hoM to pIche arthAt bur3hApemeM saba loga usakI sevA kreN| vratarekhAphalaviSaye gAthAjiTThApraNAmitrANaM majhAyo NiggayAu vayarehA / tammUle jAzro puNa tAzro iha dhmmrehaashro|| jyeSThAnAmikayoH madhye nirgatA. vratarekhAH / tanmUle yAH punaH tAH iha dharmarekhAH // jyeSThA aura anAmikAke bIcase nikalane vAlI 'vratarekhAe~ kahalAtI haiM, tathA jo unake mUla meM prakaTa hotI haiM ve 'dharmarekhAe~' kahalAtI haiN| ( 41 ) mArgaNarekhAtAsuvari tiritthA jA sA puNa maggattaNe bhave rehA / apphuDiApallavadIharAhiM so ceva tattha thiro|| tasyAH upari tiryavasthA yA sA punaH mArgatvena bhavet rekhA / asphuTitApallavitadIrghAbhiH sa eva tatra sthiraH // dhamarekhAke Upara jo tirachI rekhA ho vaha 'mArgaNa' arthAt khoja karane vAle kI sUcaka rekhA hai / jisake yaha asphuTita, apallavita aura dIrgha ho vaha usI kAryameM sthira rhe| ( 42 ) kularehAe uvari mUlammi paesiNIi jA rhaa| gurudevasamaraNaM tassa sA vi Nidesai purisassa // __ kularekhAyAH upari mUle pradezinyAH' yA rekhA / gurudevasmaraNaM tasya sApi nirdizati puruSasya // 42-1 pratau 'pravezinI' iti pAThaH / For Private and Personal Use Only
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir karalakkhaNaM kula rekhAke Upara, pradezinIke mUlameM, jo rekhA ho vaha usa puruSake guru aura devatAkA smaraNa rahegA yaha batalAtI hai / ( 43 ) aGgali-aGguSThAgrasthabhramarANAM phalamaMguliaMguThuvariM havaMti bhamarAu daahinnaavttaa| dhaNabhAgI jaNapujjo dhammamaI buddhimaMto a|| aGgulyaGguSThopari bhavanti bhramarAH dakSiNAvartAH / dhanabhAgI janapUjyaH dharmaratiH buddhimAn ca // a~guliyoM aura aMgUTheke Upara jisake dAhinI ora ghUmane vAlI bhauMrI ho vaha dhanakA bhoga karanevAlA, logoMmeM pUjya, dharmameM mati rakhane vAlA aura buddhimAn hove| ( 44 ) pAvai pacchA sukkhaM pacchimamuhasaMThie suNaha saMkhe / abhaMtarANaNe puNa hohIsi NiraMtaraM sokkhaM // prApnoti pazcAt saukhyaM pazcimamukhasaMsthitaH zRNu zaGkhaH / abhyaMtarAnane punaH bhaviSyati nirantaraM saukhyam // yadi aMguliyoM aura aMgUThepara pazcimamukha sthita zaMkha ho to bur3hApemeM sukha mile aura yadi zaMkhakA mukha bhItara ko ho to niraMtara sukha mile / ___( 45 ) nakhAnAM phalammajjhuNNayA ya soNA apphuDiyA jassa huti krnnhraa| so rAyA dhaNavaMto vijjAhivaI pasiddho a|| madhyonnatAH ca zroNA asphuTitAH yasya bhavanti karanakhAH / sa rAjA dhanavAn vidyAdhipatiH prasiddhazca // jisake hAthake nakha bIcameM uThe hue, lAla aura asphuTita hoM vaha rAjA hoya, dhanavAn hoya, vidyAvAn hoya aura prasiddha hoya / For Private and Personal Use Only
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir karalakkhaNaM varAhamihirane nakhoMke svarUpakA phala isa prakAra batAyA hai-jinake nakha tuSake samAna ( arthAt dhAnake valkalake samAna bahurekhAyukta aura rUkhe ) hoM ve napuMsaka hote haiM, jinake capaTe aura phaTe hoM ve dhanahIna, jinake bure vivarNa ( AbhA rahita ) hoM ve paramukhApekSI tathA jinake tAmravarNa hoM ve senApati hote haiM / ( bRhatsaMhitA 67, 41) ( 46 ) matsyAdiphalaviSaye gAthAsaptakam - bAhiramuhasaMThANe macchapaye' mInase (?) phalaM hoi| abhaMtarANaNe puNa hohatti NiraMtaraM sukkhaM // bahirmukhasaMsthAne matsyapade mInase (1) phalaM bhavati / abhyantarAnane punaH bhaviSyati nirantaraM saukhyam // yadi bAharako mukha kiye hue machalIkA cihna ho to bur3hApemeM (1) phala de aura yadi bhItarako mukhavAlI machalI ho to nirantara sukha hove / ( 47 ) vrpumsNkhsttiybhdaasnnkuNkumtthibhykuNbhN| vasahagayachattacAmara dIsahai vajjaM ca magaraM ca // varapadmazaGkhasvastikabhadrAsanakuGkumajalakumbhAH / vRSabhagajachatracAmarANi dRzyate vajraM ca makarazca / / ( 48 ) toraNa-vimANa-keU jassee hoMti karayale pyddaa| tassa puNa rajjalAho hohI acireNa kAleNa // toraNavimAnaketavaH yasya ete bhavanti karatale prakaTAH / tasya punaH rAjyalAbhaH bhavati acireNa kAlena // zreSTha padma, zaMkha, svastika, bhadrAsana, kuMkuma, jalakuMbha, baila, gaja, chatra, cAmara, vajra, magara, toraNa, vimAna aura ketu ye jisake karatalameM dikhAyI par3eM use bahuta zIghra rAjya mile| 46-1 pratau 'saMThANayammi macchapaya' iti pAThaH / 44-1 pratau 'vajjamagaraM ca' iti paatthH| For Private and Personal Use Only
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org karalakkhaNaM ( 49 ) pAnaM kuMte sobhaggabhoyalAhaM ca / macche dAmeNa juvala siMhe seAvaI hoi // matsyena annapAnaM kuntena saubhAgyaM bhogalAbhaM ca / dAmnA RjubalitvaM siMhe senApatiH bhavati // machalI annapAna milatA hai, kunta arthAt bhAlese saubhAgya aura bhogoMkA lAbha, mAlAse khUba bala tathA siMhase senApati hotA hai / ( 50 ) hoi dhaNaM dharaNaM va a A vasahe vi satthae sukkhaM / cakkeNa hoi varasara saravatthe icchayA bhoyA // Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bhavati dhanaM dhAnyamapi ca AjJA vRSabhe'pi svastikaiH saukhyam / cakreNa bhavati varazrIH zrIvatse IpsitAH bhogAH // baila ke cihna se dhana-dhAnya aura AjJA ( hukUmata ) milate haiM / svastika se sukha, cakra se uttama lakSmI aura zrIvatsase icchita bhoga / ( 51 ) rajAbhise paTTe pAvas bhaddAsaNaM bhave jassa / pAvai aAMtasokkhaM gayacAmaravajjubattehiM // ; varAhamihira ke anusAra vajrAkAra rekhAoMse manuSya dhanI hotA hai; mInapucchase vidyAvAn zaMkha, chatra, zivikA, gaja, azva aura padmAkAra rekhAoMse rAjA ; kalaza, mRNAla, patAkA, aMkuzAkAra rekhAoMse aizvaryavAn ; cakra, asi, parazu, tomara, zakti, dhanuSa aura kuntake AkAravAlI rekhAoM se senApati ; UkhalAkArase yajvAna; makara, dhvajA, koSThAgArake AkAra se mahAdhanI vedIsadRzase agnihotrI aura vApI, devakulAdi trikoNAkAra rekhAoMse dharmavAn hotA hai / ( bRhatsaMhitA 67, 44-48 ) rAjyAbhiSekapaTTa N prApnoti bhadrAsanaM bhaved yasya / prApnoti anantasaukhyaM gajacAmaravajrachatraiH // 17 jisake bhadrAsanakA cihna ho vaha rAjyAbhiSekapaTTa pAve; tathA gaja, cAmara, vajra aura chatra cihnoMse ananta sukha pAve | 3 For Private and Personal Use Only
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir karalakkhaNaM mayareNa sahassadhaNaM paume puNa lakkhadhaNavaI hoi| saMkheNa dahakoDivaI cakkaNa NihIsaro hoi // makareNa sahasradhanaM padmana punaH lakSadhanapatiH bhavati / zavena dazakoTIpatiH cakreNa nidhIzvaraH bhavati / magarase hajAroMkA dhana mile ; tathA padmase lAkhoMkA dhanapati hoya / zaMkhase daza karoDakA svAmI hoya aura cakrase nidhIzvara ho jAya / ___jaghanyaphalaviSaye gAthAdvayamkAgapayaM ca sulihiaM karassa majjhammi dIsae jassa / khippaM so dhaNamAi puNo vi NAsai khaNe davvaM // kAkapadaM ca sulikhitaM karasya madhye dRzyate yasya / kSipraM sa dhanamarjayati punarapi nAzayati kSaNe dravyam / jisake hAthake bIca spaSTa 'kAkapada' likhA dikhatA ho vaha jaldI dhana kamAyegA aura phira jaldI hI gmaayegaa| hu~ti dhaNA vi hu adhaNA bahurehArehiehiM hatthehiM / AliakarA maNussA parapIDaparAyaNA huti|| ___bhavanti dhanAH api khalaM adhanAH bahurekhArekhitaiH hastaiH / arekhAkarA manuSyAH parapIDAparAyaNAH bhavanti / bahurekhAvAle hAthoMse dhanI bhI nidhana ho jAte haiM; tathA jinake hAthameM rekhAeM nahIM haiM ve manuSya dUsaroMko pIDA denemeM tatpara rahate haiM / phuDiyA pagUDhaguppA virlNgulivismpbvsNpnnnnaa| NimmaMsA kaThiNatalA ee parakammakarA hoMti // sphuTitAH pragUDhagulmAH viralAGguliviSamaparvasampannAH / nirmAsA kaThinatalAH ete parakarmakarAH bhavanti // 54. 1 pratau 'sphuTaM' iti paatthH| For Private and Personal Use Only
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org karalakkhaNaM jo hAtha phaile phaTe hoM, jinake gulma khUba gaThe hue hoM, aMguliyAM viralI aura viSamaparva ho, jo bahuta mAMsavAle na hoM aura jinakA taluA kar3A ho ve hAtha dUsaroMke kArya karanevAle (arthAt paropakArI yA naukarI karanevAle) hote haiN| dhanAdirekhAviSayesUI aggisihA vA satti vA sirI bhajae jassa / dhaNasAurehaM tArisayaM Nidise tassa // sUcI amizikhA vA zaktiH vA zrI: bhajyate yasya / dhanavaMzaAyurekhAbhiH tAdRzaM nirdizet' tasya // sUcI yA agnizikhA yA zakti yA zrI jisake hAthameM vibhAjita par3I ho usakI dhana, vaMza aura AyukI rekhAe~ usI anusAra phala batAtI haiN| ( 57 ) dhanaviSayejiarehAu kularehamAgayA jassa hoi akhNddaa| rehA apphuDiyA se dhaNavuDDI hoi purisassa // jIvarekhA kularekhAmAgatA yasya bhavati akhaNDA / rekhA asphuTitA tasya dhanavRddhiH bhavati puruSasya // jisakI jIvarekhA kularekhAse A milI ho aura akhaMDa ho, tathA rekhA phUTI na ho, usa puruSake dhanavRddhi hotI hai / ( 58 ) sAmAnyahastarekhAphalamvarapaumapattasarisA acchiNNA maMsalA ya sNpunnnnaa| sasaNiddharattarehA dhaNakaNagapaDicchiA hatthA // varapadmapatrasadRzAH acchinnAH mAMsalAH ca sampUrNA / sasnigdharaktarekhA dhanakanakapratIpsakAH hastAH // jo hAtha uttama kamalapatrake samAna, acchinna, cikane, saMpUrNa tathA cikanI aura lAla rekhAoM vAle hoM ve dhAnya aura suvarNake grAhaka hote haiN| 56. 1 pratau 'nirdizati' iti paatthH| 57.1 pratau 'jialohA' iti paatthH| 2. pratau 'asphuTitAH' iti paatthH| For Private and Personal Use Only
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir karalakkhaNaM ( 59 ) pUti pANirehA NiddhA jA hoti pumsNkaasaa| akkhaMDAMjaliNiddhA acchiNNA komalA jassa // pUjayanti pANirekhAH snigdhAH yAH bhavanti padmasaGkAzAH / akhaNDAJjalisnigdhAH acchinnAH komalAH yasya // jisakI hastarekhAe~ kamalake samAna snigdha, akhaMDa, acchinna aura komala hotI haiM, ve pUjI jAtI haiN| vAcanAcAryAdipadasUcikA gAthAso havai vAyaNArI kaNiTThiyAhiDimAgayA javA jassa / ujjhAu aNamitrAe jiTTAhiTThAyato suurii|| sa bhavati vAcanAcAryaH kaniSThikAdhaH AgatAH yavAH yasya / upAdhyAyaH anAmikayA jyeSThAdhaH AyataH sUriH / jisakI kaniSThikAke nIce yava nikala Aye hoM yaha vAcanAcArya hotA hai, anAmikAke nIce yava nikalanese upAdhyAya aura jyeSThAke nIce yava nikalanese sUri hotA hai| ( 61 ) iya karalakkhaNameyaM samAso daMsinaM jaijaNassa / puvvAyariehiM NaraM parikkhiUNaM vayaM dijjaa|| iti karalakSaNametat samAsataH darzitaM yatijanasya / pUrvAcAryaiH naraM parIkSya vrataM dIyeta // isa prakAra pUrvAcAryoMne yatiyoMko karalakSaNa, saMkSepameM, batAye haiN| inake dvArA manuSyakI parIkSA karake vrata denA cAhiye / iti karalakSaNam / * iti sAmudrazAstraM samAptam * For Private and Personal Use Only
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir pAribhASika zabdAnukramaNikA caka 50, 52 cAmara 47, 51 corita dhana 25 chatra 47, 51 chinna 15 akhaMDa 17, 22, 31 agnizikhA 56 acchinna 17, 58, 59 anAmikA 4, 19, 40, 60 apallava 17, 41 abhyantarAnana 44, 46 arthakarI 18 arthakSaya 33 asphuTita 17, 22, 41, 45, 57 aMguli 5, 20, 43 aMguSTha 13, 26, 28, 29, 31, 32, 34, 35, 43 aMtaraghana 4, 5 A AcArya 16 Ayata 17 Ayu 12, 56 jIva rekhA 57 jyeSThA 40, 60 tanurekhA 28 tiryasthA 41 toraNa 48 - dakSiNAvarta 43 dAma 49 dArikA 29, 30 dIrgha 41 ctor Izvara 10 . upAdhyAya 60 45 dhana 12, 24, 25, 56 / dhana vyaya 24 dhanezvara 11, 27, 52 dharmarekhA 40 UrdhvarekhA 12, 17 is nakha 45 nirmAsa 55 niviNNa 25 nIti 24 nIla 23, 25 kaniSThikA 5, 21, 60 karalakSaNa 1, 61 kAkapada 34, 53 kANaMguli 22, 36, 38 kula 12, 14, 57 kularekhA 42 kuMkuma 47 kunta 49 kumbha 47 kedAra 32, 33 komala 59 kroDapati 52 padma 47, 52, 57, 58, 59 parikSipta 9, 10, 11, 26, 27 parva 6, 55 pallavita 23, 24 pazcAt 39, 44 pazcima kAla 34 pazcima mukha 44 pradezinI 4, 13, 14, 21, 22, 42 pArthiva 9, 26 prANarekhA 59 gaja 47, 51 gurudevasmaraNa 42 gulma 55 For Private and Personal Use Only
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 22 putra 29 pUrvakarma 12 pUrvAcArya 61 bahirmukha 46 baMdhana 25, 33 baMdhu 14 vAcanAcArya 60 vicchinnA 23, 24 vidyA 12 vipra 18 vibhava 20 vimAna 48 viralA 23, 24 viralAMguli 55 vivarNa 23, 25 viSamA 23, 24, 55 vijJAna 13 vedakarI 18 vaizya 18 bhaginI 28 bhadrAsana 47, 51 bhramara 43 bhrAtA 28 bhinna 15 za makara 47, 52 maNibaMdha 7, 9, 10, 11, 13, 14, 16, 19 matsya 49 madhupiMgala 8 madhyamA 4, 16 mahAduHkha 24 mArgatva 41 mAMsala 58 mIna 46 mUla 40 zakti 56 zaMkha 47,52 zAstra 13 zUdra 18 zUnya 37 zUla 34 zrI 56 zrIvatsa 50 zreSThI 11, 20 yati 61 yava 26, 31, 35, 60 yava mAlA 9, 10, 11, 27 rakta8,58 rAjamaMtrI 10 rAjya 32 rAjyakarI 18 rUkSa 23, 25 rekhAtrika 12 samatvamUla 8. samAsa 6 saMpUrNa 58 siMha 49 sukhakarI 18 sUcI 56 sUri 60 sUkSma 8 soNa 45 svastika 47, 50 sphATita 37 snigdha 58, 59 sphuTita 23, 25, 37, 55 sthUla rekhA 28 harita 23, 25 lakSaNa 3 lakSapati 52 vajra 47, 51 vaMza 15, 56 vrata 61 vratarekhA 40 vRSabha 47, 50 Ap kSatriya 9, 18, 26, 32 For Private and Personal Use Only
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bhAratIya jJAnapITha kAzI ke prakAzana [prAkRta grantha] 1 mahAbandha-(mahAdhavala siddhAnta zAstra) prathama bhAga / hindI TIkA sahita / pakkI jilda / kavara para bAhubali kA sundara citra / dvAdazAGga se sAkSAt sambandha rakhane vAlI, bhagavaMta bhUtabali kI saiddhAntika kRti, jisakI samAja sadiyoM se pratIkSA kara rahA thA / saM0-60 sumerucandra divAkara zAstrI / grantha sAija ke pR0 450 / mUlya 12) 2 karalakkhaNa--(sAmudrika zAstra ) hindI anuvAda sahita / hastarekhA vijJAna kA navIna grantha / sampAdaka-pro0 praphullacandra modI ema0 e0, amarAvatI / grantha sAija ke pR0 40 / mUlya 1) [ saMskuta grantha ] 3 madanaparAjaya-kavi nAgadeva viracita (mUla saMskRta) bhASAnuvAda tathA vistRta prastAvanA sahita / jinadeva ke kAma ke parAjaya kA sarasa rUpaka / svAdhyAya ke yogya / sampAdaka aura anuvAdaka-paM0 rAjakumAra jI sAhityAcArya / grantha sAija ke pR0 230 / mUlya 8). [hindI grantha ] 4 jainazAsana-jainadharma kA paricaya tathA vivecana karane vAlI sundara racanA / hindU vizvavidyAlaya ke jaina rilIjana ke epha0 e0 ke pAThyakrama meM nirdhArita / kavarapara mahAvIra svAmI kA tiraMgA citra / lekhaka-t0 sumerucandra divAkara zAstrI / pR0 420 / mUlya 4/-) 5 hindI jaina sAhitya kA sakSipta itihAsa-hindI jaina sAhitya kA itihAsa tathA paricaya | lekhaka-kAmatA prasAda jaina | pR0 288 / mUlya 2||-) 6 aAdhunika jaina kavi-vartamAna kaviyoM kA kalAtmaka paricaya aura sundara racanAe~ / saM0 ramA jaina | . pR0 296 / mUlya 3 / / ) 7 muktidUta-aJjanA-pavanaJjaya kA puNya caritra (paurANika romAMsa) lekhaka-vIrendrakumAra jaina. ema. e. / lekhaka ne isa upanyAsa meM apanI AtmA ur3ela dI hai| pR0 340 / mUlya 4|||) 8 do hajAra varSa purAnI kahAniyA~-( jaina kahAniyA~ ) lekhaka-DA. jagadIzacandra jaina, ema. e. pI-eca. DI. | pR0 212 / vyAkhyAna tathA pravacanoM meM udAharaNa dene yogya / mUlya 3). 6 pathacihna-(hindI sAhitya kI anupama pustaka ) smRti-rekhAe~ aura nibandha / lekhaka-suprasiddha sAhityika zrI zAntipriya dvivedI / pR0 128 / mU0 2) 10 pAzcAttya tarkazAstra-(pahalA bhAga) epha. e. ke lAjika ke pAThyakrama kI pustaka / lekhaka bhikSa jagadIza jI kAzyapa, ema. e., pAli adhyApaka hindU vizvavidyAlaya kAzI / pR0384 / mUlya 4||) 21 jaina bhaugolika sAmagrI aura jainadharma kA prasAra-prAcIna jaina nagaroM kI prAmANika khoja / lekhaka-DaoN. jagadIzacandra jaina ema. e., pI-eca. DI. baMbaI | pR0 40 / mUlya |) 12 kundakundAcArya ke tIna ratna-lekhaka zrI gopAladAsajI pttel| anuvAdaka-paM0 zobhAcandrajI bhArila nyAyatIrtha, vyAvara | pR0 160 / mUlya 2) / For Private and Personal Use Only
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir disambara san 1947 taka prakAzita hone vAle grantha 12 nyAyavinizcaya vivaraNa prathama bhAga tathA nyAyavinizcaya vivaraNa dvitIya bhAga saTippaNa, prastAvanA Adi sahita / akalaGka deva ke nyAyavinizcaya para vAdirAjasUri kI vistRta TIkA / sampAdaka-paM0 mahendrakumAra nyAyAcArya / / 3 tattvArthavRtti-zrutasAgara sUri viracita / hindI sAra sahita / sampAdaka-paM0 mahendrakumAra nyAyAcArya / 4 kannaDa prAntIya tADapatrIya grantha sUcI-(hindI) mUDabidrI ke jainamaTha, jainabhavana, siddhAnta vasadi tathA anya phuTakara granthabhaNDAra, kArakala aura aliyUra ke alabhya tADapatrIya granthoM kA savivaraNa pricy| pratyeka mandira meM tathA zAstrabhaNDAra meM virAjamAna karane yogya / sampAdaka-40 ke0 bhujabalI zAstrI, mUDabidrI / - pracArArtha pustaka maMgAnevAle mahAnubhAvoMko vizeSa suvidhA / bhAratIya jJAnapITha kAzI, durgAkuNDa, bnaars| For Private and Personal Use Only
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bhAratIya jJAnapITha, kAzI hindI prakAzana 1 muktidUta (eka paurANika romAMsa) 4m) 2 do hajAra varSa purAnI kahAniyA~ (prAcIna Agama graMthoM se) 3 pathacihna (smRti rekhAe~ aura nibandha) 2) 4 Adhunika jaina kavi3 // ) 5 hindI jaina sAhitya kA saMkSipta itihAsa 2 // 6 jainazAsana 4/-) kundakundAcArya ke tIna ratna (paMcAstikAya pravacanasAra aura samayasAra kA viSaya paricaya) pAzcAtya tarka-zAstra prathama bhAga 4 // ) 2) DaDaDa-SSC-SSC- SSCPSIA For Private and Personal Use Only
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir Codication Cards 201 6 - bhAratIya jJAnapITha, kAzI uddezya jJAnakI vilupta, anupalabdha aura aprakAzita sAmagrIkA anusandhAna aura prakAzana tathA lokahita-kArI maulika sAhitya kA nirmANa AratAya EiLI vAtapAla BY-kAzI R850 BHARATIYA JNANAP AJNANA PITHI944 adhyakSA saMsthApaka seTha zAntiprasAda jaina zrImatI ramA jaina 'iitkmu - mtmvutunrutuNdi For Private and Personal Use Only