Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ bIsavAM pravacana gozAlakaH eka asvIkRta tIrthaMkara For Private Personal Use Only
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ MAHARAN prazna-sAra makkhalI gozAla ke jIvana para prakAza DAlane kI kRpA kreN| mahAvIra kA azaraNa-upadeza aura unakA ziSyoM ko dIkSA denA inameM kyA aMtarvirodha nahIM hai? azaraNa-bhAva aura asahAya-bhAva meM kyA bheda hai? EENNER 20 2010_03
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1 halA praznaH makkhalI gozAlaka ke jIvana ke cUMki usane koI darzana nahIM banAyA, isIlie usakI koI 1 aneka prasaMga jaina zAstroM meM milate haiM, lekina paraMparA nahIM bana skii| loga to surakSA cAhate haiN| loga to koI unakA ullekha kisI Adara ke sAtha nahIM kiyA siddhAMta cAhate haiN| satya kI kisako ciMtA hai? loga cAhate haiM, gayA hai| gozAlaka ko ve kalahapriya aura uddhata kahane ke sAtha koI siddhAMta hAtha meM A jAe, jisase hama jIvana ke ulajhAva ko hI sAtha vilakSaNa bhI batAte haiN| Apa to usakA nAma Adara ke kisI bhAMti sulajhA leN| sulajhe, na sulajhe, hameM bharosA A jAe sAtha lete haiN| kyA gozAlaka kA apanA koI darzana thA? aura ki sulajha gayA, to hama nizcita ho jaaeN| raMparA ke mara jAne se jainiyoM ne usake sAtha loga apanI ciMtA miTAnA cAhate haiN| isalie gozAlaka jaise anyAya kiyA? isa para kucha prakAza DAlane kI kRpA kreN| | vyakti logoM ko prItikara nahIM lgte| kyoMki ve tumhArI ciMtA | miTAne kA koI upAya nahIM krte| ve to tumase kahate haiM, tumhArI naka kA nizcita hI eka jIvana-daSTikoNa thaa| darzana ciMtA hI vyartha hai| ve kahate haiM. hala koI nahIM hai. ciMtita honA kahanA use ucita nahIM, kyoMki zAstrabaddha, sUtrabaddha jIvana- vyartha hai, yaha samajha lo| basa itanA kAphI hai| praNAlI banAne meM usakA koI bharosA nahIM thaa| usakI dRSTi yahI | hama prazna pUchate haiM, hama uttara kI apekSA karate haiN| hama kahate haiM, thI ki jIvana itanA bar3A rahasya hai ki darzana meM samA sake yaha | saMsAra kisane banAyA? yaha prazna hamAre bhItara kAMTe kI taraha saMbhava nahIM hai; jIvana kA koI darzana ho sakatA hai, yaha saMbhava cubhatA hai| koI kaha detA hai, Izvara ne bnaayaa| yadyapi kucha hala nahIM hai| nahIM hotaa| kyA hala hogA? koI aMtara nahIM pdd'taa| isalie sabhI darzana kisI na kisI rUpa meM manuSya kI phira agara tuma pUchanA cAho to pUcha sakate ho, Izvara ko kalpanAeM haiM aura jabardastI jIvana ke Upara Aropita kie jAte | kisane banAyA? lekina eka taraha kI rAhata milatI hai ki haiN| jIvana bar3A hai, zabda bar3e choTe haiN| satya bahuta bar3A hai, siddhAMta clo...| vaha jo eka bhItara kAMTe kI taraha cubhatA prazna thA, bahuta choTe haiN| satya ko phAMsI laga jAtI hai siddhAMtoM meM DAlane hala huaa| Izvara ne bnaayaa| se| zabdoM meM samAne kI ceSTA meM hI virATa satya mara jAtA hai| gozAlaka jaise vyakti, jaba tuma unase pUcho, jagata kisane isalie makkhalI gozAla dArzanika to nahIM hai| koI paraMparA banAyA, to kaMdhA bicakA dete haiN| ve kahate haiM, hameM nahIM mAlUma banAnevAlA bhI nahIM hai| para usakI eka jIvana-dRSTi hai| darzana aura kisI ko nahIM maaluum| isa pharka ko smjhnaa| maiM usa nahIM kahatA, sirpha jIvana-dRSTi hai| aura jIvana-dRSTi duniyA meM tIna taraha ke loga haiN| eka, jo kahate haiM, Izvara ne usakI bar3I bahumUlya hai, samajhane jaisI hai| banAyA; hameM mAlUma hai| dUsare, jo kahate haiM, Izvara ne nahIM 393 ___JainEducation International 2010_03
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ jina sUtra bhAga: 2 banAyA; hameM mAlUma hai| lekina una donoM meM eka bAta samAna hai| ki jAnate haiN| jainoM kA jo sabase bar3A Agraha hai, vaha khayAla meM donoM kahate haiM, hameM mAlUma hai| rkho| vaha hai ki jaina sAdhanA-paddhati se gujarakara jo vyakti gozAlaka kahatA hai, kisako patA? kauna jAnatA hai? kaise parama sthiti ko pahuMcatA hai, vaha sarvajJa ho jAtA hai| yaha jainoM kA koI jAna sakatA hai? itanA nizcita hai, kabhI agara banAyA ho sarvAdhika mahatvapUrNa siddhAMta hai-srvjny| kisI ne, to hama to maujUda na the| kyoMki hama to banAne ke bAda to gozAlaka se ThIka bilakula viparIta ho gaI baat| hI maujUda ho sakate haiN| hama to banAye ge| hama to maujUda na the, gozAlaka kahatA hai jo jAnatA hai, vaha to jAnatA hai ki kucha bhI jaba banAyA gayA hogaa| to aba upAya kahAM hai jAnane kA, ki nahIM jaantaa| gozAlaka se sukarAta kI dostI bana jAtI hai| kisane banAyA? aura agara kisI ne banAyA to jisane banAyA gozAlaka se sArca aura kAmU kI aura kAphkA kI dostI bhI bana vaha to maujUda hI rahA hogA banAne ke phle| to kucha to thA hii| jAtI hai| nItse bhI gozAlaka ke pAsa baiThatA to maitrI anubhava prazna hala nahIM hotaa| banAnevAle ko kisane banAyA? krtaa| lekina jaina to kaise maitrI anubhava kara sakate haiM? yaha to gozAlaka kahatA hai, uttara nahIM hai, prazna vyartha hai| prazna nirarthaka | unase ThIka viparIta hai| hai| tuma kRpA karo aura prazna ko gira jAne do| tuma jarA dekho ki jainoM kA to Agraha yahI hai ki jaba koI vyakti parama tumane eka aisA prazna pUcha liyA hai, jisake kAraNa tuma jhaMjhaTa meM jAgarUkatA ko upalabdha hotA hai to vaha sarvajJa ho jAtA hai| saba pdd'oge| yA to Astika bana jAoge yA nAstika bana jaaoge| jAnatA hai| tInoM kAla jAnatA hai| jo huA, vaha jAnatA hai| jo donoM hAlata meM tuma jIvana ke virATa ko iMkAra kara doge| donoM | ho rahA hai, vaha jAnatA hai| jo hogA, vaha jAnatA hai| usake lie hAlata meM jIvana kA rahasya TUTa jaaegaa| tuma bIca meM siddhAMta kI kucha bhI ajJAta nahIM raha jaataa| eka dIvAla khar3I kara loge| donoM hAlata meM tuma apane ajJAna isakA artha huA ki jo vyakti jainoM ke hisAba se samAdhi ko ko chipA loge| upalabdha hotA hai, usake lie kucha rahasya nahIM raha jaataa| saba gozAlaka kahatA hai, kucha patA nahIM banAyA, nahIM banAyA! | rahasya khula gyaa| pothI pUrI kholakara dekha lI, par3ha lii|| saca to yaha hai, yaha bhI pakkA nahIM hai ki hai bhI? ho sakatA hai | gozAlaka kahatA hai, pothI kA pahalA pATha hI par3hanA asaMbhava sapanA hI ho| hai| pothI khulatI hI nhiiN| isameM pahalI lakIra ka, kha, ga bhI to gozAlaka koI darzana nahIM detA, eka dRSTi detA hai| uttara | samajha meM nahIM aate| to sarvajJa kA dAvA to vyartha hai| sarvajJatA to dekhane kI eka samajha detA hai| isalie paraMparA ho nahIM sktii| yahAM to hama usI ko jAnanevAlA kaheMge, jisane nahIM bnii| aura aise vyakti ke pIche kaise anuyAyI ikaTThe hoM? | jAna liyA ki kucha jAnane kA upAya nahIM hai| hAM, kucha loga gozAlaka jiMdA thA to ikaTThe ho gae the| vaha cUMki yaha sarvajJatA se bilakula viparIta dRSTi thI, jaina bar3e usake vyaktitva kI garimA rahI hogii| usake uttara to the hI nahIM nArAja hue| jaina jitane nArAja gozAlaka se hue, kisI se bhI kuch| kucha himmatavara loga usake sAtha ho lie hoNge| lekina | nahIM hue| vaha camatkAra rahA hogA usake apane hone kA; jisako karizmA isase eka bAta to yaha bhI siddha hotI hai ki mahAvIra ke sAmane. kahate haiN| vaha usakA prasAda rahA hogaa| | vizeSa kara mahAvIra ke anuyAyiyoM ke sAmane jo sabase bar3A isalie jaina zAstra virodha bhI karate haiM aura use vilakSaNa bhI pratidvaMdvI rahA hogA vaha gozAlaka thaa| aura bhI bar3e vicAraka kahate haiN| vilakSaNa to puruSa thA hii| kyoMki binA siddhAMta ke, maujUda the| bauddha graMthoM meM chaha vicArakoM ke nAma ullekha kie gae binA uttara die agara loga AkarSita ho gae the to AdamI meM kucha haiM-ajita kezakaMbala, pUrNakAzyapa, prabuddha kAtyAyana, saMjaya jAdU to thA hii| vaha jAdU bauddhika nahIM thA, vaha jAdU vyaktitva velaTThIputta, makkhalI gozAla aura nigaMThanAtha putt| nigaMThanAtha kA thA, astitva kA thaa| putta mahAvIra kA nAma hai| lekina inameM se kisI kA bhI virodha jaina zAstra usake virodha meM haiM, kyoMki jaina zAstra to jAnate haiM jaina zAstroM meM nahIM hai| sirpha gozAlaka kA virodha hai| . 394 2010_03
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ gozAlakaH eka asvIkRta tIrthaMkara to eka bAta to nizcita hai ki gozAlaka ThIka viparIta dhruva kI caritra kA artha ThIka se samajha lenaa| caritra kA artha hotA hai: bhAMti mahAvIra ke sAmane khar3A huA hogaa| dAvA bhI usakA hai ki abhyAsajanya jIvana kI shailii| eka AdamI ceSTA kara-karake, kucha jAnA nahIM jA sktaa| ajJAna kA itanA bar3A samarthaka kabhI ceSTA kara-karake roja pAMca baje subaha brahmamuhUrta meM uTha AtA hai| koI huA hI nhiiN| to jainoM ko sabase jyAdA kaSTa isa AdamI abhyAsa banA letA hai| aisA jar3a abhyAsa banA letA hai ki kisI se rahA hogaa| isako jaina kahate haiM, udaMDa, kalahapriya, vivaadii| dina agara par3A bhI rahanA cAhe bistara para, to bhI par3A nahIM raha yaha jainoM kI vyAkhyA hai| yaha kahalapriya jainoM ko mAlUma huA sktaa| purAnI Adata use uThAkara khar3Akara detI hai| hogaa| kyoMki jaina dAvA kara rahe the ki hamArA guru sarvajJa hai| isakA artha huA ki caritra kevala abhyAsa hai, Adata hai| jo aura yaha AdamI kaha rahA thA sarvajJa? alpajJa honA bhI saMbhava vyakti bodhapUrvaka jItA hai, vaha caritra se nahIM jItA, vaha bodha se nahIM, ajJa honA bhI saMbhava nhiiN| jItA hai| Adata se nahIM jItA, sahajatA se jItA hai| Aja subaha _ aura isakI bAta meM vajana hai| isakI bAta meM gaharAI hai| to yaha | agara uThane kA lagatA hai use, Aja kA brahmamuhUrta agara use vivAdI mAlUma par3A hogaa| yaha uiMDa mAlUma par3A hogaa| lekina | jagAtA hai to jagatA hai| lekina Aja kI ghar3I agara sone jaisI sAtha-sAtha unheM svIkAra to karanA hI par3A ki isake pAsa lagatI hai to sotA hai| vicakSaNa pratibhA hai| pratipala cIjeM badalatI rahatI haiN| kabhI koI svastha hai, kabhI pratibhA to thii| binA siddhAMta ke loga AkarSita hue| aura asvastha hai| kabhI varSA hai, kabhI zIta hai, kabhI tApa hai| kabhI isa AdamI ke pAsa koI caritra bhI nahIM thaa| yaha bhI thor3A soca koI javAna hai, kabhI koI bUr3hA hai| kabhI koI rAta dera se soyA lene jaisA hai| | hai, kabhI koI jaldI soyA hai| kabhI dina meM bahuta zrama kiyA aura gozAlaka ke pAsa koI lokamAnya caritra nahIM thA ki koI kaha jyAdA sone kI jarUrata hai| aura kabhI dina meM utanA zrama nahIM sake ki isa AdamI kI jIvana-vyavasthA anuzAsana kI hai, kiyA, kama sone se cala jaaegaa| satya kI hai, ahiMsA kI hai, yoga kI hai, dhyAna kI hai; aisA kahane to jo vyakti bodha se jItA hai, vaha to pratipala taya karatA hai kA bhI koI kAraNa nahIM thaa| jisako hama caritrahIna kaheM, aisA ki kaise jiiuuN| jInA pratipala taya hotA hai| jo vyakti Adata se vyakti hai goshaalk| jItA hai, vaha pratipala taya nahIM krtaa| taya to usane sadA ke lie lekina tuma samajha sakate ho, Adhunika yuga meM manovijJAna ne kara liyA hai| usane to lakIra khIMca dI hai caritra kii| aba eka bar3I UMcI khoja kI hai, bar3I gaharI khoja kI hai ki jo isa usakA anugamana karanA hai| vilhema reka kahatA hai ki caritravAna jagata meM sarvAdhika caritravAna loga hote haiM, ve sAdhAraNa arthoM meM vyakti--jinako hama caritravAna kahate haiM--aksara murdA caritrahIna hote haiN| jIsasa bhI caritrahIna mAlUma par3e logoM ko| vyakti haiM, jo mara cuke| aba to sirpha marI huI lAza cala rahI isIlie to sUlI lgii| sukarAta para yahI to jurma thA ki vaha hai| eka niyama jiMdA ho gayA hai, AdamI to mara cukaa| AtmA to khuda to bhraSTa hai hI, dUsaroM ko bhraSTa kara rahA hai| usakI bAteM | mara cukI, siddhAMta jiMdA ho gayA hai| prabhAvazAlI haiM aura dUsare loga bhI usakI bAtoM meM Akara bhraSTa | gozAlaka kA koI caritra nahIM hai| vilhema reka gozAlaka se ho rahe haiN| mila jAtA to tatkSaNa sira jhukAkara namaskAra krtaa| isa sadI kA eka bahuta bar3A vicAraka vilhema reka amarIkA ke jaina nArAja haiN| kyoMki jainoM kA to sArA AdhAra caritra hai. kArAgRha meM mraa| amarIkA meM use jabardastI pAgala karAra de diyA abhyaasjny| iMca-iMca hisAba bAMdhakara calanA hai| jarA-sI gyaa| kyoMki vaha kucha aisI bAteM kaha rahA thA, jo nItivAdiyoM | bhUla-cUka na ho jaae| siddhAMta se yahAM-vahAM citta na ho jaae| ke bar3e viparIta thiiN| usake buniyAdI siddhAMtoM meM eka thA, | saba samhAlakara lIka para calanA hai| isalie jaina muni se murdA jisakA gozAlaka se mela ho sakatA hai| vaha kahatA thA, caritra | AdamI tuma duniyA meM dUsarA nahIM khoja skte| vaha bilakula kevala unhIM ke pAsa hotA hai, jo murdA hote haiN| marA huA hai| usakA koI bhaviSya nahIM hai| usakA sirpha atIta ___ 2010_03
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ jina satra bhAga: 21 REATORIANDRAMA hai| jo usane tIsa.sAla pahale taya kiyA thA usI ko doharA rahA | vaha bahane ke pakSa meM thA, tairane ke pakSa meM nhiiN| saMgharSa ke pakSa meM hai| vaha punarukti hai| usake bhItara nae kA koI AvirbhAva nahIM nahIM, samarpaNa ke pakSa meN| agara gozAlaka ko krodha ho jAe to hotaa| subaha hotI hI nhiiN| eka yAMtrika punarukti hai, jo vaha vaha kahatA, krodha huaa| maiM kyA karUM? prema ho jAe to kahatA, doharAye calA jAtA hai| roja vahI karatA hai, jo kala bhI kiyA prema huaa| maiM kyA karUM? gozAlaka koI dAyitva svIkAra nahIM thA, parasoM bhI kiyA thaa| lakIra kA phakIra hai| karatA thaa| vaha kahatA thA, itane virATa meM maiM eka choTA-sA gozAlaka bar3A svataMtra hai| anuzAsanamukta, AdatazUnya kalapurjA huuN| kahAM jA rahA hai yaha virATa, mujhe patA nhiiN| kahAM se vyakti thaa| anpreddikttebl| usake bAbata kucha ghoSaNA nahIM kii| A rahA hai, mujhe patA nhiiN| kyoM mere bhItara krodha hotA hai isakA jA sakatI ki gozAlaka kala kyA kregaa| kala hI taya hogaa| bhI mujhe patA nhiiN|| kala Ane do| kSaNa-kSaNa jInevAlA thaa| __isako thor3A khayAla se samajhane kI koziza krnaa| isakA mere lie to bahuta mUlya kI bAta hai yh| gozAlaka mere lie artha huA, AdamI ke kie kucha bhI na hogaa| puruSArtha kucha bhI to mIla kA patthara hai manuSya-jAti ke itihAsa meN| isalie maiM nahIM hai| kRSNa kI gItA se mela khAegI yaha baat| kRSNa bhI yahI sammAna se usakA nAma letA huuN| mere lie to vaha utanA hI kaha rahe haiM, lekina jarA aura DhaMga se| kRSNa kahate haiM, Izvara kara mUlyavAna hai, jitane mUlyavAna mhaaviir| unase rattIbhara bhI kama | rahA hai| gozAlaka utanI bAta bhI bIca meM nahIM laataa| vaha kahatA mUlya nahIM hai| lekina anuyAyI mahAvIra kA hai, usako to bar3I hai, kahAM patA hai ki Izvara hai? kauna kara rahA hai yaha to mujhe patA ar3acana hai| nhiiN| itanA patA hai ki mere kie kucha bhI nahIM ho rahA hai| kRSNa to jaina zAstra gozAlaka ke saMbaMdha meM bar3I niMdA se bhare haiN| kahate haiM, Izvara para chor3a do| gozAlaka kahatA hai, chor3a do| aisI gAliyoM se bhare haiM ki kabhI-kabhI Azcarya hotA hai ki Izvara hai yA nahIM, mujhe patA nhiiN| lekina ise Dhone kI koI bhI ahiMsA ko mAnanevAle loga itanI gAliyAM nikAla kaise sake? jarUrata nahIM hai| saba DhonA nAsamajhI hai| karuNA, prema, ahiMsA kI bAta karanevAle loga itanI kSudratA para yaha gozAlaka kI dRSTi agara sahI ho to ahaMkAra bilakula utara kaise Ae ? gozAlaka burA bhI rahA ho to bhI ye bhale loga samApta ho jaaegaa| bacane kA upAya nahIM bcegaa| itanI gAliyAM kaise de sake? bure AdamI ko bhI itanI gAliyAM zAyada kRSNa kI gItA kA mAnanevAlA bhI kisI pIche ke denA bhale AdamI kA lakSaNa nhiiN| agara virodha thA to saiddhAMtika daravAje se ahaMkAra ko bacA le| vaha kahe ki Izvara merA upayoga virodha karake pUrA kara lete| lekina virodha bhAvAtmaka mAlUma kara rahA hai, meM upakaraNa huuN| isase bhI ahaMkAra baca sakatA hai| par3atA hai, saiddhAMtika nahIM hai| mahAvIra ke mukAbale, mahAvIra ke kyoMki mujhe upakaraNa cunA hai, tumako to nahIM cunaa| maiM hUM anuyAyiyoM ko lagA hogA, eka hI vyakti khar3A hai prakhara, jo maadhym| maiM hUM nikti| ThIka viparIta bAta kaha rahA hai : na koI caritra, na koI jnyaan| kRSNa kI bAta sunakara arjuna yaha to samajha bhI le ki calo, maiM aura isa sabase bhI kaThina bAta, para bar3I mahatvapUrNa, gozAlaka | bIca meM nahIM aataa| lekina Izvara ne mujhe cunA hai dharma-yuddha ke kA jo dRSTikoNa thA vaha thA, akrmnnytaavaad| vaha kahatA thA, | lie| to ahaMkAra nae rUpa meM khar3A hogaa| duryodhana ko to nahIM kie se kucha bhI nahIM hotaa| vaha kahatA kie se na pApa hotA hai, | cunA hai| kisI aura ko to nahIM cunA hai, arjuna ko cunA hai| na kie se paNya hotA hai| vaha kahatA thA. karanA nAsamajhI kI | paramAtmA kA hAtha arjana ke kaMdhe para hai| bAta hai| karane se kabhI kucha huA hI nahIM hai| jo honA hai, vahI | yaha bhI khataranAka ho sakatI hai baat| isakA matalaba huA, hotA hai| jo honA thA, vahI huaa| jo honA hai, vahI hogaa| vaha merI jimmevArI bhI na rahI, aura jo mujhe karanA hai vaha to maiM karUMgA parama niyativAdI thaa| vaha kahatA thA, saba ho rahA hai| hamAre | hii| aba Izvara kA samarthana aura saiMkzana bhI mila gyaa| aba kie kA kucha sAra nahIM hai, isalie jIvana se saMgharSa karane kA | Izvara bhI mere hAtha meM hai| aba maiM apanI bAta ko sahI siddha karane koI prayojana nahIM hai| ke lie Izvara kA bhI sahArA le luuNgaa| aura Izvara to mauna hai| 396 2010_03
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ gozAlaka: eka asvIkRta tIrthakara | vaha Akara kabhI kahatA nahIM ki kisako maiMne cunaa| mahAsUrya haiM, jo rAta meM tAroM kI taraha dikhAI par3ate haiN| phAsale ke mahAtmA gAMdhI ko yaha khayAla thA ki Izvara ne unheM upakaraNa kI kAraNa choTe dikhAI par3ate haiN| hamAre sUraja se karor3oM gune bar3e bhAMti canA hai| vaha gItA se hI unako sanaka savAra hii| gItA | saraja haiN| aura aba taka koI do araba saryoM kA patA cala cakA par3ha-par3hakara hI unako yaha khayAla baiTha gayA ki Izvara ne unako hai| Age bhI hoNge| yaha pRthvI hamArI to kucha bhI nahIM hai| isa cunA hai; ve mAdhyama haiN| lekina kauna siddha kara sakatA hai ki pRthvI para hama aura bhI nAkucha haiN| goDase ko Izvara ne nahIM cunA thA? goDase ko bhI yahI khayAla hai| gozAlaka yaha kahatA hai, jarA apanA anupAta to soco| phira ki vaha kara kyA sakatA hai ? Izvara ne cunA hai| aura tuma socate tuma jo karate hue mAlUma par3ate ho, vaha bhI prakRti hI tumase karA ho, jinnA ko yaha khayAla nahIM thA? rahI hai| eka strI nikalI tumhAre sAmane se aura tumhAre mana meM | kauna nirNaya karegA ki kauna vastataH canA gayA hai? yaha to vAsanA utthii| yaha vAsanA tamane uThAI? tama kaise uThAoge? Izvara ke bahAne, AdamI jo karanA cAha rahA hai, usake lie hotI na, to uThatI kaise? prakRti ne utthaaii| prakRti ne dI hI huI Izvara kI mohara le letA hai| hai| tuma paidA isa vAsanA ke sAtha hue ho| gozAlaka utanI bhI jagaha nahIM chodd'taa| gozAlaka kahatA hai, isalie gozAlaka kI dRSTi parama svIkAra kI hai| vaha kahatA koI Izvara hai, patA nhiiN| itanA taya hai ki AdamI ke puruSArtha se hai, jo hai, hai| burA to burA; bhalA to bhlaa| na yahAM hAra kA koI kucha bhI nahIM hotaa| jo hotA hai, vahI hotA hai| kabhI ho jAtA hai | upAya hai, na jIta kA koI upAya hai| gozAlaka parama bhAgyavAdI to tuma socate ho, hama jIta ge| kabhI nahIM hotA to tuma socate hai| aura majA yaha hai ki bhagavAna bhI nahIM hai gozAlaka ke vicAra ho, hama hAra ge| lekina jo honA thA, vahI hotA hai| jaba ho meN| mArksa bhI rAjI ho jAtA gozAlaka se| kyoMki vaha bhI parama jAtA hai, tuma akar3a jAte ho| jaba nahIM hotA, tuma sikur3a jAte bhAgyavAdI hai| vaha kahatA hai, bhagavAna to koI bhI nahIM hai| ho| tuma nAhaka akar3ate-sikur3ate ho| tuma nAhaka jItate-hArate lekina jagata eka niyama se cala rahA hai| usako mArksa kahatA ho| jo honA hai vahI hotA hai| | hai, itihAsa kA niym| nAma kucha bhI do| gozAlaka kahatA hai, isakA artha smjhnaa| agara yaha bAta khayAla meM baiTha jAe ki itanA taya hai AdamI nahIM calA rahA hai, cala rahA hai| jo honA hai vahI hotA hai, to tuma tatkSaNa tanAva se mukta ho ge| yaha akarmaNyatAvAda to aura bhI mahAvIra ke viparIta par3atA hai| dhyAna phalita ho jaaegaa| ahaMkAra se mukta ho ge| jaba mere kyoMki mahAvIra kA to sArA bala isa bAta para hai ki puruSArtha; kie kucha hotA hI nahIM to maiM kahAM khar3A ho sakatA hUM? kRSNa to isIlie to nAma mahAvIra hai| karo, to pA skoge| lar3oge, to kahate haiM, kama se kama tuma nimitta ho sakate ho| gozAlaka jiitoge| bahe, to ge| tairo| dhAre ke viparIta tairo| iMca-iMca kahatA hai, nimitta bhI nahIM ho skte| tuma ho hI kahAM? lar3oge to hI kisI dina phuNcoge| siddhi muphta nahIM miltii| yaha to aisA hI hai ki eka hAthI nikalatA thA, eka pula ke bar3A gahana saMgharSa karanA hai| Upara se| vajanI hAthI, purAnA jIrNa-zIrNa pula! kaMpane lagA mahAvIra gozAlaka ke virodha meM rahe hoM, aisA to mujhe mAlUma pul| eka makkhI baiThI thI hAthI ke uupr| jaba ve donoM pula pAra nahIM hotaa| mahAvIra to gozAlaka ke virodha meM nahIM ho skte| kara gae to usane kahA, beTA! makkhI ne kahA hAthI se, beTA! lekina mahAvIra kA mAnanevAlA ar3acana meM par3A hogaa| agara hamane pula ko burI taraha hilA diyaa| | mahAvIra sahI haiM to gozAlaka galata honA hI caahie| agara hama to makkhI se bhI choTe haiN| isa virATa ko jarA soco to! gozAlaka sahI hai to mahAvIra galata ho jaaeNge| isameM hamArA honA na honA kyA pharka rakhatA hai? hamAre hone na hone anuyAyI kI buddhi to bar3I choTI hotI hai| vaha do virodhoM ke se kitanA pharka par3atA hai! AdamI isa pRthvI ke mukAbale hI bahuta bIca kisI taraha kA samanvaya nahIM dekha paataa| mahAvIra ke mArga choTA hai| pRthvI khuda bhI bahuta choTI hai| sUraja sATha hajAra gunA se bhI AdamI pahuMcatA hai| gozAlaka ke mArga se bhI pahuMca sakatA bar3A hai| aura sUraja khuda hI bahuta sAdhAraNa hai| isase bar3e-bar3e hai| mahAvIra ke mArga para saMkalpa kA AkhirI upAya karanA hotA 395 ___ 2010_03
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ - jina satra bhAga: 2 hai| isa upAya ko karate-karate hI eka dina saMkalpa TUTakara gira narka banAyA kisalie? na koI pApa karatA, na koI aataa| hameM jAtA hai| ahaMkAra ko nikhAranA par3atA hai; pavitra karanA par3atA nAhaka aTakA rakhA hai| baMda karo yaha dukaan| hameM chuTTI do yA hai| eka aisI ghar3I AtI hai pavitra hote-hote hI, jaise kapUra ur3a AdamI bhejo| jAtA hai, aisA ahaMkAra ur3a jAtA hai| zuddha ahaMkAra kapUra kI to paramAtmA ne kahA, ThIka hai ghabar3Ao mt| maiM jaldI hI buddha taraha ur3a jAtA hai| | ke rUpa meM avatAra lUMgA aura logoM ke mana bhraSTa kruuNgaa| phira jaise tuma rAta dIyA jalAte ho to pahale dIye kI jyoti tela ko unhoMne buddha kI taraha avatAra liyA, logoM ko bhraSTa kiyaa| loga jalAtI hai| phira tela cuka jAtA hai to bAtI ko jalAtI hai| phira narka jAne lge| aba to narka meM aisI bhIr3a hai ki vahAM jagaha hI bAtI bhI caka jAtI hai, to phira jyoti bhI bajha jAtI hai| to | nahIM bcii| loga kyU lagAe khar3e haiM sadiyoM se| jagaha nahIM mila jyoti ne pahale tela ko jalAyA, phira bAtI ko jalAyA, phira rahI hai aMdara jAne ke lie, itanA dhakkama-dhukkA hai| jaba saba jala gayA to khuda bhI baca nahIM sktii| itanI zuddha ho | yaha saba buddha kI kRpA se huA! hiMdU yaha bhI nahIM kaha sake ki gaI ki kho jAtI hai| | buddha bhagavAna nahIM haiN| yaha to bar3A jhUTha hotaa| itane bar3e satya ko mahAvIra ke mArga para ahaMkAra ko zuddha karane kI prakriyA hai| jhuThalAnA saMbhava na huaa| to mAna liyA ki bhagavAna to haiM, zarIra chUTegA pahale, phira mana chuuttegaa| phira eka dina tuma pAoge lekina Ae haiM pApa karavAne, logoM ko bhraSTa krne| acAnaka, tela bhI jala gayA, bAtI bhI jala gaI, phira lapaTa jo to tarakIba samajhe? tarakIba yaha huI ki buddha ko svIkAra kara raha gaI thI, vaha kore AkAza meM kho gii| liyA ki haiM bhagavAna ke rUpa hii| dasaveM avatAra haiN| aura sAtha meM zaddha ho-hokara ahaMkAra kapUra kI bhAMti ur3a jAtA hai| bAta bhI batA dI ki koI inakI mAnanA mata, nahIM to narka gozAlaka ke mArga para zuddha karane kA koI savAla hI nahIM hai| jAoge, buddha-dharma kA anugamana mata krnaa| yaha bhagavAna kI zuddha karane kI ceSTA ko gozAlaka kahatA hai, vyartha hai| jo hai hI | eka zarArata hai| yaha bhagavAna kI eka cAlabAjI hai| yaha nahIM, use zuddha kyA karanA? itanA jAna lenA kAphI hai ki nahIM | bhagavAna kA eka SaDyaMtra hai| haiM to bhgvt-ruup| hai| abhI ghaTa sakatI hai baat| jainoM ne bhI kRSNa ko narka bhejA, sAtaveM narka meM ddaalaa| lekina to jainoM ko kaThinAI huii| gozAlaka ne bar3A gaharA vivAda thor3I becainI lagI hogii| kyoMki itanA pratibhAzAlI vyakti, anuyAyiyoM ke lie khar3A kara diyA hogaa| isalie jaina bar3e itanA mahimAvAna, aisA tejoddIpta! isako narka meM DAlane meM hAtha nArAja haiN| aura cUMki gozAlaka ke koI zAstra nahIM haiM, isalie kaMpA hogaa| zAstra likhanevAle ko bhI Dara lagA hogaa| usako aura suvidhA ho gii| | bhI lagA hogA ki yaha thor3I jyAdatI huI jA rahI hai| to tama aisA hI samajho ki agara hiMdaoM ke saba zAstra kho jAeM zAstrakAroM ne jaina zAstroM meM likhA hai ki agalI saSTi meM jaba aura kRSNa ke saMbaMdha meM sirpha jainoM ke zAstra baceM to kRSNa ke yaha pralaya hokara saba samApta ho jAegA, phira se sRSTi kA saMbaMdha meM kyA sthiti banegI? loga kyA soceMge? loga soceMge, nirmANa hogA, kRSNa pahale jaina tIrthaMkara hoNge| isase rAhata ho AdamI mahAnArakIya rahA hogA, kyoMki zAstra meM likhA hai ki gii| idhara cAMTA mArA, idhara pucakAra liyaa| sAtaveM narka meM gyaa| agara virodhI kA hI zAstra bace to nirNaya karanA muzkila hai| agara buddha ke saMbaMdha meM bauddhoM ke zAstra kho jAeM, sirpha hiMduoM yahI asuvidhA hai gozAlaka ke lie| khuda kA koI zAstra nahIM ke zAstra baceM to una zAstroM se kyA patA calegA? hiMdU zAstra hai| khuda kucha likhA nahIM hai| karane ko hI jo nahIM mAnatA thA, kahate haiM ki paramAtmA ne narka bnaayaa| lekina sadiyAM bIta gaIM, vaha likhe kyoM? kucha bolAcAlA hogaa| kucha dina taka logoM koI pApa kare hI nhiiN| narka koI jAe hI nhiiN| to narka meM baiThe the ko yAda rahI hogI, phira bisara gii| jo paharedAra, aura vyavasthApaka, aura mainejara, ve thaka ge| koI zAstroM meM jahAM ullekha hai--yA to bauddha zAstroM meM ullekha AtA hI nahIM! Uba ge| unhoMne paramAtmA se prArthanA kI, yaha hai| lekina bauddha zAstroM meM sammAnapUrvaka ullekha hai| usakA 3981 | JainEducation International 2010_03
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ gozAlakaH eka asvIkRta tIrthakara kAraNa bhI spaSTa hai| saba kAraNa rAjanaitika haiN| bauddha zAstroM meM mahAvIra to pratiSThita the| tIsa sAla phAsalA thaa| isa pratiSThita sammAnapUrvaka ullekha hai, kyoMki bauddha zAstroM kA asalI saMgharSa AdamI ko jhagar3e apane samaya ke pratiSThita logoM se rahe mahAvIra se hai| | hoMge-buddha to abhI uTha hI rahe the| buddha kI mahimA to bAda meM gozAlaka to mara ckaa| aba baddha aura mahAvIra ke bIca tIsa siddha haI. jaba mahAvIra jA cke| sAla kA aMtara hai| gozAlaka mahAvIra se umra meM bar3A thaa| lekina eka bAta sadA smaraNa rakhanA ki mahAvIra ne aisA kahA isalie jaba mahAvIra javAna rahe hoMge aura unake vicAra kA ho, isakI kama saMbhAvanA hai| buddha ne aisA majAka ur3AyA ho prabhAva phaila rahA hogA, usa samaya taka gozAlaka kI pratiSThA ho mahAvIra kA, isakI bhI kama saMbhAvanA hai| ye to anuyAyiyoM ke cukI thii| isalie mahAvIra kA saMgharSa to pratiSThita gozAlaka se | dvArA DAle gae zabda haiM unake muMha meN| aura zAstra bahuta bAda meM rhaa| pratiSThita se saMgharSa hotA hai| | likhe ge| mahAvIra ne eka zabda bhI buddha ke khilApha nahIM bolaa| ve bUr3he | buddha ke marane ke pAMca sau sAla bAda zAstra likhe ge| mahAvIra the| jaba buddha kI pratiSThA AnI zurU huI taba taka mahAvIra to pUrI | ke marane ke cAra sau sAla bAda zAstra likhe ge| cAra sau sAla taraha lokamAnya ho cuke the| unhoMne eka zabda buddha ke khilApha | taka anuyAyiyoM ke mastiSka meM rahe shaastr| unakI smRti meM rhe| nahIM bolaa| lekina mahAvIra ke anuyAyI ullekha karate | unhoMne khUba kAMTa-chAMTa kI hogii| haiM--aisA ullekha karate haiM ki gozAlaka ke saMbaMdha meM mahAvIra ne | jainoM kA hI eka varga-digaMbara-mAnatA hai ki saba jaina bar3A virodha kiyA hai| zAstra jhUThe haiN| kyoMki cAra sau sAla meM saba gar3abar3a ho gyaa| bauddha graMthoM meM mahAvIra kA virodha hai| aura nizcita hI jaba jinhoMne yAda rakhA, unhoMne apanA hisAba jor3a diyaa| aura aisA mahAvIra kA virodha hai to apane zatru kA zatru apanA mitra ho jAtA saca mAlUma hotA hai| kucha bAteM mahAvIra kI raha gaI hoMgI, kucha hai| to gozAlaka kA sammAnapUrvaka ullekha hai| mahAvIra ke jur3a gaI hoMgI, kucha chUTa gaI hoNgii| saMbaMdha meM to bahuta majAka bauddha zAstroM meM hai| | isalie maiMne jaba mahAvIra ke satroM para bolanA zarU kiyA to maiM bauddha zAstra kahate haiM, eka haiM sarvajJa--eka hI the sarvajJa kA sabhI sUtroM para nahIM bola rahA huuN| maiMne ve saba sUtra alaga kara die dAvA karanevAle--eka haiM sarvajJa; ve kahate haiM, unheM tInoM kAla haiM jo mahAvIra ke yogya nahIM haiN| chor3a hI die maiNne| ve mahAvIra ke kA patA hai| bhaviSya, vartamAna, atIta, saba unheM mAlUma hai| lie ayogya haiN| tInoM loka unheM mAlUma haiM, lekina aisI ghar3iyAM rahI haiM ki subaha | gozAlaka ko gAlI mahAvIra ne dI ho, yaha bAta hI azobhana ke aMdhere meM kutte kI pUMcha para paira par3a gyaa| jaba kuttA bhauMkA taba hai| isalie chor3a hI dI, vaha bAta hI nahIM uThAI hai| koI kaha sarvajJa ko patA calA ki are! yahAM kuttA so rahA hai| tInoM loka | sakatA hai ki maiM mahAvIra ke sAtha jyAdatI kara rahA huuN| saba sUtroM ke jJAtA haiM!' para nahIM bola rahA huuN| maiMne cuna lie haiN| 'kabhI aisA bhI huA hai ki aise daravAje para bhIkha mAMgane khar3e lekina maiM kahatA hUM, ki maiM jyAdatI nahIM kara rahA huuN| jyAdatI ho gae jahAM koI rahatA hI nhiiN| jaba logoM ne, pAsa-par3osiyoM ne pahale bahuta ho cukii| maiM galata ko chor3e de rahA huuN| jo mujhe kahA, yahAM kyA khar3e haiM ? isa ghara meM koI rahatA nahIM; taba patA lagatA hai ki mahAvIra jaisI cetanA ko upalabdha vyakti ke muMha meM claa| tInoM kAla kA aise unheM patA hai, aura yaha bhI patA nahIM ki zobhA nahIM degA, vaha maiM chor3a detA huuN| gozAlaka ke saMbaMdha meM jaina sAmane ghara meM koI rahatA hai ki nahIM rahatA? vahAM bhIkha mAMgane | zAstra kyA kahate haiM, sunakara tuma hairAna hooge| jaina zAstra niMdA, garhita niMdA se bhare haiN| aura niMdA bhI sajjana, sAMskRtika aise bahuta majAka bauddha zAstroM meM mahAvIra ke lie haiN| lekina cetanA kI nahIM hai--atyaMta ochI, gNdii| gozAlaka kA koI virodha nahIM hai| gozAlaka kA to sammAna se eka ullekha khayAla meM rakhane jaisA hai| jaina zAstra kahate haiM ki ullekha hai| jaina zAstroM meM buddha kA koI virodha nahIM hai, kyoMki jaba gozAlaka marA to marate vakta use samajha meM AyA ki maiMne 1399 ___ 2010_03
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ jina satra bhAgaH2 bar3I bhUla kI, jo tIrthaMkara mahAvIra kA jIvanabhara virodha mahAvIra ko sahAnubhUti se dekho, buddha ko sahAnubhUti se dekho, kiyA-marate vakta samajha meM AyA usako ki maiMne jIvanabhara jo | kRSNa ko sahAnubhUti se dekho, kyoMki aura samajhane kA koI tIrthaMkara mahAvIra kA virodha kiyA, bar3I bhUla kii| pApI ko upAya nahIM hai| vaise hI kahatA hUM, gozAlaka ko bhI sahAnubhUti se apanA pApa anubhava huA, pazcAttApa haa| dekho| nakArAtmaka nahIM, vidhAyaka dRSTi se dekho| to usane kyA kahA? usane apane pAsa jo do-cAra-dasa ziSya vidhAyaka dRSTi kA yaha artha haA ki agara mere kie kacha bhI the, do-cAra-dasa! kyoMki jyAdA to jaina mAna nahIM sakate ki rahe | nahIM hotA to tumhArI ciMtA kahAM bacegI? ciMtA to isIlie hoNge| do-cAra-dasa jo ziSya the, unase kahA, suno, maiMne | uThatI hai ki mere kie kucha ho sakatA hai| maiM kucha karUMgA to kucha jIvanabhara jo kahA, vaha galata thaa| mahAvIra jo kahate haiM, pharka ho sakatA hai, isalie mana meM tanAva paidA hotA hai| isalie zata-pratizata ThIka kahate haiN| vahI tIrthaMkara haiN| maiM to eka jhaThA, azAMti paidA hotI hai, ciMtA paidA hotI hai| dhokhebAja AdamI thaa| khaira! maiM mara rahA hUM, lekina merI bAta yAda aura kabhI-kabhI tumhAre maMtavya meM aura jagata kI gati meM rkhnaa| tuma saba aba mahAvIra ke anuyAyI ho jaanaa| aura maiMne kabhI-kabhI saMyogavazAta mela par3a jAtA hai to tuma ahaMkAra se jo pApa kiyA hai jIvanabhara meM, usake pazcAttApa ke lie tumase maiM bhara jAte ho| kabhI adhika maukoM para mela nahIM par3atA to tuma dukha kahatA hUM, ki jaba maiM mara jAUM to merI arthI mata nikAlanA, rAste aura viSAda se bhara jAte ho| para majhe khiiNcnaa| mere Upara thNknaa| kattoM se mere Upara peshaab| agara gozAlaka kI bAta sahI hai to na dakha kA koI ka krvaanaa| aura pUre nagara meM merI lAza ko sar3aka para khIMcate le na sukha kA koI kAraNa hai| jo honA thA, huA hai| jo ho rahA hai, jAnA, tAki sAre deza ko patA calA jAe ki gozAlaka ne | vahI honA hai| jo honA hai, vahI hogaa| tuma apane Apa zAMta ho pazcAttApa kara liyA hai| | jAte ho| na koI tanAva, na koI ciMtA, na koI daur3a, na koI ye jaina zAstra isa taraha kI bAta kareM, yaha thor3A vicAraNIya hai| saMgharSa, na koI akar3a, na koI hAra, na koI jIta, na koI viSAda, gozAlaka jaisA vyakti hamAre lie kho gayA hai| aba jo na koI sNtaap| ullekha raha gae haiM, ve virodhiyoM ke haiN| virodhiyoM se kabhI bhI isa saMtApazUnya avasthA meM jisakA tumheM anubhava hogA, nirNaya mata lenaa| eka bAta pakkI hai ki virodhiyoM ne jo kahA hai, | gozAlaka usI ko dhyAna kahatA hai| vaha karane kI bAta nahIM hai; vaha to sahI ho hI nahIM sktaa| to bar3I chAnabIna karake tumheM jaba karanA chUTa jAtA hai, taba jo zeSa raha jAtA hai vahI dhyAna hai| khojanA pdd'egaa| bauddha aura jaina graMthoM meM dekhakara kucha bAteM jo lekina gozAlaka dhyAna zabda kA bhI upayoga nahIM krtaa| sApha hotI haiM, unameM eka bAta sabase mahatvapUrNa hai, vaha hai: kyoMki dhyAna zabda se bhI kriyA kA patA calatA hai| hama kahate haiM, akarmaNyatAvAda kA siddhaaNt| dhyAna karane jA rahe haiN| gozAlaka kahatA hai, karane se kyA 'prANiyoM meM dukha kA koI hetu nahIM hai, na vizuddhi kA koI hetu | hogA? aura tumane agara dhyAna kiyA hogA to tumheM patA hogaa| hai| puruSArtha aura parAkrama kAma nahIM aate| niyati yA bhAgya hI karane se kyA hotA hai? uchalo-kUdo, zoragula macAo, yA saba kucha hai| jo huA, vaha honA thaa| jo honA hai, vaha hogaa| AMkha baMda karake baittho| karane se hotA kyA hai? hAM, kabhI-kabhI jo ho rahA hai, vahI ho sakatA hai| saba kucha napA-tulA hai| aura | aisA hotA hai ki ho jAtA hai| ho sakatA hai ki karane ke samaya hI karma se, pApa yA puNya se koI bheda nahIM par3atA hai|' | kabhI-kabhI ho jaae| isako agara nakArAtmaka dRSTi se leM to isakA artha huA ki gozAlaka kahatA hai, vaha saMyoga mAtra hai| tuma agara dhyAna na AdamI ko adhArmika hone kI bar3I suvidhA de dii| kyoMki bhI kara rahe hote to usa vakta hotaa| vaha yaha nahIM kaha rahA hai ki pApa-puNya se koI pharka nahIM par3atA, to karo jo karanA hai| tuma dhyAna mata kro| vaha itanA hI kaha rahA hai, tumhArI dRSTi karane lekina yaha gozAlaka ko virodhI kI dRSTi se dekhanA hogaa| | se Upara uThe, hone para jge| aura jisa vyakti ko karane kA bojha gozAlaka ko sahAnubhUti se dekho| jaisA maiM tumase kahatA hUM, utara gayA, jisane sArI ciMtA chor3a dI astitva para, usakA dhyAna 400 2010_03
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ gozAlaka: eka asvIkRta tIrthakara ho gyaa| nahIM hotaa| to mujhe to gozAlaka utanA hI bahumUlya hai, jitane mhaaviir| usa dina tumhAre Upara sadajJAna utraa| usa dina tumhArI samAdhi gozAlaka eka tIrthaMkara hai| sahaja-samAdhi usakA yoga hai| pkii| usa dina phasala kATane ke dina aae| jisa dina tumako sahaja-svIkAra jIvana kA usakI sAdhanA hai| nakAra nahIM, | lagA, mere kie bhI nahIM hotA, usa dina samarpaNa huaa| abhI to asvIkAra nahIM, virodha nahIM, damana nhiiN| jaisA jIvana A jAe, tuma samarpaNa bhI karate ho, to kahate ho ki maiMne samarpaNa kiyaa| use vaisA hI AliMgana kara lenA svAgata se| yahI usakI aba samarpaNa bhI koI kara sakatA hai? agara tumane kiyA, to jIvana-dRSTi hai| | samapeNa huA hI nhiiN| tumhArI kie samarpaNa hogA? to yaha agara tuma gozAlaka kA vidhAyaka rUpa samajho to kRSNamUrti se tumhArA kRtya rhaa| tumhArA kRtya to tuma kisI bhI dina vApasa le bahuta milegA, mela khaaegaa| lekina jaina to usa vidhAyaka rUpa | sakate ho| eka dina tumane kahA, samarpaNa kiyA, dUsare dina tumane ko nahIM samajha sakate the| kahA, acchA vApasa lete haiN| nahIM krte| to koI kyA karegA? virodhI kA hama vidhAyaka rUpa dekhate hI nhiiN| virodhI meM to mere pAsa loga Ate haiM, ve kahate haiM, hama Apa para samarpaNa karate hama burA-burA dekhate haiN| apane meM bhalA-bhalA dekhate haiM, virodhI haiN| maiMne kahA, jaba taka karate ho, taba taka tuma apane pAsa hI meM burA-burA dekhate haiN| jaba taka hamAre mana meM yaha bhAva hai ki rkho| kyoMki yaha kI huI cIja jhaMjhaTa hai hamArI apanI koI darzana-paraMparA hai, zAstra hai, siddhAMta hai, taba kisI bhI dina tuma A gae ki lAo, vApasa do| taka hama samyaka rUpa se dekha hI nahIM skte| jo kiyA gayA hai, vaha lauTAnA par3a sakatA hai| lekina jo huA eka jaina mitra rAjasthAna se aae| to mujhase kahane lage, eka hai, use tuma lauTA nahIM skte| jaina muni ne kahA, kahAM jA rahe ho? vaha AdamI to gozAlaka prema hotA hai| tuma kahate ho, kisI se prema ho gyaa| tumhAre hai| maiMne kahA, bAta to unhoMne ThIka khii| mujhameM koI khojanA karane jaisA kucha bhI nahIM hai| isalie jIsasa ThIka kahate haiM ki cAhe to gozAlaka ko bilakula khoja le sakatA hai| maiMne unase paramAtmA prema jaisA hai; hotA hai, kiyA nahIM jaataa| kahA, bAta to unhoMne ThIka khii| dhyAna prema jaisA hai; hotA hai, kiyA nahIM jaataa| lekina ve becAre bar3e parezAna the| kyoMki ve bhI jaina haiN| aura unako kara-karake jaba taka thakoge na, jaba taka tuma ThIka se daur3Ae na lagA, yaha to bar3I gAlI ho gii| gozAlaka kaha diyaa| mujhase jAoge, taba taka tuma vizrAma kara hI nahIM skte| tuma jaba thaka kahane lage, Apa kucha kaheMge nahIM? isameM Apa koI vaktavya deM jAoge daur3a-daur3akara, tumhAre paira jaba javAba de deMge, tumhArA ki unhoMne Apako gozAlaka khaa| ahaMkAra jaba khuda hI gira jAegA, thakakara gira jAegA ki aba maiMne kahA, galata to kahA nhiiN| ThIka hI kahate haiN| mujhameM kucha kucha nahIM hotA; tuma baiTha jAoge, usI ghar3I kucha hogaa| laka kA hissA hai| maiM bhI mAnatA haM, AdamI ke kie kacha aisA hI baddha ko haa| zAyada bauddha zAstroM meM gozAlaka kA hotA nhiiN| agara tumase karane ko bhI kahatA hUM to sirpha isalie jo sammAna se ullekha hai, isakA eka kAraNa buddha kI samAdhi bhI ki kara-karake hI tuma jAnoge ki karane se kucha nahIM hotaa| binA rahI hogii| kyoMki buddha ne chaha sAla taka aisA hI kiyA, jaisA kie zAyada mana meM koI bhAva raha jAe ki kara lete to zAyada ho mahAvIra ne bAraha sAla taka kiyaa| saba taraha se ceSTA kii| phira jaataa| to maiM kahatA hUM, kara lo| karake dekha lo| calo, yaha thaka ge| kucha pAyA nhiiN| to chaha sAla ke bAda Ubakara, khujalAhaTa hai, yaha bhI kara lo| parezAna hokara chor3a diyaa| aura jisa rAta chor3A, usI rAta to tamase kahatA haM, dhyAna karo. prArthanA karo, pajA kro| bAkI samAdhi ghttii| usI rAta baddhatva upalabdha haa| karane se kabhI kucha huA nhiiN| kara-karake hI eka dina tumheM to zAyada gozAlaka kI bAta buddha ko samajha meM AtI rahI acAnaka buddhi AegI-agara buddhi hai to jarUra eka dina hogI, ki kahatA to yaha AdamI ThIka hai| hAlAMki bar3I AegI ki are! yaha maiM kyA kara rahA hU~? mere kie to kucha bhI khataranAka bAta hai| agara nakarAtmaka rUpa se leM to bar3I ___ 2010_03 www.jainelibrarorg
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ jana satra bhAga: 2 BELS MSR5 TIMERNAM khataranAka hai| kyoMki usakA matalaba hogA, to phira kucha karane aisA kabhI nahIM hotA ki jo AdamI eka daphe jela gayA ho, vaha kI jarUrata nhiiN| cora corI kre| hatyArA hatyA kre| beImAna phira na gayA ho| vaha jela se bAhara Ate se phira vahI kRtya karatA beImAna rhe| zarAbI zarAba piie| karane se to kucha hotA nhiiN| hai| hAM, aba pahale se jyAdA kuzalatA se karatA hai| taba tumane galata artha le liyaa| zarAbI se pUcho, kitanI bAra to manovaijJAnika to kahate haiM, ye tumhAre kArAgRha logoM ko pApa chor3ane kI koziza nahIM kara cukA hai| kahAM chUTatI? aura | se rokate nahIM haiM, pApa kA zikSaNa dete haiN| ye vizvavidyAlaya haiM jisakI chUTa gaI ho, usase pUcho ki kyA terI koziza se chUTI? pApa ke| aura tuma socate ho daMDa dene se kucha hotA hai| kor3e agara vaha ImAnadAra AdamI ho to kahegA, koziza to bahuta kI, mAro, bhUkhA mAro, aMdherI koThariyoM meM baMda karo, isase kucha hotA na chuttii| jaba chUTanI thI, chUTa gii| eka dina aisA huA ki chUTa hai| tuma socate ho, zAyada isase rukAvaTa hogii| gii| vaha jo koziza kara rahA hai aura thakatA hai aura nahIM iMglaiMDa meM aisA thA sau sAla pahale taka ki jo bhI cora corI chUTatI...aksara to aisA hotA hai, koziza se aura pakar3atI hai| karatA, usako cauraste para khar3A karake kor3e mArate the; tAki pUrA jise tuma bhulAne kI koziza karate ho, usakI aura yAda AtI gAMva dekha le ki cora kI kyA hAlata hotI hai| phira unako vaha hai? bhulAne meM bhI to yAda hI AtI hai| karoge bhI kyA? baMda karanI par3I prthaa| kyoMki pAyA gayA ki pUrA gAMva ikaTThA ho kisI ko bhulAnA cAhate ho, utAra denA cAhate ho mana se ki jAtA aura vahIM jeba kaTa jaatii| eka AdamI ko corI kI vajaha aba yAda na Ae, takalIpha hotI hai, kAMTA cubhatA hai yAda kA; na se kor3e mAre jA rahe haiM, usakI camar3I udher3I jA rahI hai, Ae yaad| lekina jaba bhI tuma socate ho na Ae yAda, tabhI to lahUluhAna ho rahA hai aura bhIr3a utsukatA se dekha rahI hai| loga yAda kara lii| na yAda karane meM yAda phira ho gii| to yaha to yAda aise tanmaya ho jAte dekhane meN|| bar3hatI calI jaaegii| hAM, aisA kabhI hotA hai eka dina ki yAda hiMsA jahAM ho rahI ho, vahAM logoM kA bar3A dhyAna lagatA bisara jAtI hai, nahIM aatii| hai--jisako mahAvIra adharma dhyAna kahate haiN| ekadama loga tatpara gozAlaka itanA hI kaha rahA hai ki jIvana meM saba sahaja ho rahA ho jAte haiN| jinakI kabhI ekAgratA nahIM sadhI, vaha bhI sadha jAtI hai| yahAM tuma ceSTA ko bIca meM mata laao| hai| usI vakta jeba kaTa jaatii| aura usakI bAta sahI hai| kyoMki kitanI adAlateM haiN| kitane Akhira samajha meM AyA ki yaha to koI sAra nhiiN| hama socate coroM ko daMDa die gae, kauna-sI badalAhaTa huI hai? cora bar3hate haiM, logoM ko zikSA milegii| vahIM jeba kATanevAle maujUda haiN| ve gae, jaisa-jaise kAnana bddh'e| tama kAnuna banAo, cora aura | isa avasara ko bhI nahIM ckte| vakIla bar3hate haiM aura kucha nahIM hotaa| jyAdA kAnUna banAo, vaha aparAdha aura daMDa kI aba taka kI jo vyavasthA rahI hai, vaha aura jyAdA cora, aura jyAdA vkiil| kAnUna se kucha rukatA to bilakula vyartha hai| usase ho sakatA hai, samAja ko thor3A sukha nhiiN| kArAgRha banAo, koI pharka nahIM pdd'taa| mila jAtA ho ki jisane hamArA niyama tor3A usako hamane satA aba to manovaijJAnika pazcima meM kahane lage haiM ki kArAgRha liyaa| hiMsA kA thor3A majA A jAtA ho| hai to muuddh'taapuurnn| ranAka haiM, kyoMki inase aura cora niSNAta hokara nikalate haiN| eka AdamI kisI kI hatyA karatA hai, hama usako phAMsI kI sajA nae sikkhar3a Ate haiM, kisI ne kisI kI jeba kATa lI, pakar3a dete haiN| yaha to bar3e maje kI bAta huii| yahI pApa usane kiyaa| gyaa| pahuMca gayA jela, chaha mahIne kI sajA ho gii| vahAM milate yahI pApa hama karate haiM aura hama kahate haiM, cUMki tumane kisI ko haiM mhaaguru| koI bIsa sAla se kATa rahe haiM, koI paMdraha sAla se mArA isIlie hama tumheM maareNge| kATa rahe haiN| chaha mahIne satsaMga ho jAtA hai| usa satsaMga meM vaha eka choTe skUla meM eka zikSaka apane baccoM se pUcha rahA thA ki aura majabUta hokara bAhara A jAtA hai| vaha saba sIkhakara A| tuma pazuoM ko satAte to nahIM? tuma jAtA hai ki pakar3A kyoM gyaa| kahAM bhUla ho gaI? kahAM cUka ho surakSA dI? karuNA kI? eka lar3ake ne hAtha hilaayaa| usane gaI? aba kabhI na hogii| kahA, hAM, eka dphaa| eka lar3akA kutte ko mAra rahA thA to maiMne 2010_03
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ lakaH eka asvIkRta tIrthakara usakI aisI marammata kI laDake kii| katte para to dayA ho gii| sakatA hai. gozAlaka ke sAtha to koI ADa na clegii| magara vastutaH kutte para dayA huI? lar3ake kI marammata kara dI tuma cakita hooge jAnakara ki mahAvIra nagna rahe, gozAlaka usne| vaha kutte ko mAra rahA thA, usane lar3ake kI mArapITa kara bhI nagna rhaa| gozAlaka bhI digaMbara thaa| lekina mahAvIra kI dii| aba vaha soca rahA hai ki bar3I karuNA huii| nagnatA ke pIche kAraNa thA ki jo bhI sabhyatA, saMskRti, saMskAra lekina tumhArI adAlateM bhI yahI kara rahI haiM, kAnUna bhI yahI samAja ne diyA hai usakA tyaag| usa sabako chor3a denA hai| kara rahA hai| daMDa kisI ko aparAdha se roka nahIM pAyA, na roka saMsAra se jo milA hai vaha saba chor3a denA hai| vastra bhI saMsAra se paaegaa| ceSTA se kauna badalatA hai? mile haiN| vastroM ke sAtha bahuta-sI bAteM jur3I haiN| ve saba chor3a tuma kabhI apane jIvana para vicAra to kro| cAlIsa-pacAsa denI haiN| AdamI ko bhItara jAnA hai, bAhara kA saba chor3a denA hai| sAla tuma jI lie ho duniyA meN| kitanI ceSTA tumane kI hai, koI zarIra hI chor3a denA hai to vastra to aura bhI zarIra ke bAhara haiN| badalAhaTa huI hai yA ki tuma ThIka vaise ke vaise ho? taba tumheM aMtarmukhI honA hai| gozAlaka kI aMtardRSTi samajha meM aaegii| lekina isa badalane / gozAlaka bhI nagna thaa| gozAlaka ke nagna hone kA kAraNa kI ceSTA meM tumane ciMtA bahuta uThAI, tanAva bahuta jhelaa| aura bilakula dUsarA thaa| vaha kahatA thA nagna hI Ae haiM, nagna hI gozAlaka kahatA hai, ho sakatA hai usI ciMtA aura tanAva ke jAnA hogaa| to bIca meM yaha kapar3oM kA upadrava kyoM? kAraNa tuma itane jyAdA vyasta rahe apane ko badalane meM, ki agara kyoM? bacce jaba paidA hue the to nagna the| to ThIka hai, vahI vizva kI UrjA tumheM badalane bhI AyI hogI to lauTa gaI hogii| svIkAra hai| tuma grAhaka na rahe hooge| mahAvIra kI nagnatA meM anuzAsana mAlUma hotA hai, gozAlaka chor3o ciNtaa| chor3o astitva pr| jaisA hotA hai, use cupacApa | kI nagnatA meM sahajatA mAlUma hotI hai| agara tumheM mahAvIra nagna hone do| tuma eka daphA prayoga karake dekho gozAlaka kA bhii| mila jAeM to tuma namaskAra kroge| kyoMki mahAvIra kI nagnatA mahAvIra, buddha aura kRSNa aura pataMjali to duniyA meM svIkRta meM yoga mAlUma hogA, sAdhanA mAlUma hogI, tapazcaryA mAlUma tIrthaMkara haiN| gozAlaka asvIkRta tIrthaMkara hai| lekina svIkRta hogii| gozAlaka nagna mila jAe to tuma kahoge, hippI hai| tIrthaMkAroM se duniyA kucha acchI huI, aisA mAlUma par3atA nhiiN| kyoMki gozAlaka kahatA hai, nagna Ae haiM, nagna jaaeNge| isalie kabhI-kabhI maiM socatA hUM, jo asvIkAra ho gae haiM una | gozAlaka yaha bhI nahIM kahatA, isameM kucha gaurava hai nagna hone para bhI dhyAna denA jarUrI hai| ho sakatA hai, unake pAsa kucha kuMjI meN| vaha kahatA hai tumheM kapar3e pahananA ThIka lagatA hai, calo ho| jinheM hamane svIkAra kiyA hai, ho sakatA hai hamane unheM tthiik| hameM naMgA rahanA ThIka lagatA hai, yahI tthiik| hameM hama rahane isIlie svIkAra kiyA ki hamAre roga se unakA kucha tAlamela | do, tuma tuma rho| hama tumheM Adeza nahIM dete, tuma kRpA karake hameM baiThatA thaa| hamArA roga hai, kartA hone kA rog| Adeza mata do| mahAvIra kahate haiM, karo dhyAna, karo tp| jaMcatI hai baat| gozAlaka itanA hI kahatA hai, pratyeka apanI prakRti ke gozAlaka kahatA hai karane se kyA hogA? bAta jaMcatI nhiiN| anukUla cale, sahaja rhe| mahAvIra jaba kahate haiM karo / karo, to tamheM aisA lagatA hai, hAM, apane gozAlaka na to svarga kI bAta karatA hai, na narka kii| bala meM kucha hai, apane basa meM kucha hai| gozAlaka kahatA hai, kisI ke basa meM kucha nhiiN| tuma cAhate nahIM hai kahIM, lekina mahAvIra kahate haiM, sAta narka haiN| gozAlaka ho, yaha AdamI cupa rhe| yaha na bole| kyoMki yaha tumhArI se koI pUchatA hai, kitane narka haiM? vaha kahatA hai, sAta sau| vaha asaliyata khola rahA hai| yaha tumhArI dInatA jAhira kara rahA hai| sirpha majAka kara rahA hai| vaha yaha nahIM kaha rahA ki sAta sau haiN| mahAvIra ke sAtha to ahaMkAra baca sakatA hai, gozAlaka ke sAtha vaha yaha kaha rahA hai, pAgala hue ho? na koI narka hai, na koI svarga | kaise bacAoge? mahAvIra ke sAtha to dharma kI Ar3a meM baca hai| basa tuma ho aura tumhArA caitanya hai| bAkI saba siddhAMtoM ke | 2010_03
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ jina sUtra bhAga: 2 M ANNAINAAMIRPERSONNELHARI HTRA jAla haiN| sAMtvanA nahIM detaa| vAije-sAdAloha se kaha do, chor3a ukabA kI bAteM __ tuma pUcho AtmA amara hai? vaha kahegA, jaba taka mare nahIM, isa duniyA meM kyA rakkhA hai, usa duniyA meM kyA hogA? patA kaise cale? jaba maiM mara jAUM taba pchnaa| abhI to maiM jiMdA vaha bhole-bhAle dharmaguru se kaha do ki chor3a paraloka kI baateN| huuN| yA tuma maroge taba jAna lenaa| abhI pahale se jAnakara bhI isa duniyA hI meM kacha nahIM rakkhA hai to usa duniyA meM kyA kyA hogA? aura pahale jAnane kA upAya bhI kahAM hai? jAnane ke honevAlA hai? pahale jAnane kA upAya kahAM hai? abhI to jI lo, phira mauta bhI vAije-sAdAloha se kaha do, chor3a ukabA kI bAteM | AegI, dekha lenaa| hogI amaratA to mila jAegI, na hogI to isa duniyA meM kyA rakkhA hai, usa duniyA meM kyA hogA? nahIM milegii| isakI ciMtA bhI kyA karanA? aksara jo tumheM batAte haiM, usa duniyA meM bahuta kucha rakkhA hai, gozAlaka ne khUba jhakajhora diyA hogA bhArata ko| isIlie prabhAvita karate haiM kyoMki tumhAre lobha ko jagAte haiN| ve jaina zAstra bar3e parezAna rahe haiN| usane sAre siddhAMtoM kI buniyAda kahate haiM, yahAM to kucha nahIM hai lekina vahAM hai| kyA bAhara bhaTaka ukhAr3a dI hogii| usane AdamI ko rahe ho? kyA kaMkar3a-patthara ikaTTe kara rahe ho? kyA ThIkare jor3a saMdeza diyA ki siddhAMta, dharma aura zAstra aura paraMparA kA koI rahe ho? kAminI-kAMcana meM kucha bhI nahIM; lekina vahAM hai svarga upAya nahIM raha gyaa| meN| ve tamhAre lobha ko jagAte haiM, tumhAre bhaya ko jagAte haiN| ve kala maiM eka gIta par3hatA thA: tumhArI bImAriyoM ko ukasAte haiN| havA hUM havA maiM vAsaMtI havA hUM bhaya ko ukasAte haiN| ve tumheM kevala tuma ho jAo svayaM, sahaja, girI dhamma se phira car3hI Ama Upara prakRti ke sAtha calane lago, nisarga tumhArI vyavasthA ho jAe, use bhI jhakorA kiyA kAna meM kU itanI bAta kahate haiN| isalie bahata saMpradAya bana nahIM skte| utarakara bhagI maiM hare kheta pahaMcI takadIra kucha hI, kAvise-tadabIra bhI to hai vahAM gehuMoM meM lahara khUba mArI takharIba ke libAsa meM tAmIra bhI to hai pahara dopahara kyA anekoM pahara taka julamAta ke hijAba meM tanavIra bhI to hai aise vyakti-gozAlaka jaise vyakti teja AMdhI kI taraha A muMtajira-e-israte-pharde idhara bhI A Ate haiN| takadIra kucha hI, kAvise-tadabIra bhI to hai havA hUM havA maiM vAsaMtI havA hUM kismata to thor3I hai; jyAdA to puruSArtha hai| car3hI per3a mahuA thapAthapa macAyA takharIba ke libAsa meM tAmIra bhI to hai ve AdamI kI cetanA ko khUba thapathapAte haiM, jhakajhora dete haiN| aura vinAza to hai, lekina usameM chipA nirmANa bhI to hai| girI dhamma se phira car3hI Ama Upara julamAta ke hijAba meM tanavIra bhI to hai use bhI jhakorA kiyA kAna meM kU aMdherA hai mAnA. lekina baDA prakAza hai| sabaha jaldI karIba A utarakara bhagI maiM hare kheta pahuMcI rahI hai| jagata meM dukha hai mAnA, lekina svarga meM bar3A sukha bhI hai| vahAM gehuoM meM lahara khUba mArI A muMtajira-e-israte-pharde idhara bhI A pahara dopahara kyA anekoM pahara taka o AgAmI kala ke sukha! merI tarapha bhI dRSTi de| aise vyakti dhUla-dhavAMsa jhAr3a jAte haiM cetanA kii| aise vyakti AdamI aise jItA hai-lolupatA meM, bharose meM, AzA meN| saMpradAya nirmita nahIM krte| aise vyaktiyoM kA dharma bar3A zuddha hai| gozAlaka jaise tIrthaMkaroM ke pAsa AzA kA koI upAya nhiiN| aise vyakti aise haiM, jaise zuddha sonaa| AbhUSaNa banAne hoM to kucha 404 2010_03
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ - gozAlakaH eka asvIkRta tIrthaMkara bnte| phira bIsa kaireTa, aThAraha kaireTa-kucha milAnA par3atA kie jA sakate haiN| hai-tAMbA, kucha aur| nahIM to sonA bahuta narma hai| jaise-jaise lekina maiM unase kahatA hUM, mokSa itanA sastA nahIM hai ki pAnI | saMpradAya banatA hai, sone ke AbhUSaNa banate haiM, vaise-vaise azuddhi chAnane se mila jaae| mokSa itanA sastA nahIM hai, yaha zubha hai| milatI hai| jitanA vyavasthita saMpradAya banatA hai, utanA hI vikRta nahIM to jitane loga pAnI chAnakara pI rahe haiM, ye mokSa meM rheNge| saMpradAya ho jAtA hai| | tuma thor3A soco| usa mokSa meM tuma rahanA pasaMda karoge, jahAM saba jaina saMpradAya bahuta vyavasthita hai| choTA hai, lekina bahuta pAnI chAnanevAle pahuMca gae ? vaha bar3A beraunaka hogaa| vaha bar3A niyojita hai, vyavasthita hai| eka-eka rekhA sApha hai, sImA para | udAsa hogaa| vahAM koI jIvana kA ullAsa, AnaMda na hogaa| baMdhI hai| dvAra, daravAje, AMgana, bAgur3a, saba sApha hai| jaina | gozAlaka bahuta masta AdamI thaa| masta phakIra! saMpradAya gaNita jaisA suspaSTa hai| aura gozAlaka jaise vyakti | nAcatA-gAtA AdamI thaa| jaina zAstroM meM isalie bhI bar3A kAvya jaise haiM-aspaSTa, dhuMdhale, rhsypuurnn| | virodha hai| kyoMki kabhI-kabhI aisA ho jAtA ki gozAlaka ke phira hama yahAM rAstA khoja rahe haiN| hama cAhate haiM koI rAstA batA | pAsa mahaphila jamI hai, nAca rahe log| eka gAMva meM vezyA ne de| hameM rAstA patA nahIM hai| gozAlaka rAste para mila jAe to nimaMtraNa de diyA, aura gozAlaka vahIM calA gayA nAcate hue| vaha kahatA hai, rAstA hai hI nhiiN| kyA khoja rahe ho? isase hameM aba jaina zAstroM meM usakA virodha honA svAbhAvika hai| caina nahIM hotaa| hama kahate haiM htto| hameM rAstA pUchanA hai| hama kahate haiM vaha marA-jaina zAstra kahate haiM to eka vezyA ke becaina haiM binA rAste ke| hama cAhate haiM, jIvana kA lakSya kyA hai? ghara hI TikA haA thaa| patA nahIM, yaha saca ho yA na ho| kyoMki gozAlaka mila jAe, vaha kahatA hai koI lakSya hai hI nhiiN| jaina zAstroM kI bAta mAnane kA koI bhI kAraNa nahIM hai| magara yaha alakSya jIvana cala rahA hai| kahIM pahuMcanA thor3e hI hai! ho bhI sakatA hai| kyoMki gozAlaka jaise vyakti ko pApI meM jIvana nRtya jaisA hai, yAtrA jaisA nhiiN| isameM koI aMtima aura puNyAtmA meM koI pharka nahIM hai| gozAlaka jaise vyakti ko par3Ava nahIM hai| hI hai| hAM, bIca meM bahuta par3Ava haiM, ve vizrAma ke lie vezyA meM bhI vahI paramAtmA najara AtA hai-vahI zuddha, jo haiN| subaha uThe phira cala par3anA hai| yaha anaMta yAtrA hai| puNyAtmA meM hai; koI bheda nahIM hai| magara isase hamAre mana meM bharosA nahIM aataa| koI cAhie, jo bheda ochI dRSTiyoM ke haiN| bheda nAsamajhoM ke haiN| gozAlaka hameM batA de spaSTa ki kahAM hama jA rahe haiM? kyoM jA rahe haiM? to nizcita abheda meM rahA hogaa| paramahaMsa thaa| nizcitatA ho jAe, bhaya mitte| hisAba baiTha jaae| to hama kyA kareM aura kyA na kreN| to kyA karane se rAste para raheMge aura kyA | dUsarA praznaH mahAvIra azaraNa kA upadeza dete the aura ziSya karane se rAste se bichur3a jAeMge! bhI banAte the| kyA ye donoM bAteM paraspara-virodhI nahIM haiM? mere pAsa loga Ate haiM, ve kahate haiM, Apa kucha maryAdA kyoM nahIM dete? sApha-sApha anuzAsana kyoM nahIM dete? Apa hameM dikhatI virodhI haiM; haiM nhiiN| aura isa jagata meM jo bhI satpuruSa ThIka-ThIka batA deM kyA hama kareM aura kyA hama na kareM? basa, hue haiM, ve hamezA virodhAbhAsI dikhAI pdd'eNge| jIvana phira hama nipaTa leNge| magara Apa kucha kaheM to! sApha-sApha sUtra virodhAbhAsI hai| to jo bhI isa jIvana ko jhalakAegA isakI | sacAI meM, vaha bhI virodhAbhAsI hogaa| ve mujhase cAhate haiM ki maiM unheM AzvAsana de dUM ki itanI bAteM sirpha paMDita virodhAbhAsI nahIM hote| tuma pUrI karate rahoge, pAnI chAnakara pIoge to mokSa nizcita hai| hoNge| kyoMki jJAnI chAMTatA nhiiN| vaha jiMdagI para koI DhAMcA nahIM mAMsAhAra na karoge, mokSa nizcita hai| khetI-bAr3I na karoge, roktaa| usake lie jiMdagI jaisI hai, svIkAra hai| vaha sirpha mokSa nizcita hai| to phira ve itane kAma karanA zurU kara deN| ye jiMdagI ko jhalakA detA hai| phira jo bhI jiMdagI meM hai, vaha saba kAma baMda kara deN| yaha koI bahuta kaThina to nahIM hai| ye kAma baMda usameM jhalaka jAtA hai| vaha darpaNa kA kAma karatA hai| 405 ___ 2010_03
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ jina sUtra bhAgaH 2 aba yaha bAta mahAvIra kahate haiM, ashrnn| kisI kI zaraNa mata pakar3akara chAtI se lagAkara baiThA hai ki mila gaI dillii| dillI jaao| lekina mahAvIra ke pAsa ziSya Ate haiN| ziSya kahate haiM, likhA hai patthara pr| hAlAMki likhA hai, hajAra mIla dUra ki do 'siddhe zaraNaM pvjjhaami|' he siddha puruSa! hama tumhArI zaraNa hajAra mIla duur| vaha usakI phikara nahIM kara rahA hai| Ate haiN| 'arihaMte zaraNaM pvjjhaami|' he pahuMce hue puruSa! hama tuma kabhI mIla ke patthara ke pAsa baiThakara yaha nahIM kahate ki | tumhArI zaraNa Ate haiN| bar3A virodhAbhAsa hai, dillI likhA hai aura do hajAra mIla bhI mahAvIra inako svIkAra bhI karate haiN| taba to bar3I ulaTI bAta likhA hai! dillI hai to ThIka, patthara tthiik| agara do hajAra mIla mAlUma par3atI hai| mahAvIra kahate haiM azaraNa! aura ye zaraNa | to yahAM dillI kyoM likhate ho? phira do hajAra mIla vahIM AnevAle loga bhI svIkAra ho jAte haiN| inakI bhI mahAvIra dIkSA | likhanA dillii| karate haiN| inako saMnyasta karate haiN| inako satya ke mArga kA iMgita | mahAvIra kahate haiM, ziSya bananA eka bAta hai, zaraNa jAnA dUsarI karate haiN| | bAta hai| ziSya banane kA artha itanA hai, koI pahuMcA, kisI ne to virodha dikhAI par3atA hai, lekina sirpha dikhAI par3atA hai| jAnA, koI jAgA, usakA lAbha le lo| koI bahuta bhaTakA, taba jaba mahAvIra ziSya banAte haiM to ve itanA hI kaha rahe haiM ki maiM tumase use mArga mila gayA, tuma usase thor3A samajha lo| magara rahanA jarA UMcAI para khar3A huuN| tuma vRkSa ke nIce ho, maiM vRkSa para khar3A apane pairoM pr| jhuko usake sAmane, jo jAnatA hai| lekina jhuko huuN| yahAM se mujhe jarA dUra taka dikhAI par3atA hai| jaise maiM isa vRkSa isIlie ki uThakara calanA hai| jhuke hI mata raha jAnA ki phira paira para car3ha AyA hai, utane dUra taka tuma mere sUcana kA upayoga kara pakar3a lie to chor3eMge nhiiN| sakate ho| tuma bhI isa vRkSa para car3ha A sakate ho| | to tuma to cala hI na pAoge, tuma kisI calanevAle ko bhI tuma rAste para kisI se pUchate ho, nadI kA rAstA kahAM hai? koI roka loge| ziSya guruoM ke dvArA pahuMcate haiM ki nahIM patA nahIM, AdamI batA detA hai, to kyA tumhArA guru ho gayA? kyA tuma bahuta se guruoM ko DubAte haiM yaha pakkA hai| itane jora se pakar3a usakI zaraNAgati ho gae? tuma use dhanyavAda dekara nadI kI lete haiM ki na to khuda jAte haiM, na use jAne dete haiN|| tarapha cale jAte ho| tuma aisA thor3e hI, ki usake caraNa pakar3a to mahAvIra kahate haiM ki jAgrata puruSa se siikho| vaha vRkSa para lete ho ki aba maiM tumheM kabhI bhI na choDUMgA mahArAja! kyoMki baiThA hai, use dUra kA dRzya dikhAI par3atA hai| tuma nIce khar3e ho Apane nadI kA rAstA btaayaa| vaha kahegA, agara nadI kA rAstA aMdhere meM, ghATI meN| vaha parvata ke zikhara para khar3A hai| usakI batAyA to koI galatI to nahIM kii| jAo ndii| dRSTi kA vistAra bar3A hai| usakI suna lo, samajha lo| soco, nadI kA rAstA pUchane meM to hama aisI bhUla nahIM karate, lekina | vicAra kara lo| tumhArI buddhi usase rAjI ho jAe, tumhArA hRdaya paramAtmA kA rAstA pUchane meM aksara aisI bhUla karate haiN| isalie | usake sAtha dhar3ake, to phira clo| mahAvIra kahate haiM, suna lo, samajha lo, maiM jo kahatA hUM use guna | lekina dhyAna rakhanA, calanA tumheM hI hogaa| lo| phira pakar3o apanI gail| jAo apanI Dagara pr| phira mere | isIlie kahate haiM, ashrnn| kisI aura ke paira se tuma na cala paira pakar3akara mata ruko| maiMne koI kasUra to kiyA nhiiN| mujhe kyoM | skoge| calanA tumheM hI hogA isa bAta para bAra-bAra jora dene ke satAte ho? jaao| jitanA maiM jAnatA hUM, kaha diyaa| isakA | lie kahate haiM ki mArga koI bhI batA de, nakzA koI bhI tumheM de de, kucha upayoga karanA ho, kara lo| calanA tumheM hI pdd'egaa| to eka tarapha mahAvIra kahate haiM, ashrnn| kyoMki ve jAnate haiM, hama sAdhAraNa jIvana meM sadA sahArA mAMgate rahate haiN| koI pati AdamI bar3A pAgala hai| kA sahArA, patnI kA sahArA, bApa kA, beTe kA sahArA, mitra kA AdamI aisA pAgala hai ki mIla ke pattharoM ko pakaDakara ruka shaaraa| sahAre ke hama AdI ho gae haiN| hama baisAkhiyoM para hI jAtA hai| hAlAMki mIla ke patthara para lagA hai tIra, ki calo calane ke AdI ho gae haiN| to jaba hama dharma ke jIvana meM praveza aage| jAo aage| dillI bahuta dUra hai| magara vaha patthara karate haiM, purAnI Adata kahatI hai, sahArA ! koI guru kA shaaraa| 14061 2010_03
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'gozAlaka: eka asvIkRta tIrthakara para hAya yaha sahAre kI satata khoja tumheM AtmavAna na banane degii| tuma | dikhAI par3atA hai usase AzA le lo, usase zraddhA le lo; lekina apane sahAre kaba banoge? apane paira kaba khar3e hooge? apanI usake kAraNa thakakara baiTha mata jaanaa| yaha mata kahanA, aba mujhe AMkhoM se kaba dekhoge? apane kAnoM se kaba sunoge? yaha sahAre kyA karanA! tArA to hai| yaha mata kahanA mahAvIra se ki tIrthaMkara kI khoja to tumheM paMgu banA dI hai| | to tuma ho, aba mujhe kyA karanA ! tuma to pahuMca gae, aba tuma hI choTe bacce kI mAM calAtI hai| hAtha pakar3akara calAtI hai| | mujhe pahuMcA doge| lekina yaha koI sadA ke lie iMtajAma nahIM hai| yaha koI sthira | isalie mahAvIra kahate haiM, zaraNa mata khojnaa| zaraNa khojane vyavasthA nahIM hai| hAtha pakar3akara calAtI hai tAki use bharosA A ke kAraNa dharma bhraSTa haa| jAe ki vaha cala sakatA hai| phira to baccA khuda hI hAtha chur3Ane ye jo duniyA meM itane maMdira, masjida, itane gurudvAre, itanI lagatA hai| kalaha dikhAI par3atI hai, yaha zaraNa kI kalaha hai| tumane dekho? baccA khuda hI kahatA hai, mata pakar3o merA haath| nyAya ke he devatA! kaba sikhAoge manuSyoM ko aura jo mAM bacce ke hAtha ko jora se pakar3atI hai, vaha mAM nahIM hai| ki Apa apanI ve rakSA kareM aura jo baccA, jaba calanA bhI sIkha gayA taba bhI mAM kA pallU trANa vaise to unheM haiM mile lAkhoM bAra pakar3e rahatA hai, vaha kabhI praur3ha na ho paaegaa| para hara bAra trAtA ne unheM beca DAlA hai to virodha dikhatA hai| mAM eka dina kahatI hai, merA hAtha pakar3a, nyAya ke he devatA! roka rakkho rakSakoM ko svarga meM cl| phira dhIre-dhIre hAtha ko sarakAtI jAtI hai| phira hAtha ko | deva, trAtA mAnavoM kA aura mata bhejo alaga kara letI hai| phira baccA pakar3anA bhI cAhe to vaha dUra ho loga rote, trANa to hama pA gae jAtI hai| vaha kahatI hai, aba tU cl| thor3I dUra khar3I ho jAtI hai khoM mara rahe jAkara; kahatI hai, aa| baccA usakI tarapha AnA zurU karatA aura vaha kahatAH / hai| eka daphA bacce ko bharosA A jAe ki mere pAsa paira haiM, mere bahuta-sI paka rahI haiM kalpanA kI pUr3iyAM paira haiM, to praur3hatA AnI zurU hotI hai| mere pitA ke geha meM satya ke jagata meM bhI aisA hI hai| guru thor3I dUra taka hAtha | dhIraja dharo, phira peTa bhara khAnA pakar3akara calA detA hai| kyoMki tuma janmoM se cale nhiiN| tuma loga kahate bhUla hI gae ki tumhAre pAsa paira haiN| tuma janmoM se ur3e nahIM, bhUla | eka Tukar3A de sakate nahIM hameM sAmAnya roTI kA hI gae ki tumhAre pAsa paMkha haiN| thor3I dera ur3A detA hai, thor3e | hukma vaha detAH AkAza meM tamheM paMkhoM kA thor3A khayAla A jAtA hai| phira tamase nahIM, baikuMTha calakara hI tumheM bhojana milegA kahatA hai, jaao| dUra anaMta AkAza hai, udd'o| vaha pUrA AkAza aura vaha sAmAnya kyoM? tumhArA hai| dAvA kro| adabhuta, amUlya, apUrva hogA maiMne socA thA ki duzvAra hai maMjila apanI nyAya ke he devatA! kaba sikhAoge manuSyoM ko eka haMsI bAjU-e-sImI kA sahArA bhI to hai ki Apa apanI rakSA ve svayaM kare dazte-julmAta se Akhira ko gujaranA hai mujhe ...ki apanI Apa ve rakSA kreN| koI rukhazaMdA aura tAbIdA sitArA bhI to hai mahAvIra trAtA haiM, lekina trANa ke AdhAra para tumhAre prANoM ko pahale ThIka hai| zurU-zurU calate haiM to kisI rajata bAMha kA | naSTa nahIM karanA caahte| sabhI sadaguru yahI kheNge| sahArA ho, acchaa| koI camakatA huA sitArA ho, acchaa| jhuko jruur| jhuke binA koI sIkhatA nhiiN| dazte-julmAta se Akhira ko gujaranA hai mujhe ziSya bano jruur| vinamra hue binA koI sIkhatA nhiiN| lekina aMtataH to aMdhere se khuda hI gujaranA hai| vaha dUra jo tArA phailAo jholI, lekina apane pairoM kA bharosA mata kho denaa| 407 2010_03
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ jina sUtra bhAgaH2 aisA mata socanA ki basa, trAtA ke paira pakar3a lie to trANa ho | sahAre kI AkAMkSA thI, vaha nahIM mila rahA hai| asahAyatA gyaa| nakArAtmaka hai| azaraNatA vidhAyaka hai| aisA IsAiyata mAnatI hai ki jIsasa ne sabake pApa hala kara ise aisA samajho, jaisA maiM niraMtara kahatA huuN| eka AdamI apane die| aba isase bar3A jhUTha bhI koI ho sakatA hai? jIsasa ko kamare meM akelA baiThA hai, akelApana anubhava kara rahA hai gae do hajAra sAla ho ge| agara jIsasa ne sabhI ke pApa samApta akelepana kA artha huA ki vaha cAhatA hai koI sAtha hotaa| kara die to do hajAra sAla se phira kyA ho rahA hai duniyA meM? kisI kI yAda A rahI hai| kisI kI maujUdagI caahie| kisI pApa nahIM ho rahe? ina do hajAra sAloM meM jitane pApa hue haiM, utane kI maujUdagI nahIM hai, anupasthiti khala rahI hai, to akelApana, zAyada IsA ke pahale kabhI bhI na hue hoN| ye do hajAra sAla lonliines| AdamI ke dukha, pIr3A, ghAvoM ke, pApa ke, ghRNA ke, hiMsA ke, aura phira eka AdamI dhyAna meM magna akelA baiThA hai, usako yuddhoM ke sAla haiN| AdamI khUkhAra se khUkhAra hotA calA gyaa| akelApana nahIM kaha sakate--ekAMta, alonnes| use kisI aura IsAiyata phira bhI doharAe calI jAtI hai ki IsA ne sabako kI yAda nahIM A rahI hai, vaha apanI hI pulaka se bharA hai, apane mukta kara diyaa| hI AnaMdaM meM lavalIna DUbA hai| yaha bar3I jhUThI bAta hai| magara isa jhUTha ke pIche tarka hai| Adama donoM akele haiM bAhara se dekhane pr| lekina eka para kI yAda se ne pApa kiyA thA sabake lie, usakI vajaha se saba pApI ho gae bharA hai aura eka svayaM kI smRti meM jagA hai| donoM bar3e bhinna haiN| the! aba koI kisI dUsare ke pApa se kaise pApI ho sakatA hai? | aisA hI azaraNa aura ashaay| asahAya kA artha hai, sahAre to jaba Adama ne pApa kiyA, saba pApI ho ge| jIsasa ne sabhI kI jarUrata hai, sahAre kI Adata hai; aura sahArA nahIM mila rahA ke lie puNya kara diyA, saba puNyAtmA ho ge| aba itanA hI hai| to AdamI asahAya mAlUma par3a rahA hai| aba DUbA, taba jarUrI hai hara AdamI ko ki vaha IsAI ho jAe, basa pryaapt| dduubaa| kyA karUM, kyA na karUM? kahAM jAUM? yaha bar3I sastI bAta ho gii| isalie mahAvIra kahate haiM, zaraNa rAste meM ruka ke dama le laM, merI Adata nahIM mata ghnaa| caraNa chU lenA lekina zaraNa mata ghnaa| jhukanA, lauTakara vApasa calA jAUM, merI phitarata nahIM ziSya bananA, dIkSita honA, sIkhanA, lekina yAtrA tumhIM ko aura koI hamanavA mila jAe yaha kismata nahIM karanI pdd'egii| tuma trAtA ko trANa mata samajha lenaa| trAtA se ai game-dila kyA karUM? sirpha izAre milate haiN| calanA pdd'egaa| ai vahazate-dila kyA karUM? zAstra ko satya mata samajha lenA aura zAstA ko maMjila mata | dila meM eka zolA bhar3aka uThA hai Akhira kyA karUM? samajha lenaa| merA paimAnA chalaka uThA hai Akhira kyA karUM? isalie virodhI bAta kahate mAlUma par3ate haiN| eka tarapha dIkSA jakhma sIne meM mahaka uThA hai Akhira kyA karUM? dete haiM, eka tarapha kahate haiM azaraNa rho| ai game-dila kyA karUM, ai vahazate-dila kyA karUM lauTakara vApisa calA jAUM merI phitarata nahIM AkhirI praznaH azaraNa hone aura asahAya hone ke bhAvoM meM | rAste meM ruka ke dama le lUM merI Adata nahIM kyA bheda hai? aura kyA donoM ke bIca kucha samAnatA bhI hai? aura koI hamanavA mila jAe yaha kismata nahIM lauTakara jA nahIM sakatA; jAne kA upAya nhiiN| ruka jAUM, samAnatA bhI hai. bheda bhI hai| azaraNa hone kA artha hotA hai. aisI Adata nhiiN| koI saMgI-sAthI mila jAe aisI kismata apane pairoM para khar3e honaa| asahAya hone kA artha hotA hai, dUsaroM nhiiN| ai game-dila kyA karUM? ai vahazate-dila kyA karUM? | ke pairoM kI AzA thI, vaha chUTa gaI, lekina apane pairoM para khar3e to phira AdamI bar3A asahAya mAlUma par3atA hai| jaise koI hone kA bala nahIM aayaa| asahAya hone kA artha hotA hai, abhI | sAgara meM DUba rahA hai| tinake kA bhI sahArA nhiiN| nAva to dUra, 408 2010_03
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ P gozAlakaH eka asvIkRta tIrthaMkara tinakA bhI nhiiN| DUbane kA khatarA hai| lekina usa khatare aura jokhima se gujare to asahAya avasthA to nakArAtmaka hai| azaraNa avasthA | binA koI parama maMjila taka pahuMcatA nahIM hai| to ashrnn| vidhAyaka hai| azaraNa kA artha ki mere pAsa apane paira haiN| aba Dara yahI hai ki azaraNa kA tuma yaha artha mata samajha lenA azaraNa kA artha huA ki tairUMgA, nAva cAhI hI nahIM, tinake kA ki kisI se kucha sIkhanA hI nahIM hai| tairanA to sIkhanA hai| vaha koI savAla hI nhiiN| kisI tairanevAle se sIkha lo| jisako tumane sAgara meM tairate dekhA jo azaraNa bhAva ko upalabdha huA hai, use tuma nAva batAo ho, usase sIkha lo| phira tairakara hI jaanaa| phira tairanevAle ke bhI, to vaha kahegA ki nahIM, kSamA kreN| dhanyavAda! hama tairakara | | kaMdhe kA sahArA mata maaNgnaa| nikala jaaeNge| kyoMki koI bAhara kA sahArA kyA lenA! jaba | isalie mahAvIra kahate haiM, ziSya to bano, lekina zaraNa ko taira sakate haiM to nAva meM kyA baiThanA! dhanyavAda! bar3I kRpA, mata gho| zaraNAgati nhiiN| sIkhane ke lie taiyArI rakho, mana ko Apane yAda kiyaa| lekina hama tairakara cale jaaeNge| baMda mata kro| sIkhate hI, jo jAna liyA usakA upayoga kro| azaraNa kA artha hai tairane para bl|| jo jAna liyA usake sahAre clo| aura koI sahArA mata maaNgo| asahAya kA artha hai : khojate the nAva, milatA nahIM tinkaa| | apane sahAre jo calatA hai, dhIre-dhIre balazAlI hotA jAtA hai| bhrama rakhane ko bhI kucha AsarA nahIM rhaa| to asahAya avasthA meM dhIre-dhIre usake bhItara se bhaya gira jAte haiM, asurakSA gira jAtI AdamI rotA hai, cIkhatA-cillAtA hai, pukAratA hai| aksara hai, zaMkAeM gira jAtI hai| aura eka, jisako gurajiepha ne kahA asahAya avasthA meM AdamI prArthanA karane lagatA hai, pUjA karane hai, Atmika keMdrIkaraNa, krisTalAijezana upalabdha hotA hai| lagatA hai| bhagavAna kI yAda karane lagatA hai| yaha bhagavAna kevala AtmazraddhA hI aMtataH AtmA ko pAne kA dvAra banatI hai| bhaya para AdhArita hai| AtmazraddhA para bala dene ke lie mahAvIra kahate haiM, azaraNa azaraNa bhAvanA meM AdamI meM dhyAna jagatA hai| aura azaraNa | bhaavnaa| lekina jinhoMne AtmA ko pA liyA ho unase sIkhane bhAvanA meM AdamI apane bala para isa bhAMti Azvasta ho jAtA hai, | ko bahuta kucha hai| saca to yaha hai, jo unakI zaraNa gaha lete haiM AtmavizvAsa aisA sajaga ho jAtA hai, svayaM para zraddhA aisI gahana unako sIkhane ko kucha bhI nahIM hai| kyoMki ve kahate haiM, sIkhakara ho jAtI hai ki sAgara kitanA hI bar3A ho, ye do hAtha sAgara se kyA kareMge? aba Apa to haiN| jyAdA bar3e mAlUma hote haiN| AkAza kitanA hI bar3A ho, ye do maiMne sunA hai eka AdamI aMdhA thaa| usake ATha lar3ake the, paMkha sAre AkAza ko pAra kara leMge, aise bharose se bhare hote haiN| ATha bahueM thiiN| cikitsakoM ne kahA ki tumhArI AMkha ThIka ho jo vyakti azaraNa ko upalabdha huA use tuma prasanna pAoge, sakatI hai, Aparezana karanA hogaa| usane kahA, kyA kareMge? nAcatA huA paaoge| asahAya ko tuma dukhI, parezAna, talAza phAyadA kyA hai? merI patnI ke pAsa do AMkheM haiM, mere ATha karatA haA paaoge| phira koI sapanA mila jAe, phira koI lar3akoM ke pAsa solaha AMkheM haiM, merI ATha bahuoM ke pAsa sahArA mila jaae| solaha AMkheM haiN| aisI cautIsa AMkheM mujhe upalabdha haiN| do na huIM mahAvIra kahate haiM, asahAya mata bananA, azaraNa bnnaa| merI, kyA pharka par3atA hai? asahAya avasthA meM to hama haiN| isIlie hama kahIM bhI sahAre lekina saMyoga kI bAta! jisa dina usane yaha iMkAra kiyA usI khojate haiM--maMdira meM, masjida meM, zAstra meM, purANa meM, kurAna meM, rAta ghara meM Aga laga gii| ve cautIsa AMkheM bhAgakara bAhara guru meN| koI mila jAe jo hameM kaha de, ki tuma ghabar3Ao mt| nikala giiN| aMdhA cillAtA rahA, TaTolatA rahA raastaa| lapaToM kahIM tAbIja, gaMDA mila jAe, bAMdha leM aura nizcita ho jaaeN| meM jala-bhunakara girakara mara gyaa| marate vakta eka hI bhAva usake mahAvIra kahate haiM, satya itanA sastA nhiiN| khojanA hogaa| mana meM thA, apanI AMkha agara Aja hotI... ! jo bAhara kImata cukAnI hogii| bhAgakara nikala gae-patnI, beTe, bahueM, unako yAda AyI tairanA hogA isa virATa jhaMjhAvAta se bhare sAgara meN| lahareM haiM, | usakI, lekina bAhara jAkara yAda aayii| jaba apane prANa saMkaTa 409 2010_03 www.jainelibran.org
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ jina sUtra bhAga : 2 meM par3e hoM to kisako kisakI yAda AtI hai? isalie mahAvIra kahate haiM. apanI aaNkh| AMkhavAloM se sIkha lenA, magara apanI AMkha ke atirikta kisI aura kI AMkha ko apanA sahArA mata bnaanaa| apanI AMkha jaba taka na mila jAe, sIkhanA, sAdhanA; lekina ceSTA yahI rakhanA ki apanI AMkha mila jaae| apanI AMkha se hI koI satya kA darzana kara pAtA hai| satya ke sAkSAta ke lie svayaM kI AMkha ke atirikta aura koI upAya nahIM hai| Aja itanA hii| 410 2010_03