Jainism Illustrated

Author(s): Vinod Kapashi
Publisher: Sudha Kapashi
Catalog link: https://jainqq.org/explore/006729/1

Page #1

JAINISM — ILLUSTRATED ચિત્રમય – જન ધર્મ
GAAAAA
ની
KCCO
70
9
VINOD KAPASHI
ગ
– વિનાદે કપાસી
duetiosifilter
વ,wwww E
very.org \

Page #2

JAINISM
VINOD KAPASHI
PUBLISHED BY:
SUDHA KAPASHI
11 Lindsay Drive Kenton Middx HA3 OTA
PUBLISHED: JULY 1988
AGN
PRINTED BY:
MADHAV ALLWIN LTD. MADHAV HOUSE. 68 MANSFIELD ROAD. LONDON NW3 2HU TEL: 01-267 7720 PRICE £1.75
פה.
STRE
ILLUSTRATED
ALL RIGHTS RESERVED.
My thanks to my wife Sudha, daughters Raxita, Purnima and Neha: to Mr. Kirtibhai Zaveri Pujya Chanchal Masi, Dr. Kumarpal Desai, Mr. Gary Dawson, Hasmukhbhai Gardi and Jivanjibhai Patel

Page #3

4
.
..
AmumANA
MAHESH
SHARAN
-
-
MirrlILIA
CARTUNT
SH
iiiiiiilm
नवकस्मत्र
TIMIIIIIIIII111111111 PERTAWWARA
AAR
TITTTTTT
Tr
तमोअरिहता
-
R
प
BE..
NE
::.
.
NAAMSUNu.nue
।
।
..
INIJHIT
KI.
IIIIIIIIIIINITILITTLI
N ye
-IN
ENNNN
PARAN
\UKTA
Nirom
Vom
VYVVVVVV
11.४४४४४४.४.४४४.४४.४
MADHURIMINAR.COM
HTTHILI
C
riti
IIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIII

Page #4

SHRI NAOKAR MANTAR NAMO ARI HAN TA NAM
NAMO SIDDHA NAM NAMO AYARI YA NAM NAMO UVAJJHA YA NAM NAMO LOYE SAVVA SAHŪ NAM ESO PANCH NAMOKKĀRO
SAVVA PAVAPPAŅASAŅO MANGALANANCHA SAVVESIM
PADHAMAM HAVAI
MANGALAM
Salutations to the victors Salutations to the liberated soul Salutations to the head spiritual teachers Salutations to the teachers Salutations to all the monks of the world
These five-fold salutations destroy all sins and among all forms of bliss this is the first bliss
USH ECE 220
utzi Uu-d45512)
Jદનમો આયરિયાણ)
USP
614TH
7
Obor
બરિહંતણું
CEETER
ICHIC
Chini
2

Page #5

•$007
F A
The first Tirthankar (prophet, path-maker ) is Rushabhdev. He taught all the necessary knowledge regarding farming, house-building, cooking and basic education in arts, science and commerce. His symbo1 is the bull. Some coins of pre-Aryan civilisation show the bull on one side and an ascetic on the other. According to some historians Jain philosophy existed in India before the arrival of Aryan people.
Two distinct 1ines of thought prevailed during that time. One was the Vedic culture and the other was the Shraman culture. The first one gave Hinduism to the world and the other culture gave Jainism and Buddhism.
ઋષભદેવ
સંધ અગ્નિ પેટાવો
PHUKET
સ્લિપ જ્ઞાત
The 22nd Tirthankar Neminath, a cousin of Lord Krishna, was a kind hearted prince. The 23rd Tirthankar, Lord Parsvanath, was born more than 2750 years ago. He preached the religion of four principles (non-violence, truth, non-stealing and non-acquisition).
ચિત્રકામ

૧+૧ - ૨
કુંભારકામ
ર્માણનકામ
રાજ
તીર્થકર એટલે તીર્થની સ્થાપના કરનાર. તીર્થ એટલે સાધુ, સાધ્વી, શ્રાવક શ્રાવિકાના ચતુવિધ સંઘ.તીર્થકરધર્મપદેશ કરે છે. ધર્મ ચક્ર પ્રવર્તન કરે છે. આ સમયમાં ૨૪ તીર્થંકર થયાં છે. પ્રથમ તીર્થકર ઋષભદેવ હતાં. તે આદિનાથ તરીકે પણ ઓળખાય છે. તેમણે માનવીઓને સર્વ વિદ્યા શીખવી અને પ્રાથમિક જ્ઞાન તથા કેળવણી પણ આપ્યાં. ખેતી કરતાં, અગ્નિનો ઉપયોગ કરતાં તેમણે શીખવ્યું . તેમનુ નિશાન બળદ છે. (ઋષભ એટલે બળદ). સિંધુ ખીણની સંસ્કૃતિના અવશેષા, ખાસ કરીને પ્રાચીન સિક્કા પરનાં બળદનાં તથા કેટલાક કાઉસગ્ગ ધ્યાનમાં સ્થિત યોગીના ચિન્હો પરથી હવે એક માન્યતા એ પણ બંધાઈ છે કે જૈન-ધર્મ આર્યાના આગમન પહેલાંથી જ ભારતમાં પ્રચલિત હતા.
*******
વણકર કામ
પ્રા ને વિવિધકળાઓ શીખવે, સંસ્કૃતિએ જ્ગતને જૈન ધર્મ તથા ઐાદ્ધ ધર્મ આપ્યાં.
બાવીસમાં તીર્થકર, નેમિનાથ; કૃષ્ણ ભગવાનનાં પિતરાઈ ભાઈ હતાં. ત્રેવીસમાં તીર્થંકર પાર્શ્વનાથ તો ઐતિહાસિક પ્રત્તિમા છે. તે ૨૭૫૦ કરતાં યે વધારે વર્ષો પહેલાં જનમ્યાં હતાં. તેમણે ચાતુર્યામ ધર્મના ઉપદેશ આપ્યો હતો. આ ચાર સિદ્ધાંતો આ પ્રમાણે છે.
અહિંસા, સત્ય, અચાર્ય અને અપરિગ્રહ.
ચણતરકામ
પાર્શ્વનાથના સમયમાં બે વિચારધાર પ્રચલિત હતી. એક વૈદિક સંસ્કૃતિ અને બીજી શ્રમણ સંસ્કૃતિ. વેદિક સંસ્કૃતિની ભેટ એટલે હિંદુ ધર્મ અને શ્રમણ
પ્રથમ તીર્થંકર શ્રી આદિનાથનુ લાંછન
3

Page #6

PAKISTAN
Jaisalmer
AFGHANISTAN
Pokaran
ARABIAN
SEA
LAKSH DIA)
KSHAD
Rann of Kutch GUJARAT Modhera
Bikaner
Jodhpur
JAMMU & KASHMIR Dachigam Kargil SrinagarAmarnath Sonamarg Gulmarg Pahalgam Leh
Vaishno Devi
LAKSHAR
Jammy
Pilani
DELHI Sultanpur Sariska Mathura RAJASTHAN Bharatpur Agra Sakasia Fatehpur Sikri
Dwarka
Vadodaral Porbandar Junagadh Bhavnagar Gir Palitana Surat
Somnath
DIU DAMAN
(G.D. & D.) (G.D. & D.) 15

~~".
Dharamsala Chamba Pathankot Manali Kangra Kulu 1 HIMACHAL Amritsar PRADESH CHANDIGARH PUNJAB
Simla
Mount Abu Chittorgarh
Udaipur
Gandhinagar Nal Sarovar Jamnagar Ahmedabad) ORajkot
باب.
Amber
Pushkarg Jaipur
1
في
Ambala Mussoorie "Kurukshetra Rishikesh
Nasik
Matheran
Almora
Hardwar Ranikhet Nainital HARYANA Corbett
Ajmer Ranthambhor Gwalior Bundi
SE
2
Ujjain⚫
Jalgaone
Aurangabad Paithan
DADRA AND NAGAR HAVIL.Boriv Bombay (Elephanta)Karla MAHARASHTRA Lonavala Pune
Mahabaleshwar
Keoladeo
Shivpuri 1-14 Kota r
2
Indore Piparia Mandu
Ellora Ajanta
Panaji
(G.D. & D. KARNATAKAS
Mangalore Belur
" Khajuraho
Sagar
Bhopal Sanchi Jabalpur MADIIYA PRADESH Pachmarhi .A
Kanha
Kottayam Quilon
Nagpur.
Kedarnath
Badrinath
Kolhapur Bijapur Belgaum AiholeSrisailam Guntur Badami Pattadal ANDHRA
Hampie
PRADESH
*
الة
Periyar
Trivovalam y
Dudhwa A
Warangal
Hyderabad Bhadrachalam Golconda Amaravati Nagarjunasagar
YANAM Vijayawada
Jog Falls Lepakshi Halebid Sravanabelagola Bangalore
Madras Kanchipuram Ranganathittoo Srirangapatna Mahabalipuram Mysore Vedanthangal Bandipur TAMIL PONDICHERRY 7 (Py) Mudumal Ootacamund
MAHE(Py)
Coonoor NADU Chidambarain Kozhikode Tiruchirapalli da Trichur Coimbatore KARAIKAL Thanjavur (Py) Kodaikanal Point Calimere
Ernakulam
Cochin
Madurai
O Rameswaram
Tirunelveli
Tadoba
Kanya Kumari
Lumbini Sravasti Lucknow Ayodhva Kasia Gorakhpur Kanpur UTTAR PRADESH Allahabad. Sarnath Varanasi
CHINA
Tirupati
Bandhavgarh
BIRTH PLACE OF LORD MAHAVIR
SRI LANKA
NEPAL
india
Waltair.
Gangtok BHUTAN Kalimpong
Shillong
Darjeeling Siligurie/Manas Gauhati ASSAM. ~~ MIN Vaishali Madhubani, Patna BIHAR Jaldaparak Nalanda Malda Gaya Rajgir Bodhgaya anlamau
Kathmandu
*Hazaribagh
142 Ushkothi Simlipal
Ranchi WEST
ORISSA Cuttack
BENGAL Kharagpur Calcutta
Bhubaneswar
Vishakhapatnam
INDUS
SIKKIM
Murshidabad
Shantiniketan
ChKonarak Lak Puri
Gopalpur on Sea
*
ARABIAN SEA
Bharukachchha
4

"1
BOMBAY
Paradip
Digha
BANGLADESH
Agartala
KAMBOJA
GANDHARA
Taxila
JHELUM
too ar
R. SUTLE
BAY OF BENGAL
R. RAVI
RA
R. SARASVATI
MEGHALAYA
THE SIXTEEN MAJOR STATES OF NORTHERN INDIA c. 600 B.C.
DELHI
R. CHENAB
MATSYA
KURU
TRIPURA
AVANTI
Ujjayini
R. CHAMBAL
ASMAKA
CHINA
Itanagar Jorhat 27 Kaziranga
R. GODAVARI
ABUNACHAL
NA
NARMADA
PRADESH
KILOMETRES
Dibrugarh
MILES!
Imphal MANIPUR
Aizawal
GANGA
Kohima
VATSA KASHI
Kaushambi Kashi
BURMA
200
100
Bo
200
Shrava
Ayodhya VRIJJI
Valshall
R. MAHANADI
400
Rajagriha MAGADHA
Champa
ANG
NGA
CALCUTTA
BAY OF BENGAL

Page #7

LORD MAHAVIR (599BC - 527 BC)
He is the ford founder and today's Jainism is based on his preachings. He founded the religious order of monks, nuns, lay-men and lay-women. Lord Mahavir was born in a princely family but he left his palace at the age of 30 in search of eternal truth and eternal happiness. He attained kevalGyan (ultimate knowledge and wisdom) when he was 42 and Nirvana (died) when he was 72. He was older than Buddha though both were born in North India and preaching their own philosophies at the same time. Mahavir and Buddha both preached the principles of Ahimsa. Mahavir took the path of strict penance whereas Buddha took the "middle path".
મહાવીર સ્વામી તે ૨૪ મા તીર્થકર.
આજના જૈન ધર્મનું મૂળ સ્વરૂપ તેમણે ઘડયું. તેમને જન્મ ઈ.સ. પૂર્વે ૫૯૯ માં બિહાર રાજ્યમાં વૈશાલી નગરનાં પર (શ્રત્રિયકુંડ) માં થયો હતો. તેમના પિતા રાજા સિદ્ધાર્થ; માતાનું નામ ત્રિશલા. ૩૦ વર્ષની વયે ગૃહત્યાગ કર્યો. તપ-સાધના કરી. અહિં સા અને સંયમના માર્ગે ચાલીને, અનેક પરિષહ સહન કરીને તેમણે વિશ્વને નવા જ પ્રકાશ આપે. અહિં સા-મૂલક ક્રાંતિ અને અહિં સા યુકત સમાજ રચનાનો પાયો નાખ્યો. ૪૨ વર્ષની વયે તેમને કેવળજ્ઞાન થયું. ૭૨ વર્ષની વયે તેઓ નિર્વાણ પામ્યાં, તેઓ બુદ્ધ ભગવાનથી મોટી ઉંમરનાં હતાં પરંતુ તેમના સમકાલીન હતાં. મહાવીર અને બુદ્ધ બંનેએ અહિં સા-ધર્મને ઉપદેશ આપ્યો. મહાવીર સ્વામીએ કઠિન તપશ્ચર્યાની આવશ્યકતા પર ભાર મૂક્યો જ્યારે ભગવાન બુદ્ધ આ માર્ગ છેડીને “મધ્યમ-માર્ગ અપનાવ્યું.
મહાવીર સ્વામીએ બિહાર-ઉત્તરપ્રદેશ અને બંગાળાના વિસ્તારમાં ધર્મ પ્રચાર કર્યો. તેમનું નિર્વાણ પાવાપુરમાં થયું હતું. નિર્વાણ સમય ઈ.સ. પૂર્વે ૫૨૭. દિપાવલીને દિન.

For Private 5 personal Use Only

Page #8

ભગવાન સહાવીરે સર્પ ચંડણીકો
FEW INCIDENTS:
(ા
આપી
'Infinni]t\'
મહાવીર સ્વામીના જીવનમાં બનેલી ઘટનાઓમાં ચંડકંશિક સર્પની ધટના જાણીતી છે. પોતાના સાધના માર્ગમાં વિચરતા મહાવીરને એક અતિ ભયંકર દ્રષ્ટિ-વિષ સર્પનો ભેટો થયો. આ સર્પ હતો ચંડવૈશિક. તેણે મહાવીરને ઉપર ઉપર પગના અંગુઠા પર દંશ દીધાં. પરંતુ તેઓ અવિચલિત અને શાંત રહ્યા. તેમના અંગુઠમાંથી તેમના અવ્યાબાધ પ્રેમ અને કરુણાના પ્રતીક રૂપ દુધની ધાર જ નીકળી. તેમણે સર્પને શાંતભાવે “બુઝહ બુઝહ” એટલું જ કહ્યું. આ બે શબ્દોને અર્થ શાંત થા - સમજ એમ થાય છે. કેપ પર કરુણા-દયાને તથા પ્રેમને વિજ્ય થયો. આ બે શબ્દો - બુઝહ બુઝહ - કેટલું કહી જાય છે!
વસ
કદith,
મા
=
!. .
~:
= '
ચંદનબાળા એક રાજકુમારી હતી. પણ દેવયોગે તેના પિતા (ચંપાનગીના સજા દધિવાહન) યુદ્ધમાં હણાયા પછી દુર્દશાને પામી હતી. એક શેઠને ત્યાં ઘસી તરીકે જીવન ગુજારતી હતી. કરુણામૂર્તિ ભગવાન મહાવીરે પાંચ માસને પચ્ચીસ દિવસના ઉપવાસ પછી આ નિરાધાર બાળા પાસેથી જ ભિક્ષા અને તે પણ સુકા અડદના દાણા ગ્રહણ કર્યા. ભગવાને ક્યાંયથી પણ અન્ન ન સ્વીકાર્યું અને આ બાળા મળે ને અમક પરિસ્થિતિ સર્જાય તે જ ભિક્ષા લેવી તે તેમનો ઢ નિર્ધાર (અભિગ્રહ) હતા. ચંદનબાળા ભિક્ષા આપીને ધન્ય બની. પ્રભુએ લાંબા સમયે પારણાં કર્યા ને આ ભેજન આરે....
=
3
==
Once when Mahavir was meditating, a poisonous snake called Chandakaushik came and bit him. Mahavir did not even open his eyes to see what was happening. The snake, furious and angry wanted to break the meditation and tried again and again with the most poisonous venom. Mahavir, unperturbed, gently opened his blissful eyes and told the snake in a tender and compassionate voice to calm down.
Mahavir broke his fast after 5 months and 25 days. He had vowed that he would accept food only in certain conditions. This was fulfilled. Chandanbala was a girl who offered food to Lord Mahavir. Chandanbala was really a Princess, who had lost everything. Her real identity was revealed after this incident.

Page #9

AHIMSA: If Jainism has been described as an ethical system par excellence, Ahimsa is the keynote of this system. Ahimsa pervades the entire length and breadth of the Jain code of conduct. Jain-Ahimsa is not merely non-killing, it is reverence for life. It includes all the guidelines about environment and our atmosphere.
Jainism recognizes the sanctity of all life. As a community, Jain people run panjra-poles, which look after sick and invalid cattle. They feed hungry animals and birds as part of their feelings of Jiv-Daya (kindness towards all living beings).
V VET 1 / આ છે
((TV\\ A[Vis
o
G
© ૨૦ છે.
>
> > જૈન ધર્મ એટલે અહિંસા-ધર્મ. અહિંસા એટલે માત્ર પ્રાણી-વધ ન કરવો તેટલું જ નહીં, વિશ્વના સૂક્ષ્મમાં સૂક્ષ્મ જીવની હત્યા ન થાય તેની કાળજી રાખવી. મન-વચન-કાયાથી હિંસા ન આચરવી. કેઈને આવી હિંસા આચરવા ભલામણ ન કરવી અને કોઈ પણ વ્યકિત આવું કરે તે તેને અનમેદન
(Approval) – ન આપવું. આ પ્રકારની અહિં સા તે જ સાચી અહિં સા. પ્રાણી માત્ર પ્રત્યે દયા-પ્રેમ-કરુણાની ભાવના રાખી શકાય તે અહિંસાનું પાલન શક્ય બને.
જૈન શાકાહાર તે હોય જ પરંતુ ખાવા-પીવાની બાબતમાં અન્ય નિયમ પણ પાળે છે જેથી અહિંસાના સિદ્ધાંતના પાલનમાં સરળતા રહે.
કતલખાને જતાં પશુઓને બચાવવાનું તથા તેમની સાર-સંભાળ લેવાનું કર્યો પણ જૈને કરે છે. ભારતમાં પશુ-રક્ષણની કાર્ય કરતી આવી સેંકડે પાંજરાપોળ છે.
અહિં સા પાલન અર્થે ઘણા જૈને રાત્રી ભેજન નથી કરતાં કંદમૂળ નથી ખાતાં (કંદમૂળ ઉખાડવાથી જમીનની અંદર રહેલાં નાના જીવ મરી જવાની સંભાવના રહે છે). અવારનવાર થવ સમયનાં નિયમ સ્વીકારે છે.

Page #10

THE FIRST SCRIPTURE
"ACHARAGA SUTRA" is the very first Scripture of Jains. This is also a very important Sacred book. It is said that preaching in this book is the direct preaching of Lord - Mahavir. This Sutra or book is believed to be nearly 2,500 years old. I have translated few verses in English and are given below. These clearly show the depth of Jain - philosophy and the Jain approch towards Ahimsa. Every Jain should read and study this ancient book. English and Gujarati translation are available now.
Im
-
- - -
.
Those who long for true and eternal happiness do not want to lead an uncontrolled life. Knowing the Cycle of birth and death they walk the path of right conduct with firmness (2, 3, 90)
For death there is no unsuitable time, it will strike at any time (2, 3, 91)
Those who are ignorant and are attached to wordly pleasures suffer again and again and for them real guidance is necessary (2, 3, 101)
One who knows other people's misery does not pursue worldly pleasures and keeps away from bondage of sinful acts.
શ્રી આચારોગ સૂત્ર
હે જીવ! તું સ્વયં જ તારે 'મિત્ર (સહાયક) છે. બહારના મિત્રની ઈચ્છા શા માટે કરે છે? જે કર્મોને દૂર કરનાર છે તે મોક્ષને પ્રાપ્ત કરનાર છે, જે મોક્ષને પ્રાપ્ત કરનાર છે તે કર્મોને દૂર કરનાર છે. એવું સમજીને વિચરવું જોઈએ.
જે સાચા અને શાશ્વત રખના અભિલાષી છે તે અસંયમી જીવનની ઈચ્છા કરતા નથી. જન્મ મરણના સ્વરૂપને સારી રીતે જાણી ચારિત્રમાં દઢ થઈ વિચરે છે. મૃત્યુના માટે કોઈ અકાળ નથી. સર્વ પ્રાણીઓને પિતાનું આયુ પ્રિય છે, સર્વ સુખના ઈચ્છુક છે, દુઃખ અને મરણ સર્વને પ્રતિકૂળ લાગે છે, અને પ્રત્યેક પ્રાણી જીવનની અભિલાષા રાખે છે. જીવવું બધાને પ્રિય લાગે છે.
--
હે પુરુષ ! તું પિતાના આત્માને નિગ્રહ કર. એમ કરવાથી તું દુઃખોથી મુક્ત થઈ જઈશ. હે પુરુષ ! તું સત્યનું જ સેવન કર. કારણ કે સત્યની આજ્ઞામાં પ્રવૃતિંત બુદ્ધિમાન સાધક સંસારને તરી જાય છે અને શ્રત–ચારિત્ર રૂપ ધર્મનું યથાર્થ રૂપથી પાલન કરી કલ્યાણ પ્રાપ્ત

Page #11

KALPA-SUTRA * કલ્પસૂત્ર
:
રિશ્રી
*
*
પ્રgિuહ
s
*
5
.
nline
:
The most sacred book of the Jains, it was written by Bhadrabahu, who died in 357 BC. This book is read during the holy days of Paryushan.
The book contains the life of Lord Mahavir in detail and other biographies in short. It also gives code of conduct for monks.
During the olden days rich merchants used to employ caligraphers to write copies of this sacred book. Golden border, beautiful drawings and fine handwriting were the features of such manuscripts which also included multi-coloured miniature paintings. Thousands of manuscripts of Kalpa-Sutra are still in existence. Some are now found in the museums and libraries of Britain, France, Germany and USA.
સૌથી વધુ પૂજનીય - પવિત્ર ગણાતો ગ્રંથ. પર્યુષણના દિવસે દરમ્યાન આ ગ્રંથનું વાંચન થાય છે. તેના કર્તા છે ભદ્રબાહુ સ્વામી. કલ્પસત્રમાં તીર્થકર યસ્ત્રિ, થાવલી એટલે મહાવીર સ્વામી પછીના આચાર્યોની યાદી છે. અને સાધુઓના આચાર વિષે પણ થોડું છે. મહાવીર સ્વામીનું ચરિત્ર વિસ્તૃત રીતે આલેખવામાં આવ્યું છે તેથી આ ગ્રંથ પરના ભકિતભાવ કદાચ સવિશેષ છે. કલ્પસત્રમાં આપેલી આચાર્યોની યાદી તથા સાધ્વાચાર ભદ્રબાહુ પછીના કોઈ આચાર્યો લખ્યાં હશે તેમ મનાય છે.
જેને માટે લ્પસૂત્રનું એટલું બધું મહત્ત્વ છે કે આ ગ્રંથની હજારો હસ્તપ્રત વિદ્યમાન છે. ખાસ ચિત્રકાર લહીઆએ રાખીને ધનિક વર્ગ કલ્પસૂત્રની હસ્તપ્રત બનાવરાવતાં હતાં. ગ-બે-સ્ત્રી ચિત્રો યુકત આ હસ્તગત આપણા પ્રાચીન વારસે છે. જૈન ચિત્રકળા શીખવા-સમજવા માટે આ હસ્તપ્રતોને અભ્યાસ આવશ્યક છે. તાડપત્રી પર અને કાગળ પર આવી હસ્તપ્રતલખાતી, સુંદર ચિત્રા, સોનેરી બોર્ડર, મરોડદાર અક્ષર વાળી અનેક હસ્તપ્રતે ભારતની બહાર જર્મની, ફાંસ, અમેરિકા અને બ્રિટનમાં પણ વિદ્યમાન છે.

For Private
Personal Use Only

Page #12

DERAVASI
SHWETAMBAR
professions

SUB-SECTS
according to different towns( e.g. OSHALS from 0shta town)
areas
JAINS
1
STHANAKVASI
SHWETAMBAR White robed DIGAMBAR Sky clad monks STHANAKVASI do not believe in idol worship
Note. There is no sub sect as
Jain monks and nuns lead very strict lives.
NAVNAT, this is merely a name of the group
They do not possess any money.
They do not wear shoes.
They do not use motor cars or trains for travelling purposes.
શ્વેતામ્બર સાધુ
They observe principles of Jainism very strictly.
They do not eat or drink after sunset.
DIGAMBAR
સ્થાનકવાસી સાધુ
10

चारित्र
કૈન સંઘ ચતુર્વિધ સંઘ ' ( ચાર પ્રકારનો સમુદાય ) થી ઓળખાય છે. આ ચાર પ્રકારમાં (૧) સાધુ (ર) સાધ્વી (૩) શ્રાવક અને (૪) શ્રાવિકાનો સમાવેશ થાય છે. સાધુ--શ્રાવકનાં પુષો સમાવિષ્ટ છે. અને સાધ્વી-શ્રાવિકામાં આ વર્ગ સમાવિષ્ટ છે. સાધુ-સાખી ત્યાગી વર્ગમાં અને શ્રાવક શ્રાવિકા સંસારી વર્ગમાં ગણાય છે.
~જૈન સાધુ ઘર-સંસાર તજી, હિંસા, અસત્યાદિ પાપો છોડી, કંચન કામિનીના યાગી બની, પાદ વિહારી ખતી, સ્વ પર આત્મસાધનામાં તત્પર હોય છે.
દિગમ્બર સાધુ

Page #13

THEORY OF KARMA
This is a scientific theory about the soul and our behaviour. The soul is an independant entity which attracts pudgala-parmanu related with our thoughts speech or action. These parmanus join or are attracted to the soul where they become Karma. The soul is affected (polluted) according to the quantity and quality of the Karma and our well being is governed by the resultant force. This is known as Karma theory.

Jainism has explained with the help of mathematics how these Karma particles affect us. We enter in to the cycle of birth and death because of our Karma which also decides higher or lower form of existence.
Total destruction of all the Karma is possible. When the soul is clear of all the Karma it becomes 'liberated soul', in other words it attains moksha or nirvana.
The path leading to moksha is through right knowledge, right vision (faith) and right conduct.
are
Non-violence, self control and penance necessary to shed Karma particles (this is right conduct).
1
2
3
4
1
2
3
GHATI
78
वैदनीयकर्म
GYANAVARNIYA
DARSHANAVARNIYA
KARMAS
MOHANIYA
ANTARAYA
5
6
AYU
7 NAMA
8 GOTRA
Gyanavarniya Karma obscures knowledge
4 Antaraya prevents good action
5 Vedaniya produces feelings and emotions
AGHATI
Darshanavarniya Karma obscures vision and cognition Mohniya obstructs conduct and faith
6 Ayu determines the age of the individual Nama Karma gives factors of individuality Gotra Kapma destines family surroundinges
VEDANIYA
आयष्टकमे
नामकर्म
11

शनावरण
अंतरायकर्म

Page #14

Les Hello
*
કર્મના સિદ્ધાંત એ પણ વૈજ્ઞાનિક છે.
જીવ એટલે કે આત્મા સ્વતંત્ર દ્રવ્ય છે. આત્મામાં અનંતજ્ઞાન, અનંત દર્શન, અનંત ચારિત્ર, અનંત સુખ વગેરે ગુણા હોય છે. આપણે વિચારીએ, બાલીએ કે જે જે પ્રવૃત્તિ કરીએ તેના કળરૂપ તે તે પ્રકારનાં પુદ્ગલ પરમાણુનું આત્મા સાથે મિલન થાય છે. આત્મા અને આવી કાર્યણ-વર્ગણાના સંબંધ તેનુ નામ કર્મ-બંધન. કા શુભ પણ હોઈ શકે છે અને અશુભ પણ.
કર્મ રજથી આત્મા ખરડાય છે તેથી તેના પરિણામ તેને (આપણને) ભાગવવા પડે છે. કર્મ બંધનને લઈને જ આપણે જીવન-મરણના ફેરામાં કર્યા કરીએ છીએ. સુખ-દુ:ખ ભાગવીએ છીએ.
કર્મ રજઅનેક પ્રકારની હોય છે, જે પ્રકાર અને જેટલા સમુહ (જથ્થા) તે પ્રમાણે આત્માને અસર પહોંચે છે. આ કર્મવિજ્ઞાન ગહન છે. જૂદા જૂદા સે કો શબ્દોના અર્થ જાણવા પડે. કર્મના રજકણાની ગતિ જૈન ધર્મ ગણિતની મદદથી (શ્રેણી, લાગેરીધમ) સમજાવે છે. આત્મા અને કર્મના સંબંધ. આત્માનું ખરડાવું અને પછી કર્મકુળ આ વસ્તુઓનુ સંચાલક કોઈ દૈવી-બળ નથી. બધું જ ભાતિક-વિજ્ઞાન, ગણિત અને અન્ય વિજ્ઞાન દ્વારા થાય છે. એટલે કે આપણે આવતા ભવમાં ક્યાં જન્મીશુ તે કર્મનું કળ જરૂર છે પરંતુ એ નક્કી કરનાર કોઈ ‘‘ઈશ્વર” નથી. કર્મનું ‘મેટર’ વર્ગણા એની ગુણવત્તા (Quality)
સમુહ Quantity સમુહના વળી પાછે આગવા ગુણ અને છેલ્લે ગણિતના નિયમ પ્રમાણે આ રજકણાની ગતિ - આ સઘળા પર જ આપણને કર્મના સારા-માઠા કળ ભાગવવા પડે છે. અને મૃત્યુ પછી આત્માની ગતિ પણ કર્મના સંયોજનને જ આભારી છે.
ગોત્ર કર્મ
અગુરૂ
લઘુતાં
અરૂપિતા
કર્મના સિદ્ધાંત *
અક્ષય સ્થિતિ
આયુષ્ય કર્મ
જ્ઞાનાવરણકર્મ
અનંત
સોન
(C)
*
અવ્યાબાધ
સુખ
વેદનીય કર્મ
-દર્શનાવરણ કર્મ
અનંત
દર્શન
અનંત વીય આદિ
સમ્યગ્દર્શન વીતરાગતા
માક્ષ-માર્ગ
*
સમ્યક્ જ્ઞાન, સમ્યક્ દર્શન અને સમ્યક્ ચારિત્ર એ મોક્ષમાર્ગ છે. આ ત્રણ રત્ના છે. જ્ઞાન, સારાસારનો વિવેક-શ્રદ્ધ અને શુભ આચરણ એ તો નીતિમય જીવન માટે આવશ્યક છે જ પરંતુ જૈન ધર્મ આ ત્રિ-રત્નાની સૂક્ષ્મ છણાવટ કરીને એક સંપૂર્ણ આચાર સંહિતા આપણી સમક્ષ મૂકે છે.
અંતરાય કર્મ
Page #15

* કર્મમાંથી છુટકારો – મોક્ષ * આત્મા પરથી બધાંજ કર્મોનું આવરણ દૂર થાય અને આત્માના મૂળ ગુણે પ્રકાશી રહે તેનું નામ મેક્ષ. બધાં જ કર્મોને ક્ષય થાય ત્યારે જીવ જન્મ-મરણનાં કેરામાંથી મુકત થાય છે. અને સિદ્ધગતિ પામે છે.
કર્મને બે વિભાગમાં વહેંચી શકાય. ઘાતી કર્મ અને અધાતી કર્મ. દરેકનાં ચાર-ચાર પેટા વિભાગ છે.
જ્ઞાનાવરણીય કર્મ, દર્શનાવરણીય કર્મ, મેહનીય કર્મ અને અંતરાય કર્મે તે ઘાતી કર્મે છે. તે આત્માના મૂળ ગુણોનો ક્ષય કરે છે. એ પછીના કર્મ તે વેદનીય કર્મ, આયુષ્ય કર્મ, નામ કર્મ, નેત્ર કર્મ તે શરીર સાથે વણાયેલાં છે. પ્રથમનાં ચાર કર્મીને ક્ષય થાય ત્યારે માનવી માનવ મટીને અરિહત થાય છે. તેને કેવળજ્ઞાન પ્રગટે છે. (અત્યારનાં યુગમાં - પાંચમા આરામાં - આ શક્ય નથી). છેલ્લા ચાર કર્મે શરીરના
ત્યાગ સાથે જ જતાં રહે છે. અને અરિહંતનું શરીર - નિર્વાણ પામે છે અને આત્મા સિદ્ધ ગતિએ જાય છે આ મેક્ષ કહેવાય. કેટલીક વાર કેવળજ્ઞાની અરિહંત ધર્મ-સંઘની સ્થાપના કરીને ધર્મ-પ્રચાર કરે છે. તેઓ તીર્થકર કહેવાય છે.
ક
******
The path to Moksha or Nirvana is through Right Knowledge, Right Faith and Right Conduct.
===
કકક
ચતુવિધ સંઘની સ્થાપના કરને ધર્મોપદેશ આપે તે તીર્થકર કહેવાય. મહાવીર સ્વામી છેલ્લા ૨૪ મા તીર્થકર. મહાવીર સ્વીમીને ૧૧ ગણધરો હતાં. તેમાં ગૌતમ સ્વામી મુખ્ય હતાં. સુધર્મ સ્વામી નામના ગણધરે તેમના શિષ્ય જંબુ સ્વામીને મહાવીર પ્રભુને ધર્મ સમજાવ્યું. આજેય આ ગ્રંથો વિદ્યમાન છે. સુધર્મ સ્વામી કહે છે: સુર્ય મે આયુષ તેણે ભગયા એવમ અકખાય. હે આયુષ્યમાન ભગવાન વડે જે કહેવાયું હતું તે મેં આમ સાંભળ્યું હતું. પ્રભુ કથિત ધર્મનું તું શ્રવણ કર. આમ પ્રભુની વાણીનું શ્રવણ કરીને ધન્ય બનેલા ધર્વ-વીર તરફથી આપણને જૈન-આગમ પ્રાપ્ત થયાં છે. જૈન-આગમે એટલે ધર્મ-શાસે. આ ગ્રંથમાં માત્ર સિદ્ધાંત, આચાર-સંહિતા અને નીતિનિયમ જ નથી. કર્મનું સર્વેગ-સંપૂર્ણ વિજ્ઞાન છે, વિશ્વ અને કાળના અસ્તિત્વને સિદ્ધાંત છે અને અહિં સા, અનેકાંત, અપરિગ્રહના માર્ગે ચાલીને સમય જ્ઞાન, સમ્યક દર્શન, સમ્યક ચારિત્ર દ્રા મોક્ષ મેળવવાને સદુપદેશ છે.
છે
GOD
Jainism says that God has not created this universe. The universe has always existed and will always exist. There is no creator. Jain Gods are Tirthankars and Siddhas (Prophets and liberated souls) and they are worshipped in Jain temples.

13

Page #16

14R
7 R

The shape of the universe according to Jain Scriptures is shown here. The middle vertical "tube" is the abode for main life-forms.
The bottom part consists of seven hells. The middle world has all the planets, including the Earth. The top part is the abode of all dev-loka (semi-Gods).
In the centre of the middle world there is a big mountain called Mount Meru surrounded by Jambudwip. Our earth is one of the planets in this Jambudwip and is called Bharat-Kshetra.
There are 8 black holes in the universe which are capable of swallowing everything.
Another interesting point is that Jain books state that there are different time-scales on other planets. The uppermost part (half-moon) is liberated souls.
166
{[1.45 x 16 J+
1 R= 145 x 10 LIGHT YEARS
8 BLACK HOLES
ALL FLANETS INCLUDING OUR EARTH
Jain astronomy
14

for
મેરુપર્વત

Page #17

જંબૂદ્વીપથી નંદીશ્વરદ્વીપ પર શાશ્વતચૈત્યનંદીશ્વર સમુદ્ર
(ઉતરોતર દ્વીપ- સફદ્ર દ્વાણ, માયથી જાણવા )
: ઇઝરસના ૨-વાદ,
::::: નંદીશ્વર સર..
- ઇરસનો સ્વાદ : : :
ધૃતવર સમુદ્ર
: ઇરે જેવા સ્વાદ
- ભૂતસમુદ્ર પર્વત
-
તોરવર સમુદ્ર
દિચાલ પાણીને
હરીવર સમુદ્ર
4:37: ૨
ધ સરખા સ્વાદ
૨વર સમુદ્ર
basah 3
ખુદ્ર -
ચાલુ સ્વાદ
કિાલોદધિ છે
સ્વાદ::
S
"
'
3 અખરવર છે
૪ શા મત બિત || (1) ભાન ન (૨) ચંt 1 ન ન
બાવન
::::
(3) વર્ધમાન (છ વારિણ
*અંજની
૧૩ દધિમુખી : ૩૨ રતિ ૬૨
છે
:::::::
છ વીપ - ૮
:
DIFFERENT PLANETS LANDS AND SEAS
OUR EARTH IS IN JAMBUDWIP WHICH IS SHOWN IN CENTRE
15

Page #18

UO -
Arrangement of different planets
દ >|
-
S
OUR EARTH
લવણ રામુદ્રા રાખ વાઈ
WIGU
WIE
* : - - અવલંધર : : :
ફુલગ
ફિદા હીર
:
પાનાાિ નદી
નર કાન્તા નદી
૧ ) ૪ ટ ઠ ડ ઢંઉં "
: : : : :: : :/rx8vFરું છું > YYYYYYY TYYYYYT [
દ] : : : : : : : : : : : : : :) , : n + 17 જ મેં
Eહારે તુલા નદી કે
::
રોતા નદી દે
અડ-૩
અ૭-૨
{ } જE૫ ] {TYYYYYY; TTTTTT | { $ - :: ૪ ૪૬/S Eા 0 pm:/
કાઈક . તેના
Ex
/
/
૧
વત ક્ષેત્ર
ટS Bત . ખંડvપાતા '
સામનડત
૨૪પાતી
કેયક સંs
: કેશરી દંg E) સમઉજમફ
ખંડ 1 30 0 અયોદયા
ક ગેધા પાત
rairie e
>
૨ પાતાલક છે
ઊંતિ
6 તમિસા મંડપ્રપાત
ઐરવત _માસ વરરામ માધS
અંક:૧ {
તો/
/
Sem cen)
પર આકરા
3 tely ::
n
-
3 bvST)viDIA) - - :-
રંતya
Piાં ખ5 ' છે? તમિા
:
માવત
મીસ નts.
-
૧૬
''
ધમાન
cy
Gu{.ણિક
::
૩
જPUT
સિવંત કોત
રિવર્ષ 1
14S-U
ખંt-રે
15 (ë 3
5ઝીં
)
ખંડ-૩ )
:
(
58
5
%
I
કુલા નદી
IIIIIIIT e
II
-
*
*
e
૧
- ના રી કાન્તા નદી
'' ) /
૬ 31 II 3 ==ી
( કે કે : 5 ]
ITI ન દઉં ણ
- કતાં શા
=
O
:
:::: : : :
:
|
"= ૦
4 <િ
:: એનવેલંધર :--
= રિ કા ત નદી ''13
AI]
C M
- 1
F
Hિ AHI'*, Tham B
5
VIEસીતાદા નદ
અનુર
hiyah
-
૧ લખિ યોજના
*કોર - બS
મહાક્ષત્ર
_* -
w::
2
:: દ્વીપ
::
: ૦૮

Page #19

ETERNAL WHEEL OF TIME
+
+
+
+
6A
ID
2
D
- 5 + +
A +
+
- DESCENO,
+
+
+
-
+
+
D
4
A
4
ESCENDING CYCLE
- ASCENDING
+
+
-
6
YME NOW
TIME CYCLE
6 + 6 - 12
Phases
At present we are living in 5D which is 21000 years long
+ = Happiness
-
Misery
The wheel of time is eternal and forever in motion. It is divided into two cycles:- The ascending cycle and the descending cycle. Happiness gradually diminishes and bad practices, corruption and misery ensue. This procedure is reversed in the ascending cycle. At present we are living in 5D (i.e. 5th phase of the descending cycle) which is 21,000 years long. Approximately 2500 years of this cycle have already passed.
According to the scriptures, the entrie '6D' period will be atime of severe hardship and pain which appears to match a description of nuclear holocaust.
ભરતક્ષેત્રમાં ૧૨ આરાવાળું કાળચક્ર સદાયે કર્યા કરે છે. ઉત્સર્પિણી કાળમાં શુભ પુલ (સુખ)ની વૃદ્ધિ થાય છે. અને અવસર્પિણીમાં દુ:ખમાં ઉત્તરોઉત્તર વધારે થાય છે. અત્યારે અવસર્પિણીને પાંચમાં આ ચાલે છે. ૨૧,૦૦૦ વર્ષને આ આરે છે. પાંચમાં આરામાં મોક્ષ પ્રાપ્તિ થતી નથી. ૬ઠ્ઠો આરે મહા દુ:ખ અને પીડાને હોય છે. તે પણ ૨૧,૦૦૦ વર્ષ ચાલશે. આ બાદ ધીરે ધીરે ચક ઉપરની દિશામાં ગતિ કરશે અને દુ:ખમાં ઘટાડે તથા સુખમાં વૃદ્ધિ થાય છે.

17

Page #20

JAINISM AND SCIENCE : જૈન ધર્મ અને વિજ્ઞાન :
5
1
Pudgala-parmanu: the smallest, indestructible particle is called parmanu. This parmanu is many millions of times smaller than an electron, proton or neutron. Modern science talks about neutrinos which can go through a solid wall of lead. Parmanus too have this capacity. Jain theory states that everything is made from parmanu and from groups of parmanu (pudgala). A group of pudgala having all particles of similar characteristics is called Vargana.
Breathing, speaking, thinking, everything has its own particular Vargana (that means our thoughts are made of the parmanus too!).
Quantum physics and new astronomy is also working on this train of thought.
2
==
=
==
=
==
Definition of Time: ideas about time in Jainism are revolutionary. Time too is said to be made up of time-particles which exist in the "timespace". Changes in the Order of Succession or movements of these particles are what is known as time, so time is a fourth dimension.
(૧) પુદગલ અને પરમાણુ :- દ્રવ્યના અંતિમ અવિભાજ્ય અંશને પરમાણુ કહેવાય છે. આ પરમાણુ ઈલેકટ્રોન, પ્રોટીન અને ન્યુટ્રોનથી પણ અનંત ગણ નાને
છે. આધુનિક વિજ્ઞાન ન્યુટ્રોનની વાત કરે છે. “ન્યુટ્રોનને દ્રવ્ય સંચય અતિ સૂક્ષ્મ - SKANDH
હોય છે - વળી આ ન્યૂટ્રોને પૃથ્વીથી ઠુટ સુધીની સીસાની દિવાલ હોય તે તેમાંથી પણ આરપાર નીકળી શકે તેવા હોય છે. જૈન-પરમાણુ આ ન્યુટ્રોનથી પણ નાના હોય છે. જૈન સિદ્ધાંત મુજબ સઘળું જ પરમાણુ અને પરમાણુના સ્કંધ
(સમુહ-સંયોજન) જેને પુદ્ગલ કહેવાય છે તેનું બનેલું હોય છે. - DESH
એક જ સરખા (પ્રદેશી) પરમાણુઓના સમુહને વર્ગના કહે છે સરળ ભાષામાં કહીએ તે જૈન ધર્મના આ પરમાણુનો સિદ્ધાંત એ ગઈકાલને નથી પરંતુ આવતી કાલના વૈજ્ઞાનિકો માટે પડકાર રૂપ છે: માનવીના શ્વાસોચ્છવાસ,વિચાર, વાણી
સર્વનું પ્રેરક બળ અને તેમાંથી ઉદ્ભવતા પરિણામે સઘળું પરમાણમય છે અને - PRADESH
વાતાવરણમાં રહેલાં આ પરમાણુઓથી જ માનવી વિચાર-વાણી-વર્તન કરી શકે છે. આ પ્રાથમિક અભ્યાસ હોવા છતાયે એવી માન્યતા છે કે આવતીકાલનાં વૈજ્ઞાનિકો ખાસ કરીને ખગોળશાસ્ત્રીઓ અને કામ કઝકસનાં અભ્યાસીઓ જૈન ધર્મમાં સૂચવેલી પરમાણુઓની માન્યતાની નજીક આવી રહ્યા છે.
(૨) કાળ :- જૈન ધર્મમાં કાળ વિષેની માન્યતા એ ક્રાંતિકારી વિધાન છે. કાળને PARMA NU
(સમયને) પણ દ્રવ્ય માનવામાં આવે છે.
કોઈ એક પુદગલ-સ્કંધ લઈએ. આ વસ્તુ આકાશમાં રહેલી છે. તેને લંબાઈ, પહોળાઈ, ઉંચાઈ એમ ત્રણ માપ હોય છે. એ જ રીતે આ વસ્તુ કાળમાં પણ રહેલી હોય છે. કાળરૂપી આકાશમાં આ વસ્તુને લંબાઈ પહોળાઈ વગેરે હોય છે. આ લંબાઈ પહોળાઈ સામાન્ય કૂટપટ્ટીથી ન અપાય. જર્મન વિધૂન લીબનીઝ આકાશને Order of Coexistence કહે છે અને કાળને Order of Succession
કહે છે. આ ઓર્ડર ઓફ સકસેસનને લઈને કાળ અણુમાં ફેરફારોની પરંપરા પ્રવર્તે છે. આ પર્યાયને આપણે સમય કહીએ ? છીએ. સમય તે ફોર્થ વઈમેન્શન (ચતુર્થ પરિમાણ) છે તેમ આઈનસ્ટીનના મંતવ્યને જૈન ધર્મ હજારો વર્ષ પહેલાં રજ કરેલ છે.
18.
-
DA

Page #21

3
Can one travel at the speed of light? (Light travels at the speed of 186,000 miles per second.) In Kalpa-Sutra there is an incident where a God converts himself into electropudgalas and came down on the earth at the speed of light. After doing his duty he went back at the same speed and converted himself back to the "human" form.
When a small bullet is fired from a gun, it harms or kills the victim because it is fired at a great speed. In one war incident, as described in Jain Scriptures, feathers were fired at tremendous speed and the result was deadly!
5
This is the age of the laser. In the story of the life of Lord Mahavir, one angry monk, Gosalak, releases Tejo-Lesya (heat laser) on the Lord. This did not however kill Lord Mahavir because of his divine powers but he certainly fell ill due to the immense heat. The Lord reflected the rays of the Lesya to strike the striker. Gosalak thus died from the effect of his own laser.
Physicists say that matter or energy cannot be created or destroyed. Matter can be transformed into energy and Jainism goes further to say that energy can be transformed into matter.
હરિduષી
This theory states that our universe has always existed and it will always exist in one form or another.
(૩) પ્રકાશની ઝડપે માનવી જઈ શકે ખરો? પ્રકાશની ઝડપ એક સેકંડના ૧ લાખ, ૮૬ હજાર માઈલની છે. વિજ્ઞાન એમ કહે છે કે જેમ ચિત્ર (ટેલીવીઝન બરા) એક ગ્યાએથી બીજી ગ્યાએ રિલે થાય છે અને માત્ર સેકંડમાં જ થાય છે તેમ પદાર્થ (કે મનુષ્ય) સેલે થઈ શકે ખરે? અત્યારના વિજ્ઞાનની સીમાની બહારની આ વાત છે.
લ્પસૂત્રમાં એમ દર્શાવેલ છે કે ભગવાનના ગર્ભની અદલાબદલી કરવા માટે હરિદ્વૈગમેષી નામના દેવ, દેવલોકમાંથી આવે છે. એ પોતાના પુલ શીરને વિદ્યુતમય બનાવીને દેવલોકમાંથી પૃથ્વી પર આવીને ગર્ભ સંક્રમણ કરે છે. અને કી પાછું વિદ્યુતમય શર્સરમાંથી મૂળ સ્વરૂપ ધારણ કરી દે છે. આ વખતે તે પ્રકાશની ગતિથી “ઉડે છે. (૪) બંદુકમાંથી નીકળતી ગોળી નાની હોય છે પરંતુ તે અતિ તીવ્ર ઝડપે બહાર આવે છે તેથી મૃત્યુ નીપજાવે છે. જૈન ગ્રંથમાં શીલાકંટકની વાત છે એમાંથી પક્ષીનું પીછુ એટલી તીવ્ર ગતિથી છોડી શકાય કે તે પીછું પણ માનવીને ઘાત કરી શકે આવા શસ્ત્ર પહેલાં હશે ને? (૫) અત્યારે લેઝરને જમાને છે. ગોશાલકે ધાવેશમાં મહાવીર સ્વામી પર તે લેશ્યા છોડી હતી. અત્યારે આવું કાર્યલેઝર કરી શકે છે. અને તે પણ વેશ્યાની જેમ તેજના લીસોટા સમાન હોય છે. (૬) અત્યારની ખગોળશાસ્ત્રની માન્યતા પ્રમાણે દ્રવ્ય કે શકિતને નાશ થતો નથી માત્ર રૂપાંતર જ થાય છે. જૈન શાસ્ત્રો કહે છે: ગુણ પર્યાયવ દ્રથમ (તત્વાર્થ સૂત્ર ૫/૩૭) દ્રવ્ય જે છે તેમાં ગુણ (Quality) અને પર્યાય (Modification) બે લક્ષણ છે. તેમાં રૂપાંતર થઈ શકે છે પરંતુ તે સમગ્રતયા નાશ થતો નથી. દ્રવ્યનું શકિતમાં રૂપાંતર થાય છે (બોંબ તૂરા) પરંતુ હવે એમ પણ વિજ્ઞાન કહે છે કે સૈધાંતિક રીતે શકિતમાંથી દ્રવ્યમાં રૂપાંતર શક્ય છે.
T
19

Page #22

*
૧૪ રાજલોક
FESTIVALS
વિશ્વ - ચાદ રાજ લોક *

વા
વા
DOMALL
E
મધા
૨૧
જૈન દ્રષ્ટિએ વિશ્વનો આકાર દર્શાવેલ છે. આ વિશ્વ કરતા ત્રણ આવરણા છે. (ઘનાધિ, ઘનવાત અને તનવાત એટલે કે જામેલુ પાણી, જામેલી હવા અને પાતળી હવા એમ ત્રણ સ્તો) વિશ્વના મધ્યના ઉભા ભાગ ત્રસનાડી કહેવાય છે. તેમાં વસ Mobile અને સ્થાવર Immobile જીવા રહે છે. બાકીનાં ભાગમાં માત્ર મધ્ય લોકમાં મનુષ્ય લોક આવી જાય છે. તેમાં વચ્ચે વચ્ચે મેરૂ પર્વત છે. મેરૂ પર્વતની કરતા જંબુદ્રીપ છે. જંબુદ્રીપમાં સાત ક્ષેત્ર છે. ભરતક્ષેત્ર, હૈમવંત, હરિ, વિદેહ, રમ્યક્, હૈરણ્યવત અને ઐરાવત, જંબુદ્રીપની આસપાસ સમુદ્ર છે. તે સમુદ્ર કરતા ખંડઅને ખંડની કરતો સમુદ્ર એમ સ્યના છે. શરૂઆતના અઢી ટ્રીપમાં જ મનુષ્ય વસે છે. આ પ્રદેશની બહાર કોઈ મનુષ્ય જન્મ કે મરતા નથી.
આપણે ભરતક્ષેત્રમાં રહીએ છીએ.
મનુષ્ય લોકમાં જ કાળનાં (સમયનાં) માપ હોય છે. મનુષ્ય લોક બહાર આ માપ હોતાં નથી. સૂર્ય-ચંદ્ર ૧. જ્યોતિષોની ગતિ દ્રારા કાળનું માપ થાય છે.
મહાવિદેહ જેવા ક્ષેત્રમાં આપણા કાળના માપ પ્રમાણે માપ હોતાં નથી.
વિશ્વમાં કૃષ્ણ-રજિ (બ્લેક હોલ) નુ પણ અસ્તિત્વ છે.
વિશ્વ વિષેના ઉપરનાં વિચારે અને આધુનિક વિચારો સાથે સરખામણી કરીએ તો આપણને સમજાશે કે કાળના માપની ભિન્નતા અને બ્લેક હોલની વાત અત્યારના વિજ્ઞાન સાથે સુસંગત છે.
* પા
તહેવારો *
જૈના મહાવીર જ્યંતિ ભારે ઉત્સાહ પૂર્વક ઉજવે છે. ચૈત્રસુદિ તેરશના શુભદિને પ્રભુના જન્મ થયો હતો.
પર્યુષણ મહાપર્વ સાથી વધારે અગત્યનાં દિવસેા કહી શકાય. આ આઠ દિવસા (શ્રાવણ વદ બારસથી ભાદરવા સુદ ચોથ) ધર્મ ધ્યાનનાં દિવસે છે. ઘણાં ભાવિકો એકાસણા, ઉપવાસ આદિ ઉગ્ર તપશ્ચર્યા કરે છે. પ`ષણના દિવસે દરમ્યાન ક્લ્પસૂત્રનું વાંચન પણ થાય છે. પર્યુષણના છેલ્લા દિવસે (સંવન્સી) મોટુ પ્રતિક્રમણ કરવામાં આવે છે. સર્વ જીવાની ક્ષમાયાચના કરીને સહુ પરસ્પર મિચ્છામિ દુક્કડમ કહીને ક્ષમા યાચે છે.
The birthday of Lord Mahavir is celebrated with great interest and devotion.
Paryushan festival days are really the days of religious activities. For eight days during these festivals people go to temples and listen to religious discourses and also perform Samayika. Pratikraman,
or
There are more than_200,000 Jain manuscripts in India. Underground cellars or special rooms were built to keep such manuscripts in many places including Jaisalmer, Ahmedabad, khambhat, Patan, Limbdi, Delhi and many other places in South India.
20

www.lalnelibrary.org

Page #23

9 अनशन
8
सत्याग
Citater

1
2
3
4
o ऊणोदरि
5
6
(बाह्यतप)
कायक्लेश
1
2
वृत्तिसंक्षेप संलीनता
प्रायश्वित्त
PENANCE
Jainism puts great importance on penance but this does not mean just fasting. There are twelve types of penance - six of which are termed external types:
EZIT य
fasting;
eating in moderation;
abandoning feelings of acquisition:
तप
self imposed hardships to train one's mind; Control of the body and related feelings;
and six are internal types:
eating without feelings of attachment with the food;
repenting for any misdeeds;
showing modesty and respect for spiritual leaders;
3
serving the spiritual teachers;
4
studying good books;
5
meditating;
6 observing mental Kausagga.
જૈન ધર્મમાં તપનું ઘણુંજ મહત્ત્વ છે. તપ એટલે માત્ર બાહ્ય ઉપવાસ આદિ
નહીં .
તપ બાર પ્રકારનાં : પ્રથમ છ બાહ્ય તપ છે, બાકીના છ અત્યંત્તર છે. અનશન (ઉપવાસ), ઉણાદરી (આછું ખાવું), વૃત્તિ સંક્ષેપ (વા૫૨વાની વસ્તુઓની મર્યાદા), રસ ત્યાગ (દુધ-દંહી જેવી વસ્તુઆ - વિગઈઆ - માંથી થોડે ત્યાગ), કાય ક્લેશ (સ્વયં પ્રેરિત કાર્ય-કષ્ટ), સલીનતા (શરીરના અંગોપાંગ પર સંયમ), પ્રાયશ્ચિત, વિનય, વૈયાવૃત્ય, સ્વાધ્યાય, ધ્યાન, કાયોત્સર્ગ.
******
21

Page #24

* સામાયિક - પ્રતિક્રમણ *
સમતાભાવમાં સ્થિર રહીને એકાંત, શાંત ગ્યાએ ૪૮ મિનિટ ધર્મ-ધ્યાન, સ્વાધ્યાય કરવા તેનું નામ સામાયિક. અલબત્ત આગળ-પાછળ થોડાં સૂત્રો બોલીને સરળ પણ નાનકડી વિધિ હોય છે. સામાયિક કરવાથી ચિત્તની પ્રસન્નતા અને શાંતિ પ્રાપ્ત થાય છે. પોતાના આત્માને ઓળખવાની અને ધર્મ જ્ઞાન મેળવવાની આ સાદી ક્ષિા વ્યવહારિક રીતે પણ અગત્યની છે.
*
પ્રતિકમાણ *
પ્રતિક્રમણ એટલે પાપમાંથી પાછી હઠવું. સર્વ જીવોની ક્ષમાયાચના માટેનાં સૂત્રો તથા વદનના સૂત્રો ભણવામાં (બોલવામાં) આવે છે. જાણતા-અજાણતા થયેલાં દોષ માટે માફી માગીને મૂળ માર્ગ પર પાછા આવવું, કટિબદ્ધ થવું તે જ સાચું પ્રતિક્રમણ. પ્રતિક્રમણમાં મુહપત્ની પડીલેહણ આવે છે આની પાછળ પણ પાપને લુછી નાખવાની પ્રતીકાત્મક ભાવના છે.
પચ્ચકખાણ :– આનું મૂળ નામ પ્રત્યાખ્યાન છે. દિવસ અને રાત્રીએ અન્ન-પાણીને લગતાં અમૂક નિયમો અને નિષેધ પચ્ચકખાણ કહેવાય. સૂર્યોદયથી બે ઘડી સુધી બધા આહારને ત્યાગ નવકારશી કહેવાય. સૂર્યાસ્ત પહેલાં શરૂ કરીને આખી વાત સર્વ આહાર-પાણીને ત્યાગ તે ચવહાર (ચવીઆર) કહેવાય. પાણી સિવાય બીજી વસ્તુઓનો ત્યાગ તિવિહાર કહેવાય.
અજબ
#ાઉસગ્ગ :- આનું સંસ્કૃત નામ કાયોત્સર્ગ છે. કાયા સાથેના સર્વ
વ્યાપાર-વ્યવહારને ત્યાગ કરીને ધ્યાનમાં લીન બનવું - જાણે કે શરીરને થોડી વાર - માટે ત્યાગ કરવો - તેનું નામ કાઉસગ્ગ.
UP),
-w
SAMAYIKA: There are many types of Samayika but one which is commonly obsrved consists of sitting for about an hour in a quiet place, meditating, chanting a few verses with a little bit of ritual and obtaining a state of equanimity. The Samayika Sutra or book of Samayika consists of ten passages In Samayika one achieves a state of "Separateness" and thereore it is helpful for peace and purification of mind.
PRATIKRAMAN: This is a sitting of a longer period consisting of reviewing, confession and repentance of past and present actions and thoughts.
PRATYAKHYAN or PACHCHAKHAN: observing certain determinations and control for a given time.
KAYOTSTRGA or KAUSAGGA: A layman or a monk relinquishes all feelings of attachment with the body and ob tains a state of meditation.

22

Page #25

હANSee
OOoooooXoXoXoXoX00000000
MANIBHADRA
Jains worship supreme beings and liberated souls. They also worship Yaksha (Gods) such as Manibhadra. He is the protector of Jain-Sashan (Order of Jains). Another deity worshipped highly is Ghantakarna-Mahavir.
શ્રી માણિભદ્ર વીર:
ધર્મ અરિહંત અને સિદ્ધને વંદન-પૂજન કરે છે અને અન્ય દેવતાઓ - યક્ષોને પણ માને છે. માણિભદ્રદેવજિન શાસનના ક્ષક/યક્ષ છે. માણિભદ્ર દેવનાં
સ્થાન આગલેડ મગરવા વગેરે છે. તેઓ તથા ઘંટાકર્ણ મહાવીર પૂજનીય ચમત્કારિક દેવે છે.
ઘંટાકર્ણ મહાવીરઃ
ચમારી દેવ ઘંટાકર્ણ મહાવીરના દર્શને મહુડી ગામમાં હજારો યાત્રાળુઓ આવે છે. ધારેલું કાર્ય સિદ્ધ કરવાં માનતા - બાધાઓ રાખતાં હોય છે.
– 23

Page #26

Sિ
JAIN ART * જન ક્યા *
JAIN ART
*
જન
ક્લા
*
Ancient manuscripts are the best source for studying Jain art. As well as manuscripts there used to be invitation scrolls which were sent to monks to invite them to a certain place for the monsoon period. These scrolls were very very long and had beautiful paintings on them. Other paintings found in caves in South India and some wall paintings in Karnataka are also worth studying.
NATH rities
કર મારતા જ રામ
रसिं नगर मामाक्षणे નીતિથિ
DIL Bill
કર
T
જૈન શૈલીની ચિત્રક્લા પ્રાચીન જૈન હસ્તપ્રતોમાં દેખાઈ આવે છે. નાક અને આંખની ખાસ રેખાઓ જૈન ચિત્રક્લાની ખાસિયત છે. હસ્તપ્રત ઉપરાંત વિજ્ઞપ્તિપત્રો લાંબા કાપડ પર બનાવવામાં આવતાં હતાં. આવા વિજ્ઞપ્તિપત્રો પર / સું દર મીનીએચર ચિત્રો દોરવામાં આવતાં હતાં. કલ્પસૂત્ર, ઉત્તરાધ્યયનસૂત્ર, કાલકાચાર્યકથા અને સંગ્રહણીસત્રની હસ્તપ્રતોમાં સુંદર ચિત્રો હોય છે. કલ્પસૂત્રની હજારે સૂર્વણાંકિત હસ્તપ્રત વિદ્યમાન છે. દક્ષિણ ભારતમાં પણ ત્યાંની આગવી ચિત્રક્લા છે. શ્રવણબેલ્ગોલા અને અન્ય વિસ્તારમાં આવી ચિત્રક્લાના તથા ભીંતચિત્રના સુંદર ઉદાહરણો દ્રગ્નેચર થાય છે.

24

Page #27

* જન સ્થાપત્ય * JAIN ARCHITECTURE
( ૫ નનિશ પ્રાસાદ
ચતુક ખડા
પંચ ખેડા Different types of curves for shikhar
- RQ
1:11
દસ હજારથી યે વધારે જૈન દેરાસરો અત્યારે વિદ્યમાન છે. ભારતીય કારીગરો = -. સ્થપતિઓની કુશળતાની ગાથા ગાતાં આ ભવ્ય પ્રાસાદો જૈન ધર્મની ધ્વજા પતાકા -લહેરાવે છે. રાજસ્થાન અને ગુજરાતમાં સ્થળે સ્થળે જૈન દેરસરે છે. અને - દક્ષિણ-ભારતમાં દીગંબરે સ્થાપત્યો પણ વિપુલ પ્રમાણમાં છે. બિહાર રાજ્યમાં _બંગાળ, ઓરિસ્સા, ઉત્તર પ્રદેશ, મહારાષ્ટ્ર, કર્ણાટક એમ ઠેર ઠેર જૈન દેરાસર = - અડીખમ ઉભાં છે. - દેરાસરની બાંધણી શિલ્પ શાસ્ત્ર એકગહન વિજ્ઞાન છે. અનુપમ કળા છે અને --- ઉત્કૃષ્ટવિઘા છે. માપ, ક્ષેત્રફળ અને રેખાઓના વળાંકના અભ્યાસથી, ગામ ક્ષેત્રના - E વાતાવરણ અને રાશિ પરથી દેરસરની બાંધણી નક્ન થાય છે. અનેક પ્રકારનાં - સ્થંભ, વિવિધ પ્રકારનાં તારણો અને શિખરોમાંથી પસંદગી કરીને સ્થાપત્ય સ્ત્રના
થાય છે. There are more than 10,000 Jain temples in India. These masterpieces of architecture represent the devotion of Jain lay-people. The design of Jain temples is governed by written rules which involve both art and scientific values. Study of this covers mathematics, geography and a complete knowledge of architectural practices.
|
| |
- કાળા
.
.
.
,
જ
T
કદ :
'd
છે
*:
*: *;.
ઇ
જ
છે
25

Page #28

ORD
The Jain temples at Mount Abu are also very famous. These temples are situated on the mountain 4,000 feet high. They are constructed entirely of white marble, with Carving on ceilings. Dillars, doorways, panels and niches which are marvellous.
* દેલવાડા - આબુ *
આબુ પર્વત પર આવેલાં વિમળવસહિ અને લુણીંગવસહિ દેશસો આમ જનતામાં વસ્તુપાળ - તેજપાળનાં દે' તરીકે પ્રખ્યાત છે. વિમળસિંહનું દેરસર તો જો કે વિમળશાહ મંત્રીએ બંધાવેલુ . આ મંદિરમાં થાંભલા અને છતની કોતરણી જોઈને સહુ આભા બની જાય છે. વિશ્વમાં આટલી બારક, આટલી સુ દર કોતરણી ક્યાંય નથી તે એક હકીકત છે. આબુ પર્વત પર વાતાવરણ આહ્લાદક હોય છે. ૫૩ કોડ જ્ઞ. ના ખર્ચે આ દેરાસરે હજારેક વર્ષ પહેલાં બંધાવેલાં હતાં.
26

Page #29

ઝ
* * *
PALITANA-TEMPLES
2
There are more than 700 temples on the hills of Shatrunjaya at Palitana. This cluster of beautiful temples is unique in the whole world. Le KICH Lodhya
surendranaar S ""
7
) Roxy
Wadhwan Dreil Wankaner.
y dLothal
Thar anand Tinagar
Petlado
Champanel Chasila
Cambay and
Borsad
Pau
Pavagadh Khambali
Vadodara og Chota Jasdon Bold Gondal A dkor
Sanctuary
Jambusar
Gulf of Kulen
wankaner
Bagoda
a kor
Do
Godhra
Nadiad
Nadiad Nape
or
Kalol
Lambdi
Sayla
Kalavad
Rajkot
Kavy
A
Volvadhar
Dabhoi
ajpipla
--
Uplet
Uplete
Dhoraje
Jetpur
Bhavnagar
adhi Short
Broach
Porbandar ARABIAN SEA
utivan
Anneli
Songadh
Deter
unagadh
klesvar
Vanthi
Palitana
Keshodit
Visaraday
Kuvidla
Kundla
Umbarpada
(3
Sasan G
kadora
Mangroll
Chorwad
Bardoli
st
Rajulad Una
Mahuva Port Victor
1
Veraval Somnath
Kodinak
Navsari
તીર્થ
*
કી મા, MR ક0:પતને
સૌરાષ્ટ્રની - ગુજરાતની પૂણ્યભૂમિમાં શત્રુજ્ય તીર્થનું મહાત્મ અપૂર્વ છે. ભાવનગરથી ૩૧ માઈલ દૂર આવેલ શત્રુંજ્યના ડુંગર ઉપરના દેરાસરોના દર્શન એ તે જીવનને મહામૂલે લહાવો છે. પ્રથમ તીર્થકર શ્રી ઋષભદેવ ભગવાન અહીં પૂર્વ નવા વાર પધાર્યા હતા. પ્રાચીન કાળથી અહીં જિન-મંદિરો છે. મુખ્ય મંદિરમાં ૬ અષભદેવ ભગવાનની મૂર્તિ છે. પાલીતાણા ગામ પાદલિપ્તસૂરિના નામથી વસેલું
છે. આ તીર્થનાં ઘણાં ઉદ્ધારો થયો છે. ભાવડશાહ અને કર્માશાહે કરાવેલાં નિર્માણ Sઅને ઉદ્ધારા ઐતિહાસિક છે. ૭૦૦ થી વધુ દેરસરે છે. ૭૦૦૦ થી વધારે મૂતિઓ
છે. ડુંગર પર ૩૭૦૦ પગથી ચડીને જવાય છે. વિશ્વમાં કોઈ એક સ્થળે છે આટલી મોટી સંખ્યામાં આટલા સુંદર મંદિરો નથી. શત્રુંજ્ય પર્વત પર દેરાસરો છે =અને સાથે સાથે પાલીતાણા ગામમાં પણ ઘણાં દેરાસરો છે. આગમ મંદિર, જબુપ
મંદિર, ૧૦૮ તીર્થ-મંદિર વગેરે દર્શનીય છે. પાલીતાણાની નજીક કદંબગિરિ અને. - હસ્તગિરિ નામના ડુંગરો છે અને ત્યાં પણ દેરાસરે છે.
=
ન
મંદિર
27
---
?
?

Page #30

Temples at Ranakpur are magnificent too. The architecture is so marvellous that people come to study the design of this temple.
સ્થાપત્ય શાસ્ત્રના ઉંડો અભ્યાસ કરવા હોય તો રાણકપુરના ભવ્ય દેરાસરોના દર્શન અનિવાર્ય બની રહે. ત્રણ મલ્લા ૭૨ દેરીએ. ૧૪૪૪ થાંભલા વાળા આ દેરાસર બાંધતાં ૫૦ વર્ષ લાગેલાં. ધરણાશાહે ૪૮૦૦૦ ચોરસફૂટમા આ મંદિરે બંધાવીને ઈ.સ. ૧૪૩૯ માં પ્રતિષ્ઠા કરાવી હતી. આદિશ્વર ભગવાનની મનહર
પ્રતિમા ને ભવ્ય દેરાસરો મનને ભાવવિભાર બનાવી દે છે.
*
રાણકપુર
*
---
28

Page #31

BAHUBALI
On top of a hill at Shravan Belagola in South India, there stands a giant statue of Lord Bahubali. This image is 57 feet high and is carved from the bedrock of the hill. Bahubali, the son of the first Tirthankar, Rushabhdev, became a monk and chose the path of renunciation instead of fighting his own brother and killing people in the battlefield.
There is now a Digambar Muth (headquarters for Digambar sect) at Shravan Belagola and a big ceremony took place in 1981 to commemorate the 1000th anniversary of the creation of this giant statue of Lord Bahubali.
*
બાહુબલી
દક્ષિણ ભારતમાં શ્રવણ બેલ્ગોલામાં એક નાનકડા ડુંગરા પર બાહુબલીની ૫૭ ફૂટની વિશાળ કાય - ભવ્ય દીગંબર મૂર્તિ છે. બાહુબલી અને ભરત બંને પ્રથમ તીર્થકર ઋષભદેવનાં પુત્રા હતાં. બાહુબલી અને ભરત વચ્ચે યુદ્ધ થયું . બાહુબલી બળવાન હતાં પરંતુ તેમને સંસારની અસારતા સમજાણી અને દીક્ષા લીધી.
*
આ પ્રતિમા ગ્રેનાઈટના એક જ પથ્થરમાંથી પ્રેરાયેલી છે. આવી વિશાળકાય પ્રતિમા કોતરવી તે અદ્ભૂત સિદ્ધિ છે. શ્રવણબેલ્ગાલામાં અત્યારે દીગંબર મઠ છે: બાહુબલીજીની પ્રતિમાનાં ૧૦૦૦ વર્ષની મંગળ ઉજવણી રૂપ મહામસ્તકાભિષેક વિધિ ૧૯૮૧માં ઉજવવામાં આવી હતી.
29

Page #32

HEMCHANDRACHARYA (1088 - 1172 AD)
A great Jain monk and leader. He was the father of the Gujarati language. He also wrote dozens of scholarly books on subjects such as history, grammar, poetry, yoga, mythology, philosophy, etc. His early writings include the grammar of the Prakrit language from which Gujarati is derived.
King Kumarpal in Gujarat state was very much influenced by this great monk and had many Jain temples built on advice of Hemchandracharya. The magnificent temple shown here is in the middle of many bills at Taranga and still attracts many pilgrims. Special non-combustible wood was used for the ceiling of this temple.
Vegetarianism in Gujarat is also the efforts of this great monk.
largely
due to
* હેમચંદ્રાચાર્ય
*
- હેમચંદ્રાચાર્યને કલિકાલસર્વજ્ઞ અને જ્યોતિર્ધર એવા બિરૂદ મળ્યાં છે. તેઓને યુગ-પ્રવર્તક પણ કહી શકાય. સિદ્ધરાજ અને કુમારપાળ જેવા બે મહાન રાજવીઓના સમયમાં તેમણે ગુરૂતમાં જૈન ધર્મને નાદ ગજાવ્યું. બંને રાજાઓનાં તેઓ પ્રીતિ પાત્ર હતાં. કુમારપાલ તે તેમના ભકત અને અનુયાયી હતે. ગુજરાતમાં અહિંસા અને શાકાહારીપણાને પ્રચાર તેમને આભારી છે. હેમચંદ્રાચાર્ય પ્રખર વિદ્વાન હતાં. ગુજરાતની સંસ્કારિતા અને વિદ્રતા પણ તેમના સમયમાં કાલી કૂલી. તેમણે અનેક ગ્રંથો લખ્યાં. સિદ્ધહેમ શબ્દાનુશાસન નામને વ્યાકરણ ગ્રંથ એટલે પ્રાકૃત ભાષાનું પ્રથમ વ્યાકરણ. આપ્રાકૃતમાંથી ગુજરાતી ભાષા જન્મી તેથી હેમચંદ્રાચાર્યને ગુજરાતી ભાષાનાં પિતા પણ ગણાવી શકાય. યાશ્રય નામનાં મહાકાવ્યમાં સેલંકી વંશને ઈતિહાસ સંસ્કૃત શ્લોક અને ગાથાઓમાં વર્ણવેલ છે. આ સ્થના એટલી અદભૂત છે કે ઈતિહાસ સાથેસાથ આડકતી રેતે વ્યાકરણનાં નિયમો સમજાવેલાં છે: યોગ વિષે યોગશાસ્ત્ર' નામના ગ્રંથ પણ વિદ્વતાપૂર્ણ છે. આ સિવાય કાવ્યાનુશાસન, છદોનુશાસન, પ્રમાણ મીમાંસા, અર્ધનીતિ, વીતરાગ
સ્તંત્ર પણ જાણીતા છે. ત્રિષષ્ટિ શલાકા પુરુષ ચરિત્રમાં તેમણે ૬૩ શલાકા પુરુષ (ચક્રવર્તી વ.) ના ચરિત્રો આપ્યાં છે.
વિઘારૂપી સમુદ્રનું મંથન કરવા સમર્થ મંદિગ્ગીરિ સમાન હેમચંદ્રાચાર્યને જન્મ ઈ.સ. ૧૦૮૮માં થયો હતો. તેમનું અવસાન (કાળધર્મ) ઈ.સ. ૧૧૭૨માં થયું હતું.
Qur
| હેમચંદ્રાચાર્યની પ્રેરણાથી કુમારપાળ રાજાએ તાગા પર અતિ ભવ્ય - અતિ સુંદર દેરાસર બંધાવેલ છે. આજે ય જોવા દર્શન કરવા માટે હજારો - લાખ યાત્રાળુઓ ત્યાં જાય છે. મંદિરમાં છતમાં વપરાયેલું લાકડું એવું છે કે તે બળે ત્યારે તેમાંથી રસ ઝરે છે જેથી આગ ઓલવાઈ જાય અને લાકડું બળે નહીં. તાસ્માના આ મંદિરમાં અજીતનાથ પ્રભુ મૂળનાયક છે.
30.

For Private
Personal Use Only

Page #33

HIRVIJAYSURI
hed an emperor cl
Born in 1526 AD he preached and explained the Jain philosophy to the great mogul emperor Akbar. As a result the emperor ordered the closure of slaughter houses during all the Jain holy days.
The great monk Hirvijaysuri also wrote many scholarly books.
* શ્રી હીરવિજયસૂરિ
- ઈ.સ. ૧૫૨૬માં તેમનો જન્મ થયો હતો. મોગલ સમ્રાટ અકબરને ઉપદેશ આપવા માટે તેઓ ઈતિહાસ-પ્રસિદ્ધ છે. બાદશાહ અકબર તેમનાથી પ્રભાવિત થયો હતો. તેણે સૂરિજીને પુસ્તકને એક ભંવર આપ્યો હતે વળી તેમની પ્રેરણાથી અકબરે આગ્રામાં પર્યુષણના પવિત્ર દિવસો દરમ્યાન જીવહિં સાં બંધ રખાવી
S/
E
)
હતી. (અમારી પ્રવર્તન).
LR
,
હીરવિજ્યસૂરિન જૈન અને જૈનેતો પર સોળમી સદીમાં ખુબજ પ્રભાવ રહ્યા. તેઓ મહાન ત્યાગી, મહાતપસ્વી અને મહાજ્ઞાની હતાં. તેમણે ઘણાં થે લખ્યાં હતાં.
શ્રી હીરવિજય સુરિને અકબર બાદશાહે કરેલે સરકાર
VIRCHAND R GANDHI (1864 - 1901)
He was the first Jain to ignore opposition from Orthodox Jains and leave the country for the promotion of Jainism outside India. He went to USA to participate in a conference on world religions. He explained and taught the principles of Jainism in many western countries where some Americans and Britons became his followers.
* શ્રી વીરચંદ રાઘવજી ગાંધી (૧૮૬૪ - ૧૯૦૧) *
જૈન ધર્મના પરદેશમાં ફેલાવો કરવામાં તેમણે મહત્ત્વનો ફાળો આપ્યો હતે. શિકાગોમાં ભરાયેલી વિશ્વ ધર્મની પરિષદમાં તેમણે જૈન ધર્મનું પ્રતિનિધિત્વ કર્યું. અમેરિકામાં તેમણે જૈન ધર્મનો પ્રચાર કર્યો. અમેરિકા અને પછી બ્રિટનમાં તેમના ઘણા અનુયાયીઓ થયાં. ભારત છને પરદેશ જવા માટે તેમની ઘણી ટીકાઓ થઈ હતી પરંતુ તેમણે આ ટીકાઓ પણ સહન કરી. તેમણે સમેતશીખર પર ચરબીનું કારખાનું નખાવવાનું હતું ત્યાં કાયદેસર રીતે રજૂઆત કરીને કેસમાં જીત મેળવી હતી અને કારખાનું બંધ કરાવ્યું હતું .
શ્રી વીરચંદ રાઘવજી ગાંધી B. 1.
======

Page #34

SHRIMAD RAJCHANDRA: A great philosopher.
He was born on 9 November 1867 in Saurashtra (now Gujarat state). He had an extraordinary knowledge of his past lives at a very early age. He was able to remember 100's of items such as puzzles, problems and statements and could solve them correctly in the right sequence rapidly and without the aid of pen and paper. However he never used this talent for gainful purpose but gave up everything in search of the religious quest. He was also a good poet.
He did not become a monk but he had renounced everything. His philosophy and writings (specially his letters to many people including Mahatma Gandhi) are a source of inspiration for thousands of people in India and abroad.
He died in 1901 at the age of only 33.
*શ્રીમદ્ રાળંદ્ર *
ગઈ સદીના આધ્યાત્મિક તત્ત્વજ્ઞાની મહાપુરુષ શ્રીમદ્ ગુર્ઘદ્રને જન્મ ૯-૧૧-૧૮૬૭ના રોજ વવાણીયામાં થયો હતો. માત્ર સાત વર્ષની વયે તેમને જાતિસ્મરણ જ્ઞાન થયું હતું. માત્ર ઓગણીસ વર્ષની વયે તેમણે ૨૨ જાન્યુ. ૧૮૮૭ના દિવસે મુંબઈમાં શતાવધાનનાં પ્રયોગ કર્યા હતાં. એ વખતે તેઓ કવિ રાયચંદભાઈ તરીકે ઓળખાયાં. મહાત્મા ગાંધીજીને તેમની પાસેથી ઘણું જાણવા મળ્યું હતું. અહિં સા વિષે ગાંધીજીએ સાળંદ્રજી સાથે પત્ર વ્યવહાર કર્યો હતો. ઝવેરાતને ધંધો હોવા છતાં તેઓ મહા-ત્યાગી હતાં. વૈરાગ્ય વધતા જતા તેમણે સાધનામાં જ તેમનું અલ્પ જીવન ગાળ્યું. તેમને આત્મજ્ઞાનને પ્રકાશ થયો હતો. તેમના લખાણોમાં તેમની પ્રખર વિદ્વતાહવે વૈરાગ્ય અને આત્મ તત્વનું જ્ઞાન દ્રષ્ટિગોચર થાય છે. તેઓએ મોટો અનુયાયીઅરધક વર્ગ છીને નાની ઉંમરે ઈ.સ. ૧૯૦૧ માં દેહત્યાગ કર્યો. આજેય તેમના ગ્રંથોનું વાંચન સેંકડે સ્થળોએ વિવિધ સત્સંગમાં થાય છે. તેમણે ચેલ આત્મસિદ્ધિ શાસ્ત્ર કાવ્ય આત્માના ષ સ્થાને સમજાવે છે. આ કૃતિ એટલી ભાવ-મય અને તત્વજ્ઞાનથી ભરપૂર છે કે તેને પણ લોકો મનનીય અને પૂજનીય ગણે છે. તેમનું અવસાન રાજકોટમાં થયું હતું.
*
**
કવાયની ઉપશાંતતા, માત્ર મોક્ષ અભિલાષ; ભવે ખેદ પ્રાણીદયા, ત્યાં આત્માર્થ નિવાસ,
શ્રીમદ રાજચંદ્ર

32.

Page #35

This is a rare photograph, depicting some western Jain scholars who have published extensively researched works in Jainism.
Winternitz.

Otto Stein
Jacobi
FW Thomas.
Jarl Charpentier
E.A.Krause
Helmuth von -
A Guerinot.
®Jo» Ho!
Sylvain Levi.
BFuldagon
J.Herfel,
Juli usronNegelein
33

EHultzsch
FBelloni Filippi.
Sten Konow
પ્રભાવશાળી જૈન સાહિત્યનો, ખારા કરીને જૈનેતર સમાજમાં પ્રચાર કરવો એ શાસન પ્રભાવનાનુ' એક મહત્વનું અંગ છે. અને એ દિશાએ જીવનની સધળી શક્તિઓ બધામાં જીવનનું મહત્વ સમજી સ્વ॰ આચાર્ય શ્રી વિજયધસૂરિજીએ વિદેશનાં આગેવાન સાહિત્ય સેવામાં જૈન સાહિત્યનો સારો પ્રચાર કર્યો, પરિણામે વિદેશી જૈન-સ્કોલરાની વૃદ્ધિ થવા પામી, અને જૈનધર્મના પ્રચાર માટે તેની પીપાસા આજે નગૃત થઇ રહી છે. આવાં શાસનપ્રભાવનાના શુભ સરમરો રજી કરતું આ ગ્રુપ આચાર્યશ્રી અને તેઓશ્રીના પ્રેરીત વિદેશના કેટલાક જૈન સ્કોલરોનો આ પરિચય રજી કરે છે.
O Pertold.

Page #36

JAINISM OUTSIDE INDIA
UK: There are more than 30,000 Jains in UK. London has about 25,000 Jains. Plans have been approved for a big Jain temple and auditorium at a place near Potters Bar which is situated to the north of London. South London also has a big meeting place for the Oshwal Community. Jain Centre, Leicester, is a unique place for Jains in Europe and is run by Jain-Samaj Europe. This centre provides facilities for all sects of Jains.
Beautifully carved pillars and torans were made from special stones in India and have been brought and erected in the temple at Jain Centre.
CATAVO nિg )
હAH
TILL L LLB
Jin
III III IIIIIII, I
T
, vi
Lilies
S
IFR.
લેસ્ટર (બ્રિટન)ની જૈન સમાજ યુરોપ નામની સંસ્થા દ્વારા જૈન-સેંટર તૈયાર થઈ ચૂક્યું છે. જૈન સેંટરમાં દેરસરમાં મૂળ નાયક શાંતિનાથ પ્રભુની ૩૧”ની પ્રતિમા છે. પાર્શ્વનાથ અને મહાવીર સ્વામીની ૨૪", ૨૪" ની પ્રતિમાઓ છે. આ ઉપરાંત ધરણેન્દ્ર-પદમાવતીજી, ઘંટાકર્ણ મહાવીર, ગૌતમ સ્વામી, શ્રીમદ્ રશ્ચંદ્ર મંદિર, બાહુબલીજી, અષભદેવજી, નેમિનાથજી, ચકેવીમાતા, અંબિકાદેવી તથા માણિભદ્રજીની સ્થાપના થશે. દેરાસરનાં થાંભલાઓ અને તેરણા જેસલમેરના પથ્થરોને કેરીને બનાવેલાં છે.
પ્રતિષ્ઠાને શુભ દિન છે ૨૦મી ક્લાઈ ૧૯૮૮.
(II
3 4

Page #37

Mombasa is a beautiful town in Kenya, East Africa. The first house-temple was opened in Mombasa at Rogers Road in 1916 and Jain Deravasi Sangh was founded in 1922. Images were brought from India in the year 1951 since following which a magnificent temple was built. The Pratishtha (Installation of Images) ceremony was held on 26.7.1963.
માંબાસા :– પૂર્વ આફિકનાકેન્યા દેશના કિનારે ળિયામણું શહેર એટલે મૉબાસા. મબાસામાં ૧૯૧૬માં રેજર્સ સેડ પર પ્રથમ ઘર દેરાસર થયું હતું. ૧૯૨૨માં જન દેરવાસી સંઘની સ્થાપના થઈ હતી. સને ૧૯૫૧માં ભારતથી પ્રતિમાજીઓની પધરામણી થઈ હતી. મબાસામાં અતિ ભવ્ય શિખરબંધી દેરાસર બંધાયું છે. પ્રતિષ્ઠા મહોત્સવ ૨૬-૭-૧૯૬૩ના શુભ દિને ઉજવાય. દેરસરનું નામ પાર્શ્વ વલ્લભ પ્રાસાદ છે.
મકર
*
t"
==
છે
.
*
* * --
EAST
THIS DRAWING IS DUACRAMMATIC ONLY ANO 5 FASED UPON THE PRELMINARY FIREF IT SUBJECT TO PLANNING AESROVALS AND OTHER STATUTORY CONSENTS.
FOX OR PRIMET
TITLE
SHATIA
iTun.
VIEW
OF TEMPLE FROM THE SOUTH
SASUNEN
==
=
MOSAK BOTTON
=
==
-
IFLOWERS
DEVIS
INOMATIC
HEROS
1
.
સ્ટ
1:
+-
LEMPLE
PLATFORM
PROPOSED OSHWAL TEMPLE
CAR PIVO
નમ -
NORTHAW-HERTFORDSHRE
UK
Feet
35

Page #38

America: There are many Jain centres and temples in the USA and Canada. "Jain Bhavan" has been specially built in Los Angeles. New York, Washington, New Jersey, Detroit, Chicago, Boston, Los Angeles, Toronto, Cleveland, Buffalo also have Jain centres. At Siddhachalam, near New York, temples, libraries, auditorium, etc. are being built. All centres are actively promoting Ahimsa (non-violence) and vegetarianism. There are 35,000 Jains in America now.
અમેરિકામાં ઠેર ઠેર જૈન સેન્ટર તથા દેરસરે છે. લેસ એક્લસમાં જૈન ભવન તૈયાર થઈ ગયું છે. શિકાગોમાં દેરસરનિર્માણ કરવાનું આયોજન છે.! ન્યુયોર્ક, વશીન્ગટન, ન્યુજર્સી, ડેઈટ, શિકાગે, બેસ્ટન, લેસ એલસ વગેરે સ્થળોના જૈન કેન્દ્ર પ્રવૃત્તિશીલ છે. કેનેડામાં પણ ટેરંટ અને અન્ય સ્થળોએ જૈન ધર્મની પ્રવૃત્તિ થઈ રહી છે. વેજીટેરીયાનીઝમને પ્રચાર કરવામાં આવે છે.' ન્યૂયોર્ક પાસે સિદ્ધાચલમ આકાર લઈ રહ્યું છે ત્યાં જૈન દેરાસર, ગ્રંથાલય, ભોજનાલય, સભાગૃહ ઈત્યાદિ થશે.
JAIN BHAVAN
નાઈરોબી :– નાઈરોબીમાં ૧૯૦૦ની સાલથી જેને વસે છે. ૧૯૦૮માં પ્રથમ સ્વામી વાત્સલ્ય ભેજન થયું હતું. ૧૯૬૯માં ઓશવાળ હાઉસનું નવનિર્માણ થયું. ભવ્ય શિખરબંધી દેરાસર માટે શિલાન્યાસ ૨૨-૧-૧૯૭૬ના દિને થશે. દેરાસરની પ્રતિષ્ઠા ૧૧ ફેબ્રુ. ૧૯૮૪ના શુભ દિને થઈ.
T
Nairobi: Jains have lived here since 1900 AD. The first grand Jain dinner was organised in 1908. Oshwal house was built in 1969. The foundation stone for this Jain temple was laid on 22.1.1976 and the Pratishtha ceremony was held on 11.2.1984.
36

Page #39

EIGHT MANGALS
These eight figures are auspicious and have been considered so for thousands of years. The symbols are seen in temples and at certain rituals and are mentioned in the stories of Tirthankars.
અમંગલ
જૈન દેરાસરો, ઉપાશ્રયો અને અન્ય જગ્યાએ જોવા મળતી આ આઠ આકૃતિઓ અનાદિકાળથી મંગળરૂપે ગણવામાં આવે છે. આમાં અનુક્રમે સ્વસ્તિક, શ્રી વત્સ, નંદાવર્ત, વર્ધમાનક, કળશ, ભવસન, મીન યુગલ અને દર્પણ છે. જિન-મંદિરમાં પૂજા બાદ ચૈત્ય વંદન શરૂ કરતાં પહેલા ચોખા-અક્ષતથી આ આકૃતિઓ એવી જોઈએ. હવે જોકે આ આકૃતિઓ વાળા પાટલાં રાખવામાં આવે
ભગવાનના દીક્ષા મહોત્સવના વરધા સમયે આ અષ્ટ મંગલ શામેલ હતાં. આપણાં આગમ ગ્રંથમાં આ અષ્ટ મંગલોનું વર્ણન છે તીર્થકરના મેરૂ-પર્વત પરના અભિષેક પ્રસંગે પણ તે આલેખાયાં હતાં.
સમાજ
With the foetus of Tirthankar in her womb, the holy mother witnesses the follwong fourteen objects in her dream. (1) a lion (2) an elephant (3) a bull (4) goddess Laksmi (5) a pair of garlands (6) the moon (7) the sun (8) a flag (9) a silver jug (10) a lake full of lotuses (11) the milk-ocean (12) divine plane (13) a heap of jewels (14) a smokeless fire.
ચૌદ સ્વપ્નાં :– તીર્થકરની માતા, જ્યારે પ્રભુ ગર્ભમાં હતાં ત્યારે શૈદ સ્વપ્નાં
એ છે. આ સ્વપ્નનાં કળાદેશ પ્રમાણે પુત્ર ચક્રવર્તી અથવા ધર્મોપદેશક - ધર્મપ્રવર્તક થાય તેમ જ્યોતિષીઓ કહે છે. આ સ્વપ્નાંને પણ મંગળ-મય ગણવામાં આવ્યાં છે. પર્યુષણ-પૂર્વમાં આ સ્વપ્નાં દર્શનાર્થે રખાય છે - ઉતારાય છે - ધી (ઉછવણી બોલાય છે). સ્વપ્નાં ના નામ (૧) સિં હ (૨) હાથી (૩) રાષભ (૪) લક્ષ્મી (૫) પુષ્પની માળા (૬) ચંદ્ર (૭) સૂર્ય (૮) ધ્વજ (૯) કળશ (૧૦) કમળ
સરોવર (૧૧) સાગર-વર (૧૨) દેવવિમાન (૧૩) રત્નને સમુચ્ચય (૧૪) નિધુમ જ્યોત (અગ્નિ). સ્વપ્નનાં ક્રમમાં ક્યારેક કેર જણાય છે. વળી દગંબર
મત મુજબ સોળ સપનાં હતાં. & WEB ૪
કિછે કે જ
તે
*?
-
THE
37

Page #40

ANDVENDTEX
1
2
STLE
•TUF

ॐ की णमो
T
तवस्स
MANTRA-YANTRA
Mantras are used in chanting. They are repeated in the mind to achieve concentration and devotion. Certain mantras are very short, e.g. one such mantra is the divine letter 'OM" AUM).
(or
दीनभोमण
Hiph
VTX3PT | 3484
One can also chant the whole sentence (long mantra) e.g.AUM HRIM SHREE PARSHVANATHAY NAMAH.
38

Yantras are diagrams which help in meditation where attention is concentrated on the diagram. One such diagram is Siddha-Chakra which signifies the whole aspect of faith in the Jain religion.
Han 洗去
Nine deities are shown in the nine parts of the circle, they are:
ARIHANTA, SIDDHA, ACHARYA, UPADHYAY, SADHU (five Parmeshtin); Right Knowledge, Right Vision, Right Conduct (3 jewels) and penance.
* મંત્ર - તંત્ર - યંત્ર *
જૈન, હિંદુ અને બાદ્ધ ધર્મમાં મંત્ર-તંત્ર-યંત્રને સ્થાન છે જ. આ પ્રકારનાં બે યંત્રો અહીં દર્શાવ્યાં છે. સિન્ધ્યક્ર યંત્રમાં અરિહંત, સિદ્ધ, આચાર્ય, ઉપાધ્યાય તથા સાધુ એમ પંચ પરમેષ્ઠિ તથા જ્ઞાન, દર્શન, ચારિત્ર્ય અને તપ એમ ચાર પદો મળીને નવનું પૂજન થાય છે. સિન્ધ્યક્રનું પૂજન કળદાયી મનાય છે. સાચી પૂજા જ્ઞાન, દર્શન, ચારિત્ર્યના માર્ગે ચાલીને, યોગ્ય રીતે તપના આચરણથી કરી શકાય.
અર્હ મંત્ર છે. તે જૂદી જૂદી રીતે પણ લખાય છે. અહીં થોડી રીતે દર્શાવી છે. ૐ ની જેમ અર્જુનુ મહત્ત્વ છે. અરિહંત સ્વરૂપના ધ્યાનનું આ મહાન પવિત્ર મંત્ર-બીજ છે. ૐ હી અર્જુ નમ: ના જાપ સિદ્ધિ-દાયક છે.
ॐ की णमो दंसणस्स
ပြ၍ ရာ
SILF

Page #41

સત્ય
લાલ રંગ: સિદ્ધ Red પીળા રંગ: આચાર્ય અellow
અચય
સફેદ રંગ :
અહિંસા
અરિહંત White
લીલે રંગ : ઉપાધ્યાય
Green
બ્રહ્મચર્ય
કાળા રંગ : સાધુ
Black
અપરિગ્રહ
જનધ્વજ અંગે જરૂરી માહિતી....
વજને આકાર: લંબચોરસ લંબાઈ-પહોળાઈ: ૩૪૨ લાલ, પીળા, લીલા, કાળા રંગના પટ્ટાઓ સમાનઃ સફેદ-બેવડા. સ્વસ્તિક, કેસરીયા રંગમાં.
JAIN FLAG
During the 25th centenary year of Lord Mahavir's nirvana, a large committee representing all the Jain sects agreed upon the idea of one flag and one symbol for all Jains.
*
જન ધ્વજ *
ભગવાન મહાવીરની ૨૫૦૦ મી યંતિ વખતે જૈન ધ્વજના સ્વરૂપની સર્વાનુમતે પસંદગી થઈ. પંચ પરમેષ્ઠિના પાંચ સ્ત્ર યુકત પાંચ પટ્ટાવાળા આ ધ્વજ છે. વચમાં સ્વસ્તિક વગેરે જૈન પ્રતીકમાં દર્શાવ્યા પ્રમાણે છે.
89

Page #42

Abode of the Liberated Souls
Four Destinies
Heaven.
Human
Animal
Hell.
Non Violence
Mutual Assistance. Of All Beings
JAIN SYMBOL
::
परस्परोपग्रहो जीवानाम्
Right Faith Right Conduct Right Knowledge
Mutual Assistance Of All Beings
of a
The outline of the diagram is that Jain universe. The swastika represents the four states
the soul may live in: divine, human, tiryanch (ie. animals, birds, etc.) and hell. The three dots represent right knowledge, right vision (faith) and right conduct. The half-moon is the sign of Siddha-Sheela (final place for liberated souls).
The raised hand is to indicate the principle of non-killing, non-violence. In the middle of the hand is drawn a wheel for the propagation of the religion.
* જૈન પ્રતીક *
આ પ્રતીક પણ જૈન ધર્મનું પ્રતિનિધિત્વ કરે છે. પ્રતીકમાં બાહ્ય રેખાંકન છે તે જૈન દ્રષ્ટિએ વિશ્વના આકાર છે અંદર હાથ છે તે અભય-દાન સૂચવે છે. હાથમાં ધર્મ-ચક્રનુ ચિન્હ છે તેમાં અહિં સા શબ્દ લખેલા છે.
Three Paths.
સ્વસ્તિક ચાર ગતિ સૂચવે છે. મનુષ્ય, તિર્યંચ, દેવ અને નારકી. સ્વસ્તિક ઉપરનાં ત્રણ બિ દુઆ ત્રિ-રત્ન; સમ્યક જ્ઞાન, સમ્યક્ દર્શન અને સમ્યક્ ચારિત્ર સૂચવે છે. તે ટપકાંઓ ઉપરના અર્ધચંદ્રાકાર શિદ્ધશીલા છે. શિદ્ધશીલાએ મેક્ષ પામેલા આત્માઓનું અંતિમ સ્થાન છે.
40

પ્રતીકમાં નીચે લખ્યું છે પરસ્પરોપગ્રહો જીવાનામ એટલે જીવાનો પરસ્પર ઉપકાર છે. જીવો અને જીવવા દોએમ જ નહી પરંતુ જીવા અને અન્યના જીવનમાં સહાયભૂત બનો તેના આ ઉમદા મંત્ર છે.

Page #43

BOOKS BY VINOD KAPASHI ANIMESA (Gujarati Novel)
FROM HAIKU TO ZEN
JAINISM-FIRST STEP
HINDUISM-FIRST STEP
IN SEARCH OF THE ULTIMATE
ESSENCE OF PRATIKRAMAN
KALPA-SUTRA
AHIMSA-DHARMA
PARDESHMA JAIN DHARIA
JAINISH ILLUSTRATED
HEMCHANDRACHARYA (To be published)

Page #44