Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI jaina zAsana saMsthA // zrI vItarAgAya namaH / / dvitIya saMskaraNa kI prastAvanA se prakAzakIya nivedana ... - - - vatamAnakAla meM jagaha 2 para buddhivAdI ( sudhAraka ) logoM kI takaNA ke bala para vividha prakAra ko saMsthAeM maNDala sosAyaTI esosiezana evaM yUniyana Adi ke rUpa meM dina dUnI rAta caugunI ko zakla meM praphullita hotI jA rahI hai aura pratyeka saMsthA apanA svatantra astitva siddha karane hetu nava-nirmANa ke joza meM sAMskRtika paramparA se kataI vilakSaNa bAtoM ko baMdhAraNa ke nAma para aMdhAnukaraNa ke rUpa se svIkRta kara mUla-bhUta prAcInatama paramparA se apanA sambandha sarvathA tor3a dene kA dussAhasa jAne anajAne rUpa meM kara baiThatI hai| aisI sthiti meM lAlabattI ke rUpa meM anaMtopakArI niHsvArtha karuNA ke bhaMDAra tIrthakara deva bhagavAna kI sarva hitakara zAsana saMsthA kA maulika paricaya vicAraka sujJa mahAnubhAvoM ke sAmane prastuta karanA jarUrI samajhakara yaha laghu prayAsa jo hai use suvyavasthita rUpa meM banAye rakhane ke zubha uddezya se kiyA jArahA hai| . asalI bAta isa pustikA ke dvArA vyakta karane kA bharasaka prayatna kiyA hai vaha yaha hai ki -- "anantopakArI vizvavatsala arihaMta bhagavanta ne adhikArAnurUpa sarva jagata ke jIvoM ko lAbha dene vAlI saMsthA jina zAsana ke rUpa meM parA pUrva se apane ko prApta huI hai, kAlabala se usake yathArtha svarUpa kI jAnakArI ke abhAva ko jJAnI mahA-puruSoM ke tattvAvadhAna meM jijJAsA dvArA dUra karake naI-naI saMsthA evaM naye 2 vidhAna saMghAraNa banAkara purAne sarva hitakara zAsana ke baMdhAraNa ko radda kara dene kI akSamya galatI na karane paaye| isa pustikA kA mUla DhA~cA jaina zAsana ko mArmikatA ko Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI jaina zAsana saMsthA sUkSma dRSTi se samajhakara vizva kI tamAma vicAra dhArAoM ke Upara sarvAtizAyI mahatvapUrNa amiTa chApa paidA karane kI kSamatA rakhane vAle, sUkSma vicAraka vidvarya paMDita pravara zrIprabhudAsa bhAI becaradAsa bhAI pArekha kI kamala se nimita huaa| bAda use suvyavasthita kara hindI rUpAntara kiyA gayA tathA pustikA ke viSaya ko samathita karane vAlI sAmagrI pariziSTa ke rUpa meM jor3a dI gaI hai, isa taraha isa laghu pustikA kA prakAzana huaa| pahale yaha pustaka vi0 saM0 2015 ke cAturmAsa meM udayapura zrI saMgha ko udAra sahAyatA ko prApta kara prakAzita huI thii| parantu jagaha-jagaha se atyadhika mAMga Ane para prathamAvRtti sampUrNa ho jAne para pariddhita saMskaraNa ke rUpa meM yaha dvitIyAvRtti rAjasthAna jaina saMskRti rakSaka sabhA byAvara ke mAraphata prakAzita kI jArahI hai| vizvAsa hai ki prastuta pustikA ko AdyopAnta par3hakara gurugama se kucha bAteM samajhane kI ceSTA karake, naye 2 baMdhAraNa vidhAna banAne kI duSpravRtti ke kupariNAmoM se bacate hue, jina ' zAsana kI maulika gaharAI ko pahacAna kara, kAlabala se hone vAlI buddhi bheda kI gaharI khAI meM giratI huI sAMskRtika vicAra dhArA . kI surakSA meM sujJa mahAnubhAva juTe rheNge| prastuta pustikA meM chadmasthasulabha jina zAsana kI maryAdA evaM paMcAMgI AgamoM kI AjJA se viruddha koI bAta ho yA chapAI Adi kA koI doSa ho usakA sakala saMgha samakSa kSamA mAMgate hue prastuta pustikA kA sadupayoga kara zAsana ko yathArtha sevA ke lAbha ko prApta kara parama pada ko prApta kreN| yaha maMgala kAmanA ! ! vIra ni0 saM0 2491 / vi0 saM0 2022 prakAzaka : vijayA dazamI zaMkaralAla muNota Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI jana zAsana saMsthA // ANAe dhammo-jinAjJA paramo dharmaH // tatIya saMskaNa kI bhamikA "zrI jaina zAsana saMsthA kI zAstrIya saMcAlana paddhati" kA prathama saMskaraNa vikrama saM. 2015 (vIra saM. 2484) meM udayapura cAturmAsa meM udayapura zrI saMgha kI udAra sahAyatA se prakAzita huA thA kintu mevAr3a-rAjasthAna mAlavA-madhya pradeza Adi kaI saMgha evaM sthAna-2 kI mAMga hone se dvitIyAvRti vikrama saM 2022 (vIra saM. 2491) meM zrI rAjasthAna jaina saMskRti rakSaka sabhA, byAvara ke mArphata prakAzita huI thI jo bhI alpa samaya meM samApta ho gii| isake pazcAta lambe samaya se bhAratavarSa ke zrI saMgha, naI pIr3hI ke vahIvaTadAra evaM anya jijJAsu zrAvakoM ko hindI bhASA meM zAstrIya mArga darzana pradAna karane, jinAjJA-zAstrAjJA, paMcAMgI jinAgama tathA prAcIna avicchinna paramparA evaM mAnyatA anusAra zrI saMgha kI prabaMdha vyavasthA kA saMcAlana karane ko preraNA dene hetu evaM naye kAryakartAoM ko pracIna paramparAgata paddhati kI jAnakArI dene hetu merI ( paMnyAsa zrI nirupama sAgara ) utkRTa bhAvanA thI ki isa pustaka ko tRtIyAvRtti zIghra prakAzita kara sthAna 2para binA mAMge jJAna bhaMDAra evaM vyavasthApakoM-nyAsiyoM ko bhejI jAve jisase zrI saMgha kI sampatti, sAta kSetra, devadravya, dharma dravya Adi ke saMrakSaNa evaM abhivRddhi kI ora zrI saMgha, vahIvaTadAra evaM kAryakartA agrasara hoN| vartamAna meM pustaka durlabha hone ke sAtha hI atyAvazyaka bhI thI ataH tRtIyAvRtti prakAzita karavAne kA vicAra kiyA gyaa| eka varSa taka vibhinna vyakti, saMsthA, jJAna bhaNDAra se pUchatAcha evaM khojabIna karane para isakI eka prati zrI mahodaya sAgara jaina zAstra saMgraha, indaura meM upalabdha huI jisakI phoTU kAphI karAkara yaha saMskaraNa jo Apake hAtha meM hai, prakAzita karAyA gayA / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI jaina zAsana saMsthA sUkSma vicAraka, vidvadavayaM, paMDita pravara agAdha dharma niSTha zrI prabhudAsa becaradAsa pArekha, rAjakoTa ke agAdha zAstra citana ke adhAra para sva. parama pUjya upAdhyAya zrI dharma sAgarajI ma. sA ke mArga darzana anusAra parama pUjyapaMnyAsa pravara sva. gurudeva zrI abhaya sAgara jI ma. sA. ne zAstrAdhAra se isa pustaka kI prathamAvRtti vikrama saM. 2015 meM prakAti karavAI dhI jisakI dvitIyAvRtti vikrama saM. 2022 meM chayo / isa tRtIyAvRtti meM sAta kSetrAdi ko samajhata (pariziSTa 1), vikrama saM. 1990 meM rAjanagara (amadAvAda) meM akhila bhAratavarSIya jaina zvetAmbara muni sammelana ke sarvAnumata nirNaya anusAra paTTaka rUpa niyama (pariziSTa 4), vikrama saM. 2007 meM pAlItANA sthita samasta zramaNa saMgha ne bAbu pannAlAla kI dharmazAlA meM ekatra hokara sarvasammata nirNaya kiyA pariziSTa 2), cunAva paddhati se hAni ( pariziSTa 3 ), vikrama saM. 2014 meM rAjanagara (amadAbAda) meM cAturmAsa birAjamAna zrI zramaNa saMgha ne uhelA ke upAzraya meM ekatra hokara sAta kSetrAdi dhArmika vyavasthA kA digdarzana nizcita kiyA (pariziTa 4), tathA vidhAna kA prArUpa (pariziSTa 5 ), bhI diyA gayA hai| vikrama sa. 2020 meM rAjanagara zAMti nagara jaina upAzraya meM pUrva sUcanA dekara zrI rAjanagara ke sabhI upAzraya meM virAjita pUjya zrI zramaNa saMgha ne gaMbhIra vicAra vinimaya kara sarvAnumati se jo abhiprAya nizcita kiyA usake prakAza meM pUjya AcArya zrI candra sAgara sUrIzvara jI ma. sA. ke ziSyaratna pUjya gaNi zrI dharma sAgarajI ma. sA ne vikrama saM. 2022 vIra saM. 2492 meM zrI jaina zvetAmbara saMgha kI per3hI, indaura se "dharma dravya vyavasthA" nAmaka gujarAtI pustaka prakAzita karavAI, ina sabako pramukha bAtoM kA sArAMza evaM sAtha hI majhe kucha upayogI bAtoM kA prakAzana vAMchanIya lagA vaha pUjya AcArya zrI sUryodaya sAgara sUrijI ma. sA. ke mArga darzana meM saMzodhita karavAkara Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI jana zAsana saMsthA jor3A gayA hai| pU. paM. zrI abhayasAgara jI ma. sA. ke mahotsava Ayojana saMbaMdhI tAtvika vicAra, zuddhi patraka, jambadvIpa kI nirmANadhIna yojanA kA saMkSipta digdarzana, pustaka prakAzana meM dravya sahAyakoM kI sUcI Adi bhI jor3I gaI hai| isa pustaka kI adhikAMza bAteM zrI zvetAmbara mUti pUjaka saMgha ke prAyaH sabhI samudAya meM mAnya hai, kyoMki muni (sAdhu) sammelana dvArA anumodita haiN| ataH samasta catuvidhi saMgha ko yaha upayogI siddha hogI, aisI AzA hai / yaha tRtIyAvRtti paramopakArI sva. dAdAguru pU. upA. zrI dharmasAgarajI ma.sA. evaM zrI abhayasAgarajI ma. sA. ke caraNa kamaloM meM sAdara savinaya samarpita karatA huuN| isa pustaka prakAzana meM prApta dravya sahayoga meM se bacI huI rAzi isI prakAra kI jIvanopayogI hitakara pustakeM prakAzita karavAne meM lI jaavegii| dravya sahAyakoM ke udAra sahayoga kI hArdika anumodanA / pustaka taiyAra karAne meM prArambha se anta taka suzrAvaka zrI nathamalajI pItaliyA ratalAma ne athaka parizrama kiyA tathA surAnA presa ke svAmI zrI jJAnacandajI surAnA ne vyaktigata ruci lekara nirdezAnusAra mudraNa kiyA usakI anumodanA kiye binA nahIM raha skte| yadi isa choTe se prayAsa se zrI saMgha ne kucha lAbha uThAyA, apanI kArya paddhita meM nirdezAnusAra sudhAra kiyA tathA doSa se bace to maiM apanA zrama sArthaka smjhNgaa| isake prakAzana meM jina mahAnubhAvoM ne jJAta evaM ajJAta rUpa meM tana-mana dhana se sahayoga kiyA usakI punaH anumodanA / agale saMskaraNa ko aura upayogI vistRta evaM utkRSTa banAne hetu sujhAva, saMzodhana sAdara AmaMtrita hai / zAsanazAstra maryAdA evaM paMcAMgI jinAgama AjJA viruddha athavA mudraNa azuddhi se koI doSa raha gayA ho to trivimicchAmi dukkaDaM / vIra saM 2517 mArga zIrSa vidI 10 (dUsarI) | paM0 nirUpamasAgara zrI mahAvIra svAmI dIkSA kalyANaka zrI jaina upAzraya, vikrama saM 2047 somavAra di. 12-11-90 | Dagaji. jhAlAvAr3a rAja. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ - 500) vi] zrI jaina zAsana saMsthA pustaka prakAzana meM dravya sahAyakoM ko zubha nAmAvalI 1000) zrI jaina zvetAMbara saMgha kI per3hI indaura ha. mAnamalajI taaNtedd'| 500) " vAgamalajI campAlAlajI indaura " mAMgIlAlajI mannAlAlajI vorA cAMdIvAlA bar3anagara 500) lAlacandajI zikharacandajI nAgorI, indaura / 500) velajIbhAI lIlAdhara zAha 251) rAjamalajI basantIlAlajI jaina, prtaapgddh'| 251) sAlagiyA kAnajI amRtalAla pratApagar3ha ha. zrI knhaiyaalaaljii| 251) sAlagiyA motIlAlajI mANakalAlajI " 251) hastImalajI lor3hA, klarka kaoNlonI, indaura / 251) bAbulAlajI jaina " " 251) rAjendrakumArajI rAMkA " " 251) pArasamalajI baramecA " " 251) " UMkAralAlajI gulAbacandajI cauraDiyA " 251) " ratanalAlajI gelar3A, indaura kI smRti meM ha. dharmapatnI dhApUbena evaM putra zikharacanda 251) " prakAzacandrajI mehatA indaura ha. dharmapatnI AzA bena putra suzIlakumAra nandAnagara mAMgIlAlajI mehatA " ha. dharmapatnI mAnakuMvara putra anila keupadhAna nimitta sujAnamalajI vinodakumArajI surANA thAvariyA bAjAra, ratalAma 251) " indaramalajI caudharI, pIpalona 251) kaMcanabena sUrajamalajI TrasTa, maMdasaura ha. zrI sUraja malajI jAvada vAlA 251) / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ - zrI jaina zAsana saMsthA vil ] 251) __ kastUracandajI hIrAlAlajI poravADa mandasaura 251) indaramalajI ratanalAlajI khamesarA " 251) " navalajI campAlAla ha.zAntilAlajI poravAr3a " 251) sAgaramalajI jaina " 251) dhanarAjajI nAnAlAlajI poravAr3a 251) zrI pharma kAMntilAla araviMdakumAra mandasaura ha. zrI zAntilAlajI poravAr3a 251) , kudanajI phulacaMdajI , .. candrakumAra saMghavI 251) " mAMgIlAlajo motIlAlajI mAMgIlAlajI macchI rakSaka 251) , kArUjI kizanalAlajI javarAzA , zreyAsakumArajI poravAr3a 250) , dAvar3A sobhAgamalajI horAlAlajI pratApagar3a manasukhabhAI paramAnanda vorA. indaura 250) , bacubhAI AtmArAma rAmapurA vAlA, 200) , somacandajI indaramalajI indaura ha. zrI vajerAjajI 101) , cIpar3a cAMdamalajI kizanalAlajI, pratApagar3ha zrI jaMbadvIpa nirmANa yojanA ke vividha AkarSaNa preraka-pUjya AgamoddhAraka zrI ke ziSyaratna pU. A. zrI sUryodaya sAgara sUrijI ma. sA. tathA zAsana subhaTa pU. upA. zrI dharma sAgarajI ma. sA. ke ziSya pU. paM.zrI abhaya sAgarajI ma. sA. jeMbadvIpa jinAlaya-111 phITa UMce atiramaNIya isa jina prAsAda meM 7 hAtha (10 phITa) UjI kaMcanavau~ zrI mahAvIra prabhu aura bhoyarA meM zyAmavarNI zrI manoratha kalpadruma pAva nAtha prabhu pratimA bIrAjamAna hai / / 2. jaMbadvIpa mandira apanI pRthvI kesI ? isakA zAstrIya uttara isI hetu isa jaMbU dvIpa ko sNrcnaa| isameM sUrya/candra kI gati Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ vill ] zrI jaina zAsana saMsthA bhI batAI hai, isameM 22 stUpa haiM jinameM hinda anu vAda sahita zAstra pATha haiN| navakAra mandira- isa navakAra mandira meM parama kRpAlu gurudeva pU. paM. zrI abhara sAgaraja ma. ka sAdhanA meM sphUrita vividha navakAra paToM ke darzana hoNge| pUjya zrI kI sAdhanA ke upakaraNa dikheMge aura sundara bhoyarA jisameM jApa hetu svarNAkSara nava kAra sthApita hogaa| 4. ArAdhanA bhavana-684 68 phITa ke haoNla vAlA yaha aSTa koNI utuMga ramaNIya bhavana hai, isameM cAturmAsa-dIkSA-upadhAna Adi dharma kArya jAhojalAla pUrvaka saMpanna hoNge| caudaha rAjaloka-yaha eka abhinava imArata hai| jo barAbara manuSya ke AkAra ke samAna hoga / 72 phITa UMcI isa imArata meM Azcarya janaka kintu zAstrIya vividha dRzya batAye jaavege| talATI roDa kA dvAra-yaha AkarSaka praveza dvAra sIdhe talATa ke mukhya mArga se dikhegaa| isake zIrSa para laharAtI dhvajA Apako vadhA rahI hai| padhAriye........aura nihAriye jaMbU dvIpa ke vizAla parisara ko / / vijJAna bhavana-buddhi jIviyoM ke liye vizeSa, yaha vijJAna bhavana hai| isameM bhUgola samvandhI jvalaMta samasyAoM ko hala karane ko bhAMti bhAMti ke yaMtra, tarka saMgata jAnakArI ke bharapUra bhaNDAra upalabdha raheMge / mukhya dvAra-yaha jaMbU dvIpa ke vizAla parisara meM praveza kA virATa dvAra hogA jo adbhuta kalAkRti yukta hogaa| jJAna mandira-deza videza ke bahumUlya durlabha hajAroM kI saMkhyA meM graMtha pustaka se bharapUra hai jJAna bhaNDAra / isake nirIkSaNa se pUjya gurudeva zrI ko saMzodhana vRtti kA paricaya milegaa| saMparka :-zrI vardhamAna jaina per3hI ( jambadvIpa ) talATI roDa, pAlItANA (gujarAta) Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ * jinAjA paramo dharmaH . jaina zAsana saMsthA zAstrIya saMcAlana paddhati jayati jagadekamaMgala mapahatanizzeSadurita dhanatimiram / ravibimba miva yathAsthita-vastuvikAzaM jinezavacaH // bhAvArtha : jagata meM zreSTha maMgala svarUpa, sUrya kI taraha saMpUrNa pApa rUpa gAr3ha andhakAra ko dUra karane vAlA aura yathArtha rUpa se vastu ke svarUpa ko batalAne vAlA zrI tIrthakara deva kA vacana jayavaMta hai / * zrI jaina zAsana * zrI tIrthakaradeva sthApita tIrtha saMsthA kA saMkSipta digdarzana 1. uddezya-zrI tIrthakaropadiSTa zAzvatadharma jJAnAcAra, darzanAcAra, cAritrAcAra, tapAcAra, aura vIryAcAra, rUpa paMcAcA rAtmaka mokSamArga ke pAlana kI sulbhtaa| 2. nAma-jaina zAsana, tIrtha-dharmatIrtha, pravacana-dharmazAsana Adi nAma se zAstroM meM prasiddha hai| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI jaina zAsana saMsthA 3. sthApaka-isa avasarpaNo yuga kI apekSA se sarvaprathama Adi tIrthakara (Izvara) zrI RSabhadeva prabhu isa zAsana ke sthApaka haiN| vartamAna zAsana kI apekSA se caramatIrthaMkara zrI mahAvIra paramAtmA (zrI varddhamAna svAmI) isa zAsana ke sthApaka haiN| (tIrtha-zAsana kI sthApanA karane vAle hone se tIrthakara kahalAte haiN|) 4. sthApanA sthala-Adi tIrthaMkara zrI RSabhadeva prabhu ne ayodhyA nagarI meM bhI purimatAla nagara ke zakaTamukha udyAna meM jaina zAsana kI sthApanA kii| tIrthakara zrI mahAvIra prabhu ne apApApurI (pAvApurI) ke mahAsena nAma ke udyAna meM jaina zAsana kI sthApanA kii| madhyakAla meM 22 tIrthaMkaroM ke zAsana kI sthApanA kA ullekha bhI Avazyaka niyukti Adi granthoM meM milatA hai| 5. sthApanA divasa--zrI RSabhadeva prabhu ne isa avasapiNI ke tIsare Are ke lagabhaga antima bhAga meM (tIsare Are ke eka hajAra varSa nyUna eka lAkha varSa pUrva aura tIna varSa sAr3he ATha mahIne bAkI rahe taba) phAlguna kRSNA 11 ke dina jaina zAsana kI sthApanA kii| zrI mahAvIra prabhu ne cauthe Are ke lagabhaga antima bhAga meM vaizAkha zuklA 10 ke dina kevala jJAna kI prApti ke bAda vaizAkha zuklA 11 ke dina Aja se 2546 varSa pUrva jaina zAsana (saMsthA) kI sthApanA kI jo ki AcAryoM ko paramparAgata rIti se Aja bhI suvyavasthita rUpa se calA AtA hai| 6. jaina zAsana saMsthA kahAM taka TikegI zrI bhagavatI sUtra ke kathanAnusAra zrI mahAvIra prabhu kA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI jaina zAsana saMsthA sthApita kiyA huA zAsana paMcama Are ke anta taka 21000 varSa taka ttikegaa| zrI mahAnizItha sUtra Adi ke kathanAnusAra paMcama Are ke antima dina ASAr3ha zuklA pUrNimA ke prathama prahara meM antima yuga pradhAna AcArya zrI duppasahasUrijI (sAdhu) phalguzrI (sAdhvI) nAgila zrAvaka, satyazrI (zrAvikA) ina cAra vyaktirUpa caturvidha saMgha kA (unake svargavAsa para) viccheda hogaa| 7. zAsana ke saMcAlaka paramparAgata prabhu AjJAdhArI: zramaNa pradhAna caturvidha zrI saMgha 1. sAdhu 2. sAdhvI 3. zrAvaka 4. zrAvikA 8. mukhya saMcAlaka zrI RSabhadeva prabhu ke zAsana meM:1. zrI puNDarIka svAmI Adya gaNadhara (sAdhu) 2. zrI brAhmI (sAdhvI) 3. zrI bharata mahArAja (zrAvaka) 4. zrI sundarI (zrAvikA) 9. zrI mahAvIra prabhu ke zAsana meM: 1. zrI indrabhUti (gautama svAmI) Adya gaNadhara (sAdhu) 2. zrI candanabAlAjI (sAdhvI) 3. zrI zaMkha (zrAkka) 4. zrI revatI (zrAvikA) (madhyakAla meM huve tIrthaMkaroM ke zAsana ke caturvidha saMgha ke mukhya saMcAlakoM ke nAma Avazyaka niyukti Adi meM milate haiN| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI jaina zAsana saMsthA 4 ] 10. zAsana rakSaka deva aura devI: RSabhadeva prabhu ke zAsanAdhiSThAyaka gomukhayakSa aura adhiSThAyikA cakrezvarI devI, mahAvIra prabhu ke zAsanAdhiSThAyaka mAtaMgayakSa aura adhiSThAyikA siddhAyikA devI / 22 tIrthaMkaroM ke zAsana ke adhiSThAyaka deva deviyoM ke nAma bhI Avazyaka niryukti Adi zAstroM meM milate haiM / zAsana ke adhiSThAyaka deva deviyoM ko zAstroM meM pravacana deva pravacana devI ke nAma se kahA hai / isa bhAMti zruta AgamoM ko adhiSThAyikA devI ko zruta devI kahA hai / pravacana zabda kA artha zruta Agama bhI hotA hai / catuvidha saMgha bhI hotA hai| zAsana kA artha saMsthA bhI hai aura dharma bhI hotA hai / kahAM kyA artha karanA hai ? yaha gurugama se agale pichale sambandhAdi kA vicAra kara samajhA jAtA hai / 11. zrI jaina zAsana kI avAMtara ( antargata ) sasthAe~:zrI jaina zAsana kI avAMtara saMsthAe~ vividha gaccha haiM / 12. zrI saMgha kI avAMtara zAkhAe~: pratyeka gAMva ke sthAnika zrI saMgha, sakala zrI saMgha kI avAMtara zAkhAe~ haiM / 13. zAsana kI saMpattiH jaba se jaina zAsana astitva meM AyA taba se yA usase pUrva yA bhaviSya meM bhI isake lie jo koI sthAvara jaMgama sampatti jaina zAsana ke uddezya ke mutAbika sthApita hotI haiM yA huI hoM arthAt pAMca AcAroM ke mutAbika asaMkhya anuSThAna, pratyeka anuSThAna ke Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI jaina zAsana saMsthA mutAbika vidhiyeM aura una una vidhiyoM meM upayogI upakaraNa tathA tIrtha kalyANaka bhUmi Adi / inake atirikta devadravya Adi pAMca dravya sAta kSetra milAkara hone vAle bAraha dharma dravya aura unase sambandhita bhinna 2 prakAra ke choTe bar3e dUsare aneka khAte Adi saba jaina zAsana ke ananya svAmitva ko sampatti hai| 14. zAsana ko sampatti ke saMcAlaka ke adhikAraH--- jaina zAsana kI sampUrNa sampatti para jaina zAsana ko AjJAnusAra saMcAlana karane kA sampUrNa adhikAra jinAjJAnusArI zramaNa pradhAna caturvidha zrI saMgha ko apane apane adhikAra mujaba hai| 15. zrI saMgha ke adhikAroM kA svarUpaH-. [a] zrI gaNadhara bhagavaMtoM se paramparAgata mukhya AcArya jo zrI tIrthakara bhagavaMta ke pratinidhi haiM / [A] samaya samaya para hue anya AcArya, upAdhyAya, gaNi, panyAsa tyAgI muni jo mukhya AcArya ke pratinidhi haiN| [i] sthAnIya saMgha ke AgevAna mArgAnusArI, dezaviratidhara tathA dravya saptikA gAthA 5, 6, 7 meM dharma dravyoM kI rakSA, vyavasthA, saMcAlana kI yogyatA jo batalAI gaI hai, usako yathAzakti AcaraNa karane vAle gRhastha, jo ki mukhya AcArya ke sthAnika pratinidhi haiM / sthAnIya saMgha jo mukhya AgevAna ke mArgadarzana ke anusAra calate haiN| yaha jaina zAsana kI zAstrAnusArI saMcAlana paddhati hai| [I] deva, guru, zAsana ko paramparAgata AjJA ke viruddha AcaraNa karane kA zrI saMgha ke kisI bhI vyakti ko adhikAra nahIM hai / [3] yadi koI ajJAnatA ke kAraNa AjJA viruddha kucha kahe aura zrI saMgha ke pradhAna AcArya mahArAja ke samajhAne yA AjJA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI jaina zAsana saMsthA dene para bhI nahIM mAne aura paramparA bigar3ane kA bhaya khar3A ho to zrI saMgha zAsana kI maryAdAoM ko kAyama rakhane ke lie use sar3e pAna ke mAphika saMgha se bAhara kara anAdikAla se calI AtI sarva prANI hitakara zAsana saMgha kI praNAlI ko abAdhita rUpa se kAyama rakhanA cAhie / 16. zAsana saMcAlana kisa AdhAra para : zrI tIrthakara sthApita jaina zAsana (saMsthA) kA saMcAlana tathA zrI saMgha ke anuzAsana ke bahuta niyama zrI AcAra dinakara, zrI AcAra pradIpa, zrI AcAropadeza, zrI gurutatvavinizcaya, Adi meM evaM chedasUtra, zrI vyavahAra, zrI vRhatkalpa sUtra, zrI mahAnizItha sUtra zrI nizItha sUtra aura dravya saptatikA Adi meM vividha bhAMti ke bhinna 2 dravya, kSetra, kAla aura bhAva se susaMgata vaNita milate haiN| 17. saMcAlakoM ko kakSAe~ : zrI jaina zAsana ke saMcAlana meM sarva prathama AjJA pradhAnatA zrI tIrthakara bhagavatoM kI hai phira unake bAda gaNadhara bhagavaMtoM, pradhAna AcArya mahArAja, gauNa adhikAra rakhane vAle AcArya mahArAja, phira gaNI, gaNAvacchedaka, vRSabha gItArtha muni, panyAsa Adi kramazaH saba noTa-dravya saptatikA gAmA : ahiMgArI ya gihattho, suhasayaNo vittamaM juo kulajo / akhkhuddo dhiibalio, maimaM taha dhammarAgAya // 5 // gurupUjA karaNaraI, sussUsAI guNasaMgao ceva / NAyAhigayavihA Nassa, ghaNi pramANApahANo ya // 6 // __ maggANusAripAyaM, sammaviTTI taheva aNu viraI / e e higAriNo iha, visesao dhammasathyami // 7 // Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI jaina zAsana saMsthA zAsana ke adhikAra aura zrI saMgha kI kAryavAhI se sambandha rakhane vAle adhikAroM kA zAstroM meM varNana milatA hai| bhinna 2 AcAra ke kalpoM meM dharmArAdhana ke atirikta aise niyama bhI hote haiN| ina sabakA samAveza darzanAcAra meM hotA hai| 18. zrI saMgha kI kAryapaddhati ke AdhAra tatva : zrI saMgha kI kArya paddhati (kArya praNAlI) pUrvAcAryoM dvArA kiye nirNayoM Adi ke AdhAra para hotI hai| Agama, zruta, dhAraNA jIta aura AcAra yaha pAMca vyavahAra, baMdhAraNIya niyama aura zrIsaMgha ko saMcAlana paddhati se sambandhita mukhya vastu hai| dharmArAdhanA bhinna vastu hai, zAsana saMgha ke niyama bhinna haiN| zAstrAjJA evaM tatvajJAna bhinna vastu haiM / sampatti kI prApti tathA upayoga tathA rakSaNa sambaMdhI niyama bhinna haiM to bhI pAMco vyavahAroM se paraspara sambandhita haiN| pAMcoM AcAra aura unake antargata AcAroM ko vistRta jAnakArI (jJAna) ke sAtha 2 unase sambandhita anAcAroM, aparAdhoM evaM aticAroM ke prAyazcita Adi zAstroM meM vistAra se batalAye 19. zAsana yAne : a. zAzvata dharma, ratnatrayo jJAna, darzana, cAritra] A. zAsana, vItarAga, AjJA / i. saMgha, zramaNa pradhAna cavidha zrI saMgha / I. zAstra, dvAdazAMgI arthAt paMcAgI sahita Agama / u. saMpatti, pAMca dradhya upalakSaNa se sAdhaka dravya, kSetra, kAla evaM bhAva / yaha pAMca zAsana zabda se jaannaa| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI jaina zAsana saMsthA isa bhAMti zAsana ke aMga ke rUpa meM batalAye hue pAMcoM kI sAkSepa ArAdhanA vAstava meM jaina dharma kI ArAdhanA hai| kisI eka kA bhI ahita hone para pariNAma meM sabako hAni hotI hai / paramparA se dharma ko dhakkA lagatA hai| 20. sAdhaka-dravya, kSetra, kAla, bhAva kA svarUpaHdravya-ArAdhaka AtmAeM, evaM ArAdhanopayogI upakaraNa Adi / kSetra-ArAdhanA meM upayogI zrI zatrujayAdi tIrtha, devAlaya (caitya) pauSadhazAlAeM Adi / kAla-ArAdhanA ke anukUla, dUja, paMcamI, aSTamI, caudasa, paryuSaNa mahAparva, kalyANaka tithiyAM Adi / bhAva-ArAdhanA kI viziSTatA ko bar3hAne vAle ArAdhaka bhAva ke poSaka kSamAdi dharma, paMcAcAra, ratnatrayo, mArgAnusArI apunaba~dhakAdi saamgrii| yaha cAra dharma kI ArAdhanA meM prabala nimitta bhUta haiM, aura ina nimittoM se ArAdhaka AtmAeM dharma kI ArAdhanA acchI taraha kara sakatI haiN| isa taraha zAsana saMsthA ke bahuta viSaya haiM / jo ki paraMparA se, gurumukha se, zAstroM se tathA sUkSma adhyayana se samajhane yogya haiN| gaveSaNAtmaka rIti se isa sambandha meM gahana adhyayana karane se bahuta jAnakArI mila sakatI hai| 21. zAsana ke pratikUla tatva :(a) ina sabako ulaTane ke liye Aja cunAva aura bahumatavAda hai, kyoMki vartamAna pablika yA dhArmika TrasTa ekToM se mukhya rUpa se dharmArAdhanA meM prabala nimitta, sAdhaka, dravya kSetra, kAla, bhAva, Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI jaina zAsana saMsthA 9] ko aura gauNarUpa se zAsana ke pAMca aMgoM meM ke prathama aMga zAzvata dharma ko dhakkA laga rahA hai / (A) Adhunika bhautikavAdI anAtmavAda pradhAna vijJAna para bhAra dene vAle zikSaNa se bhI zAzvata dharma rUpa zAsana ke prathama aMga ko bhArI dhakkA laga rahA hai / (i) cunAva matAdhikAra, bahumata, ekamata, sarvAnumata, laghumata Adi se zAsana ke mUla tatva nIMvarUpa AjJA ko hI dhakkA lagatA hai / 22. zAsana kA anAdisiddha vidhAna : pratyeka gAMva ke satroM ko apanA 2 alaga vidhAna karane ko AvazyakatA nahIM hai / bhinna 2 vidhAna banAne se ( 1 ) sakala zrI saMgha se dUsare zrI saMghoM kA sambaMdha viccheda ho jAtA hai / ( 2 ) aMza se bhI lokazAsana ke anusAra vidhAna banAne se prAcIna zAsana se sambandha kaTa jAtA hai / (3) nayA vidhAna banAne kA artha hI yaha hotA hai ki mUla-bhUta vidhAna aura usake saMcAlaka vidyamAna nahIM haiM, paramparA hI lupta ho gaI hai / ( 4 ) Adhunika bahumata kI paddhati ke anusAra pramukha, upapramukha, sekreTarI Adi kA vidhAna bhI jaina zAsana kI maryAdA se alaga par3a jAtA hai / (5) alaga 2 kAmoM ke liye kameTiyAM, samitiyAM niyata karane se ve saba zrI saMgha ko saMsthAe~ na raha ke sarva sAmAnya ho jAtI haiM / ( 6 ) svatantra vidhAna vAlI saMsthA zurU hone se pUrva kI saMsthA aura usake cale Ate saMcAlakoM ( vahIvaTadAroM kI saMcAlana paddhati radda ho jAtI hai / mUla saMsthA se svatantra bana jAtI hai / dUsarI tarapha rAjatantra meM rajisTara karAne meM vaha usakI peTA ( antargata) saMsthA bana jAtI hai / isalie kAryavAhakoM ko vyavasthApakoM dvArA uttaradAyitva zrI saMgha kI paddhati se saupA jA sakatA hai / jisase zrI jaina zAsana Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI jaina zAsana saMsthA aura zrI saMgha kI saMsthA kAyama rahatI hai| vartamAna kAla meM hara eka viSaya meM kameTiyAM karane kA aMdhAnukaraNa zAsana, zrI saMgha tathA dharma ko hAnikartA hotA hai| Adhunika nyAyataMtra se bhI "likhA utanA hI pramANa" kA artha satyarUpa svIkAra kara zAsana, zrI saMgha ke vaidhAnika sanAtana tatva paraMparA rUpa hone para bhI, usake spaSTa akSara na hone ke kAraNa sarvajJa praNIta zAsana ke sthAyI vidhAna ko apane naye kAyama kiye hue vidhAna ke akSaroM ko Age kara adhUrI aura aniyata niyama vAlI coja para nyAya kI mohara lagAkara mugdha janatA ko asalI vastu se bahuta dUra dhakela dene kA kAma ho jAtA hai| isameM apanI anabhijJatA yA kama samajha se gumarAha hokara naye vidhAna khar3e kara anAdi siddha zAsana zrI saMgha ko maryAdA (vidhAna) ko chinna bhinna karane kA aura Adhunika yuga ke bhautikavAda arthAta anAtmavAda kI vicAradhArA evaM AcAra meM phaMsa jAne kA kAma apane hAthoM se ho jAtA hai, yaha khUba hI vicAraNIya hai, anarthakArI hai| sthAnika zrI jaina zAsana aura zrI saMgha (sAmAnya rUparekhA) dravya saMpattiH-sthAvara jaMgama dhanAdi aura anuyAyiyoM kI saMkhyA Adi bhAva saMpattiH-zraddhA, AcaraNa, jJAna Adi [ina sabakA sambandha sakala zrI saMgha zAsana ke sAtha hote hue bhI sthAnika zrI jaina zAsana se bhI hai|) kisI bhI gAMva, zahara yA sthala meM eka yA usase adhika jaina dharma ke anuyAyI vyakti hoM athavA koI bhI jaina zAsana kI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI jaina zAsana saMsthA 11] milkiyata kisI ke bhI adhikAra meM ho to vahAM jaina zAsana hai aura koI bhI usakI karatA ho to vaha vaha saba jaina zAsana ko vastu ( sampatti ) hai aura rakSA prabandha zAstrAjJAnusAra dhArmika upayoga meM zrI jaina saMgha kI tarapha se samajhanA cAhiye / 2. jina AjJA ke AdhIna rahane vAlA eka bhI zrI saMgha kA vyakti ho to usako vahAM kA zrI saMgha ginA jA sakatA hai aura vaha vahAM kA jaina zAsana se sambandhita saMcAlana zrI saMgha kI tarapha se kara sakatA hai / itara mArgAnusArI vyakti bhI usakA saMcAlana anivArya saMyoga meM kara sakatA hai / 3. mArgAnusArI yAni bhAratIya Arya ahiMsaka cAra puruSArthaM kI saMskRti ke prati vaphAdAra vyakti, jahAM jaina saMgha na ho yA alpasaMkhyaka yA alpazakti sampanna ho to pAsa kA zrI saMgha usakA sahAyaka ho sakatA hai athavA vaha saMgha saba saMcAlana kara sakatA hai, kyoMki saMcAlana rakSA karane kA unakA karttavya hai / 4. sthAnika zrI saMgha:- sthAnika zrI jaina samAja ke kisI bhI dravya, kSetra, kAla bhAva kA rakSaNa, saMvarddhana saMcAlana Adi sthAnIya zrI saMgha ke AdhIna hai / 5. jaina tIrtha, maMdira, upAzraya, jJAnabhaMDAra, pauSadhazAlA, dharmazAlA, paramparAgata dharmazraddhA, dhArmika AcAra aura usakI maryAdA meM Aye hue sAdhu, sAdhvI, zrAvaka, zrAvikA Adi kA rakSaNa sammAna, pratiSThA rakSA, zAsana bhakti, prabhAvanA Adi kA samAveza hotA hai evaM sakala zAsana aura sakala saMgha kI bhakti saccAI ko rakSA | utsava, sAdharmika vAtsalya, navakArasI jIva dayA, anukampA dUsaroM ke sAtha ke dhArmika hita sambandhoM kI rakSA aura sthAnIya jaina Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ 12] zrI jaina zAsana saMsthA - - zAsana athavA sakala jaina zAsana yA saMgha sambandhoM kI rakSA Adi kA samAveza hotA hai| 6. sthAnika saMgha ke pratyeka vyakti kA kartavya, jaina dharma kI ArAdhanA ke sAtha jaina zAsana aura saMgha ke hitoM ko rakSA, sevA aura gaurava kI rakSA sarvasva samarpaNa karake bhI karane kA hai| paraMtu jahAM taka ho sake vahAM taka sthAnika sakala saMgha kI sahAnubhUti, anuzAsana, paraMparAgata sAMskRtika paddhati, zAstrAdi kI AjJAnusAra sakala saMgha kI tarapha se karanA caahiye| 7. pratyeka gAMva meM saMghapati aura AvazyakatAnusAra usake sahAyaka hone cAhiye jo dharmAcArya ke sthAnIya pratinidhi hote haiN| unakI ucita AjJA meM sabako rahanA cAhiye / vaha sthAnIya saMgha ko bulAve yA na bulAve parantu usako AjJA sabako mAnya karanI cAhiye phira bhI usako zAsana, zAstra, saMgha, devaguru kI AjJA aura siddhAMta yA usake hitoM ke viruddha kucha bhI karane kA adhikAra nahIM haiN| isa bhAMti usa gAMva yA zahara ke sthAnIya saMgha ko zAsana kI mUla maryAdA deva guru ko AjJA ke viruddha kucha bhI karane kA adhikAra nahIM hai / kyoMki ahiMsaka saMskRti ke saba kAyoM meM AjJA ora usake anukUla hita, yaha do mukhya vastu pradhAna haiM aura inakA bhI upayoga dharma sAdhaka dravya, kSetra, kAla aura bhAva ko dhyAna meM rakha ke karanA hotA hai na ki dharma ke bAdhaka yA sAdhakAbhAsa dravya, kSetra, kAla, bhAva ke anusAra / yaha bAta spaSTa rIti se samajhane jaisI hai| 8. vizeSa mahatva ke prasaMga para khuda ko salAha, sUcanA, mArgadarzana sahAyatA lene kI yA vicAraNA karane kI jarurata mAlUma par3e to zrI saMgha ke agragaNya vyaktiyoM ko yA AvazyakatA par3ane para Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI jaina zAsana saMsthA 13] - sakala saMgha ko bulA sakate haiN| paraMparA ko kArya paddhati ke anusAra pratyeka kAma kara sakate hai| 9. zrI saMgha meM laghumati yA bahumati yA eka mata yA sarvAnumata ko sthAna nahIM hai| paraMtu AjJA ko prAdhAnya hai| usake anukUla abhiprAya koI de sakatA hai aura una saba para vicAra kara saMdhapati yathA yogya rIti se khuda ko yogya lage usa mutAbika usakA AcaraNa apane uttaradAyitva para kara sakatA hai yA karA sakatA hai| vicAra bheda ho to dUsare jaina saMgha ke anubhavI agragaNya pariNata tathA jAnakAra zrAvaka zrAvikA Adi kI salAha sUcanA se dUra kiyA jA sakatA hai tathA gurumahArAja yA Akhira meM mukhya AcArya mahArAja se nirNaya liyA jA sakatA hai| unakI AjJA aMta meM sabake liye mAnya rahatI hai| 10. sthAnIya saMgha ko sthAnIya yA AsapAsa ke jaina saMgha yA jaina saMpradAyAntara, jainetara jaise ki itara dhamoM, itara samAjoM (rAjya rAjAdi) ke sAtha jinAjJA kI pradhAnatA pUrvaka hitakArI sambandha sthApita karanA, jo zrI jaina zAsana aura zrI saMgha ke lie hitakArI yA vihita ho evaM bAdhaka na ho| 11. sarva prakAra kI dharmArAdhanA paraMparAgata roti se cAlU rakhanA anivArya hai| saMvabheda na hone denA, zrI jaina zAsana meM nayA sApekSa bheda cala sakatA hai| nirapekSa koI bhI vicArabheda, AcAra bheda, matabheda nahIM cala sakatA hai| kisI gAMva yA zahara meM alaga 2 gaccha hoM to una gacchoM ke nizcita sthAna kA saMcAlana svaparamparA kI AcaraNa aura mAnyatA ke anusAra kara sakate haiN| 12. saMgha kI kAryavAhI kA sthAnaH-zrI saMgha kI jAjama para saba kArya kiyA jA sakatA hai / jAjama zrI jina maMdira ke cauka meM usakI chatrachAyA meM anukUla sthAna meM bichAI jA sakatI hai| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ 14] zrI jaina zAsana saMsthA - upAzraya, dharmazAlA, pauSadhazAlA meM bhI bichAI jA sakatI hai| guru mahArAja ke vyAkhyAna sthala yAni samavasaraNa meM bhI kAma kiyA jA sakatA hai| guru mahArAja hoM aura unakI hAjarI Avazyaka ho to unako nizrA meM caturvidha zrI saMgha kI maujUdagI meM kiyA jA sakatA hai| ___ saMgha zAmila hone kA samAcAra milate hI haraeka ko samaya para hAjira honA anivArya hai| zrI saMva zAmila hone ke samaya vilamba karane vAloM para usa kAma ke bigAr3ane kI javAbadArI AtI hai| zAstroM meM "dhUlI jaMgha" zabda aise prasaMga para dekhe jAte haiM / (bAhara gAMva se AyA huA hone se paira-jAMgha meM usake dhUla lagI huI hai) aisI dazA meM bhI saba kAma chor3akara zrI saMgha ke ekatrita hone ke samAcAra milate hI hAjira honA anivArya hai| 13. zrI saMgha ko jAjama para jhUTha nahIM bolA jA sktaa| jhUThI takarAra yA jhUThI jida nahI honI cAhie / AjJA ke viruddha yA khuda ke svArtha ke lie nahIM bolA jA sktaa| jinAjJA sira car3hAnI caahie| jinAjJA ke anukUla abhiprAya denA cAhiye / binA artha nahIM bolanA cAhie / jhUTha vAda-vivAda, jhagar3A, kalaha, Adi se karma bandha nahIM karanA caahie| hara eka kAma ko sthAyI (pUrNa) karane ko nIti rakhanI cAhiye / bigAr3ane kI vRtti nahIM rakhanI caahiye| 14. zrI saMgha Adi kA apamAna, niMdA, apabhrAjanA kisI rUpa meM na honI caahiye| agara koI zAsata-vidhAna nahIM mAne to barAbara javAba denA yA dUsare upAyoM se manAnA cAhiye / Akhira meM sakala zrI saMgha yA guru mahArAja kI AjJA ke anusAra, maryAdA meM lAnA cAhie / isa para bhI na mAne to sAmAjika tathA itara sAmAjika bala se aura anta meM dUsarA koI upAya na ho to rAjasattA ke bala se bhI usako maryAdA meM lAne kA ucita prayAsa karanA caahie| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI jaina zAsana saMsthA 15] itane para bhI nahIM mAne to zrI saMgha se bAhara bhI kiyA jA sakatA hai| cAhe kitanA bhI bar3A vyakti kyoM na ho? dharma pradhAna hai, saMskRti mukhya hai| sthAnIya zrI saMgha, sakala zrI saMgha, zrI jaina zAsana aura jaina dharma ke saba aMga jo ki paraMparAgata hai, ve saba isa yuga ke Adi tIrthaMkara zrI RSabhadeva prabhu se cale Ate haiM aura isa avasapiNI kI apekSA antima yuga pradhAna zrI duppahasUri taka kama jyAdA aMza meM jArI rahane vAle haiN| arthAt gaI va bhAvI caubIsiyoM meM zAzvata vidyamAna zrI jainazAsana ke hita, saMpatti, Adarza, nirNaya, paraMparAgata prastAva Adi kI rakSA karane kI jabAbadArI pratyeka jaina ke jimme hai / yaha bAta kabhI kisI ko upekSita nahIM karanI caahie| isaliye jo pAMcave Are taka jaina zAsana calate rahane ko zAstrAjJA mAnatA ho aura usako calAne kA apanA kartavya samajhatA ho usake liye jarA bhI nirbalatA batalAe binA, dravya, kSetra, kAla bhAva ke zabdoM se ThagAe binA, bAdhaka tatvoM ko jarA bhI sthAna na dekara, sAdhaka dravya, kSetra, kAla, bhAva kA rakSaNa karane ke liye sadA udyata rahane kI adhika tatparatA ke sAtha sAvadhAna rahane kA prasaMga abhI vartamAna meM AyA hai| isaliye paramparAgata calI Ane vAlI vastu ho, yA jo vihita ho, usameM jarA bhI parivartana karake usameM choTI moTI khAmI ho to bhI yathAzakya truTiyAM dUra karane kA prayatna karate rahakara isake anusAra calanA yaha sanmArga hai| . isameM bAMdha chor3a nyUnAdhika yA jor3a tor3a (pheraphAra) kI guMjAiza nahIM hai, to bhI jahAM taka bana sake vahAM taka saMcabheda na hone dekara kAma cAlU rakhanA caahie| yadi majabUrana saMghabheda kA prasaMga Aye to bho mUla zrI saMgha kI paraMparA ko surakSita evaM kAyama rakhe Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ 16] zrI jaina zAsana saMsthA aisI paramparA kA anuyAyI eka bhI vyakti ho to bhI yaha zrI saMgha hai, zAsana hai aura zrI saMgha tathA zAsana ke hara eka adhikAra usako nyAya kI rIti se prApta hote haiM / 15. zAsana bAhya vastuoM, siddhAntoM, tarIkoM va sAdhanoM kA upayoga nahIM karanA cAhiye balki TAlanA caahiye| jabarana koI bhI vastu praveza kare to usakA pratikAra karane ke lie taiyAra rahanA caahie| TAlI na jA sake to majabUrI, balAbhiyoga, rAjAbhiyoga, gaNAbhiyoga Adi rUpa se zAsana yA zrI saMgha para AghAta AkramaNAdi samajhanA, apabhrAjanA mAnanI, parantu usakA bacAva karanA ucita nahIM hai / prasaMga Ane para usako dUra karane ko jAgRti kAyama rakhanA jarUrI hai / isa para bhI maMdira, upAzraya devAdi dravyoM kA prabandha, rakSaNa, upayoga, upAzrayoM kA, guru mahArAja kI bhakti, pratiSThA kI rakSA, upAzrayoM kI vyavasthA Adi kArya zrAvaka tathA zrAvikA se sambandhita yogya pracalita niyamoM kI jAnakArI kAyama kara usa mutAbitaka karanA cAhiye / 16. kisI bhI jagaha eka-do jaina vyakti hoM vahAM jaina zAsana yA jaina zrI saMgha ke tattva hote haiM aisA samajhanA aura usa mAphika adhikAroM kA upayoga karanA cAhie / 17. koI bhI sthAnIya saMgha yA vyakti apane ko svatantra nahIM mAna sakatA / vaha sakala zrosagha yA zAsana, isI taraha deva guru aura zAstroM kI AjJA ke AdhIna hai aura Akhira meM dharma ke tattva - jJAna aura paMcAcAra evaM evaM siddhAntoM ke AdhIna hai samajhakara calanA Avazyaka hai / isase viruddha ho vaha saMgha bAhira aura dhyAna dene yogya nahIM hai upekSA yA pratikAra yogya hai| aise ke Adeza hukma yA AjJA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI jaina zAsana saMsthA mAnane ke lie koI baMdhA huA nahIM hai| kadAcita anajAna meM yA dabAba se yA vizvAsa se yA bhUla se svIkRta ho gayA ho, usa para apanI sahI yA svIkRti ho to bhI vaha avaidha hotI hai| nyAya se bhI vyartha ginane yogya hai, amAnya karane yogya hai / jaise puruSa kA puruSa ke sAtha lagna ho gayA ho to kyA vaha amAnya ginane yogya nahIM hai ? isa taraha ajJAna aura dhArmika hita se viruddha koI kisI ko niyukta kare yA koI bhI bAbata cAhe jaisI majabUta rIti se svIkRti kI huI ho to bhI vaha saccI roti se amAnya hone ke yogya hai / yaha saba samajhane jaisA hai| bahuta sI vastueM zrI jaina zAsana aura zrI saMgha ke sa bAlana ke liye samajhane jaisI hai, ve saba guru mukha se jAnane yogya haiM, viveka buddhi se samajha lenA Avazyaka hai| / 18. sthAnIya zrI saMgha ko dhyAna meM rakhane lAyaka sakala zAsana aura sakala zrI saMgha ke kucheka sAmAnya niyama Upara batalAe gaye haiM, unake AdhIna rahakara kAma karanA upayukta hai| unakI AjJA ke sApekSa saba kAryavAhI karanA cAhiye, kyoMki sthAnIya zrI saMgha sarvathA svataMtra nahIM hai| sAta kSetra Adi meM kisI khAte kI rakama kahAM-kahAM kAma AtI hai ? kahAM-kahAM kAma nahIM AtI hai ? Upara ke khAtoM meM jAtI hai, parantu nIce nahIM jAtI, Adi jo zAstrIya vyavasthA hai, vaha aura usake jaisI dUsarI bhI jo dharma zAstroM kI AjJAeM haiM usake anusAra sthAnIya zrI saMgha badhA huA hI hai, yaha vastu bhUlane jaisI nahIM hai| sthAnIya zrI saMgha bahumata yA aise kisI bhI siddhAnta (usUla) para apanA svataMtra vidhAna nahIM banA skte| aisA karanA zrI saMgha kI mahA AzAtanA hai aura sakala zrI saMgha se judA honA hai| yaha dhyAna meM rakhanA cAhiye / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI jaina zAsana saMsthA sirpha sthAnIya zrI saMgha ko apanA kArya calAne ko suvidhA ke liye sakala zrI saMgha ke vidhAna maryAdA ke tatva dhyAna meM rakhakara thor3e se niyama banA lene meM bAdhA nahIM hai / parantu isa para se basa ! itane hI niyama haiM, aisA mAnakara unhIM para kAyama rahane kI bhUla kabhI nahIM karanI cAhiye / kyoMki ina niyamoM ke sarvAgiNa pAlana karane meM kitane hI mahAniyama upayogI mAlama nahIM hote / ve saba zrI saMgha kA kAma karate vakta dhyAna meM lenA jarUrI hotA hai / isalie likhA ho utane hI niyama mAnya yA svIkArya haiM, aisA kabhI nahIM samajhanA caahie| korTa nyAyAlaya meM aisI svIkRti na ho jAve isalie pUrA dhyAna rakhanA cAhie ki niyama sirpha sAmAnya rUparekhA mAtra hai, kAma calAne kI sahuliyata ke lie haiN| isake atirikta hamAre sakala zrI saMgha zAstroM aura muni mahArAjoM kI AjJA se phalita hote niyama bahuta se haiM / yaha saba svIkAra karane, mAnane ke lie hama (sthAnIya sagha) baMdhe hue haiM / 18] Aja isa taraha jaina zAsana ko markhAdA ke virUddha vaidhAnika niyamoM yA kAyadoM kA nirmANa hotA hai vaha nyAyAnukUla nahIM hai| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI jaina zAsana saMsthA ____ 19] pariziSTa 1 7 kSetra Adi (1) jina pratimA (2) jina mandira (3) samyaka jJAna (4) sAdhu (5) sAdhvI (6) zrAkka (7) zrAvikA / (1) jina pratimA :-jina pratimA kI pUjA ke liye kisI bhI vyakti kA bhakti se samapita dravya. jina bimba dravya hai / pratimAjI kI aMga pUjA kA dravya jina bimba dravya hai| yaha dravya navIna pratimA bharane, bimba ke lepa karavAne, AMgI karAne prabhu pratimAtAjI ke cakSu, TIkA, Adi hara prakAra kI rakSA ke kArya meM kharca ho sakatA hai| yaha dravya jina bimba ke kArya meM hoA sakatA hai atirikta anya kisI kArya meM kharca nahIM kiyA jA sakatA hai| (2) jina mandira :-(jina caitya) bhakti pUrvaka devAdi ke hetu samapita dravya bhI deva dravya hai| svapna ko bolI-1. cyavana 2. janma 3. dIkSA 4. kevala 5. mokSa (nirvANa) ina pAMcoM kalyANakoM ke nimita jina mandira upAzraya yA anya kisI bhI jagaha para prabhu bhakti nimitta bolI huI ucchAmaNI kI rakama yaha saba deva dravya hai / prabhu pUjA, AratI, maMgala dIpaka, aMjanazalAkA, pratiSThA mahotsava, upadhAna ko prabezazulka (nicharAvala) upadhAna kI mAla, tIrtha mAla, indra mAla Adi sabhI bolI jo tIrthaMkara bhagavAna ke Azrita bulavAI jAve ve saba hI deva dravya haiM / isa dravya kA upayoga prAcIna jina mandiroM ke jIrNoddhAra, nUtana mandira ke nirmANa aura mandira para AkramaNa ke samaya rakSA tathA deva aura jina caitya kI bhakti nimitta kAyoM meM kiyA jA sakatA hai| zrAddhavidhi meM kahA hai "jinezvara bhagavAna kI bhakti, pUjA zrAvaka ko apane nijI dravya se Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ 20] zrI jaina zAsana saMsthA hI karanI cAhiye / kintu jahAM para zrAvaka kA ghara nahIM hai, tIrthaM bhUmi hai yA sthAnIya saMgha prabhu pUjA meM kharca karane kI zakti vAlA nahIM hai, vahAM para deva dravya se bhI prabhu pUjA ho sakatI hai, apUja nahIM rahane cAhiye" isalie jahAM para zrAvaka nijI kharca na kara sakate hoM vahAM para jainetara pujArI kI tanakhvAha, kesara, candana, agarabattI Adi kA kharcA isa khAte meM se ho sakatA hai / deva dravya zrAvakoM ko nijI kisI bhI upayoga meM lAne kA zAstroM meM niSedha kiyA hai / yadi pujArI zrAvaka zrAvaka hai to usakA vetana sAdhAraNa khAte se denA cAhiye / prabhu pratimA va mandira sambandhI tamAma vyavasthA kA jarUrI kharca isa dravya se ho sakatA hai| sirpha jaina zrAvaka ko nahIM denA cAhie, anyathA lene va dene vAle donoM pApa (doSa) ke bhAgI hote haiN| uparyukta donoM kSetra devadravya sambandhI parama pavitra haiM / yaha dravya prathama khAte ke dravya ke dravya ke sAtha jinapratimAoM ke kAma meM kharca ho sakatA hai| zrI zrAddhadinakRtya sUtra meM kahA hai ki "jo prANI deva dravya kA yA deva ke upakaraNAdika kA vinAza karatA hai, bhakSaNa karatA hai athavA anya dvArA bhakSaNa hote dekha usakI upekSA karatA hai, aMga udhAra dete manA nahIM karatA hai, vaha prANI buddhihIna hotA hai aura pApa karma se lepAyamAna hotA hai / (3) jJAna dravya :- - ( ka ) Agama dharmazAstra kI upAsanA hetu zAstra pUjana, pratikramaNa sUtroM kI bolI, kalpa sUtra, bArasau sUtra kI bolI kA dravya jJAna dravya hai / yaha dravya sAdhu sAdhvI ke paThana pAThana meM ajaina paMDita ko vetanAdi dene meM, jJAna bhaNDAra ke liye dhArmika zAstra, sAhitya ke kharIdane meM kharca ho sakatA hai| jaina paMDita yA jaina pustaka vikretA ko nahIM denI cAhiye / unake lie sAdhAraNa khAte se yA zrAvaka kA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI jaina zAsana saMsthA 21] - nijI dravya denA cAhiye / jJAna bhaNDAra kA zrAvaka zrAvikAyeM upayoga kareM to vASika nicharAbala denA cAhie / jJAnadravya dhArmika Agama zAstra likhavAne, chapavAne, unakI rakSA ke lie jarUrI cIja vastu lAne meM kharca ho sakatA hai| jJAna bhaNDAra ke lie jJAnamandira banavA sakate haiM kintu isa jJAna dravya se bane makAna meM sAdhu-sAdhviyAM pauSadha vrata vAle va zrAvaka zrAvikAyeM nijI upayogameM-zayana, rahanA, ThaharanA Adi kArya meM usakA upayoga nahIM kara sakate haiN| yaha kSetra deva dravya jaisA hI pavitra hai isalie sAdhu-sAdhvI, zrAvaka-zrAvikAoM ke lie nijI upayoga meM nahIM A sakatA hai / vyavahArika zikSA meM bhI isa dravya kA upayoga nahIM ho sakatA hai / jJAna zabda kA artha jaina zAstroM meM samyagjJAna batalAyA hai / zrI dravya saptatikA meM batalAyA hai ki deva dravya kI taraha jJAna dravya bhI zrAvaka ko nahIM kalpatA hai / / ceiyadavaM sAdhAraNaM ca jo dUhai mohiymiio| dhammaM ca so na yANeI ahavA baddhAuo narae / dravya saptatikA (4) dhAmika zikSA khAtA :- (samarpita dravya) sAmika zrAvaka-zrAvikAoM ne apanA nijI dravya dhArmika abhyAsa ke lie samarpaNa kiyA ho to, isa rakama se zrAvaka paMDita adhyApaka rakha kara sAdhu-sAdhviyoM, zrAvaka-zrAvikAoM ko dhArmika paThana-pAThana karavAyA jAya tathA pustaka, pAritoSika Adi para kharca kiyA jAya / kintu yaha dravya vyavahArika zikSaNa meM kisI bhI prakAra se upayoga meM nahIM A sakatA hai / (5) sAdhu-sAdhvI kSetraH-saMyamadhArI sAdhu-sAdhvI mahArAja kI bhakti vaiyAvacca ke lie, dAniyoM dvArA bhakti nimitta prApta huI rakama sAdhu sAdhvIjI mahArAja ke saMyama zuzrUSA aura Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ 22] zrI jaina zAsana saMsthA vihAra Adi ko anukUlatA ke lie hotA hai| ina kSetroM kA dravya AvazyakatA par3ane para Upara ke tIna kSetroM meM zrI saMgha kI AvazyakatAnusAra kharca kiyA jAtA hai / kintu nIce ke do zrAvakazrAvikAoM ke kSetro meM kharca nahIM ho sakatA / (6-7.) zrAvaka-zrAvikA kSetra :--bhakti bhAva se isa kSetra meM samapita huA dravya zrAvaka-zrAvikAoM ko dharma meM sthira karane ke lie Apatti ke samaya sahAyatA ke lie aura hara eka prakAra kI bhakti ke lie hai / yaha dhArmika pavitra dravya hai, isaliye ceriTI sAmAnya janatA, yAcaka, dIna, dukhI aise kisI bhI mAnava yA saMsthA ke dayA anukampA Adi vyavahArika kAryoM ke upayoga meM nahIM A sakatA hai| (8) guru dravya :-paMca mahAvratadhArI saMyamI tyAgI mahApuruSoM ke sAmane gaeNhalI, aMgapUjA ke samaya apaMNa kiyA yA gurupujA kI bolI kA dravya jinacatya ke jIrNoddhAra tathA navIna caitya ke nirmANa meM hI kharca karane kA dravyasaptatikA meM ullekha hai| kahIM-2 sevaka yA pujArI kA lAga ho to unako diyA jAve anyathA deva dravya jIrNoddhAra khAte meM jAnA cAhiye / zrI kumArapAla rAjA pratidina eka sau ATha svarNa kamaloM se zrI hemAcArya kI pUjA kiyA karate the / praznottara samuccaya, AcArapradIpa, acAradinakara, zrAddhavidhi Adi granthoM meM zrI jina aura guru ko aMga aura agra pUjA kA varNana milatA hai / (9) sAdhAraNa dravya :-yaha sAdhAraNa kSetra kA dravya dhAmika rilIjiyasa (Religious) hai| sAta kSetroM meM se koI bhI kSetra sIdAtA hove yAni ghATe meM ho to AvazyakatAnusAra isa kSetra kA dravya upayoga meM A sakatA hai| kintu vyavasthApaka yA koI zrAvaka nijI upayoga meM nahIM le sakate hai| na dIna-duHkhI yA kisI bhI jana-sAdhAraNa, sarvasAmAnya lokopayogI, vyavahArika va Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI jaina zAsana saMsthA 23] janetara dhArmika kArya meM hI kharca kara sakate haiN| aisA dravyasaptatikA meM spaSTa pATha hai / isa khAte kA dravya ceriTI ke upayoga meM yA vyavahArika zikSaNa yA koI bhI sAMsArika kArya meM kharca nahIM ho sakatA hai| (10) AyaMbila tapa :-yaha khAtA AyaMbila karanevAle tapasvI vyakti ke liye hai isalie isa khAte kA dravya AyaMbila kI tapasyA kA pracAra, vRddhi, rakSA va suvidhA kI vyavasthA Adi meM kharca ho sakatA hai| dravya kI adhikatA hove to anya grAmoM meM hara kisI sthala para AyaMbila tapa karane vAloM kI bhakti meM kharca ho sakatA hai / saMkSepa meM yaha dravya AyaMbila tapa aura tapasviyoM kI bhakti ke sivAya anya kisI kArya meM kharca nahIM ho sakatA hai| yaha khAtA bhI kevala dhArmika hai / AyaMbila bhavana kA upayoga dhAmika pravRti ke atirikta anya kisI kArya meM nahIM kiyA jA sakatA / (11) dhAraNA, pAraNA, svAmIvAtsalya, navakArasI khAtA:-poSadhavAloM, ekAsaNa prabhAvanA Adi-uparokta khAtoM meM samapita yA bolA aura bhI aise hI bhinna 2 khAte tapa-japa aura tIrtha yAtrA dravya Adi dhArmika kArya karane vAle sArmikoM ko bhakti karane nimitta samarpita dravya dravyadAtA kI bhAvanAnusAra unhIM khAtoM meM lagAnA cAhiye / Adhikya hove to sAtoM kSetroM meM jahAM AvazyakatA ho vahAM kharca ho sakatA hai / kintu sArvajanika kisI bhI kArya meM kharca nahIM ho sakatA hai| yaha saba dravya kevala dhArmika kSetroM kA dravya hai / (12) nizrAkRta :-dAniyoM dvArA viziSTha khAsa prakAra ke dhArmika kArya meM diyA huA dravya usI kArya meM kharca karanA caahiye| Adhikya hove to Upara ke khAtoM meM anya sthala meM kharca ho sakatA hai| (13) kAlakRta :-kisI khAsa samaya para jaise poSa Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ 24] zrI jaina zAsana saMsthA dazamI, akSaya-tRtiyAdi parvo ke nizcita dinoM meM kharca karane ke liye dAtAoM ko dI huI rakasa usI dina usI bhakti ke kArya meM kharca karanI caahie| (14) upAzraya :-dharmazAlA yAni dhArmika kriyA karane kA sthAna / yaha sthAna sAdhu sAdhvI va zrAvaka zrAvikAoM ke dhArmika ArAdhanA ke liye pavitra dhArmikasthAna hai / isakA upayoga dhArmika kArya ke lie hI hotA hai| vyAvahArika koI bhI kArya skUla, rASTrIya pravRtti Adi koI bhI samAroha, sabhA yA kisI bhI pravRti meM isa dhArmika sthAna kA upayoga nahIM ho sakatA hai| ina sthAnoM meM gavarnamenTa yA sAMsArika kAryoM meM muAvajA dekara bhI kAma meM nahIM le sakeMge, na kabjA hI kara skeNge| kyoMki yaha to jaina zAsana kA abAdhita sthAna hai aura rahegA / (15) anukampA :-pAMca prakAra ke jinezvara praNIta dAnoM meM anukampA kA samAveza hai| koI bhI dona duHkhI, niHsahAya, vRddha, anAtha AtmAoM ke anna, pAna, vastra, auSadhi Adi dekara dravya aura bhAva duHkha TAlane kA prayatna prayAsa isa dravya se ho sakatA hai / yaha sAmAnya koTi kA dravya hone se Upara ke kisI bhI dhArmika kSetra meM upayoga nahIM kiyA jA sakatA kintu jIva dayA meM kharca ho sakatA hai| . (1) jIvadayA :-isa khAte kA dravya pratyeka tiryaMca jAnavara kI dravya aura bhAva dayA ke kArya meM anna, pAna, auSadha Adi se hara eka prakAra ke sAdhanoM se unakA duHkha dUra karane ke liye manuSya ke sivAya prANImAtra kI dayA ke kArya meM kharca ho sakatA hai| yaha dravya ati kaniSTha koTi kA hone se dUsare kisI ucca kSetra meM kharca nahIM hokara jIvadayA kI rakana jIvadayA meM hI lagAnA caahie| (17) byAja kirAyA Adi Amada :-jisa khAte yA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI jaina zAsana saMsthA 25] kSetra kI rakama kI Amada hove yA bhaida va Adi vRddhi hove vaha rakama usa-usa khAte va kSetra meM jamA karake usI khAte meM kharca honA caahie| apane sthala kI AvazyakatA se jyAdA hove to vaha dravya anya kisI bhI sthAna meM AzAtanA TAla kara usI kSetra ke liye bhakti rUpa se denA yaha jaina zAsana ko anuzAsana aura maryAdA hai / noTa :- yahAM para jina-jina kSetroM-khAtoM kA nirdeza kiyA hai vaha sAmAnya rUpa se janarala bAtoM kA kiyA hai / isake alAvA aura bhI khAte aura bahuta prakAra ke vidhi-niSedha kI AjJAeM zAstroM meM haiM, unakA utsarga apavAda bhI hai| vahIvaTadAra, kAryavAhaka, zAstrAjJA aura tadnusAra guru AjJA pAkara vahIvaTa vartana kiyA kareM yahI yogya hai / vizeSa jAnakArI 1. sAta kSetrAdi guNI -guNa ArAdhanA ke dhArmika kSetroM meM nIce ke kSetra kA dravya Upara ke kSetra meM kAma meM A sakatA hai / 2. sAMsArika sakhAvatI dravya dhArmika kSetra meM kharca ho sakatA hai / 3. Upara ke kSetra kA nIce ke kSetra meM na jA sake jaise [1] devadravyajanapratimA [2] jinamaMdira [3] dhArmika jJAna [4] sAdhu [5] sAdhvI [6] zrAvaka [7] zrAvikA / nambara eka kSetra kA dravya eka meM hI kharca ho sake, dUsare meM nahIM / nambara do kA Upara ke eka nambara meM jAve nIce [3], [4] [5], [6], [7] kSetra meM kharca nahIM kiyA jA sktaa| isI prakAra saba kSetroM ke lie samajhanA / 4. dhArmika kSetra kA dravya sakhAvatI kSetra meM parivartana nahIM ho sakatA hai / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ ___26] zrI jaina zAsana saMsthA anukampA kSetra meM apavAda anukampA kSetra meM meM apavAda isa taraha hai-hisA tyAgarUpa aura jIvadayArUpa anukampA kSetra hai| 1. anukampA kA dravya Upara ke adhika guNayukta ArAdhanA ke kSetra meM bhI nahIM jA sktaa| yA to Upara ke guNa-guNI ArAdhanA ke kSetra meM se bhI nahIM le sakate / anukampA meM kharca ho nahIM sakate, kAraNa Upara ke kSetra guNa-guNI kA ucca kSetra hone se nIce ke kSetra meM kAma na A ske| aise anukampA kA kSetra dayApAtra aura nirAdhAra hai| isase vaha dravya Upara ke samartha kSetra meM jAnA bhI nahIM cAhiye, yaha zAstrajJA hai| -- 2. anukampA kSetra meM ucca kakSA ke jIva kI rakSA mukhyatA se karane kI hai jaise (ka) anukampA dAna meM prathama dAnaduHkhI nirAzrita mAnava ko dAna karanA cAhiye unake bhI bheda prabheda haiN| (kha) mAnava ke bAda dUsare paMcendrIya pazu pakSI jAnavara kI dayA AtI hai| (ga) phira caundrIya, tendriiya, beindrIya, ekedriya jIva kI dayA bhI hotI haiN| 3. parantu unameM-(a) ucca kakSA ko samarpaNa kiyA huA dravya utaratI kakSA meM kharca ho sakatA hai| (A) kintu utaratI kakSA ke jIva ko arpaNa kiyA huA dravya ucca kakSA vAle jIva ke kAma meM na Ave / kAraNa-(a) ucca kakSA ke jIva kI hiMsA meM jyAdA pApa hai, isase unakI prathama rakSA karanI parantu utaratI kakSA ko samarpaNa kiyA huA dravya (dAna) ucca kakSA ke upayoga meM na lenA cAhiye / kAraNa yaha nikRSTa dravya nirmAlya dravya hotA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI jaina zaoNsana sasthA 27] hai aura ucca kakSA ke jIva ke lie samarpaNa huA dravya utaratI kakSA ke kAma meM A sakatA hai / kAraNa ucca kakSA vAlA jIva udAra aura adhika zaktimAn samartha hai isase bar3e ucca kakSA vAle jIva kA katrtavya hai ki vaha choTe jIva kI sahAyatA evaM rakSA kare / 4. sadAvrata :- - (a) dhArmika vAtsalya - brahma bhojana Adi guNI ke sammAna bahumAna - bhaktipUrvaka kA bhojana hai / (A) bhakti ke pAtra meM anukampA nahIM ho sakatI / (i) anukampA vAle pAtra meM bhakti na hove / dvAtriMzadvAtriMzikA grantha ke AdhAra se 15 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ 28] zrI jaina zAsana saMsthA pariziSTa 2 zrI zatruJjaya tIrtha ko punIta chAyA meM siddhikSetra pAlItANA meM virAjamAna zrI zramaNa saMgha ke nirNayoM kA pahalA aura tIsarA nirNaya : zrI siddhakSetra pAlItANA meM virAjamAna samasta jaina zvetAmbara zramaNa saMgha ne vi0 saM0 2007 vaizAkha sudI 6 zanivAra se vaizAkhI sudI 10 budhavAra taka pratidina dupahara meM bAbU pannAlAla kI dharmazAlA meM ekatrita hokara vikrama saM0 1990 meM rAjanagara meM hue akhila bhAratavarSIya zrI jaina zvetAmbara muni sammelana meM "dharma meM bAdhAkArI rAjyasattA ke praveza ko yaha sammelana ayogya mAnatA hai" isa gyArahaveM nirNaya para pUrvApara vicAraNA karake sarvAnumati se nirNaya kiyaa| (1) yaha zramaNa saMgha mAnatA hai ki vartamAna sarakAra dharmAdA TrasTa bila, bhikSAbandhI, madhyabhArata dIkSA niyamana, mandira meM harijana praveza aura vihAra rilIjIyasa ekTa Adi niyama banAkara dharma meM anucita hastakSepa karatI hai| vaha yogya nahIM, aisA karane kA sarakAra ko koI adhikAra nhiiN| videzI sarakAra thI usa samaya bhI jo hastakSepa nahIM huA thA vaha bhAratIya sarakAra ko tarapha se hove, yaha atyanta anicchanIya bAta hai / tIsarA nirNaya : yaha zramaNa saMgha mAnatA hai ki jainoM kI jo jo saMsthAe sAta kSetra, dharmasthAna, mandira, upAzraya Adi hai vo pratyeka apaneapane adhikAra mAphika zramaNa pradhAna caturvidha saMgha ko mAliko kI hai| unake vahIvaTadAra varga zrI zramaNa saMgha ke zAstrIya Adeza Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI baMna zAsana saMsthA mAphika kArya karane vAle sevAbhAvI sadgRhastha haiM / vahIvaTadAroM ko zAstrAjJA aura saMgha kI maryAdA ko bAdhaka ho, aisA kucha bhI karane kA adhikAra nahIM hai aura sarakAra ko bhI zrI saMgha kA haka naSTa kara vahIvaTadAroM ko hI una saMsthAoM kA sIdhA mAlika mAnakara unake dvArA apanA haka sthApita karanA yogya nhiiN| itanA hote hue bhI vahIvaTavAra yA sarakAra aisA koI anucita pagalA (Step) leve to unako aisA karate hue aTakAne ke liye yathAzakya adhikAra mAphika sakriya prayatna karanA / sthala : lo0 : bAbU pannAlAla kI dharmazAlA vi. | zrI pAlItANA sthita samasta saM. 2007 vai. su. 10 budhavAra | zramaNa saMgha kI tarapha se A0 zrI vijayavallabha sUrijI - tA. 15-5-56 ma0 kI AjJA se paM0 samundra bhagavAna zrI mahAvIra kevala jJAna vijayajI . kalyANa dina A0 kIrtisAgara sUri A0 vi0 mahendra sUri A0 vi0 himAcala sUri A0 vi0 bhuvanatilaka sUri | mA0 candrasAgara sUri __ AcArya, upAdhyAya, panyAsa aura munivara milakara kula 150 Der3ha sau uparAnta munirAjoM kI hAjirI karIba-karIba saba samudAya kI pii| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI jaina zAsana saMsthA pariziSTa 3. cunAva paddhiti ke bhayaMkara nukasAna kA upasaMhAra 1. sattA lolupatA, pracAra aura Arthika bala se cunAva jotA jAnA svAbhAvika hai / isase sacce, prAmANika, mUka sevA karane vAle yogya vyakti kI kAryazakti kA lAbha saMgha ko nahIM milatA hai / 30 } 2. cunAva paddhati meM Ane vAle ko apane nijI abhiprAya se voTa dene kA adhikAra milatA hai| AjJA pradhAnatA arthAt sudeva, suguru, sudharma ko AjJA, zista, maryAdA kI adhInatA nahIM rahatI hai| 3. cunAva meM adhika mata prApta karane vAle bhale dhArmika paramparA zAstra jJAna Adi se ajJAta hoM to bhI unako kAma karate kA adhikAra prApta ho jAtA hai aura jAnakAra, yogya vyakti kA anubhava - kathana dhyAna meM bhI nahIM liyA jAtA hai / 4. jaina zAsana meM Upara se AjJA calI AtI hai jaise arihaMta tIrthaMkara eka, unakI AjJA AcArya upAdhyAya sAdhu hajAroM lAkhoM karor3oM kI saMkhyA vAle mAnate haiM / AcArya eka, unakA kathana karor3oM zrAvaka, dhAvikAoM ko mahAjanoM ko, mAnya hotA hai / jaba Aja kI bahumatI meM pramukha ke eka bAju 49 saccI bAta karane vAle hove aura eka tarapha 51 mata usa bAta ke virUddha ho to bhI bahumata ke siddhAnta anusAra pramukha ko asatya bAta ke AdhIna honA par3atA hai / 5. samUha, saMgha aura samAja meM anubhavI, jAnakAra, sUkSmatA pUrvaka dIrgha dRSTi se samajhane vAloM kI bahuta hI kama saMkhyA hotI hai / bahumatavAda ke cunAva meM aise anubhavI, dIrghadraSTA bhAvI hitAhita socane vAloM ko mauna rahanA par3atA hai| isase saccI bAta kA pAlana prAyaH kama ho jAtA hai / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI jaina zAsana sasthA 31] 6. cunAva karane vAle ( Voters) 18 varSa ho jAne mAtra se sabhI koI jAnakAra aura anubhavI nahIM hai aura unakI saMkhyA hamezA jyAdA rahatI hai| isase pralobhana ke kAraNa cunAva meM yogya vyakti vizeSa pramANa meM nahIM A sakate hai / 7- isaliye yogyatA ke AdhAra para paMsadagI kI paddhati yaha saccI bhAratIya saMskRti hai aura zrI jaina zAsana sarvajJa praNIta AjJA pradhAnatA mukhya hokara anaMta jIvoM kA kalyANa anAdi kAla se ho rahA hai aura hogA / cunAva paddhati bahumatavAda, voTiMga Adi paddhati se haraeka niyama Adi meM samaya - 2 para pheraphAra karanA par3atA hai / jaba zrI jaina zAsana anAdi anaMta hai yaha apanA prabhu mahAvIra ke zAsana kA vidhAna jI Aja se karIba pacIsa sau varSa pUrva huA / vaha bhaviSya meM bhI karIba sAr3he aThAraha hajAra varSa taka kAyama rahegA / yaha cunAva aura bahumatavAda paddhati meM kabhI raha sakatA nahIM, kyoMki kalikAla meM dharmArAdhana karane vAle aura saccI jAnakArI vAle zraddhAvAn AtmAoM kI saMkhyA kama hotI jA rahI hai / isase mUla vidhAna kAyama rakha kara usa para calanA cAhiye / 8. cunAva bahumatavAda se, apane nijI abhiprAya se sarvajJa bhagavaMta kI AjJA, zAstrAjJA guru AjJA, paramparA, zAsana kI ziSTa maryAdA Adi kA lopa hotA hai, yaha bhayaMkara nukasAna hai / 9. pAzcAtya paddhati ke pAye para khar3I huI cunAva bahumatavAda voTarsa voTiMga pramukha TrasTI saMsthAeM Adi paddhati se aba vartamAna rASTravyavasthA kI paristhati bhI DA~vADola ho rahI hai aura bhAratavarSa meM anIti aprAmANikatA, sattA lolupatA aura bhraSTAcAra bar3ha rahA hai / yaha kharAbI zrI jaina zAsana aura zrI saMgha Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ 32] zrI jaina zAsana saMsthA meM praviSTa na hove isa kAraNa se jainatva gharAne vAle pratyeka vyakti kA yaha kartavya hai ki dharma kI bAbata meM isa aniSTa saMkrAmaka roga ko bhaMyakaratA samajhakara isase dUra rahanA cAhiye / 10. vizeSa meM zve mU0 saMgha meM garbha se bAlaka bAlikA yA pratyeka puruSa strI vyakti zrAvaka, zrAvikA ke rUpa meM zrI jaina zve. mU0 paramparA ke anuyAyI (sabhya) haiN| isase matAdhikAra jaisI vastu kI kalpanA bhI jaina zAsana meM anarthakArI hai| yogya vyakti zAsana zista kI maryAdA meM apane kSayopazama mAphika hita buddhi se abhiprAya peza kara sakatA hai| zrI jaina zAsana meM eka mahAn AcArya kA zrI jaina sakala saMgha ke hita meM aura saMcAlana meM pUrNa sahAnubhUti vAle sakriya prayAsoM kA jo sthAna hai, vahI sthAna pratyeka jaina vyakti kA bhI hai, jisase prabhu AjJA anusAra yogya rUpa meM apanA abhiprAya dene kA sabako adhikAra hai| dhAvaka ke choTe bacce (pUrva bhava kA samakitI hove yA AThaveM varSa meM prApta kareM) ke samayaktva aura zrI gautama svAmIjI mahArAja jaise gaNadhara bhagavanta ke samayaktta meM antara nhiiN| isase matAdhikAra jaisI koI cIja jaina zAsana meM hai hI nahIM, balki bhAratIya Arya saMskRti meM hI nahIM hai| yaha dena pAzcAtya saMskRti evaM videzIya zAsanakartAoM kI thI, usakA vartamAna meM andhAnukaraNa karane se DemokresI ke nAma se bhArata meM anartha ko paramparA bar3ha rahI hai| isase pratyeka samajhadAra vyakti ko sAvadhAna hokara isa anarthakArI paddhati se bacane bacAne kI pUrI AvazyakatA hai| MYTM Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI jana zAsana saMsthA 33] pariziSTa 4 saM0 2014 (sana 1957) ke cAturmAsa meM zrI rAjanagara (ahamadAbAda) sthita zrI zramaNa saMgha kI tarapha se sAta kSetrAdi dhAmika vyavasthA kA digdarzana / zrI jaina zAsana ke dhArmika kSetroM ke vahIvaTa aura dRSToM ke liye sarakArI adhikArI varga, cairiTI kamiznara Adi kI tarapha se noTisa aura korTa ke kezoM se sevAbhAvI vahIvaTadAra kAryakartAoM ko kaThinAI hotI hai aura kitaneka sthaloM meM apane dhArmika baMdhAraNa se virUddha bhI jajamenTa korTa kI tarapha se huve haiN| isake anusaMdhAna meM zrI jaina zAsana ke sAta kSetra aura anya dhArmika vahIvaTa kI vyavasthA jisa rIti se zAstra aura paramparA kI rIti se calI A rahI hai, usakA spaSTIkaraNa sarakAra aura saMghoM ko sUcita karane meM Ave to ekavAkyatA raha sake aura dharmazAstra tayA cAlU rivAja se virurU hone na pAve, isa zubha Azaya se AgevAna zrAvaka varga aura vahIvaTadAroM kI tarapha se mAMga (vinatI) hone se ahamadAbAda sthita pUjyazrI zramaNa saMgha kI eka baiThaka bhAdavA sudI AThama ravivAra zrI DahelA ke upAzraya meM huI thii| usameM kaccA (ciTThA) kharaDA taiyAra karane ke liye sAta munirAjoM ko sauMpA / tadanusAra taiyAra huA kaccA kharaDA (ciTThA) Asoja vadI (bhAdavA vadI) aSTamI maMgalavAra tA0 17-9-57 ke roja zrI zramaNa saMgha ke samakSa raju hokara vicAra vinimaya ke bAda yogya sudhAra (kamI vezI) badhArA kiyA aura ahamadAbAda se bAhara sthita pU0 AcArya bhagavaMtAdi kI anumati prApta karane ke liye bhejA gayA thaa| karIba-karIba sabako sammati prApta huI aura jo sudhArAbadhArA sUcanAdi Aye ve bhI samAviSTa kiye gaye jisakA vyaurA rUparekhA sahita nimna prakAra hai / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ 34 ] zrI jaina zAsana saMsthA deva dravya (1) jina pratimA devadravya kI vyAkhyA : (2) jaina derAsara (mandira) prabhunA maMdiramA ke mandira bahAra game te ThekANe prabhunA pAMca kalyANakAdi nimitte tathA mAlA paridhAnAdi devadravyavRddhinA kArya thI Avela tathA gRhasthoe svecchAe samarpaNa karela ityAdi devadravya kahevAya / upayoga saM0 1990 zrI zramaNasaMghanA nirNayAnusAra / ( 1 ) zrAvakoe potAtA dravyathI prabhunI pUjA vigereno lAbha levoja joIe, parantu koI sthale anya sAmagrInA abhAve, prabhunI pUjA Adino bAMdho Avato jaNAya, to devadravyamAthI prabhu pUjA Adino prabaMdha karI levo, paNaprabhunI pUjA Adi jarUrI thavA joIe / (2) prabhu pratimA aMge pUjAnA dravyothI, lepa AMgI AbhUSaNo Adi pratimA bhakti aMgenu kharca karI zakAya / (3) jIrNodvAra, navaM derAsara, samArakAma tathA derAsara saMbaMdhI bAMdhakAma, rakSAkArya sAphasuphI vigere kAryamAM kharacI zakAya (4) pratimA ke derAsara Upara AkramaNa yA AkSepa nA pratikAra mATe tathA vRddhi TakAva vigere mATe kharacI zakAya / (5) uparanA tamAma kAryoM mATe te derAsara tathA te uparAMta bahAranA bojA koIpaNa gAmanA derAsara pratimA aMge paNa ApI zakAya / devadravyanA vyayanI badhu vigata saM0 1990 nA muni sammelana no TharAva, saM0 1976 no khaMbhAtano TharAva ane upadezapada, Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI jaina zAsana saMsthA 35] saMbodha prakaraNa, zrAddhavidhi, darzanazuddhi, dravyasaptatikA vigere graMthoMthI jANI zakAya cha / (3) jJAna dravya (trIju kSetra) jJAna dravya vyAkhyA : jJAna pUjananI rakama, jJAna bhakti mATe Avela rakama, Agama zAstroM vigairenI bhakti mATe bolAyela bolInI rakama, koI paNa tapamAM zrutajJAnanI bhakti nimitta utpanna thayela dravya, pratikramaNa sUtranI bolI Adi jJAna bhaktinu dravya jJAnadravya gaNAya / upayoga (1) AgamazAstrAdi dhArmika pustako, adhyayanAdi mATe vividha sAhityAdinA pustako lakhAvavA, chapAvavA, kAgalo ane tenA sAdhano kharIdavA, lahIAone (jaina zIvAyanA) ApavAmAM ane sAhityanA rakSaNamA kharacI zakAya / (2) sAdhu sAdhvIone bhaNAvavAmAM (adhyayanamA) jainettara paMDitone pagAra mahenatANuM ke puraskAra ApI zakAya / (3) jJAnakhAtInI rakamormAthI jJAna bhaMDAra karI sakAya / (4) gRhasthIe jo potAnuM dravya jJAnanI vRddhi rakSAdinA koI paNa kAryamAM Apela hoya temAM thI jainone paNa pagAra ke mahenatANuM Apo zakAya paNa jJAna dravyamAM thI zrAvaka zrAvikAne pagAra ke mahenatANuM na ApI zakAya / (5) jJAnadravya thI baMdhAyela makAnamAM, jJAnabhakti, paThana pAThana, pUjAAdi kAryo thaI zake paNa sAdhu sAdhvI, zrAvaka, zrAvikA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ 36] zrI jana zAsana saMsthA ke koI paNa gRhasthanA raheThANa vigere aMgata kAryo mATe te makAnano upayoga thaI zake nahi tA0 ka0 jJAna zambano samyaka jJAna arthAt jaina dhArmika jJAna cha / AmAM vyavahArika kelavaNIno samAveza thaI zake nhiiN| sAdhu-sAdhvI (coMthu pA~ca, kSetra): zrAvaka zrAvikAe potAnA taraphathI bhakti nimitta kADhela dravya ane zrI saMghamAyI sAdhu sAdhvI vaiyAvacca nimitta TopathI (caMdAthI) ekatra karela je dravya te sAdhu sAdhvI vaiyAvaccamAM kharacI shkaay| zrAvAka zrAvikA kSetra (chaThaTuM ane sAta) dhAvaNa zrAvikAone dharma bhAvanA TakI rahe e uddeza thI enA jIvana nirvAha mATe A kSetranuM dravya ApI sakAya / (8) sAdhAraNa khAtu 1. sAta kSetra tathA bojA dhArmika kAryo nimitte ekatra karela dravya te sAdhAraNa dravya kahevAya / 2. A sAdhAraNa dravya sAta kSetra paikI tathA bIjA dhArmika kAryo paikI koIpaNa dhArmika kAryamAM vAparI zakAya / paNa dona duHkhI yA yAcaka vigarene ApI zakAya nahIM / (9) sAdhArmika vAtsalya sAdhArmika vAtsalya eTale sAdhArmika (samAna dharmI) bhAI bahenonI vividha prakAranI bhakti nimitta yojAyela kAryoM jevA ke navakArasI, svAmIvAtsalya tapasvIo nA atara vAyaNA-pAraNA, ekAsaNA, AyaMbila, pauSAtI AdinA bhojana (jamaNa), prabhAvanA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI jaina zAsana saMsthA 37]] vigere A sambandhIna dravya te te kAryoM mAM vAparI zakAya ane jarUra par3e to (saMghanI sammatithI) sAtakSetra paikI koImAM paNa vAparI zakAya / ___ jaina zAsananI evIvyAkhyA che ke sAta kSetromAM nIcethI uparanA kSetro eka eka thI adhika pavitra ane ucca sthAne cha mATe nIce nA dravyoM te te uddezomAM na kharacAyA hoya, vadhAre hoya, agara te uddezya niSphala gayo hoya yA vahIvaTadAroM yA saMghane te te kSetramA kharacarcA jarUrI na lAge agara vadhu lAbha- kAraNa pratIta thAya to Upara uparanA kSetramA kharacI sakAya jema ke : zrAvaka zrAvikA kSetranu uparanA pAMce kSetramA paNa vAparI sakAya / sAdhu, sAdhvI kSetranuM dravya uparanA traNe kSetramA paNa kharacI sakAya / jJAna dravya uparanA ve kSetramA paNa kharacI zakAya jinapratimA ane caitya (mandira sambandhI) dravya ne phakta ekaja devadravya tarIkeja kharacI sakAya / (eTale) pahelA bIjA kSetranaM trIjAmAM, pahelA bIjA-trIjA kSetra cIthAmAM ke pAMcamAmAM ke prathamanA pAMce kSetronu chaTThA sAtamAmAM nIce nIcenA kSetramA kharacI na sakAya / (10) anukampA dravya 1. koI paNa dona duHkhI manuSya ne duHkha mukta karavA mATenuM dravya anukampA dravya / / 2. te dravya-dIna, duHkhI manuSya ne hareka prakAranI sahAyamAM ApI sakAya-ane te dhArmika (rolojiasa) dravya cha kAraNa ke ApanAranA dhyAnamAM zubha pariNAmanI rakSAmATe te apAya che mATe te temAMja kharacI sakAya che bIjAmAM ApI sakAya nahIM / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ 38] zrI jaina zAsana saMsthA (11) jIvadayA dravya .. nirAdhAra pazu paMkhoonA jIvana saMrakSaNa mATe samarpaNa thayela te jIvadayA dravya temA pAMjarApola parabar3I (pyAU) vagere tamAma jIvadayA sambandhI kAryono samAveza thAya che ane te dravyano, jIvo maratoM bacAvavA, vRddha, lulAM, pAMgalA, ane nirAdhAra pazu paMkhoonA roga dukha dUra karavA tathA tenA. jIvana nirvAha mATeja kharacI sakAya / bIjA koI paNa kAryamAM ke manuSyanA upayogamA laI sakAya nahIM, tA0 ka0-je je khAtAnI, rakamoM sthAyI, phaMDa (anAmata) ke cAlu phaMDanI rakamonuM vyAja, makAna, bhAr3A, khetI ke koIpaNa sAdhanadhI utpanna thAla Avaka te te khAtAnI gaNAya ane aNavaparAyela rakama agara uddeza mujaba kharca karavA chatAM vadhArAnI rakama paNa je te khAtAno gaNAya ane vyaya mATe paNa te te khAtAnA niyamoM tene lAgu par3e cha / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI jaina zAsana saMsthA 39] pariziSTa 5 (vidhAna kI rUparekhA) zrI jaina saMgha kA zAstrIya aura vAstavika vidhAna (baMdhAraNa) tIrthasthApana ke samaya se calA A rahA hai, jisakA digdarzana karAyA hai| isase viparIta vidhAna zrI saMgha kI sampatti yA TrasTa ke liye kisI ko karAne kA adhikAra nahIM hai| kintu vartamAna rAjyasattA ke TrasTa Adi ke kAnUna aura apane bandhu jo paramparA ke vahIvaTI (saMcAlana) jJAna evaM zAsanamaryAdA se anabhijJa hone se sarakAra meM dene ke liye vidhAna kI mAMga kara rahe hai, unako mArgadarzana karAyA jAtA hai / 1. nAma :-isa saMkhyA, kA nAma gAMva.........." ........... rhegaa| uddezya : ___ zrI jaina zAsana ko dravya aura bhAva sampatti (gAMva, zahara yA pradeza) kA rakSaka va saMcAlana Adi paramparAgata sAMskRtika paddhati zAstra Adi ko AjJAnusAra tathA bhinna-bhinna samaya para AcArya devoM se liye gae AdezoM aura nirNayAnusAra karanA / 3. saMcAlana kA adhikAra : ... sthAnIya zrI jaina saMgha dravya saptatikA zAstra Adi meM nidiSTa guNa vAle zrAvaka ko gItArya munivara kI rAya se niyukta kreN| 1. yogyatA ke liye dravya saptatikA zAstra meM acchA varNana hai| 1444 graMtha ke praNetA zrI haribhadra sUrijI mahArAja kRta paMcAsaka sUtra meM bhI varNana hai : Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ 40 ] zrI jaina zAsana saMsthA " ahigArI ya gihattho zuhasyANo vittamaMsuoM kulajo / askuddo thiIbalau maimaM taha dhammarAgIya / gurupUjAkaraNaraI, sussUsAI guNasaMgau ceva / NAyAhigayatrihavo NassaghaNIyamANApahANo ya // 6 // - paMcAsaka sUtra bhAvArtha :- anukUla kuTumba vAlA dhanavAn satkAra karane yogya, kulavAna, dAnI, dhairyarUpa balavAlA, buddhimAn, dharma kA rAgI gurupUjA meM tatpara, zuzrUSAdi buddhi ke ATha guNa vAlA, caitya dravya vagairaha kI vRddhi ke upAya kA jAnakAra aura zAstra kI AjJA ke adhIna, itane guNavAn gRhastha caitya kAryo kA adhikArI hai / jaina zAsana saMgha ke koI bhI kAryavAhaka saMgha ke prati yA vahIvaTakarttA ko kama se kama dravyasaptatikA pUjya upAdhyAyajI lAvaNyavijayajI kRta 1744 kA abhyAsa karanA Avazyaka hai / padAdhikArI : (1) mukhya kAryavAhaka (saMcAlaka) (2) sahAyaka kAryavAhaka (saMcAlaka) (3) koSAdhyakSa noTa :- anya khAtoM ke bhinna- 2 kAryavAhaka AvazyakatA ho to zrI jaina saMgha niyukta kara sakatA hai| zrI jaina saMgha kA vahIvaTa zuddha dhArmika hai, ise jaina samAja nahIM kintu jaina saMgha kahate haiN| mukhya kAryavAhaka kI Ayu 30 se 70 varSa taka kI ho to acchA hai / maulika "zrI jaina saMgha" ko hI zrI zvetAmbara mUrtipUjaka jaina saMgha, kahate haiM / bhinna- 2 sampradAyoM ke prAdurbhAva ke bAda meM zvetAmbara, mUrtipUjaka Adi vizeSaNa lagAye gae haiM / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI jaina zAsana saMsthA 4. zrI saMgha kA adhivezana : kAryavAhaka varSa meM eka yA do yA tIna daphA apane kArya kA byaurA zrI saMgha ke samakSa prastuta kare / vizeSa kAryo ke liye zrI saMgha kI AjJA prApta karanI cAhiye / pratyeka kArya zAstra saMgha paramparA kI AjJAnusAra karane kA hone se sabakA eka hI abhiprAya honA svAbhAvika hai| kisI bAta meM buddhibheda ho to haThAgraha khIMcA-khIMcI na rakhate hue gItArtha yogya munivara yA AcArya ke samakSa rakhakara yogya nirNaya lenA cAhie / 5. kAryavAhaka kA parivartana : ___ agara kAryavAhaka, sahAyaka kAryavAhaka yA koSAdhyakSa badalane kI AvazyakatA mahasUsa ho to yA kisI kAryavAhaka kI jagaha khAlI ho to zrI jaina saMgha apane adhivezana meM nirNaya kara anya kAryavAhaka ko niyukta kara sakatA hai / 6. kAryasaMcAlana kI paddhati : saMsthA kA kArya "saMcAlana saMsthA" ke nAma se hogA / koI bhI vahIvaTadAra apane vyaktigata nAma se cala yA acala sampatti kA lena-dena nahIM kara skegaa| becAnanAme, kirAyA ciThI saba saMsthA ke nAma para hoge| saMsthA ko rakama saMsthA ke nAma se hI jaina zAstroM meM nirdiSTa sthAnoM meM rakhI jAvegI / dhArmika kSetroM kA vahIvaTa prabandha paramparAgata jaina zAstroM ke anusAra hogaa| isameM parivartana karane kA adhikAra kisI bhI sthAnIya saMgha yA kisI bhI vyakti ko sarvAnumati yA bahumata se bhI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI jaina zAsana saMsthA - nahIM hai aura na hogaa| kintu siddhAnta evaM mUlabhUta tatvoM kI rakSA ke lie apane-apane kSetra kI paristhiti ke anusAra vahIvaTa ko sulabhatA ke liye jaina zAsana kI maryAdA ke aviruddha niyama pratyeka sthAnIya zrI saMgha yA kAryavAhaka nizcita kara sakate haiM / saMcAlana meM jinAjJA pradhAna rhegii| ADoTara yA saMgha dvArA niyukta zrAvaka dvArA hisAba jAMca kiyA jAya aura saMgha ke samakSa prastuta kiyA jAya / saMsthA dvArA vibhinna kSetroM meM prApta rakama unhIM kSetroM meM kharca kI jAyegI kintu sAta kSetroM (jina pratimA, jina mandira, samyakajJAna sAdhu, sAdhvI, zrAvaka dhAvikA) meM prApta rakama kA upayoga jinAjJAnusAra kiyA jA skegaa| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ 43] dharma kSetra ke vahIvaTadAroM ko zAsana paraMparA ke hita kI dRSTi se samajhane yogya sAtha hI vartamAna kAla kI dRSTi se vicAraNIya bindu zrI jaina zAsana saMsthA citaka- pU0 paM0 zrI abhaya sAgara jI ma0 sA0 ke ziSyaratna pU0 paM0 zrI nirUpama sAgara jI ma0 sA0 / saMzodhaka - AgamoddhAraka zrI ke ziSyaratna pU0 A0 zrI sUryodaya sAgara mUrijI ma0 sA0 / 1. sAta kSetra kA saMrakSaNa karanA, yaha samasta catuvidha saMgha kA kartavya hai / 2. sAta kSetra meM nIce ke kSetra kI apekSA Upara ke kSetra kI mahattA samajhanA evaM pAlana karanA / 3. jina pratimA aura jina mandira ( deva dravya) saMbaMdhI dravya kA bhoga (kamI) kara bAkI ke kSetroM ke dravya kI vRddhi karanA, yaha bAstabika dRSTi se ucita nahIM hai / 4. jJAna dravya kA bhoga (kamI-lopa) kara sAdhu-sAdhvI vaiyAvacca, tapasvI athavA sAdhamika ke dravya kI vRddhi bhI ucita nahIM / 5. vaiyAvacca saMbaMdhI dravya kA bhoga ( kamI, avamUlyana ) kara, tapasvI yA sAdharmika dravya kI vRddhi bhI ucita nahIM / 6. vaiyAvacca, tapasvI athavA sAdharmika ke dravya kA bhoga ( kamI hrAsa) kara sAmAjika dravya (vidyAlaya, auSadhAlaya, nirdhana sahAyatA) kI vRddhi bhI bilkula yogya nahIM / 7. isa prakAra Upara ke dravya ke bhoga (kamI) para nIce Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ 44] zrI jaina zAsana saMsthA ke kSetra ke dravya kI vRddhi (adhimUlyana) se sAta kSetra saMbaMdhI vicAra dUSita hote haiM, yaha paddhati ( vicAra dhArA ) jinAjJAzAstrAjJA viruddha hai / sAta kSetra kI avamAnanA (avamUlyana, apamAna) hotA hai / 8. derAsara (mandira) athavA derAsara kI sImA (prAMgaNa, parisara) ke kisI sthAna meM derAsara saMbaMdhI sAdhAraNa bhaNDAra ke alAvA koI bhI prakAra kA bhaMDAra rakhA ho nahIM jA sakatA hai| isakI Avaka bhI derAsara ke kArya meM hI kharca ho sakatI hai / 9. sAta kSetra rUpI dharma (dhAmika) dravya kI rakSA ke liye suvidhA anusAra vyavasthA meM kharca ghaTAnA Avazyaka hai / 10. ucita vyavasthA hetu pUjya guru bhagavaMtoM kI nizrA meM sApekSa yogya vicAra kara Arthika vyavasthA karanA caahiye| 11. sAta kSetra Adi sabhI khAte pRthak-pRthak (alagaalaga) hI rahane cAhiye / paraspara eka meM dUsare kA upayoga nahIM ho sakatA hai / (Upara darzAye apavAdoM ko chor3akara) / 12. janarala-sAdhAraNa (sukRta-zubha) khAte ke dravya meM se deva ke sAdhAraNa khAte meM upayoga (vyaya) ho sakatA hai| kintu deva ke sAdhAraNa khAte meM se anya kSetra meM kharca nahIM ho sakatA hai| 13. zrAvaka-zrAvikAoM ko deva-guru kI bhakti bhAvollAsa pUrvaka sva (nijI-vyaktigata-apane khuda ke ) dravya se karane kA Agraha rakhanA caahiye| 14. muLa utAra kara sva dravya se prabhu bhakti meM jitanA ullAsa evaM lAbha hai utanA ullAsa evaM lAbha derAsara ke dravya dvArA nahIM, yaha anubhava siddha tathya (hakIkata) hai| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI jaina zAsana saMsthA 15. guru dravya ( sAdhu sAdhvI vaiyAvacca ) dvArA sAdhusAdhvI yAvacca karane se zrAvaka-zrAvikA ke vaiyAvacca ke sva kartavya ( nijI pharja ) ko Thesa lagatI hai / vaha kartavyacyuta ho jAtA hai| 16. jJAna dravya (jJAta khAtA) se AI huI pustaka yA zAstra kA upayoga zrAvaka nahIM kara sakatA hai / isI prakAra pAThazAlA ke zikSaka-bAlaka bhI upayoga nahIM kara sakate haiM / 17. upAzraya zrAvakoM ke dharmArAdhana karane ke liye hai na ki sAmAjika kArya (janma-vivAha-matyu Adi) karake Aya prApta karane ke liye| 18. dAnadAtA (upAzraya 'yA dharma sthAna ke saMsthApaka) upAzraya hetu dAna dete hai unameM sAmAjika kArya karanA-karavAnA, karane vAle kA anumodana karanA athavA nahIM rokanA, yaha dAnadAtA ke prati vizvAsaghAta hotA hai / 19. AyaMbila khAtA, tapasvIyoM ke pAraNe kA dravya, svAmItAtsalya, sArmika bhakti Adi dharma dravya kA upayoga vidyAlaya, cikitsAlaya, nirdhana sahAyatA hetu nahIM kara sakate haiM / 20. jIva dayA yA pAMjarApola kI rakama sAta kSetra meM nahIM vApara sakate haiN| 21.sAdhu kAla dharma (devaloka) athavA dIkSA kI Apa deva dravya yA sAdhu vaihAvacca meM vAparanA / 22. sAdhu-sAdhvI ko tapasyA ke pAraNA ko bolo bolanA azAstrIya hai| 23. dharma dravama ko vahIvaTa (vyavasthA) sAdhaka dravya-kSetra Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ 46] zrI jaina zAsana saMsthA kAla-bhAva kI pradhAnatA se hI ho sakatI hai| sAdhaka vizeSaNa chor3akara nahIM / 24. derAsara - upAzrama dharma sthAna nirmANa hote hI usake nibhAva ( rakha-rakhAva ) kI vyavasthA ho jAnA Avazyaka hai / 25. derAsara - upAzraya kA nirmANa laoNTarI paddhati se karanA ucita nahIM / 26. derAsara - upAzraya Adi ke nibhAva bAbata rakama byAja para rakhane kI apekSA bhUmi, bhavana Adi sthAyI (sthAvara ) saMpatti basA lenA ( rakhanA) adhika acchA hai / vahIvaTadAra ucita bhAr3A bAjAra bhAva se ugAve / 27. deva dravya kI Avaka (Aya) dvArA prApta kI huI sthAyI saMpatti derAsara ke kArya hetu hI vApara sakate haiM / 28. sAdhAraNa dravya ( khAtA) kI rakama ( bheMTa - Aya-prApti Adi) yA sthAyI saMpatti sAta kSetra meM le jAI jA sakatI hai / 29. derAsara, upAzraya dharma sthAnoM Adi ke nibhAva hetu Arasa ( makarAnA - saMgamaramara ) kI takhtI para nAma likhakara athavA kUpana paddhati se rakama prApta kI jA sakatI hai / 30. derAsara, upAzraya Adi dharma sthAnoM ke nibhAva hetu una-una kSetroM ke mahAjana, jainiyoM ke zubha-azubha (janma-vivAhamRtyu) prasaMgoM para athavA sukhI saMpanna jainiyoM kI Aya kI vRddhi meM se mIThAsa ( madhura vacana ) se prApta kara sakate hai / 31. deva dravya kI rakama yA byAja bhUla se bhI vyApAra yA sAMsArika kArya meM upayoga kare to deva dravya kA bhakSaka banatA hai aura durgati kA bhAgI banatA hai / 32. sAta kSetra, jIva dayA, svAmI vAtsalya, AyaMbila Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI jaina zAsana saMsthA 47] khAtA, tapasvIyoM kA pAraNA, zubhakhAtA ( sukRta phaMDa) Adi dharma dravyoM ke khAte alaga-alaga ( pRthaka-pRthaka ) rakhanA cAhiye / 33. deva- guru ke pAsa ( upAzraya-mandira meM ) kabhI bhI mukha meM pAna, mukha zuddhi Adi padArtha khAte hue nahIM jA sakate hai / 34. prakSAla, pUjA, AratI, sapanAjI, mAla, pratiSThA, mahotsava, paryaM SaNa sUtra -jJAna Adi kI boliyoM kI athavA Tipa ( pAnar3I) meM likhavAI huI rakama tatkAla cukA denA cAhiye / bolI bolane tathA Tipa likhAte samaya se hI vyakti denadAra ho jAtA hai aura usa para vyApAra ke byAja ke sAmana hI byAja car3hane lagatA hai / ataH denadArI kI upekSA yA pramAda nahIM karanA cAhiye / 35. zrI saMgha ke vahIvaTakartA-kAryakartA AgevAna manIma gumAztA Adi ko bhI dharma dravya kI ugAhI vasUlI samaya para avilaMba karanI cAhiye, nahIM to unheM bhI denadAra ke sAtha hI doSa kA bhAgI bananA par3atA hai / deva dravyAdi kA bhakSaNa evaM kamI duHkhadAyI tathA rakSaNa evaM vRddhi sukhadAyI hai / isake kaI zAstra pATha evaM udAharaNa milate haiM / zrI zrI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ 48] zrI bIna zAsana saMsthA jina mandira tathA jina pratimA kI AzAtanA se baceM (pa0 pU0 paM0 gurudeva zrI abhaya sAgara jI ma. sA. ke caraNoM meM rahakara prApta jJAna meM se ArAdhaka jIvoM ke lAbhArtha upayogI bAteM) saMgrAhaka-pU0 paM0 zrI nirupama sAgara jI ma. sA. saMzodhaka-pU0 A0 zrI sUryodaya sAgara sUrijI ma. sA0 / 1. bhagavAna ko aMgaracanA karate samaya nava aMga khule rakhane kA dhyAna avazya rkheN| 2. bhagavAna ko aMgaracanA meM lpAsTika, kacakar3A, goMda, puThThA Adi tuccha padArthoM kA upayoga na kreN| 3. prabhu pUjA meM puruSa khesa (utarAsana, dupaTTA) evaM bahaneM rUmAla se ATha paDa (pUr3a) kI ghar3I kara mukhakoza bAMdhe / 4. prabhu pujA meM baniyAna, jAMghiye sile hue vastra Adi kA upayoga na kreN| 5. prabhu pUjA meM bahanoM ko mastaka avazya DhaMkanA caahiye| sira khUlA na rkheN| 6. puruSoM dvArA lUMgI evaM bahanoM dvArA jhabbA (phrAka(kUrtI skarTa gAuna) pahanakara darzana pUjana karane jAnA, yaha mahAn AzAtanA hai| 7. prabhu pUjA meM puruSoM dvArA ghotI, khesa, kaMdorA ke alAvA anya kisI vastra kA upayoga nahIM hotA hai / 8. bahanoM dvArA pUjA karane meM laMhagA (ghAgharA caNIyA) sAr3I (lugar3A dhotI) colI (polakA blAuja) rUmAla ke alAvA anya kisI vastra kA upayoga nahIM hotA hai / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI jaina zAsana saMsthA 9. icchAnusAra ( mana pasaMda ) vastra pahanane se svayaM kI mahattA bar3hatI hai, prabhu kI mahattA ghaTatI hai| 10. paramAtmA kI mahattA kAyama rakhanA ho, usameM vRddhi karanA ho to zrAvaka zrAvikAoM ko ucita vastra hI pahanane caahiye| 11. dhAtu ke pratimAjI tathA navapadajI (siddhacakrajI) donoM hAthoM meM grahaNa karane se unakA bahumAna kAyama rahatA hai / 12. Avazyaka hone para prabhujI, navapadajI Adi para khasakUcI bahuta mulAyama (halke, dhIme) hAtha se kreN| 13. pATa luMchaNA (pATa pUMchaNA) karane ke bAda hAtha dho . pUMchakara aMgalUchaNAM (aMgalUNA) kreN| 14. pATa luchaNA tathA aMgalUNA bhUmi para athavA pabAsaNa . (per3hI-oTalA) para na rakheM / alaga-alaga bartana meM rkheN| 15. prabhu pUjA meM bhagavAna tathA navapadajI kI pUjA karane ke bAda guru evaM usake bAda deva devIAdi kI kreN| 16. guru pUjA evaM deva devI ko pUjA meM vApare hue caMdana se prabhu pUjA nahIM hotI haiN| 17. deva devI-yakSa yakSiNI maNibhadrajI Adi kI pUjA aMgUThe se tilaka lagAkara kareM, tarjanI aMgulI se nahIM / 18. puSpa pUjA meM puSpa kI paMkhur3iyAM tor3akara na cddh'aayeN| 19. aMga pUjA ke atirikta, dhUpa, dIpa, cAmara Adi sabhI mUla gabhAre ke bAhara rahakara kreN| 20. gabhAre meM bhaktAmara-vRhadazAnti Adi stotra bolate hue pUjA nahIM hotI hai / nava aMga kI pUA ke dohe bolama cAhiye / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI jaina zAsana saMsthA 21. gabhAre meM snAna kiye baMgara - koI bhI vyakti praveza nahIM kara sakatA hai / 50 ] 22. gabhAre meM lohe-sTIla Adi kI koI bhI vastu nahIM - rakha sakate / 23. ghar3iyAla (ghar3I - vAca) meM lohA hone se ghar3o pahina kara pUjA nahIM ho sakatI hai / 24. prabhu ke pAsa ghI ke adhika dIpaka hone se AdhyAtmikatA tathA vAtAvaraNa meM zuddhi adhika rahatI hai / ( atyadhika dIpaka bhI na rakheM jisase garmI adhika bar3ha jAve tathA pratimA / lepa ko hAni pahuMce) / 25. gabhADe meM bijalI, gaeNsa, kaMdIla momabattI Adi kA prakAza na kreN| zuddha dezI ghI kA dIpaka lagAveM / gabhAre meM bijalI kA phiTiMga hI nahIM honA cAhiye / yadi ajJAnatAvaza phiTiMga ho gayA hai, to use haTA denA cAhiye / 26. kucha sthAna para prabhu kI aMgaracanA ( AMgI) karake teja rozanI hetu bijalI ke adhika vaoNTa ke lepa ( balba - globa) phokasa, hejolina, Adi lagA dete haiM isase jina mandira evaM jina mUrti ko bhayaMkara hAni pahuMcatI hai| gujarAta meM ghI ke dIpaka ke prakAza se AMgI ke bhavya evaM prAkRtika rUpa se darzana hote haiM, yaha anubhava siddha hai / mahotsava prasaMga para sajAvaTa hetu bhArI vidyut sajjA (lAITa Dekorezana) kA calana ho rahA hai isase bhayaMkara hiMsA hotI hai tathA bijalI lagAne vAle AzAtanA evaM pApa ke bhAgI banate haiM / 27. prabhujI ke sammukha bijalI ke prakAza se AdhyAtmikatA ghaTatI hai, vAtAvaraNa azuddha hotA hai / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI jaina zAsana saMsthA 51] 28. derAsara meM lpAsTIka, sanamAIkA Adi azuddha dravya (padArtha) kA upayoga nahIM hotaa| 29. derAsara meM suvidhA kI apekSA AdhyAtmikatA kI pradhAnatA ko mahatva denA jarUrI hai| 30 derAsara meM TrAMjisTara, TI. vI., mAIka, vIDiyo, Tepa, philma, paMkhA, lAITa, TyUba, spIkara, ghar3iyAla, jhAMjha, Dhola, nagAr3A (baiTarI vidyuta saMcAlita) Adi vaijJAnika sAdhanoM ke upayoga se AdhyAtmikatA naSTa hotI hai / 31. derAsara meM baoNksiMga Ara. sI. sI. lohe bIma sisTama lene se derAsara kI Ayu bahuta kama ho jAtI hai / 32. derAsara meM slIpara, mauje Adi pahanakara nahIM jAyA jaataa| isakI apekSA derAsara meM praveza karate samaya paira dhone hetu pAnI kI vyavasthA rakhanI cAhiye / 33. bhaganAna ke samakSa sAdhu-sAdhvI ko nayaskAra (bamanavandana) athavA khamAsamaNa nahIM diyA jAtA / dhAvaNa-zrAvikA ko bhI praNAma nahIM kiyA jaataa| 34. prabhu ke sammukha hAra nahIM pahanA jaataa| cAMdalA (tilaka) nahIM lagAvA kiyA jaataa| (jinAjJA zirodhArya karane ke pratIka svarUpa cAMdalA) tilaka alaga se (prabhu sammukha nahIM) lagAnA (karanA) cAhiye / / 35. derAsara meM kucha logoM ne sTenalesa sTIla (dAga-dhabbAjaMga rahita pakke lauhe spAta) ke bartanoM ke upayoga kA prayatna kiyA hai, jo doSa pUrNa hai. ataH vahIvaTadAra (vahIvaTakartA, vyavasthApaka, prabandhaka, nyAsI) evaM ArAdhaka varga ko ise rokanA caahiye| kyoMki yaha lauhA hI hai / ataH isakA koI upakaraNa kAma meM na leN| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 53 ] zrI jaMna zAsana saMsthA dharma kriyA kI zuddhi meM upayogI bAteM saMgrAhaka - pU. paM. zrI nirUpamasAgarajI saMzodhaka - pU. A. zrI sUryodaya sAgara sUrijI 1. sAmAyika pratikramaNa meM kaTAsaNA ( Asa, beTakA ) Una kA evaM muhapatti sUta kI honI cAhiye / 2. sAmAyika pratikramaNa meM caravalA - kaMdorA avazya rakhanA cAhiye ! 3. sAmAyika pratikramaNa meM lUMgI, baniyAna, jAMghiyA pahinakara nahIM kara sakate haiM / 4. sAmAyika pratikramaNa meM cakhale ke binA khar3e nahIM ho sakate, donoM gor3e (ghuTane) khar3e nahIM rakha sakate / 5. pauSadha meM Una ko saMthAriyA tathA uttara paTTA ( caddara ) sapheda hI cAhiye / 6. pauSadha meM kAla ke samaya sthaMDila, mAtrA jAte samaya sira para kadAsa rakhakara nahIM jAyA jAtA / kAmalI or3hakara jAnA cAhiye / 7. sAmAyika, pauSadha meM AdhI dhotI (ayaM ghotiyaM) pahinakara nahIM baiTha jAtA / 8. kisI bhI cAlU kriyA meM eka kSaNa ke liye bhI kaTAsaNa chor3akara paMjyA binA jAve to IriyAvahI karanI par3e / 9. sammAyika, pratikramaNa meM puruSa sile hue vastra kA upayoga nahIM kara sakate / 10. pratikramaNa meM khesa ( dupaTTA uttarAsana ) rakhanA Avazyaka hai / 11. sAmAyika, pratikramaNa gurunizrA meM karane meM adhika lAbha hai / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI jaina zAsana saMsthA 53 ] 12. sAmAyika, pauSadha meM patrikA (megjIna ) akhabAra - samAcAra patra bilkula nahIM par3hA jAtA / 13. sAmAyika, pauSadha meM ghar3I (vA~ca) nikAla leveM, nahIM pahana sakate / 14. sAmAyika, pauSadha pUjana Adi ke vastra bilkula svaccha rakhanA / 15. plAsTIka azuddha dravya hone se plAsTIka kI navakAra vAlI upayoga meM nahI le sakate / 16. navakAravAlI hAtha meM nahIM pahina sakate, caravalA yA jeba meM nahIM rakha sakate, DibbI athavA baTuve meM rakhanA / 17. sAmAyika, pratikramaNa meM navakAra, paMcidiya sUtra athavA samyaka jJAna kI pustaka sammukha ho to ho navakAra - paMcidiya dvArA guru sthApanA karanA / akSa ke sthApanAjI sammukha hove to guru sthApanA karanA Avazyaka nahIM / 18. sAmAyika, pauSadha pArane meM hAtha khullA (ulTA ) caravalA para rakhanA / paJcavavaraNa pArate samaya muThThI bAMdhanA / 19. upavAsa, ekAsapA Adi paccaktvANa meM khar3e paira rakhakara pAnI nahIM vApara sakate / 20. vivAsaNA, ekAsanA, AyaMbila, Adi sthira (nahIM hileDUle aisA) pATale para thAlI rakhakara hI hotA hai / 21. zrAvaka, sAdhU ko ambhuTTiA khAne, sAdhvI ko mAtra matvaraNa vaMdAmi kahe / 22. zrAvikA sAdhU-sAdhvI donoM ko ahamuSThio khAme / 23. jJAna pUjA karate sayama pahale jJAma para vAsakSepa karanA ( car3hAnA), phira thAlI meM rupaye paise rakhanA / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ 54] zrI jana zAsana saMsthA ||shrii vardhamAna svAmine namaH // mahotsava meM kama se kama itanA to pAlana karanA hI cAhiye 1. sajAvaTa-Dekorezana hetu vidyuta-bijalI-lAiTa nhiiN|| 2. car3hAvA-bolI bolane ke atirikta pUjA bhAvanA meM mAIka (lAu___ DaspIkara) nahI (pUjya sAdhu-sAdhvI upasthita na hoveM to bhii)| 3. rAtri ko bhAvanA 10 baje bAda nahIM kreN| rAtri bhojana nhiiN| 4. sinemA kA saMgIta-gIta nhiiN| TeparikArDara kA upayoga nahIM / 5. bahinoM kA koI kArya-krama nahIM (puruSoM kI upasthiti meN)| 6. ratha yAtrA meM mAika vAlA baiMDa nahIM / 7. sAdhu-sAdhvI kI upasthiti meM phoTo grAphI nahIM / 8. muvI kemerA (vI. sI. Ara.) kA upayoga nhoN| 9. barapha, TamATara, gobhI, harA dhaniyA, pattara vela ke pAna, bAdAma ke atirikta anya mevA (phAlguna mAsapazcAtA) Adi atikSya (abhakSya) vastueM nahIM vaaprnaa| 10. jalebI athavA bAhara ke vAsI mAvA (khoA) kI miThAI nhiiN| 11. miThAI namakIna Adi rAtri meM na bnaaveN| 12. dvidala kA doSa lage aisI vastueM nhii| 13. bahinoM dvArA athavA bahinoM ke sAtha DAMDiyA rAsa nhiiN| 14. prabhu bhakti ke nAma para aupadezika gIta, kathA gIta, jalasA manoraMjana kAryakrama Adi nhiiN| 15. vItarAga prabhu kI vItarAgatA akSuNNa rahe isa hetu prabhujI ko padmAsana mudrA ka jAve aisI tathA mohaka vikRta aMgaracanA karanA-karavAnA nhiiN| 16. aMgaracanA meM ruI, puThThA, raMgIna kAgaja, sanagAIkA, plAsTIka, sarasa Adi kA upayoga nahIM krnaa| 17. ilekTrIka-bijalI saMcAlita athavA yAMtrika racanAe~ nahIM krnaa| li. muni abhaya sAgara kA dharma lAbha di. 1-5-1983 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ kramAMka gineM / pRSTha 12 13 14 15 16 17 18 19 zrI jaina zAsana saMsthA zuddhi-patraka pustaka ke nAma ke nIce Ar3I rekhA ke bAda se paMkti 20 paMkti kra. 7 ra 20 17 4 14 20 M 6 4 16 21 23 11 25 14 6 10 11 23 7 8 25 azuddha Agama jIta aura AcAra yaha vItarAga, AjJA vItarAga AjJA kAyoM meM AjJA aura kAryoM meM AjJA aura AjJA ko dharmoM zAsata duppahasUri siddhAtoM mutAbittaka zrI sagha evaM evaM siddhAntoM ke AdhIna hai sacAlana honA sagha dravya. hIMA kArya kAyo lAne 55] zuddha AjJA, Agama aura jIta yaha zrAvaka-zrAvaka denI 4. AjJA kA dharmo zAsana evaM siddhAntoM ke AdhIna hai yaha saMcAlana duppasahasUri siddhAntoM mutAbika zrI saMgha honA hotA saMgha dravya, hI A kArya kArmo lene zrAvaka denA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhI bana zAsana saMsthA km dravya 2 acAra dinakara AcAra dinakara bolA bolA gayA oSadha auSadha bhaMda va Adi vRddhi bheMTa va abhivRddhi dravaya meM meM caundrIya, tendriiya, ekedriya caurindriya, teindriya, ekendriya vrahama brahama kalyANa kalyANaka hAjirI paMsadagI pasaMdagI gharAne dharAne samayaktva samyaktva maMdiramA maMdiramAM jJAnalAtInI jJAnakhAtAna dhAvAMka zrAvaka sAdhAmika sAmika . hAjarI 4 15, 16 19, 20 kSetrana dhArmika temA 17 kSetranUM dhArmika temA saMkhyA vittamaMsuoM kAryavAhaka saMsthA vittamaMsuo kAryavAhaka hoMge -:**: Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com