Jain Dharm Prakash 1948 Pustak 064 Ank 09

Author(s): Jain Dharm Prasarak Sabha
Publisher: Jain Dharm Prasarak Sabha
Catalog link: https://jainqq.org/explore/533770/1

Page #1

શ્રી જૈનધર્મ પ્રકાશ
Iી
J
શો
E
'
fk! ક
૧
-
Iષ્ઠ સમ,
પુસ્તક ૬૪ મું]
[ અંક ૯ મે.
પર
ઈ. સ. ૧૯૬૮
૫ મી જુલાઈ
છે
વીર સં, ૨૪૭૪
વિકમ સે, ૨૦૦૪ પ્રગટક7-- શ્રી જૈન ધર્મ પ્રસારક સભા
ભાવનગર

Page #2

શ્રી જૈન ધર્મ પ્રકાશ.
બહારગામ માટે બાર અંક ને પોતે સાથે વાર્ષિક લવાજમ રૂા. ૧-૧ર-૦
પુસ્તક ૬૪ મું
કે ૯ મે,
) [
આપાતું
વીર , ૨૪૭૪ વિ. સં. ૨૦૦૪
अनुक्रमणिका ૧. શ્રી સિદ્ધગિરિ સ્તવન .. .. (મુનિશ્રી શિવાન નિજ', ) ૨૦૩ ૨. IT જો વાઢ ... ... ... ( શ્રી બાલચંદ હીરાચંદ ) ર૦૪ ૨. શ્રી મહાવીરજિન સ્તવન .. ... ( કવિ કા'I:10ાઈ જેચંદભાઈ ) ૨૦૫ છે. દેહ-આ-વાદ : ર ... (શ્રી જીવરાજભાઈ એવી દે શી ) ૨૬ ૫. તાત્વિક વિચારણા .. (આસા' પો વિશ્વમેકરjર રિજી મહારાજે ) 11 ૬. પશુસેવા પ્રથમ ભૂમિકા ... ... .. ..
| ('. ભગવાનેદાર મનસુખભાઈ મેતા 11.1 13.5,૨૧૬ ૭. ધા િક ટ્રસ્ટની પારા-સમિતિ ... ... . ૨૨૦
“પ્રકાશ” સહાયક ફંડ
વૈશાખના અંક માં જગાવી ગયો પછી, “પ્રકાશ' સહાયક ક માં ગિ આ પ્રમાણે રાહાય રકમ પાળી છે, જેનો સાભાર સ્વીકાર કરવામાં આવે છે.
૨૭૯ In અગાઉના ૧૦) શાહ દલીચંદ નાના ૧૦) હરતીલજી ધાસીરામજી સુરાણ
શિગઢ મા શાહ ચીમનલાલ માણેકચંદ
રા ૫) હ શામજી દાદર ૧ાા શાહ દલીચંદ પર દ
લાલ ૧ ર ગત મારામાં “ ક” લવાજ?! લસુલ કfiા માટે r{. "( 5 માં આ આવેલ, તે પછી કેટલાક બંધુઓ // પી. પી. ચાર કિની પાછા ફર્યા . ય છે, છે તે ધુઓને જણાવવાનું કે–તેઓ પોતાનું વહે લ લોજ મ મેકથી મા , આ T કાકાને પડતા ટામાં પોતાનો ગેમ્ કાળે ન મારે કેટલાક ધુમો / ન થઇiાંતર કરવાને કારણે મો. પી. પાછો ફર્મ છે. તે છે આ 1નું છે
ચિ :સે શિરનામું અમને લખી જણાવે અને પેલા કાળા કાશ” આ એ રાહતયક કુંડમાં ન કરી હોય તો સાળા ગાકલા ની માં ને નિરા. આ

Page #3

પુસ્તક ૬૪ સુ અંક-૯ મા
જૈન ધર્મ પ્રકાશ
: આષાઢ :
શ્રી સિદ્ધગિરિ સ્તવન,
(રાગ-એ પંખીડા તુ જાજે પ્રભુજીના દેશમાં— )
ત્યાં જઈ રહેજે ઋષભજિત ધ્યાનમાં,
એ
જીવડા ! તુ જાજે તીર્થના ધામમાં,
તે દીપે સારઠ શુદ્ધ દેશમાં ૫ આ૦ ૭૦ || ૧ !!
તે વિરાજે સિદ્ધગિરિ તીર્થની ટુંકમાં ॥ એ
ત્યાં જઇ સિધ્યા અનન્ય એક તાનમાં,
વડા શિવાનન્દ એ સિદ્ધગિરિ ધ્યાનમાં
麗
વીર્ સ, ૨૪૭ વિ. સં. ૨૦૦
।। એ
છ ૫ ૩ ll
તેથી એસમ તીર્થ નહિં ત્રિભુવનમાં દુ વી અહી નજ૨ ન ગાવે એ તીર્થ ધામમાં,
|| બે જી॰ || ૪ !!
સિંધ્યા પાપી માક (ગરિ છાયમાં તેથી સેવા ભુની મ તીર્થ શુદ્ધ સાનમાં,
પશુ પણ સુગતિ પાવે એ તીર્થના ધ્યાનમાં મા॰ જી ॥ ૫ ॥
વૈર વિરોધ નિવારા એ તીર્થના સ્થાનમાં,
જી ॥ ૨ ॥
॥ એ જી॰ ॥ ૬ ॥
-મુનિશ્રી શિવાનન્દ્રવિજયજી

Page #4

है
E
ST--
--
-
--
-
मन को उपालंस ! भो शिर मन! तुझा को कह मैं प्रेग के दो शब्द से । ३२ ग कुछ गान ले हिपता सुन लेगा रो ॥१॥
तूंदपाल अधिर भटकता विश्राप पल तुझ नो नहीं।
संदिर प्रभू के भजन में जप जाप्य पूजन में सही ॥२॥ निहारता मानक के गुण आत्म को भनका रहा।। ! पल घडी , पिकति करता क्या कहूं तुझ को अहा! ॥ ३ ॥
क्या यह कार क्या वह करूं निश्चय न तूं करता रहा ।
क्षण एक परिवर्तन कराता अथिर गुज करता रहा ॥ ४ ॥ सामायिकादि ध्यान में मंगल सुपौषधशाल में । व्यापार तूं करता खडा, संसार के व्यवहार में ॥५॥
मिष्टान्न खाऊ मिरच खाऊ शिथिल निश्चय हो रहे ।
गेसे नचाता तूं हमेशा कौन तुझकू क्या कहे ? ॥ ६ ॥ गीता गुण या स्थान पाया उच्चता में जा रहा । से गुणी को भी गिराता घोर गर्ता में शहा ॥ ७ ॥
साधू बनी बत को उचारी वंदा सय को जो दुवा ।
पलटा दिया शुभ भाव उसका क्या वह तुझ को हुवा ॥ ८॥ खल कोश - और मान कु. या धौर मायाजाल कू। → लोभ दुष्णम् कू चलाता पतित करता संत कू ॥ २ ॥
मादी बडे शास्त्री हुए शान पंडितों क जीतते । मेरी न हो अनुकूलता ये भी घडाघड गीरते ॥ १० ॥ को वति नाँस पर न चढ़ा के पटकाना । ही उन्हों की ओंरपरा ढांकता नहीं छोड़ना ॥११ ।।
को दश घनवट आता को भूल के ये भटगाने।
नारी जाति को दीर्म कांति में नो यो बरकत ॥१२॥ र म मामा का मारे ! मास सेरक जान । माय मी याला पर बनवा रहा पहिलाच ले ॥१३॥ मट का कोई विवि चंचल नाय तुझा को दे रहे । बिजली कहे कोई अधिरता का तूं नमूना कार गरे ॥ १४ ॥
--
-
-e
e-Ke-SE-STRE

Page #5

तूं वो दिन
27
|| *',
*"> Page #6

દેહ-આત્મવાદ
( લેબ શ્રી કાઇ
૯) કોન્રી )
પળમાં કામ કરવાના રીય શાટે જેવી રીતે દરેક પ્રાણીની લો કે આવી પ્રવૃત્તિ જોવામાં આવે છે, તેવી રીતે ભૂતકાળની અસર પણ નતમાનકાળમાં શાણાના ઉપર સાત પડતી કહેવામાં આવે છે. આ રાર સ્મૃતિ-પરણશકિતના સ્વરૂપને સવાલ ઊભેા કરે છે. રણુશક્તિ જડ વસ્તુના ગુણ નવાઈ શકે, ડથી વ્યતિરિક્ત જીવ જેવા ચેતનાવાળા પદાર્થના જ ગુણ હાઇ શકે. એટલે
ન દેરુમાં પુદ્ગલથી બનેલ શરીર ઉપરાંત ચૈતનાવાળા જીન પદાર્થનું અવા સાક્ષિત થાય છે.
જડવાદી માનરાવેત્તાઓ એવા ખુલાસા કરે છે કે-માણવામાં સ્મૃતિશક્તિના શ્રાધામ જીવ જેવા સ્વતંત્ર પદાર્થ નથી, પણુ શરીર ઉપર ઇંદ્રિયાદ્વારા હારના પદાર્થના જે આઘાત પ્રત્યાધાતા ( Stinali ) પડે છે, તેની અસર મગજના જ્ઞાનના તુએમાં ગોઠવાઇને રહે છે અને વર્તમાનકાળમાં તેવા આઘાતને તૃગૃત કરનાર પ્રસંગો બને છે. એટલે મગજના તંતુએામાં સ્પંદન થતા ભૂતકાળના પ્રસંગો જાગૃત થાય છે તેમાં જીવ કે મન કાંઇ કામ કરતુ નથી. જેમ અમુક સૂરમાં ગેાઠવાયેલ વાછત્રના તંતુ તેને સાનુરૂપ ખીજા વાછનના તતુઓના સ્પંદનથી સરખા સૂર કાઢે છે, તેમ મગજના જ્ઞાનતંતુએ પણ કામ કરે છે. આવા પ્રકારની સ્મૃતિના ધાર માટે છલ જેવા સ્વતંત્ર તત્ત્વની શરીરમાં જરૂર નથી. જડવાદી માનરાવેત્તાઓનું સ્મૃતિના સ્વરૂપનું પ્રકારનું વિવરણું વ્યાજબી નથી. આ દલીલ પ્રમાણે સ્મરણ અને અનુભવ એક જ વસ્તુ !ની જાય છે. દાંતના ડોકટર પાસે દાંત કઢાવતા મને દુઃખ થયુ` હય, તેની ત્યારપછી મૂર્તિ થાય, ત્યારે અનુભવ અને સ્મરણ એક જ વસ્તુ હાય તા બીજે દિવસે દાંત કઢાવવાની હકીકત સ્મરણમાં આવતાં પણ પહેલાં થયું તેવું જ દુઃખ અનુભવાય.
આ પ્રમાણે કદી આવતુ નથી, માટે પહેલાના અનુભવ ચરણમાં આવતાં અનુભવથી જુદા જ પ્રકારના છે. મગજના ગોઠવાયેલ જ્ઞાાનત તુએનું જ મુક્ત સ્પંદન નથી ટલે ાણશક્તિના ખુલાસા માટે ાન જેવા અમૃત ચૈતન્ય તત્ત્વની જરૂર રહે છે.
થાય છે.
દરેક જીવને સુખ દુઃખને-શાતા અશાતા વેદનાને અનુભવ શરીરમાં ધના ફેરફારથી જ સુખદુઃખની લાગણી થાય છે. એવુ જડવાદી માનસકબ્રુ યુક્તિપુરાર નથી. ઘણી વખત શરીરને હારનુ કાંઇપણ કારણ ન્યા વિના માણસને સુખ દુ:ખ થાય છે. એક તાર ઘરે આવે કે જૂદા જૂદા કારની પત્ની થાય છે. ખુશી પ્રવાહી કીકત વારમાં સ તા મતદ કાય છે. જો સમગાર હાય તો દુ:ખ થાય છે. એટલું જ નિહ પણ ને દુઃખ ( ૨૦ )

Page #7

૪ ૯ માં
24-2411,2-418.
૨૦૩
1 135 171 7
નુ
શ્રી સુખની લારીમાં પણ તતાના ડાય છે. માણસના મૃત્યુના સમાચાર શ્રી ભાયતાં કોલું મટાી કાશીને ન થાય. (વગતો માનદ થાય. એક જ પ્રસંગથી ઉત્પન્ન નાં સુખ-દુલ આવી વિવિધ ગ વૃનાર જડે દેહ ઉપર પડતા આવી નથી પણ માં રહેલ ગમ્ય શક્તિવાળા લીક સ્ત્રીનું રૂપ વાળી તેના પતિને રાળ થાય છે, માષિતાને સ્નેહુ-વાત્સલ્યતા થાય છે, વિધીને ઇર્ષ્યા ગાય છે, સત્પુરુષને વૈરાગ્ય થાય છે; દષ્ટિમાં આવતું રૂપ સમાન હાવાથી તેના બીજાના શરીર ઉપર પડતા ભૌતિક આઘાતપ્રણાધા ના સરખા જ રાય છે, છતાં બૂદી જૂદી લાગણી થાય છે તે બતાવે છે કે જૂદી જૂદી લાગણીઓનું કારણ શરીર ઉપર પડતા બહારના આવાતા જ નથી, પણ અ ંદર રહેલ જીવ જેવા કેાઈ શક્તિવાળા પદાર્થ છે. તેવી જ રીતે સંગીત સાંભળવામાં, ચિત્ર જોવામાં, કુદરતને નિઙાળવામાં, કવિતા વાંચવામાં, સ્થાપત્ય કે શિલ્પના નમૂનાઓ જોવામાં જૂદા જૂદા માણસે ઉપર શારીરિક આઘાતા તા સરખા જ થાય છે, પણ માનિસક માનદમાં ઘણી તરકતા ડાય છે. જે શારીરિક આધાતા જાનદનુ કારણુ હાય અને તેને પીછાણુવાર ચૈતન્ય જૈવી શક્તિવાળા આત્મા ન હાય તા આનંદમાં તપતા હાવાજી કારણ નથી.
આપણા જ્ઞાનમાં ઇંદ્રિયાદ્વારા રૂ, રસ, ગંધ, સ્પર્શ આદિ વિષયે ફક્ત છૂટા છૂટા આવતા નથી; પણ તેની પાછળ રહેલ વસ્તુની એકતાનુ આપજુને જ્ઞાન થાય છે. આ એકતાનું જ્ઞાન ભૌતિક વસ્તુના ફક્ત અવગ્રહથી થઇ શકે નહિં પણુ તેની પાછળ સમન્વય કરનાર શક્તિવાળા જીવ જેવા પદાર્થ હાવા જોઇએ.
આ બધી દલીયા ઉપરથી એવું સિદ્ધ થાય છે કે-જીવન્ત દેહમાં ( Living organism) શરીર અને મગજ નાય એક જૂદુ અમૂર્ત તત્ત્વ છે, તે આપણે ગન કે આત્મા કહીએ છીએ. આ તત્ત્વને મગજ સાથે ઘણા ગાઢ સાધ છે, છતાં મગજમાં થતા જ્ઞાનતંતુસ્રાના ફેરફારને પ્રકાશિત કરનાર મગજની આધારની આસપાસ રહેલ તેજના ફક્ત એક બાર (glow or halo) નથી, પશુ તે ચૈતન્ય તત્ત્વ મગજથી સ્વતંત્ર છે, અને સ્વતંત્ર હાવાથી પૌદ્ગલિક શરીરનુ નિયત્રંણ કરે છે, અને તેને કાબૂમાં રાખે છે, જેવી રીતે મેટરને ઢાંકનાર મોટરના યાત્રિક ભાગોનુ નિયત્રણ કરે છે. મન આ પ્રમાણે સક્રિય સન કરનાર અને સમન્વય કરાર વન્ય છે. ઇંદ્રિયકારા માના હારના સદેશાએ ઝીલીને--ગઢવીને નવી શ્થના કરે છે, એટલું જ નહિં પશુ ઘણી વખત ગતિમાં મૂકનાર બહારની સદેશો મેળવ્યા વિના વધુ ક્રિયા કરી શકે છે; માટે ભૌતિક

Page #8

અને ગોવિક પરથી પાનના ગુનાણી જીવ જે ની આ મળે છે મારી મામાને ત્તાનું કહેવું યથાર્થ નથી. પુ "લ અ ૦૬: વિત્ત ( ન્ય છે, એક નામાંથી ઉપર થી નશી, શાક બીન માં વસે નથી, વા
ન ના તો મૂળ સિદ્ધાંત છે. આ સ્વા: દ્રા માન્યા છેમાં અg) માં : t શ થતાં યુવાને પિત્ત દ્રવ્ય માગ્યું . આ મૃત મિદ્ધાંત ' ri,
')"શરીરમાં પદ્દગલિક શરીરની માં ! જીન નથી ! શરીરને નાશ ૧ ": ! પણું ) દ્રવ્ય કયા રહે છે-આ ગામ ડીક | ન | સારથી જે
વિરોધાવાની વૃત્તિમાં પ્રથમ ગણધર અને ત્રીજા ગણધર સાથેની ગયોમાં -આ મુદ્દા ચર્ચામાં આવ્યા છે. પ્રથમ ગણધર ઈનિ મહારાજને લાગવાને પૂછવું છે કે, તારા મનમાં આત્મા છે કે નહિ ? તો થાય છે, અને તેનું કાલ એ છે કે-જીવ પ્રત્યક્ષ નથી, નમન થી, ગમે છે પર વિરુદ્ધ ને છે. ભગવાન કહે છે કે-છે મોત ! આ તારો સંશય માર્ગ નથી, માત્મા છે કે નહિ આ તો સંશયરૂપી વિ• રનરવેદસિદ્ધ તારા હૃદયમાં વરે રશ્કેરે છે તે જ જીવ છે. સંશય એક પ્રકારનું માને , જ્ઞાનગુગ જડમાં હાઈ જ નહિ એટલો જડથી ભિન્ન સંશય રમના ગુણ હવે જોઈએ. તે આ છે કરીને જે પ્રત્યક્ષ છે તે રાબિતી માટે બીજા પ્રમાણની જરૂર નથી. તે પ્રમાણે
કર્યું, હું કરું છું', હું કરીશ, મેં જાણ્યું, હું જાણું છું, હું તારા એ ત્રણ કાળ સાથે સ ધ રાખવો અહમારાપણાને પ્રત્યય તે પણ અતિમાનું પ્રત્યા પણ બતાવે છે. આવા જ્ઞાનને આધાર ડ ન હોઈ શકે, કારણ કે
છે, જડ છે જ્યારે સંશયજ્ઞાન, એવું જ્ઞાન અપૂર્વ બોધરૂમ છે. જે દેડને જ આવા શું હોય તે મૃત શરીરમાં પણ આવું જ્ઞાન કેવું જોઈએ. તે 13. અતિત વિજ જ્ઞાસા (જાણવા ઈછા), ગિકીપ ( કરવાની ઈરછા ) રમાદિ sit : ગાંદમાં અમથી પ યા છે, તે ગુણ આમાં પણ પ્રત્યા છે,
૫ રૂ, ધ રમાદિ ગુણાથી ઘટ કર્યો છે, તેમ જ્ઞાનગુણેથી જ્ઞાતિ-માત્મા પત્યથા છે. લગવાન કહે છે કે તે ગામ ! તું વાહ્ય હાથી ને
ડા: છત્ય છે. કેવજીને આત્મા સંપૂર્ણ-સર્વ પ્રકારે પણ છે. તે પ્રમાણે કેવી રીતે દાનાદિ (યક્ષ છે, તે પ્રાણ અનુ ગાનથી ઈજાના શરીરમાં સાબિતી થાય છે, કારણ છે, જેમાં પણ આ દેશ જે પી ઈઇ વસ્તુ માટે
ત્તિ અને શનિ માટે નિવૃત્તિ લેવામાં આવે છે. પૂર્વ જડ દેહ સાથે અપૂd કાપ માને કે સંબંધ થઈ શકે ? તેનો જળ કે શાસકાર માપે છે કે--તારી '' : httઠ કપાસ પાનવાળી શાનું કી બાર

Page #9

હાવાની ગ શ ને પણ છે. એટલે અને અમૂના રાખો સાલ !! • " ઉરિના દાન નથી.
" | ભી ll પત્ય, અનુમાન આ પ્રભળી ઉપર 15 - શા" . આજ || જડ પુદગલથી ભિન્ન છે. તે અ ય માત ! ' ' !
File: {"1 1 ! દેહથી જ છે કે દેના એક અંગ છે ય ૬, તશે રવીવાળી ગગનમાં માને છે. આત્મા છે કે નડિ નો રા ય - વોની વિરુદ્ધ ગુનાથી પ્રથમ ગણધર શો હતા તેને ખુલાસે પ્રથમ ગણધર વાદ માં બનાવવામાં આવ્યા છે. વીર ગગુધરવાદમાં આ સવાલને સંકલન કરી દેડ ગ , 99 છે અર્થાત્ નાનું ઉપાદાને કારણે રેડ છે કે જેથી ભા.. બીજું કોઈ 11 09 ના શરીરમાં (Living organism ) છે તે એક ગગન -૫૫ બનાવામાં આવ્યા છે. આ ગાલ ઉમે થવાનું કારણ એ છે કે -
ગાદિ ગુ[ Pr| શરીરમાં જ દેખાય છે, શરીર nિય || r[ ક 04 - સયા ઓ ગુણ :ખાતા નથી, માટે શરીર એ જ છે એવી છે કે " કે થાય છે. ભગવાન વાયુભૂતિ નામને ત્રીજા ગણધરને પ્રથમ જ એ સવાલ છે તે કે 1રીયાદ પર કંરા તે જ વસ્તુ જીવ છે તે જ વસ્તુ શરીર છે ? “ તોરા મનમાં થાય છે. એટલે હાલના માનસના જ સવાલ છે : મન શરીર એક અંશ છે કે શરીર બ્રિજ તેજ સાલ ચકાં ને ૧ , છે અને શરીરથી મન અર્ધાનું આમા ભિન્ન છે ને દલી એ છે ! કરવામાં આવ્યું છે.
જ્ઞાનાદિ ગુગ માં જ તેવામાં આવે છે, દેશી ફિક બાદ રે , 'વામાં આવતા નથી, માટે દેડ જ જ્ઞાનાદિ ગુણોને આધાર-જ્ઞાનાદિ ક 1 ઉપાદાને કારણે 'ડાવું જોઈએ એવી દલીલ થાય છે; જેવી રીતે માદક ": " વાવ 'દા બાળ, પ ની છુટા પદાર્થો માં તમને નથી, પ { } , માંથી ઉત્પન્ન થ દેખાય છે, તેવી રી ચેતના, પૃથિી આદિ ઘટા દેખાતી નથી પણ એકofીત| વિલન થવાથી દેખાય છે, એટલે એના : : - પૂણ ભૂવાનું અને શરીર છે, ગાળી ભિન્ન નાનું બીજુ આમ .. નથી, જેવી રીતે જાદા જુદા વાર ગેઠવાયાથી વી નીના દીવા પ્રકાર છે." છે, નારાણી ગોઠણ ન ધાય / સીજળીના દીવે પ્રકટ થતો નથી, માવીજળીના દીવાનું કારાગ વીજળીના નારો માં જ રહેલું છે, તારાથી ભિન્ન બી કાંઈ કારણ નથી એવું માણસને પથમદર્શને દેખાય છે. આ માન્યતા છે છે. દીતાના નારા વિદ્યશનિ સાથે સંબંધ છે, તે વિદ્યાશકિને : ', . તારમાં રાગાર કરવામાં આવે છે, આ વિવાદિનાના પ્રવાહ ન

Page #10

* [ માં આપ ને બટકા મે મા "... | 'Uરી પો છે
! હવા નામ છે "પગ દવા શો - , અરે || , ની સારી છે ! ::ોય છે ને ! 'પણી પાન, મો'. એ . નામ પર 'લી નવા 1 (ાની દિશ , 'વારથી રાડાં || - - ૧ માં :: , અકીક આવી છેદી , એટલે બીજી વાર જ ડીવા 'કાશનું કારણું છે ગો પણ વાર નથી; કરે અને શક્તિ છે ગ1િ જે.બી જિત કારગમાંથી તેમાં રાજા પામે છે. એ પાપ નું મને પ્રય મય તાળી દેવ છે. આમ છે અર્થાતુ ડામાંથી જ આતાશk). ઉપર પાય છે, અને એક સાથે જ લાય લાગે છે એવી ખાટી માના આ ' ખાસ છે, અને પછી જ રોજા ગણધર વાયગૃતિના પેઢામાં મુશમાં છલા નું કાકા વાળા કા છે.
દેડી |નું કારાહાય મૃત દેહ માં its વાંને મોતી નથી, કટી દે. !વા છતાં તેમાં અનાજ છે, માટે હેક કારા નથી. દેડ હાથ માં વિના માં, માટે દેહ જ રી- ની કાર|--ઉપાદાને કારણે ના કહી શકો.
ના પડ કાર માની શકાય ચહ્યું આદિ ઇદ્રિ દ્વારા આ પણ ગાન મળે છે, માટે તે દિશા જ જ્ઞાનનું કારણ છે, ઈદ્રિથી પિન કોઈ આભા . ' દાઈ વાનનું કારા નથી એવી દલીલ થાય તે પણ મારા કરી નથી. " આદિ ધપોથી આપણુ રાન માં હોય તે શાન, ઈદ્રિયો કાપા કરી ને થઈ જાય ત્યારે પણ મીણ અને રહે છે, એટલે ઇંદ્રગો જ રામનું કારણ છે એ કહેવું વધાથ નથી. દરેક ઈદ્રિયને વિષ દે છે. રૂપ બક્ષ દ્રિયને વિમે છે, ગંધ Fા દ્રિનો ૧૧ છે, જી ડી ઈદ્ધિ દ્વારા પદા'ના ૧રા રા - 1
• ; ા ા પદાર્થનું મન થતું નથી, એટલે મારા પરાધનું જ્ઞા લગ્ન કરનાર પ્રક્રિયાથી વિશ હોવો જોઈએ, જે આત્મા છે. આ વિચારબો પણ ચાર ઇંદ્રિયોથી વિશ હોવાનું સાબિત થાય છે.
કામાં જીવ-પામી "હાભૂતથી વ્યતિરિક છે, શરીરના જ અંશ ૧ી, શરીરી પિન્ન છે, ઈદ્ધિ થી પણ ભિન્ન છે, એક રે વાર્તા વિ છે, ગરી, દિને કાર અને સેવા છે, અતિ આદિ શાનમાં ક્યા પાસે પ્રમાણે વિધવિધ
દસે',11 શાય છે, અને કેવજ્ઞાન છે અનસ્થા માં સંપૂર્ગાને પામે છે.

Page #11

ક-
. “ વારિક વિચારાગુ' ના
૧
***
લેખક: --ગાર્ગી વિજયરરિજી મહારાજ. બંસાર | | Li:1નું નિરીક્ષણ છે થિી થાય છે. એક ના સૂમ છે અને 111 જી થ છે, આ બંને પકાર દષ્ટિમાંથી સૂક્ષ્મ દૃષ્ટિથી તાવિક છે થાય છે કે સ્વ' છિ અનારિક વસ્તુને બાધ કરાવે છે. માનત નિ છે. દg tધા ! બા ન પાના | સાંસારિક પ્રવૃત્તિમાં સફળતા મેળ છે , પણ જે મની મil વૃનિમાં માંસારિક પ્રવૃત્તિ ઉપેક્ષા છે એવા વારિતા વિના સાપની જિજ્ઞાસાવાળા સુકમા દષ્ટિને પ્રધાનના આપીને સ્થળ દષ્ટિને ગાંગુ છે છે, અને તેથી કરી ને નાવિક બેધવાળા વાય છે કે જે બાધ સ્થળ દિવાળ અને 'નથી તથા થઈ શકતું નથી, મા(
દ્રદા વના બોધ કરનાર અનદ્રિય થાદા વરનો બોધ કરી શll - }, મા રાવળ [ પ વરતુઓને માધ કરાવાને માટે અદ્રિય રૂપા || મડાપુ! ઈદ્રિયથાહા સ્તુઓ | ઉદાહરણથી સમજીવી પ્રયાસ કરે છે. જે પરોક્ષ વરંતુળો સમજાવવા માટે ઇંદ્રિયગ્રા કોઈ પગ વડે પાછલી શકતી નથી તેના માટે સર્વોની વગના ઉપર માત્ર શ્રદ્ધા રાખવાનું જણાયું છે. સ્થલ દષ્ટિથી જતાં તે જે વસ્તુનો બોધ ઇંદ્રિયોથી થાય છે તેને અન્ય કહેવામાં આવે છે અને જેનો બોધ હેતુ તથા ઉદાડરગટ ર થાય છે તેને ચાનાન કહેવામાં આવે છે. કોને સાંત્યું, નજરે જોયું, સુની મું, ચાખ જોયું, અડકી આમ કહીંને વલી વસ્તુ જણાવવામાં આવે છે તેને પ્રત્યક્ષ કહેવામાં આવે છે. બે વરના સંગને નજરે જોયા પછી એક વસ્તુને કરે ? માત્રથી તેનાં સોગી માધ થવા ન અનુમાન, અર્થાતુ વસ્તુને એમના, વિગત મા કઈ રતું નથી તે અનુમાન કહેવાય છે. - સાધુ ઓળખાણ ઘા( રાણ )થી થાય છે. તે છે અને સાધુનો વેશ દ
ખા જેનાર માણસ કેાઈ ગામી શેરીમાંથી પસાર થતા હોય અને કેાઈ મકાનમાં એ જો નજરે પડતા હોય પણ સાધુ ભીંતની આડમાં બેઠેલા હેવાદી નજરે ન પડતા હોય તો પણ જેનાર પિતાની સાથેના અણજાણુ માણસને કહે કે-આ મકાનમાં જેમ સાધુ છે તે સાંભળનાર આજાણુ માણસ જરૂર પૂછવા જ કે તમે કેવી રીતે જાણ્યું ? ત્યારે તે ઉત્તરમાં જણાવે છે કે-જાઓ, પેલો ઓછો પડ્યો છે. આ ઓઘો જેને સાધુઓ પાસે ઘણી વખત જોવામાં આવ્યો છે માટે આ એ પડ્યો છે જેથી જરૂર આ સ્થળે જૈન સાધુ હોવા જોઈએ. આવી જ રીતે પણ વસ્તુઓ હજી દ્વારા અનુમાનથી જાણી શકાય છે અને તે અનુમાન અનેક પ્રકારનું છે. વસ્તુ ઇંદ્રિયગાા હોય કે અનાદ્રિયગ્રાહ્યા હોય પણ જે પરોક્ષ છે તેના અનુમાનથી અથવા તે આગમથી બોધ થાય છે.
કેન( ૨૧ )....

Page #12

૨૧૨
શ્રી જૈન ધર્મ પ્રકાશ
[ આથતું.
ઇંદ્રિયગ્રાહ્ય વસ્તુઓમાં પણ સૂક્ષમતા તથા સ્થૂળતા હોવાથી અત્યંત સામે વસ્તુઓ પ્રત્યક્ષ થતી નથી છતાં કેટલીક સૂકમ વસ્તુઓ સાધનો દ્વારા પ્રત્યક્ષ થઈ શકે છે. જેમકે–સૂટમદર્શક યંત્રથી ચક્ષુબ્રા સૂકમ વસ્તુઓ જણાય છે. આમળાથી પાણીની મધુરતા તથા વિજળીથી શબ્દ પ્રત્યક્ષ થાય છે. કેટલીક પર માણુ જેવી રૂપી વરતુઓ સૂફમતમાં હોવાથી સાધનો દ્વારા પણ ઇન્દ્રિયગ્રાહ્યા થઈ શકતી નથી. આવા પરમાણુઓ મા ઇન્દ્રિયગ્રાહૃા અનંતાનંત પરમાણુના કંધનું સ્થળ પરિણામવાળા કાર્યથી અનુમાન થઈ શકે છે. જે જડાત્મક સ્થળ વસ્તુઓ સંસારમાં કાર્યરૂપે પ્રત્યક્ષ થઈ રહી છે તેનું કારણ અવશ્ય હોય છે. તે કારણુને જયારે તપાસીએ ત્યારે તેનું પણ કારણ હોય છે. આવી રીતે કારણુની પરંપરી જ્યાં જઈને અટકે છે તેને પરમાણુ કહેવામાં આવે છે. અર્થાત કાર્યનું પરંપરાથી આદિ કારણ છે તે જ પરમાણુ છે. પરમાણુના કેઈ પણ કારણ નથી કારણ કે તે કાર્ય નથી પણ અનાદિથી હવાથી નિત્ય છે, માટે જ સ્થળપણે, દૃષ્ટિગોચર થતી વસ્તુનું અંતિમ કોરણે પરમાણુ હોઈ શકે છે. તે જ્યારે બે ભેગા થાય છે ત્યારે તેને સ્કંધ કહેવામાં આવે છે અને તે બે પરમાણુના સંયોગરૂપ કાર્ય હોવાથી પરમાણુ કારણ કહેવાય છે. જયારે ત્રણ પરમાણુ ભેગા થાય છે ત્યારે ત્રણે પરમાણુને રકંધ કાર્ય કહેવાય છે અને બે પરમાણુ સ્કંધ તેનું કારણ થાય છે, ત્યારે પરમાણુ કારણનું કારણ કt: છે, કારણ કે તે દ્યણુક કંધનું કારણ છે. સ્કંધ એટલે જેના વિભાગ છે શકે એવી વસ્તુ. જ્યાં સુધી એક વસ્તુના બે ભાગ થઈ શકતા હોય ત્યાં છે તે અંધ કહેવાય છે, પણ જયારે કેવળજ્ઞા•િની દષ્ટિમાં પણ એક વસ્તુના બે વાગ ન થઈ શકે ત્યારે તે પર રાણું કહેવાય છે. અને જેને દેશ કહેવામાં આવે છે તે પણ એક પ્રકારને સ્કંધ છે. જ્યાં સુધી એક મોટા સકંધને ટુકડો સ્કંધ સાથે વળગેલ હોય ત્યાં સુધી તે દેશ કહેવાય છે પણ જયારે તે કંધમાંથી તૂટીને જુદા પડી જાય છે ત્યારે તે પણું 'ધ કહેવાય છે, કારણ કે તેના પણે પાછા અનેક દેશો હોય છે. આવી જ રીતે જ્યાં સુધી વસ્તુના વિલણ થતા રહે ત્યાં સુધી તે સકંધ કહેવાય છે (તે મોટા કંપની સાથે વળગી રહેલા વિવાગો તે દેશ ) અને જ્યારે વસ્તુના કેવળીની બુદ્ધિથી પણ બે વિમાગ ન થાય ત્યારે તે સ્ક ધ ન કહેવાતાં પરમાણું કહેવાય છે. અને તે પરમાણુ જ્યાંસુધી સ્કંધની સાથે વળગેલા હોય ત્યાંસુધી તે પ્રદેશો કહેવાય છે. જેમકે-એક હજાર તાંતણુનું બનેલું કપડું તે સ્કંધ કહેવાય અને તેમાંથી આઠસો-સાત આદિ તાંતણુના ટુકડા જ્યાં સુધી હજાર તાંતણુના ધથી જુદા પડથી ન હોય ત્યાંસુધી તે દેશ કહેવાય છે પણ તે ટુકડાઓ હજારની સ્કંધમાંથી જુદા પડયા એટલે તે કંધા કહેવાય છે. આ હજાર તાંતણાના કપડારૂપ સ્કંધમાં જેટલા તાંતણા છે તે બધાય પ્રદેશ કહેવાય છે. જ્યાં સુધી બે તાંતણાના સંગરૂપ ધ ડાય ત્યાંસુધી તે કપડું કહેવાય પણ છે:' કહેવાય નહિં પણું જ્યારે બે

Page #13

- -
-
-
-
તાવિક વિચારણા તાંતણા છૂટા પડી જાય છે ત્યારે તે દેરા કહેવાય છે પણ કપડું કહેવાતું નથી. તેવી જ રીતે બે પરમાણુઓને સંગ હોય ત્યાં સુધી તે કંધ અને છૂ પડી જય ત્યારે પરમાણુ કહેવાય છે. આ પ્રમાણે પરમાણુ રૂપી અજીવ હોવા છતાં પણ અત્યંત સૂક્ષમ હોવાથી પ્રત્યક્ષ થઈ શકતા નથી પણ કાર્યરૂપ સ્કંધોથી તેનું અનુમાન જ થઈ શકે છે. પરમાણુઓના સમુદાયરૂપ સકંધમાં સમુદાયરૂપે પરમાણુ પ્રત્યક્ષ છે પણ તેમને સકંધમાં પશુ જુદા પાડીને દેખાડી શકાય નહિં. '
ચક્ષુ( આંખ)થી તણું તથા આકાર ગ્રહણ થાય છે. કોઈ પણ રૂપી વસ્તુ આકાર વગરની હોતી નથી, વસ્તુ સૂક્ષમ હોય કે સ્થળ હોય પણ તેને કાંઈ કોઈ આકાર તે હોય જ છે. પરમાણુને પણ આકાર હોય છે, તે પછી તેન? સમુદાયરૂપ કંધામાં આકાર કેમ ન હોય ? પરમાણુઓના સમુદાયરૂપ કહે: રચનાવિશેષને આકાર કહેવામાં આવે છે. વર્ણ, ગંધાદિ ધર્મ વાળા રૂપી . જ આકાર હેવાથી તે સાકાર કહેવાય છે, એને એ જ દૃષ્ટિથી આકાર છે " અરૂપી શુદ્ધાત્માને નિરાકાર કહેવામાં આવે છે. આ બંને-સાકાર તથા નિર, , અવસ્થાઓ અનેક સંખ્યાવાળા જીવાસ્તિકાય તથા પગલાસ્તિકાયમાં સં . કારણ કે જે દ્રવ્યો દેશવ્યાપી છે પણ સર્વવ્યાપી નથી તેમાં જ સાકાર-નિરાઇ.-૬, . વ્યવસ્થા થઈ શકે છે. જે દ્રવ્યો સર્વવ્યાપી તથા અક્રિય હોઈને એક સંચા" . છે, તેને આકાર બની શકતો નથી અને એટલા માટે જ ધર્માસ્તિકાય-અદ સ્તિકાય તથા આકાશાસ્તિકાય અરૂપી તે કહેવાય છે પણ નિરાકાર કહેતા ' ધર્માસ્તિકાય આદિ દ્રવ્ય અરૂપી છે અને અક્રિય પણ છે એટલે તેને છે. ” નથી, કારણ કે ક્રિયા સિવાય આકારો બની શકે નહિં તે પણ તે નિરાકાર કહેવાય નહિં; કારણ કે સાકાર તથા નિરાકારની વ્યાખ્યા જોતાં એમ સમજાય છે કે આ દિથી આકાર સહિત હોય તે સાકાર અને જે વસ્તુમાંથી આકાર નિકળી જા નિરાકાર. જવ તથા પુદગલ બને અનાદિ કાળથી આકારવામાં છે. તેમાં પલા. સ્તિકાય તે આકાર રહિત થઈ શકતું જ નથી, કારણ કે તે વર્ણ, ગંધ આ ધર્મવાળું હોવાથી રૂપી છે. જે તાત્ત્વિક દૃષ્ટિથી વિચાર કરીએ તે રૂપી વા. જ સાકાર હોય છે, અ૩ પી લેતી નથી છતાં જીવની સાથે અનાદિમાન. કે સયેગને લઈને તે અનાદિ કાળથી જ રૂપી કહેવાય છે અને તેથી તે સાકાર , કહેવાય છે, તેનાથી જયારે આકારના કારણભૂત કર્મના સર્વથા ગિ થાય ત્યારે આત્માનું અરૂપી સ્વરૂપે પ્રગટ થવાથી તે નિરાકાર કહેવાય છે. એટલે - આભામાંથી આકારના કારણુરૂપ જડ દ્રવ્યો નીકળી જવાથી તેની નિરાકાર અથવા પ્રગટ થાય છે. પણ તે આત્મા અનાદિકાળથી જ નિરાકાર નથી હોતા * આત્માને અનાદિકાળથી જ નિરાકાર તથા એક માનવામાં આવે તે અડા'-' ઈશ્વર સિદ્ધ થાય છે. અને જો તેમ થાય તો પછી જગત જેવી કોઈ વાતે રહેતી નથી. અને જે નિરાકાર અનેક આત્માઓ માનીએ તો અનાદિથી ને? '' --

Page #14

૨૧૪ શ્રી જૈન ધર્મ પ્રકાશ
[ આષાઢ . હાવાને પ્રસંગે ઉપસ્થિત થાય છે. પણ અનાદિ એક ઈશ્વર માનવાવાળી-નાનાઅનેક આત્મા માનતા નથી પણ અનાદિ શુદ્ધ નિરાકાર એક ઈશ્વર જ અનેક રૂપે સંસારની વિચિત્રતાનું કારણ માને છે. અનાદિકાળથી અનેક આત્માઓ છે પણ તેમાં એક આત્મા નિરાકાર અને સર્વશક્તિમાન છે અને બાકીના બધાય સાકાર છે. જે એમ માનીએ તો અનાદિથી જે સ્વરૂપે નિરાકાર છે તે નિરાકાર જ રહેવાનો અને જે સ્વરૂપે સાકાર છે તે સાકાર રહેવાના. સાકાર નિરાકાર નહિં થાય અને નિરાકાર સાકાર નહિં થાય, કારણ કે અનાદિથી જે વસ્તુ જે સ્વરૂપવાળી ડાય છે તે જ સ્વરૂપે રહે છે. ગમે તેવા સંગમાં પણ વસ્તુ પોતાના અનાદિ સ્વરૂપને છોડતી નથી અને જો વસ્તુ પિતાના સ્વરૂપને છોડી દે તો પછી જ ચેતન થાય અને ચેતન જડ થઈ જાય. કરી, સાકર અને સાકર કરી અતું થાય આવી રીતે જગતમાં વસ્તુસ્વરૂપની અવ્યવસ્થા થવાથી વરતુમાત્રનો અભાવ થઈ જાય છે. જ્યારે સાકાર આત્મા નિરાકાર બની શકે નહિં તે પછી નિરાકાર ઈશ્વરની ઉપાસના કરવી વ્યર્થ છે. આ બધા કારણે તપાસતાં આત્મા અનાદિથી જ સ્વરૂપે તો નિરાકાર છે પણ પર રૂપે-અનાદિ કર્મસાગરૂપે સાકાર છે, તે જ્યારે કમથી મુકાય છે ત્યારે પિતાનું સ્વરૂપે પ્રગટ થવાથી નિરાકાર કહેવાય છે. એટલે કે જે અનાદિ કાળથી પર રૂપે સાકાર • હતો તે જ સ્વરૂપે નિરાકાર થયો. આ ઉપરથી એમ પણ સિદ્ધ થાય છે કે-કેઈ પણું મા અનાદિથી નિરાકાર નથી પણ જેટલા નિરાકાર આત્મા છે તે બધાય સાકારમાંથી નિરાકાર બન્યા છે. પુદગલ દ્રવ્ય તે સ્વરૂપથી રૂપી હોવાથી સ્વરૂપથી જ સાકાર છે એટલે તે રાકિય હોવા છતાં પણ નિરાકાર બelી શકે જ નહિ. તે સિવાયના ધમસ્તિકાયાદિ ચાર દ્રવ્યોમાંથી આત્મદ્રવ્યમાં જ નિરાકારતા ઘટી શકે છે; કારણ કે તે કર્મના સંસર્ગથી રૂપી-સક્રિય તથા સાકાર છે અને બાકીના ત્રણ દ્રવ્ય અનાદિથી જ શુદ્ધ હોવાથી અરૂપી-એક-સર્વ વ્યાપી તથા અક્રિય હોવાથી તેમાં સાકારતા તથા નિરાકારતા જેવું કશું ય હેતું નથી. જે દ્રવ્ય સ્વરૂપથી જ સર્વવ્યાપી હાઈને એક હોય છે તે અરૂપી તથા અક્રિય હોય છે અને જે દિવ્ય સ્વરૂપથી દેશવ્યાપી હોઈને અનેક હોય છે તે રૂપી તથા સક્રિય પણ હોય છે, માટે જીવ દ્રવ્ય તથા પુદગલ દ્રવ્ય આ બંને દ્રવ્યમાંથી પુદગલ દ્રવ્ય સ્વરૂપથી જ રૂપી તથા સક્રિય છે. અને જીવ દ્રવ્ય સ્વરૂપથી તો અરૂપી તથા અક્રિય છે પણ પુગલ દ્રવ્યના સગથી તો રૂપી અને સક્રિય છે માટે તે સાકારે પણ કહેવાય છે તેથી નિરાકારતા મેળવ્યા પછી તેની ક્રિયા વિરામ પામી જાય છે.
જેમ આત્મા કર્મસંયોગથી સાકાર કહેવાય છે તેમ ધર્માસ્તિકાયાદિ અનેક રૂપી પુદ્ગલો તથા સ્કંધોને સયોગ હોવા છતાં પણ સાકાર કહેવાતા નથી, કારણ કે તે સર્વવ્યાપી હોવાથી અક્રિય છે. (જે વસ્તુ સર્વવ્યાપી હોય છે તેને હલન-ચલન માટે સ્થાન ન હોવાથી અક્રિય જ હોય છે.) અને એટલા

Page #15

આ ૯ મે. ]
તાત્ત્વિક વિચારશુા.
૨૧૫
માટે જ તેને રૂપી પુદ્ગલેા સાકાર અનાવી શકયા નથી. જીવ દ્રવ્ય દેશવ્યાપી તથા અનેક છે અને અનાદિ કાળથી જ કર્મોના સચેાગને વર્ઝને તેમાં ક્રિયા થયા કરે છે માટે તે પુદગલ દ્રવ્યની સાથે આતપ્રોત થયેલું હાવાથી અનાદિથી જ તે સાકાર છે છતાં ચાગ્યતા તથા દેશ–કાળની અનુકૂળતા મળવાથી નિરાકાર બની શકે છે, અર્થાત દેશવ્યાપી આત્મામાં સાકાર બનવાના કારણભૂત ક્રિયા રહેલી છે, માટે જ તે સાકારથી નિરાકાર અવસ્થા પ્રાપ્ત કરે છે. સ્વરૂપે કે પરરૂપે પણ જે વસ્તુ રૂપી હોય તે અનેક હાય છે અને તે જ સક્રિય હાવાથી સાકાર હાય છે. જે સ્વરૂપથી સાકાર હાય છે તે નિરાકાર બની શકે નહિ પણ પર રૂપથી સાકાર હાય છે તેનામાં નિરાકારતા મેળવવાની શક્તિ હૈાય છે. આ પ્રમાણે વિચાર કરતાં સમજાય છે કે-૫ ચાસ્તિકાયમાંથી કેવળ જીવાસ્તિકાય દ્રવ્યમાં જ નિરાકારતા સભવે છે. દેશવ્યાપી જ્ગ્યા જ સમાન ગુણધર્મવાળા અનેક હાઇ શકે છે પણ સર્વવ્યાપી દ્રવ્ય અરૂપી જ હોવાથી અનાહિંથી એક જ છે, કારણ કે તેમાં ઢાઇ પણ દેશ-કાળથી અનુકપણાની સંભાવના થઇ શકતી નથી. એક એવા નિયમ છે કે-જે અનેક છે તે દેશવ્યાપી હાઇ શકે છે અને જે સર્વવ્યાપી છે તે એક જ હાઇ શકે છે, અને એટલા માટે જ ધર્માસ્તિકાય, અધર્માસ્તિકાય તથા આકાશાસ્તિકાય આ ત્રણે દ્રવ્યે સર્વવ્યાપી, અરૂપી અને વિસદશ ગુરુધ વાળા ડાર્કને સંખ્યામાં એક છે. જો ધર્માસ્તિકાયાદિ ત્રણે ચેાની પ્રત્યેક અનેક સંખ્યા માનવામાં આવે તા તે સર્વવ્યાપી ની શકે નોંઢું તેમજ પુદ્દગલાસ્તિકાયની જેમ રૂપી દ્રવ્ય બનવાના પ્રસંગ ઉપસ્થિત થાય અને તે તેમ થાય તે પછી છત્રાસ્તિ કાય અને પુદ્ગલાસ્તિકાય એ જ દ્રવ્યો રહું. બાકીના દ્રવ્યોના અભાવ થઇ જાય છે અને તેથી જડ તથા ચેતન એ જ દ્રવ્ય માનવાવાળાના સિદ્ધાંત આવી જાય છે. જે કે એ દ્રવ્ય માનવાવાળા જીવ દ્રવ્યને અનેક માનીને તેમાંથી એક જીવ દ્રવ્યને બધાય જીવાથી અલગ પાડીને તેને અનાદિ શુદ્ધ જગન્નિય ંતા ઈશ્વર તરીકે ઓળખાવે છે. અને બધાય જીવાને તથા શ્વરને સર્વવ્યાપી માને છે પણ તે એક વિવાદાસ્પદ વાત છે, એટલે અહિંયા તા જૈન સિદ્ધાંત પ્રમાથે બે ફ્રેન્ચ હાવાના પ્રસંગની જ માત્ર સામ્યતા લીધી છે. ( અપૂર્ણ )
કર સેવા પિતૃમાતની, એ જ તીથૅનુ સ્થાન; અન્ય તીથૅ આઘે મળે, સમીપ તીર્થ આ જાણુ, ફરી ફરી સુખ સઘળા મળે, મળે ફરી ધન ધામ; માતતાત ફરી નિવ મળે, યત્નથકી કોઈ ઠામ.

Page #16

eueleleveVELELELELEL ZUR પUSLIDER UUUE
UP
חבר הלהבהלהב הלהבהלהלהלהלהלהלהלהב כתבתב
પ્રભુસેવાની પ્રથમ ભૂમિકા.
nira
版
FERREFERRRRRRRR
લેખક :—ડા, ભગવાનદાસ મન:સુખભાઇ મહેતા, M. B. B. S ( પૃષ્ઠ ૧૭૦ થી ચાલુ )
• ખેડ પ્રવૃત્તિ હા કરતાં થાકીએ રે'.-~~
અખેદ—
પ્રવૃત્તિ કરતાં થાકી જઇએ તેનું નામ ‘ ખેદ ' છે. જેમ માગે' ગમન કરતાં-ચાલતાં થાકી જવુ તેને આપણે ખેદ-થાક કહીએ છીએ, તેમ સન્માર્ગે ગમન કરતાં-પ્રવૃત્તતાં થાકી જવુ તે ખે—યાક છે. સંસારવ્યવહારમાં પ્રવૃત્તિ કરતાં અથવા અર્થ-કામના પુ લા સેવતાં ચાકવુ તે જેમ ખેદ છે, તેમ પરમા વ્યવહારતી પ્રવૃત્તિ કરતાં અથવા ધર્મમેાક્ષના પુરુષા સેવતાં થાકવું તે પણુ એક પ્રકારના ખેદ છે. અત્રે પ્રકૃતમાં-પ્રભુસેવાશક્તિમાં પ્રવર્ત્તતાં થાકવું તે પણ ખેદના પ્રકાર છે. ગમનાગમન આદિ બાળ પ્રવૃત્તિની શાક તે શારીરિક ( Physieal Fatigue ) ખેદ છે, સેવાભક્તિ આદિ પ્રવૃત્તિના થાક તે માનસિક ( Mental or Psyehologieal fatigue ) ખેદ છે, એથી ઊલટું તે તે પ્રવૃત્તિ કરતાં ન થાકવુ તે ખેદ છે.
તર
ભેદ કાને કેમ ઉપજે છે ?
આ ખેદ-અભેદનુ સ્વરૂપ સમજવા માટે તે તે, ક્રમ, કયા કારણથી ઉપજે છે. તે વિચારવા યાગ્ય છે. એ તે સર્વ ક્રાફ્ટને સામાન્ય અનુભવ છે કે ગમન કરવાની જ્યારે વૃત્તિ નથી હતી, મનને કંટાળા હોય છે, મન થાકેલું હોય છે ત્યારે ગમે તેવા સશક્ત માણસ પણ તરત દ્વીલેાશિથિલ થઇ જાય છે, પગ આગળ ચાલવાની ના પાડે છે, ગમન સાદ ના નથી, અને પ્રગતિ અટકી પડે છે, અથવા અતિ બહુ-વધારે ઋતુ, ગન ઉપરાંત ગાવાથી ગુ થાક લાગે છે. આમ ારે ભા યાક છે ત્યારે પ્રકૃતિ પણ થાક છે. એ જ પ્રકારે જ્યારે કાઇ પણ પ્રવૃત્તિમાં રસ નથી રહેતા, રુચિ-વૃત્તિ ખંડિત થાય છે, ઉત્સાહ એાસરી જાય છે ત્યારે તે તે પ્રવૃત્તિથી મનુષ્ય યાકે છે, ખેદ પામે છે. તેથી ઊલટુ જ્યારે રસ અતૂટ હોય છે, રુચિ-વૃત્તિ અખંડિત હાય છે, ઉસાર પ્રવૃદ્ધમાન ડ્રાય છે ત્યારે તે તે પ્રવૃત્તિ કરતાં જીવને થાક લાગતા નથી, ખેદ ઉપજતા નથી. દાખલા તરીકેઅર્થ-કામમાં અથાક પ્રવૃત્તિ
--
સાંસારિક-લાક વ્યવહારની અન'ત પ્રવૃત્તિ કરતાં જીવ થાકતા નથી-ખેદ પામતા નથી. દિવસેાના દિવસે, મહિનાના મહિના, વર્ષોના વર્ષો, ભવે ભવા -કામની સિરૢિ અર્થ' રાત દિવસ એકધારી મડ પ્રવૃત્તિ કરતાં છતાં આ અને લેટ પણ થાક લાગતો નથી, ખેદ્ર ઉપજતા નથી, એ આ જીવનની કાર્યક્ષમતાની અદ્ભુત આશ્ચર્યકારક ટના છે ! તે નથી જેતો દિવસ કે નથી જોતા રાત, નથી જોતે ટાઢ કે નથી જોતે તડકે, નથી જોતે ભૂખ કે નથી જોતા તરસ, નથી જેતેા દેશ કે નથી જોતા વિદેશ, નથી જોત ( ૨૧ )નું

Page #17

પ્રભુસેવાની પ્રથમ ભૂમિકા.
૨૧૭
આપત્તિ કે નથી તે વિપત્તિ, તે તો પૂર ઉદર-દરીના ભરણે કાજે, ધનોપાર્જન અર્થે, અથવા વિષય-મૃગતૃષ્ણાના બુઝન કાજે ભોગસાધન અર્થે, ગમે ત્યાં ગમે તે કરવા સદા ખડે પગે તત્પર રહે છે! ગમે તે સંકટ સહેવા, ગમે તે જોખમ વહેરવા, ગમે તેટલી જહેમત ઉઠાવવા તે સદાવ્રત રહે છે !
ભવનગરીમાં જીવ ભિખારી, કરમાં લઈ ઘટ પાત્ર ' વિષયેબુજુલ ભીખ માંગતે, ભમે દિવસ ને રાન.' –માનંદન
ગેન કેન પ્રકારેણુ લક્ષમી સંચય કરવા માટે વ્યવહારકોશલ્ય ધરાવનારા વ્યાપારીઓ કેવાં ખાવાં નખી કેટલા બધાં કાળા-ધોળા કરે છે ! મહા બુદ્ધિના પલ્પ દર્શાવનાર રિસ્ટર-વકીલે–સૅલિસિટર આદિ ખૂબ ઝીવટથી બાહોશીથી કેસ લાવા માટે કેટલે બધે અથાગ પરિશ્રમ ઉઠાવે છે ! પરદુઃખભંજન મેટા ડામરો ' કેસ ' બચાવવા નિદાનચિકિત્સા વગેરે માટે રાતદિવસ કેટલે બધે અતિશાંત થમ ગે છે અન્ય અન્ય વ્યવસાયીઓ-ધંધાર્થીએ પણ પિતાપિતાને સ્વસાયમાં થાક્યા વિના નિરંતર કેરાં માપમાં રહે છે | કીર્તાિ લાલસ કે લોકકલ્યાણવાંછુ બુદ્ધિશાળી લેખકે પાનાનાં પાનાં ને
થેના પ્રથા (Volumes ) ભરવાનું કૌશલ્ય દાખવતાં જ થાકતા જ નથી! જનમનરંજન કરનારા વાચાલ વક્તા વાચસ્પતિઓ રખલિત વાધારાથી વ્યાખ્યા ધરા ધ્રુજાવતાં ખેત પામતાં જ નથી ! અથાક પ્રવૃત્તિનું રહસ્ય કારણ
આવી નેગેની અથાક-અનેક પ્રવૃત્તિનું ર4રપ કારગ શું ? એ એઓ કેમ કરી શકે છે? તેને એક જ ઉત્તર છે કે તેઓને તે તે નિજ નિજ પ્રનિમાં રસ છે, અયિ છે, વૃત્તિ છે; ને તે પ્રવૃત્તિમાં સંગે નરસી (Interest ) પ્રવે છે; સ્વયં અથવા કવચિત્ કિથિતું જરાયં મા ઉતાવ વગ (Impou ) આપના ઘણાહક પ્રશ કારણ થઈ પડે છે. ઐહિક-આ લેક સંબંધી લી, અધિકાર, કાર્તિ, લોકસેવા આદિની સિદ્ધિ અર્થે પ્રત્યે તેઓની તે તે પ્રવૃત્તિ હોય છે, પણ આ લક્ષ્મી આદિની પ્રાપ્તિથી આ જીવનું શું વધે છે? પ્રાયઃ સંસારનું વધવાપણું ને નર દેહનું ધારી જવાપણું જ હોય છે. આ “અમૂલ્ય તત્વવિચાર ”તે ક્ષણભર પણ ઊભાં રહી વિચાર કરવા આ મહાનુભા તરદી લેતા નથી ! આ બધી દોડા-દોડધામ શા માટે? ને કાના માટે ? આ આટલી બધી અથાગ પ્રકૃતિનું તાત્તિવા ફળ-પરિણામ શું ? તેને શ્રાંત-ર ચિત્તે તેઓ કદી વિમર્શ કરતા નથી ?
“ લક્ષમી અને અધિકાર વધતાં શું થયું? તે તે કહે,
શું કુટુંબ કે પરિવારથી વધવાપણું ? એ નથ ઘાહા; વધવાપણું સંસારનું નર દેહને હારી જ, એના વિચાર નહિં અહે છે! એક પળ તમને હવે
–શ્રીમદ રાજચંદ્રજીત શ્રીમોક્ષમાળા

Page #18

૨૧૮ શ્રી જૈન ધર્મ પ્રકાશ
[ અંજાર પરપ્રવૃત્તિમાં અને !
વળી આ બધી તે પરપ્રવૃત્તિ છે; આમાથી અતિરિક એવી પરવસ્તુની પ્રાપ્તિ માટેની, ગ્રહણ માટેની, રક્ષણ માટેની આ બધી દેડધામ છે આમાને કંઈ તેથી વાસ્તવિક આમલાભ થતો હોય એવું પ્રાયે જણાતું નથી, છતાં આ પરભાવપ્રવૃત્તિ માટે આ જીવને કેટલે બધે પ્રેમ! કેટલે બધે રસ ! કેટલી બધી સચિ! કેટલો બધે અને ! પરમ ભાવગી શ્રીમદ્ રાજચંદ્રજીનું અત્યંત માર્મિક અમૃત વચન છે કે—
સમસ્ત વિશ્વ ઘણું કરીને પરકથા તથા પરવૃત્તિમાં વધું નર્યું છે, તેમાં રહી સ્થિરતા કયાંથી પ્રાપ્ત થાય? એવા અમૂલ્ય મનુષ્યપણુને એક સમય પણ પરવૃત્તિઓ જવા દેવા ગ્ય નથી, અને કંઈ પણ તેમ થયા કરે છે, તેનો ઉપાય કંઇ વિશેષે કરી ગષણ યોગ્ય છે.”
-શ્રીમદ્ રાજચંદ્ર, પત્રાંક ૫૫૦ પર પરિણાતિ રાગી પણે, પરરસ રંગે રા રે, પાહક રક્ષકપણે, પરભેગે આસક્ત રે. જગતારક પ્રભુ વિનવું.”
–મુનિવર્ય શ્રી દેવચંદ્રજી અને આવી છે. આ કામ–ભેગબંધકથારૂપ પરમાવપ્રવૃત્તિ છે, તે તે શ્રી. કુંદકુંદાચાર્યજીએ કહ્યું છે તેમ, સર્વને *અનંતવાર શ્રત છે, અનંતવાર પરિચિત છે, અનંતવાર અનુભૂત છે. પણ એક શુદ્ધ આત્મતત્વની પરમાર્થ વાર્તા આ જીવે કદી પણ સાંભળી નથી, પરિચિત કરી નથી, અનુભવી નથી. છતાં આવી અનંત પરભાવપ્રવૃત્તિથી આ જીવ હજુ પણ્ થાક નથી, ખેદ પામે નથી, એ ખરેખર ! મહોદય થયું વાd છે ! આ જ આ મહામઢ જાવાનિંદી જીવન પરભાવપ્રવૃત્તિ પ્રત્યે કેટલો ઉત્કટે રસ છે તે સૂચવે છે ! તેથી જ તે પરપ્રવૃત્તિમાં અશ્રાંતપણે પ્રવર્તતાં ખેદ પામવિાને બદલે અખેદ ધારી રહ્યો છે ! આ પ્રવૃત્તિમાં ખેદ ! !
પણું પ્રભુભક્તિ આદિ આત્માથે પ્રવૃત્તિ કે જે જીવ! ખરેખર પરમાર્થ મત્ સાચા સ્વાથની પ્રવૃત્તિ છે, તે પરત્વે આ જીવની કરી સ્થિતિ છે કે પરિવુતિ છે ? કેવી દષ્ટિ છે ? તેના પ્રત્યે તે જાણે તેને ચિ જ નથી, એ જ નથી, વૃત્તિ જ નથી, અથવા છે તે ઉપરછલી, ઉપલક કે દેખાવ પૂરતી ! ગુ-બે ક્ષણ, ઘડી-બે ઘડી આ પ્રવૃત્તિ કરતાં તે બા પડે થાકી જાય છે ! આમાર્યબાધક એવી સાંસારિક પરપ્રવૃત્તિ કે જે ક્ષણિક તુછ કપિત લાભદાયી અને પરિણામે હાનિકારી છે, તે માટે જીવ ગમે તેટલી પ્રવૃત્તિ કરતાં થાકત નથી, અને આત્માર્થસાધક એવી શાશ્વત પરમ આત્મલા આપ નારી જે આ સ્વભાવરૂપ સત્ પ્રસ્ત છે, તે માટે થોડી પણ પ્રવૃત્તિ કરતાં આ છ ને થાક લાગે છે ! નાટક-સિનેમાદિ અમાસા ઉગરા કરીને પણ જે રોગીની જેમ એકીટસ
" सुदपरिचिदाणु भूदा सधस्स वि कामभोगबंधकहा । पयत्तस्सुवलभो वरि ण सुलहो विहत्तस्स ॥" જુઓ શ્રી સમયસાર ગા. ૪ અને તેની શ્રી અમૃતચંદ્રાચાર્યજીકૃત ટીકા,

Page #19

અંક ૯ . ]. પ્રભુસેવાની પ્રથમ ભૂમિકા.
૨૧૬ પૂર્ણ રસથી કલાકના કલાકે જોતાં થાકતો નથી તે બિચારો એક-બે ઘડી ભક્તિા-સ્વખાય આદિ પ્રવૃત્તિ કરતાં ચળવિચળ પરિગુણી થઇ થાકી જાય છે. ખરેખર ! આ જીવની વિચિત્ર વિવેકશક્તિની (!) બલિહારી છે ! હરિનું ચંદન ઘસતાં તારું, શ્રમથી શરીર બગડે!
ભાવે ભાંગ જે રગડે. એકાદશી છવને નગર, અનિ ક તને લાગે, ભાંડ ભયા જેવા સારુ, સારી વાત જ જાગે, પ્રભુ તને પ્રસન્ન તે કેમ થાય? હારા દિલનું કપટ નવ જાય.”
–શ્રી નરસિંહ મહેતા આત્મપ્રવૃત્તિમાં અનંતગણે અખેદ જોઈએ–
ખરી રીતે તે આત્માર્થબાધક પર ભાજપ્રવૃત્તિ પર આ જીવને જેટલો આદર, રસ, રુચિ, ઉતસાહ છે, તે કરતાં અનંતગણું વિશિષ્ટ પરમ આદર, પરમ રસ, પ મ રૂગિ, પરમ ઉસાહ આ પ્રભુભકિત આદિ આમાર્થ સાધક પરમાર્થ પ્રવૃત્તિ પ્રત્યે હોવા જોઈએ, અનંત અનંત પ્રવૃત્તિ કરતાં પણ ખેદ ન થવો જોઈએ. આમ રાતદિવસ સૂતાં, બેસતાં, ઉઠતાં, જાગતાં પ્રભુ સેવાભકિત કરતાં, સ્મરણ કરતાં, સ્તવન કરતાં, ભજન કરતાં, ભાવન કરતાં, ધ્યાન કરતાં જય જયારે બે જ થાક-કદાચ ત થાક, મન વાંદ, વય છે, પણ ભાવે તે ન થાકે, ભારે જ તેને આ ભેદ ભાવ પ્રગટયા જાણો, અને ત્યારે જ તેને આ પ્રભુને પ્રથમ ભૂમિકા પ્રાપ્ત થઈ બગલી,
“નિશદિન જૂનાં ગાતાં, હુઇડાથી ન રહે દૂર રે, જબ ઉપગાર સંભારીએ, તવ ઉપજે આનંદ પૂર રે,
જગતગુરુ જગતો સુખદ રે...મુનિસુવત. ” “ તુમ ગુણ ગંગાજલે, હું ઝીલી નિર્મળ થાઉં રે; અવર એ છે આદ, નિશદિન તારા ગુણ ગાઉં રે. ગિઆ રે ગુણ તમતણા.
- શ્રી યશોવિજયજી આ અખેદભાવ જેને ઉપજ હેય છે, તેને રોગ પ્રભુગુણના રંગથી રંગાઈ જાય છે, મન-વચન-કાયાને વેગ ગુગનિધાન પ્રભુના ગુગુને આધીન બને છે, ભાવ પ્રસુગમાં રમણ કરે છે, ઉપશમૂર્તિ પ્રભુ દર્શનથી ગાઢ પ્રીતિ ઉપજે છે ને આંખ માં થતી નથી.
રાગ તે પ્રભુ ગુણ રંગમેં, વેગ ગુણી આધીન,
ભાવ રમણ પ્રભુગુણે, પ્રભુ દીઠે રતિ પીન.” “ મનમાહન તુમ નમુખ નિરખત, આંખ ન તૃપતી અમચી, મેહુતિમિર રતિ હર્ષ ચંદ્ર છવિ, મૂરત એ ઉપશમચી..
વારિ પ્રભુ તુમ મુખની. »
–શ્રી દેવચંદન
---
-
--

Page #20

chanlife in disninv
11
ל
19
પKUF FTUEURE RUPE FREE FU FU F
3] 4973706
ધાર્મિક ટ્રસ્ટોની તપાસ—સમિતિ
નર્મદા ટ્રસ્ટાના ઉદ્દેશે, વસ્યા અને વહીવટ સબંધી તપાસ કરીને રિપાટ’ કરવા માટે ન્યાયમૂર્તિ શ્રી ટેંડુલકરના પ્રમુખપણા નીચે શ્રી શાંતિલાલ શાહ, શ્રો ચીમનલાલ ચકુભાઈ શાહ, મુંબઈ સરકારના એડવોકેટ જનરલ શ્રી દ્વારપુરે, શ્રી ભોગીલાલ લાલા, શ્રી ઝુલ૪ાટિ, અને શ્રી એન. એય. પડયની એક સમિતિ નીમવામાં આવેલ છે. આ સમિતિના કાર્ય પ્રદેશ સંબંધી તા. ૧૦-૪-૪૮ ના સંમિતિના પ્રમુખ શ્રી તેંડુલકરે પત્રકાર પરિષદ ય।જી હતી. આ સમિતિ તરફથી પ્રશ્નાવલી કાઢી જુદી જુદી સયાએ પર મેકલવામાં આવી હતી,
પ્રશ્નકાર કમિટિના પ્રમુખ ટેન્ડુલકર
પ્ર. 2. આપ શેઠ આણુ દ કલ્યાણુજીની પેઢીના મુખ્ય ટ્રસ્ટી છે !
આ સમિતિએ પેતાનું કા' શરૂ કરી દીધું છે. શ્રી જૈન વે. કાર'સના પ્રતિનિધીઓ શ્રીયુત મેાતીચંદ ગિરધરલાલ કાપડિયા, જાણીતા સેલિસિટર શ્રી મે।હનલાલ ભગવાનદાસ ઝવેરી, શ્રી જૈન વે. ક્રાન્ફરસના સેક્રેટરી શ્રી દામજી જેઠાભાઇ, જે. પી. શ્રી મુળ' જૈન યુવક સંધના મુખ્ય કાર્યકર શ્રી પરમાનંદ કુંવરજી કાપડિયા તથા શેઠ આણુદજી કલ્યાણજીની પેઢીના પ્રમુખ શ્રી કસ્તુરભાઇ લાલભાઇ શેઠની તેમજ બીજી કેટલીક સસ્થાની જુબાનીએ લેવામાં આવી છે. શેઠશ્રી કરતુરભાઈની જુબાની તા. ૨૨-૫-૪૮ ના રાજ લેવામાં આવી હતી, જેના સારાંશ અત્રે પ્રસિદ્ધ કરવામાં આવે છે.
ક. લા. હા.
પ્ર. ટે. તમારા ભધારણ પરથી અમને માલૂમ પડે છે કે જુદા જુદા સ્થળના સંધી પ્રતિનિધિÀા ચૂટે છે, અને આ પ્રતિનિધિએ મેનેજીંગ કંમટીની ગુણી કરે છે.
הכתב
.
ક. હવા પદ્ધતિ એવી છે કે જુદા જુદા સ્થળના સધા પોતાના પ્રતિનિષિએ ચૂંટે છે, જેઓ જરૂર મુજ્બ વરસમાં એક ક વાર મળે છે. મેનેજીંગ ટ્રસ્ટીએાનું મંડળ અમદા• વાદનું જ હાય છે અને જ્યારે તેમાંથી કાઈ ની જગ્યા ખાલી પડે છે ત્યારે ટ્રસ્ટીએ! પેાતાની
અંદરથી જ ખાલી પડેલી જગ્યાની પુરવણી કરે છે અને જુદા જુદા સ્થળોએથી ચુંટાયેલા ૧૦૮ પ્રતિનિધિમ્મેની તે સંબંધમાં અનુમતિ મેળવવામાં આવે છે.
પ્ર. 2. સમાં ક્રાને કાના સમાવેશ થાય છે ?
ક. લા. જેના જે રીતે સ શબ્દો ગામજે છે તે રીતે સવ સાધુ, સાધ્વી, શ્રાવક અને શ્રાવિકા એ ચાર વર્ગના સમાવેશ થાય છે પશુ સાધારણ રીતે અમુક સ્થળે રહેતા જૈને એટલે સધ એમ સમજવામાં આવે છે.
પાસે
( ૨૨૦ )
× 2 : આણંદજી કલ્યાણુજીની પેઢી આજે કેટલી મૂડી કશે ?

Page #21

મગ ૯ મા ]
૪. લા. : લગભગ સાઠ લાખ રૂપીઆ. પ્ર. 2. : ધાધિ નિમિત્ત સિવાય આ નાામાંથી કાઇ સામાજિક હેતુ માટે કરી પશુ રકમ વાપરવામાં આવે છે ખરી !
ધાર્મિક ટ્રસ્ટોની તપાસ-સમિતિ.
ક. લા. : ના.
પ્ર. 2. : આ પેઢી તેમજ સંસ્થા તરફથી મળેલા જવા મને માલૂમ પડે છે કે દેવદ્રવ્ય ઉપયોગ માટે વાપરી ન શકાય મની આજ્ઞા છે.
*, ભા. : ાજી, એમ જ છે.
પ્ર. 2. • આવા શાસ્ત્રીય ઉલ્લેખ પાં એ તે મને કહી શકશે ? કઇ આગમામાં આવે! ઉલ્લેખ છે ખરા ?
ક. લા. : આવી ખાળતમાં હું પત્તુ શ્રાવક્ર છું, પશુ આ બાબતમાં જે સાધુએ પ્રમાણભૂત ગણાય છે અને દેવદ્રવ્યના ઉપયોગ સબંધે શાય ઉલ્લેખા રજૂ કરી શકે એમ છે એવા સાધુઓ પાસેથી આને લગતાં પ્રમાણે છુ મેળવી આપી શકીશ.
અન્ય જેન
ઉપરથી સામાજિક
પ્ર. રે. ઃ આણુજી કલ્યાણુજીની પેઢીનાં નાણાં ખાનગી પેઢીઓમાં રાકવામાં આવે છે !
એવી જૈન ક. લા. : છેલ્લા પચાસ સાઠ વર્ષથી પ્રાઇ પણ ખાનગી પેઢીમાં રાકવામાં આવ્યા નથી.
પ્ર. 2. : ખીજી જૈન ચેરીટીએ સુ ધમાં આગ ડ્રાય એમ કમનસીએ માલૂમ પાતું નથી.
૧
સાંબળાને આપ ારવાઇ નહિં નએ એ બાબતની મને ખાત્રી છે.
×, 2. : આપ આવા પ્રમાણ મેળવી આપી શકશે તે હું બહુ રાજી થશ. મને આવા પ્રમાણેની ખાસ અપેક્ષા છે, કારણુ કે *નાનાં ભામિક ખાતાનાં નાણાં સામાજિક માર્ગોમાં વાપરી ૫ જ શકાય એમ માનવાને
પ્ર. 2 : દેવદ્રવ્યના સામાજિક કાર્યો માટે લેશમાત્ર ઉપયોગ ન થ× શકે એમ સામ કહેવા માગે છે એમ ઝુ' સમજું છું. જ. લા. : બરાબર એમ જ.
ક. લા. : મને લાગે છે કે આપને મળેલી માહિતી માર્ટ ટ્રા પૂરતી ખરાબર નથી. તેઓ માં । સ્થાવર મિલ્કતમાં અથવા તે વ્યાજ મળે તેવા સરકારી કાગળીયામાં પણુ નાણાં ક્રે છે. ખાનગી પેઢીમાં પૈસા રતા ડ્રાય એવા કેટલાં ટ્રસ્ટે છે તેની મને ખબર
નથી.
પ્ર. 2 : કેટલીક જૈન ચેરીટીના વ્યવસ્થાપકા તરફથી મળેલા જવાબે આપના અભિપ્રાય સાથે મળતા થતા નથી. બી પેઢી, ગેએ કબૂલ કર્યું છે કે તેક્ષેત્રે પેતાની ર,સ્તકનાં નાણાં ખાનગી પેટીઓમાં ાયેલાં અને તેના બચાવમાં તથા જજુવે કે-તેમને
કશું જ કારણ નથી. આવી અમારી પાર્ક
જીણાની ભાવી છે. દેવદ્રવ્યના માન્યાજના આકારમાં તેવા રાકાણુને સારા
ઉપયોગ પાજખી છે કે નિએ બાળતમાં અમારે છેવટના નિર્ણય પર આવવું જોઇએ. જ્યા સબંધમાં નિષ્ણુય લેતાં અમારે પૂરી આંભાળ લેવી જ રહી.
બદલા મળે છે, જે ટ્રસ્ટના ખરચાને પહેાંચી વળવા માટે જરૂરના ડેાય છે અને ખાનગી પેઢીમાં આવી રીતે નાણાં રાકવાનું લેખમ બહુ થાડુ હાય છે અને તે સામે જે બદલે મળે છે એ જોતાં એટલું જોખમ ખેડવુ એ
ક. લા. : સમાજના અમુક વર્ગનાં વિચારા

Page #22

૨૨૨
શ્રી જૈન ધર્મ પ્રકાશ,
[ માવામ
સાના ચાંદીને લગતુ છે. આ પ્રકારનુ નાણુા.
તેમને ગાગ્ય લાગે છે. જો આપ કડ્ડા તેમા જાની ચાલુ રીતરસમ ન હોયનું રાકાણુ આપને ગેમ લાગે છે ?
તા તે સાંભળીને મને આનદ થાય છે.
ક. લા. : હું નમ્રપણે રજૂ કરું છું કે જૈન ચેરીટીએની કુલ રકમ કેટલી છે અને ખાનગી પેઢીએમાં એમના કેટલા ભાગ શકવામાં આવે છે તેની આપ સરખામણી કરા તો મને ખાત્રી છે કે મારું કહેવું ાપને બરાબર સાચું માલૂમ પડશે.
પ્ર. 2. : આપને એક દાખલા આપું, મુંબઇમાં શ્રી વીર જૈન કાઠિયાવાડ પાઠશાળા નામની એક સસ્થા છે તેની રૂ।. ૭૦૦૦૦ *|| મૂડીમાંથી રૂ।. ૭૦૦૦ જેટલી માટી રકમ ખાનગી પેઢીમાં રાકવામાં આવેલ છે.
ક. લા.: મને લાગે છે કે આ સબંધમાં યોગ્ય નિષ્ણુ'ય ઉપર આવવા માટે આપે ચેરીટીઓની કુલ રકમ કેટલી થાય આપે નક્કી કરવું જોઇએ અને આમાંના કેટલા ટકા ખાનગી પેઢીમાં કાયલા છે તેવા તારવણી કરવી જોશે.
જે
છે તે
પ્ર. રે. : સાપની વાત બરાબર છે. અમે આને લગતી હકીકતા સરકારી દફતરમાંથી એકઠી કરવાતા પ્રયત્ન કરી રહ્યા છીએ અને તે ઉપરથી સત્ય શુ છે તે માલૂમ પડશે. પશુ ખાનગી પેઢીમાં પૈસારે।કવા એ ઇચ્છવાયોગ્ય પદ્ધતિ નથી. એમ તે આપ માના હૈયો!
ક. લા. : હા, મને લાગે છે કે આવું વાયાગ્ય છે. સભવ છે કે શ્રીજી
રાકાણુ
કમીટી માફક તમારી કમીટી એમ સૂચવે કે ટ્રસ્ટના કુંડા સરકારી કાગળીયામાં જ રોકવા જોઈએ. પહેલા વિશ્વવિદ્ધ દરમિયાન આપણે બધા જાણીએ છીએ તે રીતે સાડા ત્રણ ટકાની સે। રૂપીઆની લેનના ભાવ ૪૭ ટકા ઉતરી ગયો તે; તે પણ ના ભાવમાં વેચાણી હતી. ગવનમે ટ સીકયુરીટીમાં જે લાખાની સખ્યામાં આવું નાણું રાકાયેલુ હતુ તેને કેટલી ગેટ આવી શે તે આપ સહજ કલ્પી શકશો. બધું નાણું એક જ ઠેકાણે રાકવું એ ડહાપુણ્યું નથી. આ રીતે સરકારી કાગળીઆની ગમે તેટલી સદ્ધર સ્થિતિ કેય તે પશુ તેમાં બધું નાણું રેકવું એ ડહાપણુભ નથી. જ'ની અને ફ઼્રાંસમાં શુ બન્યુ ગે પણ આપણે કાણીએ છીએ. તેથી ફટકડ અમુક ભાગ સા· ગાંદીમાં શેકવામાં આવે સાના દિીમાં કાણું કરીએ છીએ તે કામ ગે ડાણભર્યું છે ોમાં અમે જે કાંઇ સટ્ટાના હેતુથી કરતા નથી. અંગે કરેલી સાના ચાંદીની ખરીદી મેટ ભાગ કા મોટી કીમત આપીને ખરીદાયે। નથી. જ્યારે ચાંદીના ભાવ ૪૦ થી ૫૦ ની વ્યાસપાસનો હતો અને સે।નું ૨૫ થી ૩૦ ની આસપાસનું હતુ. ત્યારે જ આવી ખરીદી કરવામાં આવી હતી.
ક. લા. : એ ચેાક્કસ અનિચ્છનીય તેથી જો ટ્રસ્ટીએ પેાતાની હસ્તકના નાણાં પતિ છે. રોનાં ગાંદમાં જાય હું તે
કાં
પ્ર. 2. : હું એક બીજા પ્રકારના ા તેમને કાષ્ઠ પણ પ્રકારનો દેવ દેવે માગ્ય કાણુના વિચાર કરીએ કે જે માત્ર જૈન ચેનથી એમ મને લાગે છે, તેમણે ભાર કર્યું રીટીએમાં જ જોવામાં આવે છે. આ રોકાણુ છે એમ મારે કહેવું જોઇએ,
r

Page #23

ગક ૯ મે J, ધાર્મિક ટ્રસ્ટી તપાસસમિતિ.
२२३ પ્ર. , : મને એકેટ જનરલે જ છે ૯૦૦ ના વારસે છે. એને સમારકામ -ળ્યું હતું કે પંદર દિવસ પહેલાં તેમની સમક્ષ પાછળ અમે આજ સુધીમાં બહુ નાણું થયું રજૂ કરવામાં આવેલી એક એજના ( sch- નથી પણું હવે એવે વખત આવ્યો છે કે ene )માં આજના ભાવે સોનું ખરીદવાની તેના દ્વાર પાછલ અમારે એક મોટી કમ માગણી કરવામાં આવી હતી. જયારે ખર જોઈએ. હમણાં જ મુંબઇથી અમે ચાંદીના ભાવ બ૬ નીચા તા ત્યારે આવા કેટલાક નણીતા શિપશ મંત્રી તે ત્યાં લઈ રોકાણ કરવામાં રાવતા ૬ના જ નથી. ધા ના અને પ્રસ્તુત જ રને બાવીસ આજના ઊંચા ભામાં પણ તેઓ આવા લાખ રૂપીઆ ખર્ચ આવશે એવો તેમણે રોકાણ કરવા માગે છે. એક "[! બાબતું એ રપમી કઢી અગે તો, આ છે એની
ક, લા. : એ હું કબુલ કરું છું, "દા કરી શકાય. અમારી પાસે એક૫. ટે. : નો પન ટ્ર માંથી
માં // જ આ {/ સગવડ ઉધારવી જોઇએ અને
દર બે યુવા હેતુ માટે બે અમે અમુક કા વ્યાજની રીતે પણ કાંઈક બે ઉન્ન થવું
અલગ કાઢી હેય ને એ ઉપરથી એમ કહી જોઈએ એ જરૂરી નથી.
નડિ શકાય આ પડી કેવળ નકામો પડી ક. લા. : નાગુમાંથી બીજ ઉન્ન થવું રહી છે. આનાં મંદિરો પૂરતું છું એમ કહેજોઈએ એ બરાબર છે, પણ એથી વધારે વારે વાર છું કે શિપના વિશ્વમાં દુષિામાં અગત્યની આન ને બડીની સીમલામતિને તેને કોઈ નેટ નથી અને તેથી જ અમારાથી લગની છે. નીનું મરૂખું ''17 ક માને છે તે બને તે રીતે આ નાને મેળવી રાખે પશું આપણી મૂડ મા ને લાગે કે પ1 થઈ પડે છે. ૯૦ ૦ વર્ષ આપ પાસે જવું નઈએ.
પહલાં જે પથર વાપરવામાં આવ્યો અને . 2. : મરી હેતુ શું છે? તે માંથી એ જ પર અમારે વાપરો રહ્યો અને જે કાંઇ પેદા ન થાય તે અમારી પાસે આટલી રીતની કોતરણી કરવામાં અતિ કરી એ જ મૂડી છે એટલા સંતે ખાતર છે, આપણે રીત•ી કતરણી આજે જયાં જયાં જરૂર છે મૂડી ભેગી કરી એમ ?
ત્યાં નવી કરવાની રહી અને મળનો ઉઠાવ ક. લા. ? અમારી પાસેના નાણુની આહુ" જળવાઈ રહે એ અમારે જોવું રહ્યું. અમને કઈ રીતે જરૂરી આત છે ને હું આપને એ દિવસે માં ની આને એક આન કે અરબા સમજાવું. કોઈ પણ ગેસ હેતુ માટે બાળુએ આનામાં કડીઓ મળને ને, આજે તે કરતાં રાખી મેળાં નાણાં કામ પર જ છે “ી કે બીન મા કામ કરીને આપવા એમ આ પને લાગતું હશે, પણ એ બરોબર છે છે. સુતાર સંબધ પણ એ જ સ્થિતિ નથી, આપને એક દાખલો આપું. આબૂ પવન પ્રવર્તે છે. આ બધી હકીકતે ધ્યાનમાં લેતાં પર અમારી અમૂક મંદિર છે. મંદિર જૈન મંદિર નાગુ નકામાં પડી રહે છે ૧૪૧ ની સાલમાં બંધાયાં છે અને મારો ગોમ કહેવું ગોગ્ય નથી.

Page #24

૨૨૪
શ્રી જૈન ધર્મ પ્રકાશ
[ અષાઢ
પ્ર, ટે. ; જીર્ણોદ્ધાર માટે જુદા કરવામાં : ક. લા. : હું એ દષ્ટિબિન્દુ બરાબર આવેલા મંદિરનાં નાણુ તે હેતુ માટે વપરાય સમજી શકું છું, પણ નમ્રભાવે રજૂ કરું છું છે ખરા કે ?
કે જ્યાં સુધી કમિટી એક યા બે મંદિરોની ક, લા. : હાજી. હું એક નહિ પણ મુલાકાત નહિં લે ત્યાં સુધી જૈન મંદિરોની સેકડે દેરાસરના દાખલા ટાંકી શકું છું કે જરૂરિયાત કેટલી છે તેને કમિટીને પૂરો જેમણે પોતાનાં નાણાંને જીર્ણોદ્ધારના કાર્યમાં ખ્યાલ આવી શકશે નહિ. ઉપયોગ કર્યો છે.
પ્ર. 2: જૈન મંદિરની સુરક્ષાને લગતી શ્રીકસ્તુરાઈએ પિતાની જુબાની આપતાં ભાજબી જરૂરિયાતોને પહેચી વળવા બાદ હિંદુસ્તાનમાં રળે સ્થળે કેવા જેન મંદિરો છે જેમાં મંદિરે પારો વધારાનું નાણું રહે છે અને શિરપુ, સૌંદર્ય અને કારીગરીની દષ્ટિએ નહિ એ પ્રશ્ન સાથે અમારે સીધી નિસબત છે. તેનું કેટલું મહત્ત્વ છે તે સમજાવ્યું અને . લા. હું આગળ વધીને કહું છું કે આબૂ અને રાણકપુરના જૈન મંદિરોની મુલા- જૈન મંદિરોના જરૂરી સમારકામ માટે પણ કાત આપવા માટે કમિટીના સભ્યોને આગ્રહ- અમારી પાસે પૂરતા પૈસા નથી. પૂર્વક વિનંતિ કરતાં જણાવ્યું કે-કમિટી પ્ર. 2. જે સમાજમાં સમાન હેતુ ધરાજે જૈન મંદિરની વિશિષ્ટતા ધ્યાનમાં લેશે
વતી ઘણુ ચેરીટી હોવી જોઈએ. એ બધી અને તેના ચાલુ સમારકામ માટે કેટલા વિપુલ 3
13 ચેરીટીઓ એકમેક સાથે મળીને પિતાને વહીદ્રવ્યની જરૂર છે તેને કમિટી બરોબર ખ્યાલ
વટ ચલાવે એમ આપ છો ખરા કે નહિ? કરશે તે કમિટીએ જૈન મંદિરોને આવા કઈ
ઈિ દાખલા તરીકે અમદાવાદની શિક્ષણ સંસ્થાઓ પણ કાયદાઓથી મુક્ત રાખવા જોઈએ એવા
. ઘણી જૈન સંસ્થાઓ પોતાની રીતે વિચાર પાનાં રાનમાં કશું પણ વિશે કળણીને પ્રસાર કરવા માટે જુદી જુદી કહેવાની તક રૂર નહિ રહે.
રીતે કામ કરે છે. ને " પરર મા', કાર પ્ર. ટે. ? આપને એવો લાય રાખવાની સાધીને કામ કરે એ વિચાર આપને મત જરૂર નથી. જરૂરિયાત વિના જૈન મંદિરો છે કે નહિ? વિશે અમે કશે પણ કાયદા કરવા માંગતા ક. લા. ચેકસ સિકતે નક્કી કરીને નથી. કોઈ પણ સંજોગોમાં માંદની જરૂરિ- સર્વસામાન્ય કાર્યપદ્ધતિ નક્કી કરવામાં આવે વાતે વાગુ પુરાયેલી રહે એમ ઇચ્છતા નથી. એ હું જરૂર છું, પણ આ બધી મંદિરનાં નાણાં વ્યાજબી કામ માટે વાપરવા સંસ્થાઓ સાથે મળીને કામ કરે તે હું ન જોઈએ એવું પણ અમે સૂચવવા માંગતાં ચોક્કસપણે વિરુદ્ધ છું. નથી. કમિટી સામે એક જ મુદ્દો છે અને તે
પ્ર. . : આપ શું કહેવા માંગે છેતે એ છે કે–સંદિરની બધી જરૂરિયાતોને પહોંચી વળવા બાદ જે કશું પણ વધારાનું નાનું છે એ શકતો નથી. રહે તે ગે નાણાંનો ઉપયોગ સામાજિક ક. લા. : મારું કહેવું એમ છે કે પતિકાર્યો માટે કરવો જોઈએ કે નહિ? પોતાની સંસ્થાના વહીવટ ચલાવવા માટે બધા

Page #25

અંક ૯ મે ]
ધાર્મિક ટ્રસ્ટો તપાસસમિતિ.
૨૨૫
સંસ્થાના કાર્યવાહક એક સંમેલનના આકારમાં પ્ર, 2, આ દેવદ્રવ્યનો ઉપગ કેળવણી એકત્ર થાય અને ચોક્કસ સિદ્ધાંત તારવી કાઢે અને એની અન્ય સામાજિક પ્રવૃત્તિ પાછળ તે તે હું જરૂર પસંદ કરું. પણ બધી સંસ્થા કરવાની હીલચાલ જેમાં કેટલી પેઢી દરએને એકમાં સમાવેશ કરવામાં આવે એવું મિયાન ચાલી રહી છે ખરી? જે સૂચવવામાં આવતું હેય તો હું તેની ક. લા. એવી કોઈ એકની હિલચાલ તદ્દન વિરુદ્ધ છું.
ચાલી નથી. મારે એમ કહેવાનું છે કે પાંચ પ્ર. 2. : બધી સંસ્થાઓનો એકમાં મમા. કાર માણસે જે આ વિચારના હોય તો તેની વેશ કરવામાં આવે એમ હું કહેવા મામલે વિરુદ્ધ માં પચાસે નર પાસે મળી આવશે. નથી. એટલા માટે તે મેં સહકાર શબ્દ આ બાબત ઉપર તમે કહે તે શરત કરવા વાપર્યો હતો.
ક. લા. હાજી એ તે ઘણું ઇચ્છવા છે. પ્ર. ટે. આજે તે માસ સ્થિતિચુસ્ત
પ્ર. ટે. દેવદ્રવ્ય સંબંધમાં મારે પૂછવાનું છે અને પુત્રવધૂનવા જમાનાની હાઈ કે છે. છે કે તેના ઉણગ ધાર્મિક શિક્ષણું આપવા ક. લા. એ ઠીક છે. પુત્રવધૂને જે કરવું પાછળ જે કરવામાં આવે તો તેથી પનું હેય તે લે કરે. તેને કાઈ અટકાવશે નહી. તમારી કામે નાખુશ થશે
પણ જે મારા પિતા એક્કસ હેતુને માટે ક, લા. ? બહુ જ.
અમુક રકમ મને આપી ગયા હોય તે મારી પ્ર. 2. : દેવદ્રથને એ વ્યાજબી ઉપણ
પત્ની કે પુત્રવધુને ફાવે તેમ તે રકમનો ન ગણાય ?
ઉપગ કરવાની હું રજા આપી નહિ
શકું. તે ના જમાના ની છે અથવા જે પિત્ત ક. લા. : બીક નરિ, આ પ્રશ
" માર કામ કરી રવ છે મ ન માને વાગે ળ ન ભી સુધી રે ધન
છે એટલાં બાર ન નીગાના ને અન્ય ભાગે ભીનું કરન બહુ જુદુ છે, તે 'મ' ના પણ કરવા નહિ દઉં. કોઈ પણ કાર્યો ધવેશે ત્ય અને 'િ થી પહેલાં આવે છે.
કરવા માટે કાઈ બીજાની, મીકત ઝુંટવી લેતા અને તે શાનથી તદ્દા જુદા જ છે, ના•| " ન જોઇએ. પણ તેણે પોતે જ તે માટે જરૂરી પછી આવે છે અને ત્યાર પછી સાધુ-સાની દ્રય પદા કરવું જોઈએ. અને શ્રાવક-શ્રાવિકાનું ખાતું આવે છે. ચૈત્ય અને મૃતિ માટે નિર્માણ થોલાં નાણું જ્ઞાન
ગેરીટીકમીશ્નરની નિમણુંક જરૂરી છે કે પાછળ ખર્ચી શકાતા નથી અને જ્ઞાન એ નહિ તે પ્રશ્નને જવાબ આપતાં શ્રી. કgઆજની કુલ કે કોલેજમાં જે શિક્ષગુ આપ ભાઈએ જણાવ્યું કે -માવા ટ્રસ્ટમાં સરવામાં આવે છે તે નથી.
કારની ૪ મેટા પાયા ઉપરની દખલગીરીની
હું ગેપ વિરુદ્ધ છું. અમુક સ્વાર્થી પ્ર. 2. નાન એટલે ધાર્મિક સાહિત્યનું
માગુસે ટ્રસ્ટને પિતાના સ્વાર્થની ખાતર કુરશિક્ષગુ એમ તમે કહેવા માંગે છે ને?
પણ ન કરે એટલા પૂરની લગીરી આવક. લા. હાજી.
કારવાને હું તૈયાર છું. મદ્રાસની સુરકારે કન

Page #26

૨૨૬
ન ધ
મકાન
ર નીમેલ છે. બીજું પણ કેટલુંક કર્યું છે, પ્ર. કે. : તેમની સાથે એ જ રીતે તેથી મુંબઈ સરકારે પણ એ જ ધોરણે ચાલવું વર્તાવ કરવામાં આવે એમ તમો ઇચ્છો છો.? જોઈએ એ મારી દષ્ટિએ બેટી રીત છે. એક ક. લા. : જ્યાં સુધી ધર્મને લાગેવળગે બીજી પણ સૂચના તમારી કમીટી સમક્ષ હું છે ત્યાં સુધી એ પ્રમાણે જ થવું જોઈએ. રજૂ કરવા માગું છું અને તે એ છે કે- અલબત્ત અને કોઈ સ્વતંત્ર પ્રતિનિધિત્વની અમને જેનોને હિંદુઓથી તદ્દન અલગ રાખવા માંગણી કરી નથી, જોઈએ, કારણ કે અમારા સિદ્ધાંતો અને હેતુઓ
પ્ર. 2. : ધર્મની વાત બાજુએ રાખીએ હિંદુઓથી તદ્દન જુદા છે. દેશ વધારે વિશાળ
તે પણ ચેરીટી વિષે શું જે હિંદુ હિતે લક્ષમાં લઈને જેનેના અલગ પ્રતિનિધિ
ચેરીટીઓના લાકથી મુકત રાખવામાં આવે ત્વ અને બેઠકે અંગે અમે હીલચાલ કરી નથી
એમ આપ ઇચ્છો છે. ? એ કમનસીબીની વાત છે. તેથી જ આજે અમારા ઉપર જયાં ત્યાં હુમલા થઈ રહ્યા છે.
ક. લા. હિ સાહેબ, જાહેર ગોરીટી જયારે પણ કોઈ આવે છે ત્યારે અમને હિંદઓ પુરતા તેમને બી એક ગણે મને વાંધો સાથે ભેળવી દેવામાં આવે છે. અમારો ધમ, નથી, પણ જો એમ હોય તો પારસી અને અમારા આચાર, અમારા વિચાર હિંદુઓના મુસ્લીમ ચેરીટીઓને આપ અલગ કેમ રાખો રીતરિવાજથી તદ્દન વિરુદ્ધ છે. હું એમ નથી છો હું સમજી શકતા નથી. કહેવા માગતો કે સામાજિક દષ્ટિએ અમારે પ્ર. 2. હિંદુઓ અને પારસીઓ અથવા
અને હિંદુ વચ્ચે ભેદ છે, સિવાય કે કેટલાક મુસલમાનો વચ્ચે જેટલો તફાવત છે તેટલે હિંદુઓ માંસાહારી હેય છે; જ્યારે જેનો તફાવત હિંદુઓ અને જેને વચ્ચે છે એમ બીલકુલ માંસાહારી હેતા નથી. પણ એ સિવાય આપ ધારો છો.? ધાર્મિક રીતરિવાજ પૂરતા હિંદુ અને જૈન ક. લા. : એટલો બધો નહિ જ એમ ધર્મ તદ્દન અલગ છે. ભલે તમેએ આજે છતાં પણ અને હિંદુઓ વચ્ચે ઘણે બીજી ચેરીટીઓને બાજુએ રાખી છે, પારસી મે તફાવત છે. પંચાયતોને અને તેના દ્રસ્ટોને તમે એ બાકાત
. . તે પછી જેના હિંદૂ ચેરીરાખ્યા છે, કારણ કે એ લેકે બહુ માથાભારી
ટીઓને લાભ મળે ન જોઈએ એમ આપ છે અને લાગવગ ધરાવે છે અને સરકાર તેને
ઈ છે ? અાવા માંગતી નથી. જયારે જયારે કાંઈ પણ કામ કરવાને હેય છે ત્યારે અમને હિંદઓ ક. લા. ? આપ શુ કા માંગે છે એ સાથે ભેળવી દેવામાં આવે છે તે અમે જે હું સમજી શકતો નથી. ભારે અન્યાયકર્તા છે.
પ્ર. . : કેપીટી. દરેક બેઠક દરમિયાન
હું એમ માનીને ચાલતો હતો કે જેમાં હિંદુછે. 2, આપ કહેવા માગે છે કે જેનો
સમાજને એક અંગભૂત વિભાગ છે. તેથી હિંદુએથી એક અલગ કરે છે?
આપે હમણાં જે કહ્યું તેથી મને ભારે વિસ્મર ક. લા. : લગભગ એમ જ, થયું છે. જેને હિંદુ કમનો અંગત વિભાગ

Page #27

અંક ૯ મા ! ધાર્મિક કા• તપાસસમિતિ
૨૨૭ નથી એવો તેનો દાવો છે એમ આપનું શિક ચેરીટીએ અણુ વહીવટ એટલે
સારી રીતે ચાલે છે કે સરકારના કાઈ પણ ક. લા. : સામાજિક રીતરિવાજ પૂરત નિમ્ નમુની તેમને જરૂર નથી એમ આપ જેને હિંદુઓને અંગભૂત વિભાગ છે. પગ કહેવા માંગે છે ને ? ધાર્મિક દ્રો અને ચેરીટીઓને લાગેવળગે છે ક. લા. આ જવાબ મેં આમળ અd. માં રાની હુ ભારપૂર્વક કરીને જગુવુિં છે દીધા છે. તમે જગાવો તેની દેખરેખ અને કે જેને હિં દુઓથી તદ્દન અલગ છે. નિયંત્રની જરૂર તો છે જ. એ ગેરીટીઓનો પ્ર. 2. જેન ધર્મ જુદે છે એ તે - વીર સારે ગાતે હોય છે પણ એના
ઉપર કંઇક અંકુશ રે જોઇએ જ. ક લા. : નહિ સાહે” એ રવીકારવામાં ચી. ચ શાલ : તે પછી જેન ચેરીટીઓ આવ્યું નથી. ધારો કે ધાર્મિક કેપીરનો જેવા ઉ ર દેખરેખ રહી શકે એના કાયદા સામે જોઈએ એમ તમારી કમીટી નક્કી કરે તો આપને વાંધો નથી. પ્રશ્ન તો આ નિયંત્રણું હિ - અન્ય વિભાગેની માફક જેને તે કેવું અને કેટલું હોવું જોઈએ તે છે, દાખલા બાબત લાગુ પાડવામાં આવશે. જેના રીત- તરીકે પુરવાર થયેલા ગેર વટના કીસ્સાઓમાં રિવાજ શું છે તેને ખરે ખ્યાલ અન્ય વિભા- કમીશનરને જૂના ટ્રસ્ટીઓને કાઢી મૂકવાની ગેના લે કાને હવાને જ ર પ સ ભવ નથી, અને નવા સીઓ • મવાની સત્તા હેવી આ અમારો મુદો છે.
નેઇએ આપને સમ છે ? પ્ર. . : મેં તમને કહ્યું તેમ ધll
ક. લા. જરૂર પુરવાર થયેલા ગેરવહીવટમાં રીતરિવાજને લાગુ પડે એવું અમે કશું કરવા
આમ કરવા સામે મને કોઈ વાંધો નથી. માંગતો નથી,
ગી, ગ. શાવ: આણંદજી કાનૂની ક. લા. : મારે એટલું જ જોઈએ છીએ.
• પેઢાં દાખલો લઈએ. આપ તેનું વાર્ષિક આના અનુસંધાનમાં પ્રમુખે જણાવ્યું બજેટ કાર ના ૮. માં બજેટ ચેરીટી - બધા રીતરિ ને પગી વળવીને કરાર સમક્ષ રજુ કર્યું અને નેતન મળી આવે ત્યાર"ાદ જે કાંઈ નાકરાનું નાનું છે અને જે તેને અમલ થઇ શકે એવે પ્રબંધ તેના જ મારે વિચાર કરવા તે. મું બાપ સંતન કરે છે ? દન જુદો છે. એ અમારા કમીટી છે કે તેનો
ક, લા, | ૩ ? 1, + 1 [ દખલગીરી
પસંદ કરી નથી. હું એમ કહવા માં શું પ્રશ્નકા : શ્રી ચીમનલાલ ચકાઈ શાહ છે કે તti સુધી જુદા જુદા સ્ટો- જેને ગો. ગ. શાહ : આ પ સ જુદા રા' કે ૬િ,
૬ના હમ – રમી રીતે ચાલના જુદા ટ્રસ્ટ અને ચેટીઓના વહી ટોની દેખ- ડાય ત્યાં સુધી સરકાર તરફથી તેમાં કોઈ રેખ અને મિંગ ઉપ સા એ છે. પગ »[તી દખલગીરી હાવી ન જોઈએ. ટ્રેટ રુ.1 પડે છેવિચાર કરી છે. આનું ગી ચ. શાહ : ધારો કે અમુક ગેસ દgs કમાણીને બાદ કરતાં | "બીજી તું માટે આપ વીશ લાખ રૂપી આ

Page #28

Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandiri
૨૨૮
શ્રી જૈન ધર્મ પ્રકાશ
[ અષાઢ
કરવા માંગે છે અને એ ખર્ચ છે અને નહિ. પાંચસે રૂડી માના પગારદાર કમીશનરને એનો ખર્ચ થવો ન જોઈએ એમ ચેરીટી- આ બાબતનો ખ્યાલ પણ શી રીતે આવકમ'નર માને છે એવા અગમ ચેરીટી. વાને છે ? હું કોઈ પણ જીર્ણોદ્ધારમાં પચ્ચીસ કીરનરનું નિયંત્રણ હોવું જોઇએ એમ આપ લાખ રૂપીઆ ખર્ચવા માગું છું કે જે તે પસંદ કરો કે દ્રસ્ટી જ આ બાબતમાં સાંભળે તો આ સાંભળીને તેનું હદય ચાલતું છેવટની સાત હેવી જોઈએ એમ આપ બંધ થw vશે કે કેમ તે•tી મને ખબર નથી
તેથી આ બાબતે ટીના પ્રાય ઉપર કે, લા. : જરૂર, આ બાબતમાં ટી.
સોંશે હડી દઈએ અને સરકારની કેછે મને જ પૂરી સત્તા છે // જોઇ, ટીમના પગુ પ્રકારને ૬"વગીરી હા /જો. કામકાજમાં ગેછામાં ઓછી દખલગીરી હેલી ગી. . શા : પાંચ લાખ કરવા જોઈએ. પરે ગેરવહીવટ પુરવાર થાય ત્યારે જ ધારે છે અને કેવી દુર્ભય ' ઇ શકે છે, સરકારે માથું મારવું જોઈએ. નહિ તે કોઈ પણ કે. વા. આ એમ કેમ કહી શકે ? મંદિરનો જીર્ણોદ્ધાર સાથે કયા પ્રકારની ધાર્મિક ચો. ૨. શાક ને પછી આ સં" ધમાં લાગણી જોડાયેલી છે. તેને કલીનરને ખરો ?
કોઈ એક ગે કમ સરકારી બતાવે છે તે ખ્યાલ હોrli સંભવ નથી અને તેથી તેના વધારે ઇરછા ગેમ નથી ? હાથે અન્યાય થવાનું જોખમ રહે છે,
કેલા. કોમની ધમક પ્રવૃત્તિમાં આ તે. ચી. . શાહ : આણંદજી કલ્યાણજીની સીધી દખલગીરી ગણાય, અને તેને તે વિરોધ પેઢીનો દાખ બાજુએ રાખી. ધારે મું - જ કર જે. ધ•ો કાઈ પણ મંદિર ટ્રસ્ટી છે એવું
ગી. . શા, મંદિર બાંધવા માટે અથવા તો કોઈ જૂ!
• ગબુક કે મંદિરનો જીર્ણોદ્ધાર કરવા માટે પાંચ લાખ
ફર"દલી એ દ"લ પી કહેતા ? રૂ! મારે કરી માંગે છે. આ ગાળામાં કે, . ડા! " : '''': ૨ | દર તેમને નિર્ણય છેવટને ગણાવે જોઈએ કે કેમ? કરીને તમે જાહેર રૂટન " રક્ષણ
કે, લા. : જીર્ણોદ્ધારની બાબતમાં તેના કરવા માંગતા હે ને એ રીતે સરકારી રે નિર્ગય છેવટને ગણાવે છે. નવ મદિર અધિકાર છે જ કાર્ય ન કરી રહા છે, બાંધવા સંબંધમાં તો કોઈ બંધને મા તે પે હું અમુક કર્ણોદ્ધાર માટે ખાતા •// સામે મ કાઉં. પણ માં મી. માંડ્યું છે ને !| ગકાર પાસેથી મારે મંજુરી
- મેળાની || મ | 'tછે છા ગી. ર. શાહ : આ૫ જીર્ણોદ્ધારને અપ- યારે મારા કેન આચારવારમાં તમે વાદ શા માટે કરે છે ?
એકપણે દ ખલગીરી કરે રજા છે એમ જ કે, લો. : આ બહુ અગત્યનો મુદ્દો છે. મારે કહેવું છે. અને જે મંદિરની સંભાળ લેવાની છે તે સી. ચ. શાહ: એક બીજો દાખલો એટલા માટે આ બાબે હોય છે કે આપ લઇએ. દરેક મંદિરમાં કરીમાં મા " સુવા દલગીરીથી કોઈ પણ અશ સરશે બે પ્રકારના હોય છેઅન્ય અને મિત્તિક.

Page #29

અંક ૯ મા ]
દરેક મોટા મંદિરના વહીવટકર્તાએગે. ચાલુ દૈનિક યમાં તેમને કેટલી રકમ જોશે અને વર્ષિક ઉત્સવો પાછળ કેટલી રકમે જોશે તેનુ બજેટ કમીશનર પાસે રજૂ કરવુ ોએ કે કેમ એ સધમાં આપ શુ ધારે છે? ક. લા. : શ્રીલકુલ નહિં,
ધાર્મિક દ્રષ્ટાની તપાસ-સમિતિ.
શ્રી. ગ. શાહ : ધારો કે ટ્રસ્ટીએ મેરી કર્મ ખગે ન છે અને તે કેવળ નાથ્યો દુવ્યંય છે. આવા કીરસામાં સરકાર તરફથી કોઇ પણ પ્રકારના નિયંત્રણો આપ અવત ન કરે ?
ક. લા. : હું ગીન્ન ધર્મ વિષે કશુ ગૃ કહેવા ઈચ્છતા નથી. એમણે શું કરવું કે એમના વિષે તમારે શુ કરવુ તે તેમણે અને. તમારે વિચારવાનું છે. હું તે અિ મારા જ પક્ષ રજૂ કરવા આવ્યો છુ અને ટેવ કેમ ચાલે છે તે હું સમજી છું.
સી. યુ. શાહે જૈન ટ્રુડો બહુ સારી રીતે ચાલે છે.રો હું શું શું
ક. લા. : સા, એ હું કનતા નથી પણ હું આશા રાખું છું. કેરેટી સારી રીતે ગાયા ) |
શ્રી.ગ. શાહઃ હું આખી કામ માટે બેંક વિણ કરવામાં આવે. તારેતેને તેમાંયા ખાકાન ખવામાં આવે ગોગ આપવા ઠા ?
ક. લા. : પા વાળત વિષે મે ખૂબ ભાર દા કહ્યું છે, કાપ્યુ કે માના છાલે અને રીરિક કાળ વિષે કા . તૃતી માં ગવ્યા હૈ” ત્યાંના ઉપર જરૂર નિયંત્રણ્ મુકાવું નેપો પણ ધામિ'ક રીતવિયાના સુધમાં ટ્રસ્ટીઓ ઉપર કાઇ પણ પ્રકારનું નિયંત્રણ ડેવુ ન તો,
ગી ય. શાહઃ બે નકામી બાબતે ઉપર કા ખગોમાં ભા ય તેમ તે ગે
વરધા ને ગમાય ?
ફ. લા : નકામું કાતે ગણવું તે ક્ આપ મને ગેક દાખવા આપશે ? નકામુ કહે છે તે શું તે મને સખત કાપ્તપણુ ભાતને નકામી કે કામની લેવા માટે કાંઇક ધેરણ્ તે ને માર્ગુ છ કચ્છની પૈકીના વહીવટ નજર કા, તે પેઢી કેટલાયે મદિરા સુ છે. અને તેનું વાર્ષિક બજેટ રૂપીઆ ત્રષ્ણુ લગાગનુ હાય છે બજેટની વિશ્ર્વ નકામી લેખી શકાય એવી એક પળુ છે મને બતાવે.
ગી. ગ.
આણું
શાહ : મારા પ્રશ્ન
કાજુની પેટીને ઉદ્દેશીન
- લાગે. સમાં મેં ગૃહ
અહીંઆ ના તરથી હું
છે કે હું તે કરવા આવ્યો છુ.
*
"શકાર 40 પ્રીન્સીપાલ
પુ: કિંગને નક્કી કર્યાનું ક વ ો
ટીમ નક્કી કર્યો. બાદ
સાલમાં ભગ ધોય તે સરકારે દખલત્ તેમાં આપને વાંધો ન એ સ્તરના સમણું રેસર છે ?
ક. લા. તે કપણ પ્રકારની ગેર ચાલની ટ્રાય ના સરકાર ભલે ખ
ભાપુર: ભારા કેશની ગળુ તેલ વાપરવું ને બાપેંટ કરવામાં આવી છે. આ લગતી વીગતે ગેમે.. ના કરા હૈ, પગ એ જ અગલમાં ગેરવ્યવસ્થા માલુમ પડે ગે પડે કે નહીં ?

Page #30

ને
૨૩૦ શ્રી જૈન ધર્મ પ્રકાશ.
[ આ વાત ક. લા. : નહી સાહેબ, તેના અમલમાં ધાર્મિક ઉલે બાજુએ રાખીને કાયદાથી એવી એવી દખલગીરી થવી ન જોઈએ. જે કાઇ ગઠવણ કરવામાં આવે છે કે જે કાંઈ વધારાનાં પણ પ્રકારની ઉચાપત થતી હોય અથવા તે નાનું હોય તે સામાજિક કાર્યોમાં વપરા કોઈ વ્યક્તિ તેમાંથી અંગત લાભ ઉઠાવતી જોઈએ તો પાગ્ય નહી ગય ? હરિજને હોય તે સરકાર જરૂર વચ્ચે પડે. પણ વિગ- સંબંધમાં પણ ધાર્મિક પ્રતિબધાની ઉપેક્ષા તેને ચાલુ અગલમાં કઈ પણ પ્રકારની દખ કરીને જ કાયદામાં તેમને મંદિર પ્રવેશ ૧ લગીરી હાવી ન જોઈએ.
આપવામાં આવ્યું છે એ આપ જાણે છે ? શેઠ કસ્તુર ભાઈએ આ મુદ્દા ઉપર પિતાની ક. લા. સાહેબ, મારા અંગત અભિપ્રાય Thlન આપતા વિશેષમાં જણાવ્યું કે- તરીકે હું એમ રજૂ કરવાની રજા લઉં છું નાણાંની ઉચાપત કે કેવળ દુરુપણ થઈ રહ્યો કે દેશના સમગ્ર હિતની ખાતર હિંદુ અને જેના હોય એવા સંજોગોમાં જ હું સરકારી દખ સંસ્કૃતિ જેલી છે તે જ રતરૂપે આપણે તેને લગીરી સંગત કરું. દાખલા તરીકે જેનોમાં જાળવવી જોઈએ અને એની સાથે આપણે કોઈ ભિક્ષા આપવાનો કોઈ રીતરિવાજ નથી. હવે પણ જાતની રમત કર લી ન જોઈએ. તમે ધારો કે આણંદજી કલ્યાણજી રૂ. ૩૦૦૦) કહે છે તેનું પરિણામ તે જે ધર્મક ખ્યાલ જેની મોટી રકમ આવતી કાલથી શિક્ષા અને માન્યતાઓ અને છેલ્લા બે હાર વધી આપવા પાછળ ખર્ચાવા માંડે છે. એ સંજોગ- વારસામાં મળ્યા છે તેનો સાથે ખેલ ખેલવા માં સરકાર જરૂર વચ્ચે પડી શકે છે અને જેવું છે અને એક વખત એ રીતને વર્તન શરૂ કહી શકે છે કે “ આ તમારી સત્તા બહારની કરવામાં આવે તે પછી એનો છે? કેમ આવે બાબત છે. એટલે આ અમે નહી થવા દઈએ.” તે કોઈ કહી સંપમાં સરકારી દખલગીરી ઓછામાં ઓછી ૧
મક્કમપણે વિરુદ્ધ છું. હોવી જોઈએ.
ચી. ચ. શાહ : દરેક સુધારા સામે શરૂ -
આતમાં તે વિરોધ જ હેાય છે. પ્રશ્નકાર ચીમનલાલ ચકુભાઇ શાહ
ક. લા. : આ બાબતને સુધારો કહે ચી. ચ. શાહ : એવી ફરિયાદ કરવામાં :
માં એ બરાબર છે એમ મને લાગે છે. દ્ર આવે છે કે હિંદુઓને લાગુ પડતા કાયદાઓ શેકસ હેતુ માટે જ કર માં આવે છે અને જનેને વિકારણુ લાગુ પાડવામાં આવે છે. તેની પાછળ ચોક્કસ ભાવના અને લાગણી આ સંબંધમાં અને ખાસ કરીને દેવદ્રવ્ય સં" - રેય છે, એ જીવન અને લોગ ઉપર તમે ધમાં જે કાંઈ શાસ્ત્રીય ઉલે હોય છે અને એક વખત ફાવે તેમ પ્રહાર કરવા માંડશે તે મને જણાવવા કૃપા કરશે ?
પછી ચેરીટીઓ માટે ફડ પોળનવાનું મુશ્કેલી ક. લા. : હા, પ્રયત્ન કરીશ.
બની જશે. . ચી. ચ. શાહઃ ધારો કે એમ માની લઈએ ચી. ચ. શાહ : મદ્રાસ બાજુ આવેલ તીકે દેવદ્રવ્ય મંદિર અને મૂર્તિ સિવાયના કોઈ રૂપતિના મંદિરનાં વધારાનાં નાણુ માં પાંચ પણું કાર્યોમાં ઉપયોગ થવો ન જોઈએ એમ મોટી શિક્ષાણુ સંસ્થાઓ આજે ચાલી રહી છે જૈન શારો કરે છે એમ છતાં પગ એવા અને તે સંરયાગમાં હિંદુ ન હોય તે પણ

Page #31

| દાન કરવામાં આવે છે અને તેમ કર્વાથી ત્યાર "ાદ કમાટીના પ્રમુખે આને લગતા હિંદુ સંસ્કૃતિ કે ધર્મને કોઈ પગ પ્રકારને કે માં જે સંખ્યા ૧ ક થાય છે તે નરક ધક લાગ્યો નથી. જેને માથી કઈ અલગ શેઠ તુરભાઈનું ભાન છે કg. પ્રકારના હોય એમ હું માન નથી.
થી, સ. શ4: ધ મેટા વેપારીઓને ક લ : તીરૂપતિ મંદિર વિષે મને કશી ચેપડા માં “ શુ ખાતુ ” એ નામનું ખબર નથી.
ખાતું હોય છે. આ ખાતામાં દર્શાવેલી રકમના ગી, ૨, શાક : રીટ'' આમાં કેટ થી ટ ઉપર કોઈ પણ 11-1નું નિમંત્રણ છે થાક કેવી ધાર્મિક માં છે અને કેટલાક મા- આપ ઇષ્ટ બને છે ખરા ? માજિક હોય છે. ધાર્મિક દ્રા સાથે સેકસ
ક. લા. : જેવા તમે એમ કરને લાગશો પ્રકારની ભાવ: અ લાગણી જોડાયેલી હા” તુરત જ એ ખાતાઓ અદશ્ય થઈ જશે. છે એ હું કબૂલ કરું છું, પણ્ જેને મારી આ છામાં ઓછી દખલગીરીના કારણે જ ઉનાવા કે સામ સાથે કરી અને અમિા આ બધી બાબતનો વિચાર કરવો જોઈએ. ત્યાએવા શૈક્ષણિક, વૈદકીય અથવા તો અન્ય
રબાદ શેઠ કસ્તુરભાઇએ આખી કમીટીને આખું પ્રકારની સારવારોને લગતા દો સં" ધમાં
પર્વત તેમજ રાણકપુરની મુલાકાત લેવાની ચેરીટી સાર-નરને વધારે સત્તા હેવી જોઈએ કરી વિનંતિ કરતા તાવું કે-બે પ્રવાસ એમ આપે છે. એક કે બદ્રિ ? આવા રે આ ત્રણ દિવસમાં પૂર પી શકો. " માં "ટ ના કરવાનો કે પડવી કવાયી - 1 નું આ મંદિર તેમ જ ચાલુ દ્રિ, સા" પર દેખરેખ રાખવા વહીવટ કેમ ચાલે છે તે જોઈ શકી અને સાં ગેરીટી કરીને હેવી એ તને સારી સ્થિતિમાં રાખવા માટે નાણાં | | સંગત કરે છે ક ન ક ?
કેટલી જરૂર છે તેને પણ આ પ લાલ લઇ ક. લા. : સરકાર અને સરકારી તંત્રની
શકશે. કોઈ પણ જાતને નિન્ય લેવાયા હું છે એમાં ઓછી દખલગીરી પણ દ કરે.
પડેલા કમીટીએ આ સ્થળ જેવા જોઈ વધારે દખલગીરી દાખલ કરી તમે કાને
૫ હું ધારું છું. અને જે ગમ કરવામાં વધારે વધારે પાંગલા બાશે અને એ
આવશે તે જે વિચારે { ધરાવું છું એ જ રીને તમારા હાથે દેશની ગેસ કને II ગવાની, લિસા રે ઉપર આપ કમીટી ટળશે એવી
ગી. ૨. શ્રાઃ લે એવા ના મ બારી છે. રટીએ પર જ કેવળ આધાર રાખીને ચા- કમાઈ ડખે આ નિમ બદલ શેઠ લવાનાં નો એકર પરિણમે ગાયાં છે કેતુરભાઇનો ઉપકાર માન્યો અને જુબાનીનું
ક, લા. : એ ના માંગો " | - કેમ ર થવું. (પ્રબુક જેન) લાએથી પુરવાર થવું જોઈએ.
દેવરતીરાઈ પ્રતિકમણુ–સાર્થ, જેમાં શ” હા – મા-ભાવાર્થ અને ઉોગી કુનેટ આપવામાં આ છે. શ્રી મ . એજયુકેશન બોર્ડ અને રાજનગરી છે ક પરીક્ષાને કેસ પણ દાખલ કરવામાં આવ્યા છે. વિદ્યાથીઓને અભ્યાસમાં ઉપયોગી થઈ પડે તે રવી રાખવામાં માને છે, છતાં કીમત રૂ. ૨-૪-૦ લ---

Page #32
Reg. No. B. 166, ઉપગી નાની પુસ્તિકાઓ તાને થે શ ન સંચ, લાગે 2 ઇ 3 રપ ચરિત્ર ને રરલ પ્રશ્નોત્તર ભાગ 2 છે પંદજી ભાગ 2 જે ચરિત્ર લક સંચય મેદી પૂm રચાર પણ દિશા તીર્થમાળ યત પ્રકરણ Nલ રિત્ર 0-6-0 પ્રશમરતિ પ્રકરણ-માર્ગ -- 0 ઉંબારસમુચ્ચય 0-6-0 વિનસ નામ 0-6-0 જ બુદ્ધી સમોસ 0-5-0 ભાવલે પ્રકાશ ---0 જૈન વિવાર વિધિ 0-20 0-5-2 બાર ભાવ *[ સt, ઝામ તતામૃત 1 0-4-1 પ્રાકૃત ભાષા ઉપાગતા 0-5-0 ઉપધાન વિધિ 9-4-0 મનુ ભાનમાં દશ દષ્ટાંત 0-4-0 આદિ પંચકર || કે પૂ. 0-4- શ્રી ગિરનાર દ0 તી પરિચય 0-4-0 નવા 0-4-0 શિવભૂતિ 0-4-0 આતમવાદ 0- 10 0 0-4-0 વિચારસોર 1-4-0 ધનાલ ચાશિકા પાક્ષિક અનિવાર વ્યવહાર કૌશબે લાગ 1 લે તથા ર જે " - - 0-' - 8 ન૫100 પુન (વાલિજ 14 ) 0 -- -- 1-4- "ારવાની પૂન શારદા પૂજન વિધિ --4 - 0 6. શ્રી વિનુ જરિત 0 ---- 0-3-0 થી વૃદ્ધિચંદ્રજી જીવનચરિત્ર 0-3- 0 ઉપદેશનિકા 0-3-1 ગાંમરવાણી રાસ લખ–શ્રી જૈનધર્મ પ્રસારક રાભા–ભાવનગર. T નાથનો વિવાહ માળા. કે સતી રાસ સંગ્રહ રિનામાવળો પ્રકરણ Bર મહામત માડા) દમ બારાક્ષરી માયક સૂત્ર યોગ્ય આકારવિવાર મુદ્રક શાહે ગુલાબચંદ લલ્લુભાઈ-જી મહોદય પિટિંગ સ, દાપીઠ--ભાવનગર, For Private And Personal Use Only