Jain Dharm Prakash 1937 Pustak 053 Ank 09

Author(s): Jain Dharm Prasarak Sabha
Publisher: Jain Dharm Prasarak Sabha
Catalog link: https://jainqq.org/explore/533627/1

Page #1

Æ Æ
શ્રી જૈન ધર્મ પ્રકાશ
૫૩
' ::
હુ’સર્વાહની
સરસ્વતી દેવી
પ્રટકા—
શ્રી જૈન ધર્મ પ્રસારક સભા.
માર ! ”.
સવત
そこ
માર્ગશીર્ષ
વીર સંવત ૨૪૬૪

Page #2

પુસ્તક પ મુ. એક ૯ ના.
શી અને ધર્મ પ્રક
વાર્ષિક લવાજને બારગામ માટે ૩૧-૩-૦ બાદ અને નેટના સ્ટેજ સાથે
માર્ગ શીપ
अनुक्रमणिका
...
...
૧ શ્રી સુપાર્શ્વજન સ્તવન ૨ શ્રી ચતુર્વિશક્તિ જિન સ્તુતિ” હિંદી ૩ મુનિશ્રી કરવિજય સ્તુતિ
૪ ખાસ મનન કરવા ચાગ્ય પારમાર્થિક આધ...
+ વિનય ગુણ માટે આપ વચના ૬ ચિત્તની ત્રણ અવસ્થા
૭ આવસ્યક ક્રિયાના કૅમની સ્વાભાવિક ઉત્પત્તિ
૮ અષ્ટભ’ગી સ્વરૂ૫
૯ જીવનની અસ્થિરતા
૧૦ મરજીયાત કે ફરજીયાત ?
૧૧ ઉત્સિ પેણીમાં તીથંકરાનાં શાસન સબંધી વિચારણા
( કુવરજી ) કર૦
૧૨ સૂક્તમુક્તાવળી: સિંદુર પ્રકરણ સમ^લેકી ભાષાંતર ( ભગવાનદાસ મ. હેતા) ૩૨૨ ( વીખળ ) ૩૭
૧૩ જેના માટે સાચી દિશા
। મોહનલાલ દીપચંદ ચોકસી) ૩૨૯
( ૩૦૦ )
૧૪ પ્રભાવિક પુરુષાઃ અભયકુનાર ૧૫ પ્રશ્નોના સમાધાન
...
( સ ૩.૮૫ મગનલાલ હાર) ૩૦૫
( મુનિ-વિદ્યાવિજય ) ૩૦૬
( ગિરધર હમદ) ૩૦૭ ( સ. ૯. વિ. ) ૩૦૮
( સ. કે. વિ. ) ૩૧૦
( મુમુક્ષુ મુનિ ) ૩૧૩ ( મુમુક્ષુ મુનિ ) ૩૧૫
( મુમુક્ષુ મુનિ ) ૩૧૬
...
...
હું પ્રાકાર-રાજમલ ભંડારી-આગર) ( પ્રશ્નકાર-મંગળદાસ કુદ-માલ ) ( પ્રશ્નોત્તર-પ્રાકાર-અગરચંદ નારા-સીલ )
વીર સ, ૪૪ વિક્રમ સ’. ૧૯૯૬
( ૧૦ ) ૩૧૭
( કુંવર ) ૩૧૯
...
૩૦
૩૪
૩૬૫
...
૧૬ પરમચાગી મુનિરાજ શ્રી કરવિજયજી ( રાત્તમદાસ ભગવાનદાસ શાહ ) ૩૩૭ ૧૭ સન્મિત્ર સ્મૃતિ... ( ચમનલાલ અમુલખ સંઘવી ૩૬૯ ( રાજપાળ મગનલાલ ડાટા) ૩૪î
૧૮ સગુણાનુરાગીના સમા
હિતકારક વચન-પરદેશી ખાંડ-મહાવીર
જિન વન-સુંદર વાક ૩૦૯-૩૧૪-૩૨૧-૬૨ વ્યવહાર કાશલ્ય લેખ પ૧-૪૯ કુલ ૧૦૦ વિભાગ ૧ લા, બીજે.
શ્રી બુદ્ધિ-હિ-ક ૨-બે માળા મહુકો ૨૩-૨૪. લેખક મૌક્તિક આ બંને સુંદ ૧૬૦૦૦ ની છે એના લમણ લખવા તે આપે તેણુ બાંધવા જેવુ છે. અસ અને છે, ચા ને ખાવા કાર ચગ્ય તે પેસ્ટ છે આના એકલવાયી ભેટ મે બાબરામાં થયેલા તેમ જ
છે.

Page #3

*
* *
જ8,
2
*
भालचारित्राणि नोक्षमा
* *
<રનાર
વિ છે
કે
પુસ્તક પ૩ મું માર્ગશીર્ષ !
અંક ૯ મે વિ. સં. ૧૯૯૮
વીર સં. ર૪૪ શ્રીમદ્દ યશોવિજયજી મહારાજત એક અપ્રસિદ્ધ કૃતિ.
શ્રી સુપાર્શ્વ જિન સ્તવન, સુણીએ હો પ્રભુ, સુણીએ દેવ સુપાસ,
મનકી હે પ્રભુ, મનકી વાત એ કહે છે; થાં વિણ હો પ્રભુ, થાં વિણ ન લડું સુખ,
દીઠે હો પ્રભુ, દીઠે મુખ હા સુખ લહું. ૧ છોડું હો પ્રભુ, છોડું ન થાકી ગેલ,
પામ્યા હે પ્રભુ, પામ્યા વિણ સુખ શિવતણાજી . ભેજને હે પ્રભુ, ભેજને ભાંજે ભૂખ,
ભાંજે હો પ્રભુ, ભાંજે ભૂખ ન ભામણાજી. ખમ હો પ્રભુ, ખમ માંકે દેવ,
ચાકર હો પ્રભુ, ચાકર મેં છું રાઉલજી મીઠા હો પ્રભુ, મીઠા લાગે બોલ,
બાળક હો પ્રભુ, બાળક બેલે જે વાઉલાજી ૩ કેતુ હે પ્રભુ, કેતું કહીએ તુઝ?
જાણે હે પ્રભુ, જાણો સવિ તમે જગધણજી; ધારી હે પ્રભુ, ધારી નિવહ પ્રેમ,
લજજા હો પ્રભુ, લજજા બાંહ ગ્રહ્યાતણજી. ૪ શ્રેણીઓ હો પ્રભુ, થ્રણીઓ સ્વામિ સુપાસ,
ભૂષણ હા પ્રભુ, ભૂપણ મલકાપુરાણા; વાચક હો પ્રભુ. વાચક જન કહે છે, દેજે હો પ્રભુ. દે દરિશન સુખ ઘણોજી. "
સિંહ-મગનલાલ વોરા |

Page #4

श्रीचतुर्विंशतिजिनस्तुति
B+C+CNC#CANONCI & Grange
२१ श्री )
अलौकिक कान्ति का,
( अनुसंधान श्रीचन्द्रप्रभु का चन्द्रसा मुख है अवलोकते ही दर्शकों को पाठ देता शान्ति का । होते सभी पावन सदा जो, सेव करते हर्ष से,
मम क्यों न हो सम्यक्त्व निर्मल, आप के शुभ दर्श लें ? ॥ ८ ॥ प्रभु सेव्य हो कल्याणकारी, कल्पतरु सम धाम हो, जो पूजते है भाव से नर, कर्मदुःख आराम हो । सव जीव का उद्धार करते, मेट उनके पाप को. मम प्रार्थना है सुविधिजिनवर, दूर कर सन्ताप को अवलम्व जग में नाथ शीतल. है सदा मुझ को खरा, विश्वास आता है नहीं अब, अन्य देवों का जरा । सेवे चरण शुभ आप के नित, शीघ्र उनको तारते, इस बाल की फिर प्रार्थना को क्यों न आप विचारते ? ॥ १० ॥ लख श्रेष्ठ जिनगुण श्रेयकारी, दूर हो विष-भोग से, उस नाम से योगी सदा मुनि, ध्यान धरते योग से । रहते निरन्तर पदकमल में, इन्द्र सुर नर प्यार से, श्रेयांस के गुण निष्कलंकित हैं सभी संसार से कल्याणकारी देशना सुन, हर्ष से नर-वृन्द भी, निज जन्म को कृतकृत्य माने, देव देवी इन्द्र भी । हो द्वादशम जिनराज अद्भुत, ज्ञान के आवास में, होते न क्यों दुःख दूर मेरे, आप के सहबास में ? जगजन्तु को समदृष्टि से झट पार करते ज्ञान से, मन भावना की स्फूर्ति को नित, शुद्ध करते ध्यान से । हे विमलजिनवर ! विमल गुण जो नित्य भजते आप के, हैं टूटते बन्धन सभी, उनके कठिनतर पाप के सब सुख हेतु अनन्त जिनवर, धर्म के आधार हैं, त्रैलोक्य वन्दित पाद- पंकज, भक्त के शृंगार है । योगी रहे अति मन मन में. आप के सद् जाप से, लेने सभी आनन्द पद को, भक्ति की शुभ काम से || श्री विद्याविजयजी
॥ १३ ॥
॥ ९ ॥
॥ ११ ॥
॥ १२ ॥
॥ १४ ॥
(२

Page #5

|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
મુનિશ્રી કપ્રવિજય સ્તુતિ
Ã.........................................................................................................
સારા
સજ્જન એ સન્મિત્ર, સદગુણાનુરાગી ડા; શાંતમૂર્ત્તિ સુપવિત્ર, અપ્રમાદ ભજતા ઘણા. સાચી ધર્મ સુગંધ, કપૂર સમ પ્રસરાવતા; કલી” કર્મ ના અંધ, થાય ન જૈને અનુસરે, સત્પુરુષાને ખ્યાલ, આવે એવા તેઢુના; સંચાલ, પ્રકાશમાં
વચનામૃત
વિસ્તારતા.
માહ મહાનૃપ ક્રૂર, વિજય વરી કપૂર,
અમથી કરી શું શકાય? જોર ન ચાલે જરાય,
સંત સાધુને અંત, કાળ પરિણતિ તત,
નિ:સ્વાર્થ
અનેકને
અહે। ! શાંતિ નિર્દેશ, અહા ! ઉત્તમ ઉદ્દેશ,
ઉપકાર,
કરનાર,
બ્રહ્મચર્ય પર પ્રીતિ, કેળવણીની રીતિ,
પરમ કૃપાળુ દેવ, આત્મ શાંતિનું ધ્યેય,
ધીરેધન પ્રકારનાં િ
પરમારથ દાતાર, ગિરધર પર ઉપકાર,
તે સાથે કરી યુદ્ધને; સુગંધ મૂકી ઊડી ગયા. આશ્વિનની કાલાષ્ટમી; કાળ નેહા વિકરાળ તુ. લેતાં લેશ ડરે નહીં; સગી કર્મ પરિણામની.
અહા ! અભ્યાસી અસંગના; જ્ઞાનની કેળવણીતણા.
દ્રવ્યભાવથી આત્મહિત;
અરે ! ગયા કાં એકદમ ?
અહેા ઘણી શિખવાડતા; સારી રીતે જણાવતા. શાસનપુર હાયક થશે; સિદ્ધ થયા સત્વર ભલું. પ્રભુ હૃદયમાં સ્થિર થશે; કર્યાં ઘણા ન ભુલાય ત.
3
૫
ટ્
૧૦
૧૧
સેવક ગિર્ધર હેમદ

Page #6

વાવ ની
ખાસ મનન કરવા યાગ્ય પારમાર્થિક આધ
ક
૨૦૦૪
>>>>>>
૧ સયમી મુનિ નિકને તેમજ ગરીબને સરખી રીતે ઉપદેશ આપે છે. ગ્ મધાયેલાને મુક્ત કરનાર વીર્ પ્રશંસાપાત્ર છે.
ૐ વિષયમાં મૂઢ માણસ ધર્મ ને જાણી શકતા નહીં હાવાથી જન્મ-જરા-મૃત્યુને શ રહે છે. વિવિધ વાસનાઓથી વાસિત તે જીવ ફરીફરીને ગર્ભ માં આવે છે. ૪ વીર પુરુષે વિષયસંગથી પ્રાપ્ત થતાં ગંધનના સ્વરૂપને અને પરિણામે થતાં દુ:ખ-શોકને જાણીને સંયમી થવું અને મેટાં નાનાં બધી જાતનાં રૂપમાં વેરાગ્ય ધારણ કરવા. હું ભાત્મન્ ! જન્મ અને મરણને સમજીને તુ સચમ સિવાય અન્ય તરફ ન જા; હિંસા ન કર કે ન કરાવ; તૃષ્ણાથી નિવેદ પામ; સ્ત્રીઓથી વિરક્ત થઇ ઉચ્ચદશી થા; તથા પાપકર્માંથી વિરામ પામે. સંસારના આંટા ફેરા સમજીને રાગ-દ્વેષથી અસ્પૃષ્ટ રહેતા પુરુષ આ સંસારમાં કશાથી છેદાતા-ભેદાતા-બળાતા કે હણાતા નથી. ૫ માયા વિગેરે કષાયાવાળા તથા વિષયાસક્તિરૂપી પ્રમોદથી યુક્ત મનુષ્ય ફરી ફરીને ગર્ભ માં આવે છે, પરંતુ શબ્દ અને રૂપમાં તટસ્થ રહેતા, સમજદાર, સરળ અને મૃત્યુથી ડરતા મનુષ્ય જન્મ-મરણથી મુક્ત થઈ શકે છે. તેવા માણસ કાર્યોમાં અપ્રમત્ત, પાપકમ થી ઉપરત, અશુભકર્માથી આત્માનું સર્વપ્રકારે રક્ષણ કરવામાં કુશળ તથા સસારને ભયસ્વરૂપ સમજનારા અને સયમી હાય છે.
૬ લેાકમાં જે અજ્ઞાન છે તે અહિત માટે છે. દુ:ખ માત્ર ૫૫-આર ભથી ઉત્પન્ન થાય છે, એમ સમજીને-માનીને એ આરભા અહિતકર છે. એમ સમજો–માના. કર્મથી આ બધી સુખ-દુ:ખાત્મક સ્થિતિ-ઉપાધિ પેદા થાય છે. નિષ્ક માણસને સંસાર ( ભ્રમણ ) નથી, માટે કર્મનું સ્વરૂપ તથા ક મૂલક હિંસાનું સ્વરૂપ સમજીને સર્વ પ્રકારે સંયમ સ્વીકારી રાગ અને દ્વેષથી દૂર રહ્યા. બુદ્ધિમાન પુરુષ લેાકનું સ્વરૂપ સમજીને, કંચન-કામિની પ્રત્યેની તૃષ્ણાના ત્યાગ કરીને તથા બીજી પણ વધુ છેડી દઇને સચમ ધમાં પરાક્રમી થાય છે. (તે ભવસાગર સહેજે તરી જાય છે. )
૭ કેટલાક (અન્ન) લેાકેા આગળ અને પાછળના વિચાર ધ્યાનમાં લેતા ની. મનુષ્યે શુદ્ધ આચારવાળા થઇ. કર્મનો નાશ કરવા-મેટ્સ મેળવવા પર ઘઉં

Page #7

અંક ૯ ] પારમાર્થિક બેધ–હિતકારક છે. ૮ હે ધીરે પુરપ ! તું સંસાર-વૃક્ષનાં મૂળ ( કપાય ) અને પાંખડાં (ને
કપાય પ્રમુખ ) બંનેને તોડી નાખ અને તેનું સ્વરૂપ બરાબર સમજી, આત્મદશી થા. સમ્યક્રશ મુનિ પરમ માર્ગ જમ્યા બાદ નવાં પાપ નથી
કરતા અને પૂર્વના પાપનો નાશ કરે છે. ૯ તું પાપના મૂળ કારણરૂપ લેક સાથેના પાશ ( રાગ-દ્વેષ-મમતાદિક )
તેડી નાખ. ૧૦ મૂર્ણ મનુષ્ય જ અન્ય પ્રાણીઓને હણ ખુશી થાય છે તથા હસે છે; પણ
તે મૂર્ખ હાથે કરીને વેર વધારે છે તે જાણતો નથી. મહામુશીબતે મળેલા મનુષ્ય જન્મને પામીને કોઈ પણ પ્રાણીના પ્રાણની હિંસા ન કરવી એમ પ્રભુ કહે છે. કોઈ જીવને કઈ રીતે તારાથી ભય ન થાય તે રીતે તારે વર્તવું જોઈએ. જે લોકના સ્વરૂપને યથાર્થ સમજે છે તે જ સાચે મુનિ છે.
સ. ક. વિ.
હિતકારક વચનો ૧ જુલ્મ ન કરો, સારાં કામ કરવાની ટેવ રાખો અને કોઈ પણ કામમાં ઉતાવળ ન કરો. ૨ જે તમે એક સે વરસ જીવશો તે પણ મત તમને મૂકનાર નથી, માટે તેને
હંમેશાં યાદ કરો. ૩ બુદ્ધિશાળીઓની સોબતમાં રહે. ૪ આ દુનિયા નાશકારક છે, તેથી જે કઈ તેના ઉપર ઓછું લક્ષ આપે છે
તે ડાહ્યો છે. ૫ દુનિયાને ત્યાગ કરતાં પહેલાં પ્રવાસનો સામાન તૈયાર કરવાનું લક્ષમાં રાખો.
જે મુસાફીર પ્રવાસની સામગ્રી લીધા વિના મુસાફરી કરે છે તે દુઃખી થાય છે. " તમે તમારા વડીલો પાસેથી જે પ્રકારની મહેરબાની ઈચ્છતા હો તે તેવી જ
મહેરબાની તમારા હાથ નીચેના માણસો ઉપર કરે. છે જે તમે આખી દુનિયા પર વિજય મેળવશે તે પણ મત તમારા ઉપર
વિજય મેળવશે. ૮ મત કેઈન ફરેબમાં આવશે નહિ. * નમે જે કાંઈ કરશો તેનાં ફળ તમારે ભેગવવા પડશે.

Page #8

21/
વિનય ગુણ માટે આપ વચના
( શ્રી ઉત્તરાધ્યયન અધ્યયન ૧-૨ )
૧ સંસારની આસક્તિથી-ઘરબારના બંધનથી છુટેલા સાધુજનને સેવવા લાયક વિનય-નીતિને સાંભળેા-સમજો ને તને બરાબર આદર કરો.
ન
૨ જે ગુરુ-આજ્ઞાને કીક સમજી પાળે, તેમનાથી અળગેા-અતડા ન રહે અને આકૃતિ ઉપરથી મનેાભાવ જાણી લે તે વિનીત લેખાય.
૩ આજ્ઞા-પાલનપ્રેમ ને વિવેક-વિચક્ષણતા આ ગુણ્ણા વિનીત શિષ્ય સેવે તે તે ભવભીરુ ગુરુના હૃદયમાં સ્થાન જમાવી કલ્યાણ સુખ સાધે.
૪ એથી ઊલટા વર્તનાર અવિવેકી અવિનીત શિષ્ય તિરસ્કારને પાત્ર જ લેખાય. ૫ એમ સમજી મુમુક્ષુ અને સત્યશોધક સાધુએ વિવેકપૂર્વક વિનય ગુણની સેવના-આરાધના કરવી ને સદાચારમાં આગળ વધતા જવું કે જેથી કોઇ સ્થળે નાસીપાસ ( તિરસ્કારપાત્ર ) થવું ન જ પડે.
↑ અતિ શાન્ત થવુ, પ્રીતિથી જ્ઞાની ગુરુજને પાસે ઉપયાગી સાધના શિખવાંસમજવાં. નકામી વસ્તુઓને તે તદ્દન છેડી જ દેવી.
છ મૂર્ખની પેઠે કુપિત ન થવુ, શાણા થઈ સહનશીલતા રાખવી, હલકી સંગતિ ન કરવી તેમજ હાસ્ય-મશ્કરી જેવી તુચ્છ ચેષ્ટા ગમતા તજી દેવી. ૮ કષાય ન કરવા તે વગર જરૂરનું ખેલ બેલ ન કરવું, સમયેાચિત શિક્ષણ મેળવીને પછી એકાન્તમાં તેનું સારી રીતે ચિન્તન કરવું.
૯ ભૂલથી દોષ સેન્ટે હાય તા તે છુપાવવા નહીં, ગુરુજના પાસે તે ક કરી લેવા અને ભૂલ ન જ થઇ હોય તે નમ્રભાવે તેના ખુલાસા કરવે મુમુક્ષુએ પોતાની ભૂલનું ભાન થતાં જ તેવુ ભૂલભરેલ કમ તજી દેવુ ૧૦ સદ્ગુરુની આજ્ઞાને અવગણી કહેર વચન કહેનારા કેટલાક મૂર્ખ અવિન શિષ્યેા શાન્ત ગુરુને પણ કુષિત કરે છે અને તેમના આશયાને અનુસરીને ચાલનારા વિનીત શિષ્યેા ક્રોધી શુરુને પણ શાન્ત કરી દે છે. ૧૧ ચા વગર ઉત્તર ન દેવા, કે તા ખાતુ ન જ એવુ કોને ક
પ્રવિણ ને પણ પ્રભારી બનાવી દેવી.

Page #9

૩૧૧
અંક ૯ મ ]
આ૫વચ . ૧ર પિતાના આત્માને જ દમ, આત્મા જ દુખ્ય છે. આત્મદમનથી આ લોકમાં
અને પરલેકમાં પણ સુખી થવાય છે તે ન ભૂલવું. ૧૩ તપ અને સંયમથી આત્માને જ દમ ઉત્તમ છે. એથી પિતાને બીજાં બંધને,
માર કે પરવશતાથી ભવિષ્યમાં દમાવું ન પડે. ૧૪ વિનય-ભક્તિ-વાર્પણતા-કર્તવ્યનિષ્ઠતા એ સર્વે એકાWતારૂપ છે. ૧૫ સ્વાર્પણતારૂપ પ્રેમ-ભક્તિવડે માન-અહંકાર ગળી જાય છે, જેથી આત્મ
શુદ્ધિ માટે સાનુકૂળતા સાંપડે છે ને સુખ-શાંતિ મળે છે. ૧૬ વિવિધ પરિષહ ને ઉપસર્ગોને અડીન પણે સહતાં આત્મા નિર્મળ બને છે. ૧૭ રાગ-દ્વેષ ને મોહન પરાજય કરનાર જ ખરો શૂરવીર ને પ્રશંસાપાત્ર છે.
બીજા અધ્યયનોના ઉત્તમ આર્ષવચને પ્રાણીમાત્રને આ ચાર જીવનવિકાસના ઉત્તમ અંગો આ અનંત સંસારમાં પ્રાપ્ત થવાં બહુ દુર્લભ છે. ૧ મનુષ્યત્વ, ૨ શ્રુતિ(સત્યહિત )શ્રવણ, તત્ત્વશ્રદ્ધા (વીતરાગ-સર્વજ્ઞભાષિત તત્તમાં ખરે વિશ્વાસ) ૪ કલ્યાણકારી સંયમ પાળવાની સાચી શક્તિ. 1 સહજ-અકૃત્રિમ સિમ્યતા, ૨ સહજ કોમળતા, ૩ નિરભિમાનતા અને ૪
અનુકંપા, તેમજ સારાસાર વિચારની યેગ્યતા મેળવી લેવાની પ્રથમ જરૂર
છે, પછી બીજી ગુણસંપત્તિ સહેજે સપડે છે. ૨ મનુષ્યત્વને પામેલે જીવ, ધર્મ-શ્રવણ શ્રદ્ધાળુ બને છે. તે પૂર્વકૃત ઉદયમાન કર્મને સમભાવે વેદતા, સુશક્તિ મેળવી-કેળવી સંયમી-ત્યાગીતપસ્વી બની, સંચિત કર્મોને ખપાવી નાંખે છે. ૩ સરળ આત્માની શુદ્ધિ-સિદ્ધિ થાય છે. શુદ્ધ આત્માના અંતઃકરણમાં જ ધર્મ ટકી શકે છે, અને તે ધર્મી આત્મા જ વૃતવડે સિંચેલા અગ્નિની પડે વિશુદ્ધ થઈ, અનુક્રમે શ્રેષ્ઠ નિવાણ-સુખને પામી શકે છે. જીવિત ક્ષણભંગુર (ચંચળ) છે, કરેલાં કમ ભેગવવાં પડે છે, તેથી સાવધાન - કર્મબંધનથી અટકવું જોઇએ કારણ કે જાગતાને ભય રહેતો નથી. ના–મનુષ્યત્વ એટલે મન-જાતિને. મા-વાસ્તવિક ધમ. પુન્ય સંગે મનુષ્ય
પછી પણ પુસવાથી ચગે મધ્યત્વે પાનવાનું -ળવી લેવાનું જરૂર છે. તેનાં

Page #10

શ્રી જૈન ધર્મ તોરા. ૫ પ્રમાદીને નય-દુ:ખ છે. વિષય-ભોગ-આસક્તિ અધિક દુ: ખદાયક છે. ૬ સાધક-મુમુક્ષુજને વછંદતા તજી પરમ સુખ-શાન્તિને પામી શકે છે. છ પ્રમાદ અને વદથી જ જીવ અધોગતિ પામે છે, તેથી કલ્યાણાથી જનેએ
તેને પ્રયત્નથી દૂર કરી સ્વાર્પણતા અને સાવધતા કેળવવાં જોઈએ. ૮ કામ-ભોગ સેવવા ને સાથે જાગ્રતિ યા નિરાસકિત રાખવી એ કામ
સહેલું નથી, તેથી મુમુક્ષુ જનોએ પ્રથમથી જ વિષયભોગનો ત્યાગ સાવ
ધાનપણે કરવો ઉચિત છે. ૯ મેહને જીતતા અને સંયમ-માર્ગમાં વિચરતા મુનિજનેને વિષયે જુદે જુદે
રૂપે લલચાવે છે, છતાં સાવધાન સાધુએ તેમાં ફસાતા નથી–નિલેપ રહે છે. ૧૦ બહુરૂપી ને દુર્જય એવા મોહને જે જીતી લે છે તે સર્વ ભય-દુઃખને તરી જાય છે. ૧૧ ભેગમાં તૃપ્તિ નથી, જડ વસ્તુમાં આસક્તિ એટલું દુઃખ છે અને તેથી આત્મભાવથી
દૂર રહેવાય છે. મલિન કર્મઆવરણોથી આત્મા ઘેરાય છે ને દુઃખી થાય છે. ૧૨ અજ્ઞાન-અવિદ્યા ને મેહ જ સંસારભ્રમણના મૂળ બીજ કારણ છે. ફક્ત
મોક્ષની વાત કરવા માત્રથી મોહ ન હઠે. તેને નિવારવાને તે કઠણમાં કઠણ પુરુષાર્થ અને વિવેક કરવું જોઈએ. મહાપુરુષોનાં ચરિત્ર જુઓ. માત્ર વેશ પરિવર્તનથી આત્માને વિકાસ થઈ ન શકે. વેશની સાથે હૃદયનું પણ પરિવર્તન-હૃદયપલટો છે જેઈએ. આથી જ પવિત્ર જૈન દર્શનમાં સમ્યજ્ઞાન અને કિયા(ચારિત્ર-સદવર્તન)નું સહચારીપણું સ્વીકાર્યું છે, માત્ર પૂર્વ બાંધેલાં કમનો ક્ષય કરવા માટે જ પ્રાપ્ત એવા દેવદુર્લભ દેહાદિકને સદુપયોગ કરવો જોઈએ. કર્મનું બીજ બાળવાને જ સંયમી બનવું અને પછી નિર્દોષ
આહાર-પાણી માપસર સંયમ-રક્ષણાર્થે ગ્રહણ કરી સાવધાનપણે વર્તવું. ૧૩ જેમ કી કોડી માટે એક માણસ હજારની મહોરો હારી ગયો અને એક
મુક્ત રાજા અપથ્ય એવા આમ્રફળ ખાઈને મૃત્યુવશ થઈ રાજ્ય ખોઈ બેઠા
તેમ અસંયમી- દી–પ્રમાદી જી અમૂલ્ય માનવભવ હારી જાય છે. ૧૪ જેમ ત્રણ વણિકે મૂળ મૂડી લઇને કમાવા નીકળેલા તેમને એક લાભ
મેળવે છે, બીજે પિતાની મૂળ મૂડી જાળવી પાડે આવે છે અને ત્રીજે
મૂળ મહી પણ ગુમાવી પાછો આવે છે. એ જ પ્રમાણે ઘર્મમાં પણ જાણવું ૧૫ ફરી મનુષ્ય 'વું પામે તે મૂળ મૂડીને આબાદ રાખે છે, દેવગતિને પામે છે
તે લાલ મેળવે છે. પણ જે જવા નરક ને તિર્યા –નિને પામે છે તે તમે

Page #11

—
—-
-
----
- -
- --
—
-
-
-
-
-
-
અંક ૯ મે ] ચિત્તની પણ અવસ્થા.
૩૧૩ ૧૬ જેઓ ખરા જ્ઞાની છે તેઓ મનુષ્યધર્મથી આગળ વધી શીલવાન અને
સદાચારી થઈ, અદીન-એજસ્વી બની દેવપણાને પામે છે. ૧૭ એ પ્રકારે મુમુક્ષુ અદીનપણે અને અનાસક્તપણે રહી એવી ઊંચી સ્થિતિ - કેમ ન પામે ? અને પામીને શાન્તિનું સંવેદન શા માટે ન કરે? ૧૮ કામ–ભેગોથી નિવૃત્ત થયેલા આત્મોન્નતિને સહેજે સાધે છે. આ પવિત્ર
દેહને ત્યાગી તે દેવસ્વરૂપ બને છે-દેવગતિને પામે છે. ૧૯ તેવો જીવ ત્યાંથી ચવી જયાં ત્રાદ્ધિ, કીર્તિ, કાન્તિ, આયુષ્ય અને ઉત્તમ સુખ
હોય છે ત્યાં સુંદર મનુષ્ય ભવમાં જઈ ઉત્પન્ન થાય છે. ૨૦ બાળ (અજ્ઞાની જીવ) ધર્મને છેડી અધર્મને આદરી, અધમી બની
નરકમાં ઉત્પન્ન થાય છે એ તેનું બાળપણું જુઓ! ૨૧ હવે સત્ય ધર્મને અનુસરનારા ધીર પુરુષનું ધીરપણું જુઓ કે જે ધાર્મિક
થઈ, અધર્મથી દૂર રહીને, દેવગતિમાં ઉત્પન્ન થાય છે. રર પંડિત-મુમુક્ષુજને આ પ્રમાણે બાળભાવ તથા અબાળભાવની તુલના કરીને,
બાળભાવને તજી અબાળભાવને સેવે છે–આદરે છે. ૨૩ બાળ શબ્દ કેવળ અજ્ઞાન કે મૂર્ણસૂચક નથી પણ અનાચારનું પણ સૂચન
કરે છે. જ્ઞાની અને આપણને જાગૃત કરવા કેટલું સમજાવે છે?
ચિત્તની ત્રણ અવસ્થા અને
ભાવના, અનુપ્રેક્ષા અને પદાર્થચિતા ૧ બીજા સંસ્કાર કે વિચારતોને હઠાવી એક જ વિચારને મુખ્ય કરવાને જે ચાલુ પ્રયત્ન તે ભાવના. આ ભાવનાની હયાતિ ધ્યાન કરવાની શરૂઆતમાં અને અંતર્મુહૂર્ત પછી એકાગ્રતાની સ્થિતિ વિખાતા હોય છે. આવી મનની સ્થિતિ તે ભાવના છે. ૨ મનની બીજી સ્થિતિ અનુપ્રેક્ષાની છે. અનુપ્રેક્ષા એટલે પાછળ તપાસ કરવીજોવું અર્થાત્ ધયાનની સ્થિતિ ખસી ગયા પછી પાછી તે સ્થિતિ મેળવવા, પૂર્વે અનુભવાયેલી ચાનસિથતિનું સમરણ કરવું. પૂર્વની સ્થિતિ યાદ કરવી તે છે. 2 મનની ત્રીજી સ્થિતિ ચિતા નામની છે. આ બે સ્થિતિથી જુદી એટલે મનની આ છે રિશ્વત ઊંચા પ્રકાગ્ની છે. તેથી આ ત્રીજી ના પ્રકારની છે. કોઈ પણ

Page #12

-1
બીન માં વહે
હું માર્ગ ગય
પદાર્થની ચિંતા કરવી એટલે અનેક વિચારાંતોમાં ચાલ્યા જવું, જવ અદવાદિ અનેક પદાર્થના વિચાર કરવા તે પદાર્થ ચિંતા નામની મનની સ્થિતિ છે.
આગનમાં કહ્યુ છે કે—જે સ્થિર અધ્યવસાય તેને ધ્યાન કહે છે, જે ચપળ અધ્યવસાય છે તેને ચિત્ત કહે છે, તે ચપળ અધ્યવસાયને ભાવના, અનુપ્રેક્ષા અને ચિંતા કહે છે.
અંતર્મુહૂત્ત એકાગ્રતા રહ્યા પછી ધ્યાન હેતુ નથી, ચિંતા હોય છે અથવા ધ્યાનાંતર ( ભાવના કે અનુપ્રેક્ષા ) હાય છે. ઘણી વસ્તુમાં મન સંક્રમણ કરે તા—સ્થિરતાવાળું ધ્યેયાંતર ચાલુ રાખે તા ઘણા વખત સુધી પણ ધ્યાનને પ્રવાહ હોય છે. અંતર્મુહૂત્ત પ્રમાણે એક વસ્તુમાં ચિત્ત સ્થિર કરી રાખવુ તે છદ્મસ્થનું ધ્યાન છે અને યોગાના નિરોધ કરી દેવા તે જિનનું ધ્યાન છે.
[ અમુક કાર્યને નિશ્ચય કે સમાપ્તિ ન થાય ત્યાંસુધી મન તે તે કાયામાં વિચાર કરતુ અટકતું નથી. આવુ વિક્ષેપવાળુ મન કર્મ પુદગળાને સતત ગ્રહણ કર્યા જ કરે છે એટલુ જ નહિ પરંતુ ઘણે ભાગે મન આ ધ્યાનના સબંધવાળું અનતાં અશુભ પુગળાના ચય થવાના સભવ રહે છે. ગૃહસ્થાને તે! આ સજ છે જેથી એવા સાગોથી મૂકાયા વિના અને ત્યાગીને પણ અમુક પછી અમુક કરવાનુ છે એવી વિરુદ્ધ વિચાર પરંપરાને જતી કર્યા સિવાય-~~ રાકથા સિવાય ચિત્તની છેલ્લી ત્રીજી નીચી અવસ્થા જે પદાર્થચિંતા-જીવ અછવાદિ પદાર્થના વિચાર કરવા રૂપ છે તેમાં પ્રવેશ થઇ શકે નિહુ તા ભાવના ( ખીન્ન સ’સ્કાર કે વિચારાંતરાને હડાવીને એક જ વિચારને મુખ્ય કરવાને પ્રયત્ન ) કરવાની તા વાત જ શી ? એવી મનની સ્થિતિ થયા વિના એકાગ્રતા થાય નહિ અને એ વિના આત્મા આગળ વધતા અટકી પડતાં જીવ કી મુક્ત થવા પામે નહિ.
મુમુક્ષુ મુનિ
પદેશી ખાંડ
આ સંબંધમાં કાર્ત્તિક માસના અંકમાં આવેલ લેખ વાંચી શ્રી જયપુરથી ધર્મસ્નેહી શ્રી કેશવલાલ ટાલાલ લખે છે કે- આ બાબત જો આચાર્ય મહારાન્ત ધ્યાન પર લેય, પોતે તુજે ને શ્રાવકાને તજવાના ઉપદેશ આપે તા જ કાંઇ પણ થવા સભવ છે, ’ આ માબત અમને પણ વ્યાજબી લાગે છે તેથી અમે પણ પૂજ્ય આચાર્ય મડારાજાઓને તે સંબધમાં વિજ્ઞપ્તિ કરીએ છીએ કે-જો આપને પરદેશી ખાંડ અક્ષ જણાય તો આપ જો તે પોતે જાવા તે નિષ્ય શ્રી પ્રયત્ન બિભૂત ચા સવ નથી.
--તવ

Page #13

,,
આવશ્યક ક્રિયાના ક્રમની સ્વાભાવિક પત્તિ,
જ્યાંસુધી “ સામાયિક પ્રાપ્ત ન થાય ત્યાંસુધી “ ચતુર્વિશક્તિ સ્તવન ભાવપૂર્વક થઇ શકતું નથી, કારણ કે જ્યાંસુધી આત્મા તે જ સ્થિર કે સમભાવમાં હાતા નથી ત્યાંસુધી સમભાવમાં રહેલ મહાપુરુષામાં રહેલા ગુણ્ણાને જાણી શકતા નથી તેમજ તે ગુણેાથી ઉત્સાહિત અને પ્રસન્ન બની તેની પ્રસન્નતા પણ કરી શકતા નથી. આમ હોવાથી જ સામાયિકની પછી ચતુવિંશતિસ્તવ છે.
29
61
99
ચતુર્વિંશતિસ્તવ કરનાર અધિકારી “ વન્દન પણ વિધિપૂર્વક કરી શકે છે, કારણ કે ચાવીશ તીર્થંકરના ગુણૈાથી પ્રસન્ન થઇ જેણે તેમની સ્તુતિ કરી નથી– તે તીર્થંકરમા ના ઉપદેશક સદ્ગુરુને ભાવપૂર્વક વંદન કરી શકતા જ નથી. આધી કરીને ચતુર્વિશતિસ્તવ પછી વદનનો ક્રમ છે.
''
વન્દન પછી “ પ્રતિક્રમણ ” રાખવાને હેતુ એ છે કે આલેચના ગુરુ સમક્ષ જ કરી શકાય, જે ગુરુલન્દન કરતા નથી તેને આલેચના કરવાને અધિ કાર નથી, ગુરુવ ંદન સિવાય કરેલ આલેચના નામમાત્રની જ આલેચના છે, તેનાથી કોઇ પણ સાધ્યસિદ્ધિ થઇ શકતી નથી. આથી કરીને વન્દન પછી પ્રતિક્રમણ છે.
“ કાયોત્સર્ગ ” માટે જરૂરી યોગ્યતા પ્રતિક્રમણ કર્યા પછી જ પ્રાપ્ત થાય છે, કારણ કે જ્યાંસુધી પ્રતિક્રમણદ્વારા પાપની આલેચના કરી ચિત્તશુદ્ધિ કરી નથી ત્યાંસુધી ધર્મ ધ્યાન, શુકલધ્યાન માટે એકાગ્રતા પ્રાપ્ત કરવાને જે કાયાત્સગ ના ઉદ્દેશ છે. તે કાઇ પણ રીતે સફળ થતા નથી. આલોચનાદ્વારા ચિત્તશુદ્ધિ કર્યા વિના જે કાયાત્સગ કરે છે. તેના મુખથી ગમે તેવા પરમ પવિત્ર શબ્દાના જાપ થાય તેા પણ તેના અંતરમાં ઉચ્ચ ધ્યેયને વિચાર ઉદ્ભવી શકતા નથી; કારણ કે અનુભવેલ વિષયાનુ ચિન્તન ધ્યાનમાં ખડું થઇ જાય છે, માટેજ પ્રતિક્રમણ પછી કાયોત્સગ ના ક્રમ છે.
કાયાત્સર્ગ કરી વિશેષ ચિત્તશુદ્ધિ, એકાગ્રતા અને આત્મબળ જે પ્રાપ્ત
કરે છે તે જ “ પ્રત્યાખ્યાનના ” સાચા અધિકારી છે. જેને એકાગ્રતા પ્રાપ્ત કરી નથી તેમજ સપબળના સ ંગ્રહ કર્યો નથી તે કદી પ્રત્યાખ્યાન કરે તે પણ તેના સારી રીતે નિર્વીડ કરી શકતા નથી. પ્રત્યાખ્યાન સથી છેલ્લી આવશ્યક હૈયા છે, કારણ કે તેને માટે વિશેષ ચિત્તશુદ્ધિ અને વિશેષ ઉત્સાહની આવ

Page #14

| અષ્ટમી સ્વરૂપ
-~૦૦૦ reco -ooooooooo ૧ કેટલાક જીવો ધર્મનું સ્વરૂપ યાદવાદ શૈલીએ જાણે નહિ, આદરે નહિ
અને પાળે નહિ તે મિચ્છાદષ્ટિ જાણવા, એ પ્રથમ ભંગ. રે કેટલાક જીવો ધર્મનું સ્વરૂપ સમ્યક્ પ્રકારે જાણે નહિ, આદરે નહિ અને
પાળે. તે કણકિયા તપ, જપ, શીલ આદિ કરી કાયા ગાળે. તે સર્વને પણ મિથ્યાદષ્ટિ જાણવા, એ બીજો ભંગ. ૩ કેટલાક છે ધર્મનું સ્વરૂપ જાણે નહિ, આદરે અને પાળે નહિ તે
મિથ્યાદૃષ્ટિ જાણવા, એ ત્રીજો ભંગ. ૪ કેટલાક છે ધર્મનું સ્વરૂપ જાણે નહિ, પરંતુ આદરે અને પાળે તેને પણ
મિચ્છાદિષ્ટ જાણવા, એ ચોથો ભંગ. ૫ કેટલાક એવા ધર્મનું સ્વરૂપ સ્યાદવાદ શૈલીએ જાણે પણ આદરે નહિ
ને પાળે નહિ તેને સમ્યગદષ્ટ જાણવા, એ પાંચમે ભંગ. (શ્રેણિકવતું ). ૬ કેટલાક જ ધર્મનું સ્વરૂપ જાણે, આદરે નહિ અને શીલ આદિ પાળે તેને
સમકિતી જાણવા, એ છો ભંગ (અનુત્તરવાસી દે. ) ૭ કેટલાક જીવો ધર્મનું સ્વરૂપ જાણે, મુનિના વ્રત આદરે અને પાળે નહિ પણ શુદ્ધ પ્રરૂપણા કરે, પિતામાં મુનિપણું સ્થાપે નહીં, એવા જાણ ગીતાર્થ
સંવેગ પક્ષીને સમકિતી જાણવા, એ સાતમો ભંગ. ૮ કેટલાક ધર્મનું સ્વરૂપ જાણે, આદર અને પાળે એવા જિનમતના જાણ રત્નત્રયવંત પુરુષો સમકિતી જાણવા, એ આઠમે ભંગ સર્વોત્કૃષ્ટ જાણવો.
પ્રથમના ચાર ભાંગા મિથ્યાષ્ટિને લાભે અને પાછળના ચાર ભાંગ સમકિતીને લાભે.
શ્યક્તા છે તે કાર્યો કર્યા વિના પ્રાપ્ત થઈ શકતી નથી. આમ હોવાથી કોત્સર્ગ પછી પછી પ્રત્યાખ્યાન આવે છે.
જે કિયા આત્માના વિકાસને લક્ષમાં રાખી કરવામાં આવે છે આધ્યાત્મિક ક્રિયા છે. આત્માનો વિકાસ એટલે સમ્યક્ત્વ, દર્શન, જ્ઞાન, ચાર આદિ જીવના વાભાવિક ગુરાની કમશઃ શુદ્ધિ કે વૃદ્ધિ. તે જેથી થા આવશ્યક સાચી આધ્યાત્મિક ક્રિયા છે.
|
મુમુક્ષુ મુનિ
મુમુક્ષુ મુન

Page #15

L
•e
essociate prot - 'હા,
હા .'
જીવનની અસ્થિરતા
છે
ગત ત્રણ માસમાં (અશાડ, શ્રાવણ, ભાદ્રપદ માસમાં) આપણી કોમમાં અકાળ મરણ, અમાતું મરણ, અપકાલીન વ્યાધિમાં મરણ-એવા ત્રણ ચાર અઘટતા મરણ થવાથી આ મનુષ્ય જીવનની અસ્થિરતા વિશે આપણા બંધુઓને ભાન થવા માટે કાંઈક લખવાની ઈચ્છા ઉદ્દભવી, તેવામાં નીચેના ત્રણ દુહા વાંચવામાં આવ્યા તેથી તેને પુષ્ટિ મળી. પ્રથમ દુહો-પાંત પડતે દેખકે, વિકસી કુપલિયા;
હમ વીતી તુમ વિતરે, ધીરે બાપડિયાં. ૧. પીપળાના વૃક્ષ ઉપરથી એક પાંદડાને ખરીને પડી જતું દેખીને નવા કુંપળીયા વિકસ્વર થયા-હસવા લાગ્યા. તે જોઈને ખરતું પાંદડું તેને કહે છે કે
હે કુંપળીયાઓ ! જરા ધીરજ રાખો, ઉતાવળ ન થાઓ, જે સ્થિતિ અમારી થઈ–અમને વતી તેવી સ્થિતિ તમારી પણ થોડા વખત પછી થશે–તમને પણ વીતશે, માટે હે બાપડા ! જરા ધીરજ રાખે.” આનો મતલબ એ છે કે–એક મનુષ્યને નાની કે મોટી વયે મરણ પામતે જઈ બીજા યુવકોએ રાજી થવાનું નથી-હરખાઈ જવાનું નથી, કારણ કે -આયુષ્યની સ્થિતિ પૂર્ણ થયે તેને પણ તે જ રીતે મૃત્યુને વશ થવાનું છે. બીજે દહે–પાંત પડતે શું કહે, સુણ તવર ! વનરાય;
અબકે વિધુરે કબ મિલે, દૂર પડે જાય. ૨. પાંદડું પડતું પડતું વૃક્ષને કહે છે કે-“હે વનના રાજારૂપ શ્રેષ્ઠ વૃક્ષ ! આજ આપણે છુટા પડીએ છીએ તે ફરીને કયારે મળીશું ? કેમકે અમે તે દર જઈને પડશું. ” બીજે દહો–તબ હી તવર યુ કહે, સુણ હુ પાંત્ત મુજ વાત
ઈન ઘર આહી રીત હૈ, ઈક આવત ઈ જાત. ૩. તે પાંદડાને વૃક્ષ તે વખતે આ પ્રમાણે કહે છે કે- હે પત્ર! તું મારી *ન સાંભળ. આ ઘરમાં (વૃક્ષમાં) તે એ જ રીતે ચાલી આવે છે કે એક
ને એક જાય–અર્થાત પ્રથમના ત્રેિ ખરી પડે ને નવા આવે.' આ ત્રણે દુહા ઉપસ્થી સુજ્ઞજનેએ ઘણો સાર ગ્રહણ કરવાનો છે. એમાં ની પ્રથમ અસ્થિરતા 'વી છે. - - - - -

Page #16

. .
31
કોઈ કાયમ રહ્યું નથી. આયુ પૂર્ણ થયે સર્વ મનુષ્ય કનસર મૃત્યુવેશ થાય છે ને નવા મનુષ્ય જન્મ પામે છે. આ ચકભ્રમણ ન્યાય-અઘઘટિકાન્યાય આ જગતમાં ચાલ્યા જ કરે છે.
આ પ્રમાણે જ્યારે જન્મ પામેલાએ મૃત્યુવશ થવું એ નિર્ણય જ છે તે પછી મનુષ્યજન્મ પામીને તેમાં કરવાનું શું છે ? તેનું સાધ્ય શું છે ? બીજા નરક, તિર્યંચ, દેવાદિકના ભવમાં ન બને અને મનુષ્યજન્મમાં જ બને તેવું શું છે ? આ બાબતને વિચાર કરતાં એમ જણાય છે કે-ખાન, પાન, વિષયસેવન, પરિગ્રસંચયાદિક તે આ જીવે અનેક ભવમાં કર્યું છે, કેઇ ભવમાં તે વસ્તુઓ કર્યા વિના રહ્યો નથી. તે બધા ભામાં નથી થયું માત્ર ધર્મારાધન. અહીં ધર્માધન શબ્દ દેશવિરતિ-સર્વવિરતિપણું આરાધવું તે સમજવાનું છે. નારકના ભવમાં તે પ્રચુર દુઃખ હોવાથી કાંઈ બને તેમ છે જ નહીં. દેવભવમાં વિષયાસક્ત પણું અતિશય હોવાથી બની શતું નથી, કદી કેટલાક સમકિતી સમકિતને નિર્મળ કરનાર ધર્મકરણ કરે છે, પરંતુ અવિરતિને ઉદય હેવાથી ત્યાગ બિલકુલ કરી શકતા નથી. તિર્યંચના ભવમાં તદ્દન પરવશપણું છે. મૂંગે મેઢે જે સુખ-દુઃખ આવી પડે તે સહન કરવાનું છે. જો કે તેમાં પણ કેટલાક જીવે જાતિસ્મરણાદિવડે ધર્મ પામીને કેટલુંક આરાધન કરે છે, પરંતુ તે મનુષ્યગતિમાં થઈ શકતા આરાધનને પ્રમાણમાં અતિ અપ હોય છે. આટલા ઉપરથી સિદ્ધ થાય છે કે જે ધર્મનું આરાધન પૂર્ણપણે કરવું હોય યથાવત્ મોક્ષ મેળવવું હોય તે તે પણ મનુષ્યના ભવમાં જ બની શકે તેમ છે તેથી એ અત્યંત દુર્લભ અને અનેક કાર્યસાધક મનુષ્યભવ પામીને તેને પ્રમાદમાં ન ગુમાવતાં પ્રમાદ તજી, સાવધાન થઈ, મૃત્યુ સામે ઊભું જ છે એમ દયાનમાં રાખી ધર્મનું આરાધન કરવા તત્પર થા. જે આ ભવમાં આરાધન નહીં થાય તે પાછો પૂર્વોક્ત ત્રણે ગતિમાં પરિભ્રમણ કરતાં કોઈ બની શકશે નહીં, માટે પીપળાના પાનના દષ્ટાંતે અમુક વખતે મૃત્યુવશ થવાનું જ છે એમ ચોક્કસ માની યથાશક્તિ ધર્મારાધનમાં તત્પર થવું.
શ્રાવકધર્મનું આરાધન સહેલું છે. મુનિધર્મનું આરાધન મુશ્કેલ છે, પરંતુ મુનિપણું સ્વીકાર્યા સિવાય આત્માની સિદ્ધિ થવાની નથી માટે તે બંને પ્રકારના ધમનું યથાશક્તિ-શક્તિને ગેપડ્યા સિવાય આરાધન કરવું અને કેમે કમે તેમાં આગળ વધવું કે જેથી ધર્મારાધનની પૂર્ણતાને પામી શકાય. આ ઉત્તમ જનનું સોનું –ભવભીરુ જનોનું કર્તવ્ય છે. આટલું સૂચવી આ લઘુ તેમ

Page #17

!
મરજીયાત કે ફરજીયાત ?
સંસારની અનેક પ્રકારની પ્રવૃત્તિઓ આ જીવ ફરજીયાત કરે છે, તેમાં મરજીયાતનો સવાલ કરતા નથી, પરંતુ ધાર્મિક પ્રવૃત્તિઓમાં મરજીયાત કે ફરજીયાત ? એ સવાલ ઉત્પન્ન કરે છે.
આ વિષય શ્રી કરાંચીમાં મુનિરાજશ્રી વિદ્યાવિજય મહારાજ સમક્ષ બહુ ચર્ચા છે. અહીં તે માત્ર ટુંકામાં ધાર્મિક પ્રવૃત્તિનું ફરજીયાતપણુ સિદ્ધ કરી બતાવ્યું છે.
આ પ્રાણીને જે મરજીયાત ધાર્મિક કરણી કરવાનું કરાવી છે. મૂકવામાં આવે છે તેમાંનો બહોળા ભાગ ધર્મકરણીશી વિમુખ જ રહે છે, કારણ કે ધર્મકરણને અનાદિ અભ્યાસ નથી તેના પર પ્રેમ ઉત્પન્ન કરે પડે છે. સાંસારિક વિષયોનો તે આ જીવને અનાદિ અભ્યાસ છે તેથી તેના પર પ્રીતિ ઉત્પન્ન કરવાની જરૂર પડતી નથી. કવચિત્ કોઈ બાબતમાં-વ્યવહારિક વિદ્યાભ્યાસ કરવા વિગેરેમાં પ્રેમ ઉત્પન્ન કરે પડે છે તે તે તો તેના માતાપિતા વિગેરે આજીવિકાનું સાધન માનીને કરે છે. એમાં પ્રેરણા કરવાની જરૂર પડતી નથી. ધાર્મિક કરણી કરવી તે તે આત્મહિત માટે છે. તેને માટે પ્રારંભમાં ફરજીયાત કરાવવાની જરૂર છે. જિનપૂજા, ગુરુવંદન, સામાયિક, પિસહ, પ્રતિકમણ, તપ, જપ, તીર્થયાત્રા વિગેરે જે ફરજીયાત કરાવવામાં આવે છે તો પછી તેમાં જ્યારે તેને રસ પડે છે, તેનો લાભ સમજે છે, તેની આવશ્યકતા માને છે, ત્યારે પછી ફરજ પાડવી પડતી નથી. પછી તે હલુકમ જ સહેજે તે તે કરણી યથાશક્તિ જરૂર કરે છે. જો કે તેમાં પણ ઓછેવત્તે અંશે પ્રેરણાની જરૂર તે રહે છે જ. તદ્દન પ્રેરણાની જરૂર તે જયારે મનુષ્ય પોતે જ વિશેષજ્ઞ થાય ત્યારે જ આળસે છે. એ બધી કરાણી મરજીયાત થાય ત્યારે વધારે લાભ આપે છે. વળી તે તે ધર્મકરણીને લાભ સમજીને પરમાર્થ બુદ્ધિથી માત્ર આત્મહિત માટે જ કરવામાં આવે ત્યારે આત્માની વિકQરતા વિશેષ થાય છે અને પુણ્યબંધ પણ વિશેષ થાય છે. પરંતુ તેના પ્રારંભમાં ફરજીયાતની અપેક્ષા રહે છે કેમકે ધર્મકરણીમાં કાંઈક ત્યાગ, કાંઈક વેરાગ્ય અને કાંઈક ખર્ચ તેમજ વખતને ભાગ આપવાનું હોવાથી ખાસ કરનારની ઈચ્છા ઉપર રાખી શકાતું નથી. અને જો તેમ રાખવામાં આવે તો ઘણું મનુષ્ય ધર્મકરણી કરવાથી બેનસીબ જ રહે. માટે માબાપે એ અથવા વડીલોએ પ્રથમ સહેતી રહેતી પણ ફરજ પાડીને 1 ધર્મકરણનો લાભ સમજાવે કે જેથી આગળ ઉપર તેને તેમાં રસ પડે અને હોંશે હોંશે કરે. આધુનિક કેળવણીને અંગે આવી બાબતમાં વિચારભેદ શાને પરતુ જેનું અંતઃકરણ ધર્મ કરોગો તરફ વળેલું હોય છે. તેઓ તે તાની સંતતિને ફરજીયાત કરી કાની પ્રેરણા કયા સિવાય રહી શકતા

Page #18

Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandiri
- ઉણિીમાં તીર્થકરના શાસન
સંબંધી વિચારણા આ અવસર્પિણીમાં તે પ્રથમ પ્રભુનું શાસન પિત કેવળજ્ઞાન પામ્યા ને ચતુર્વિધ સંઘની સ્થાપના કરી ત્યારથી તેમના નિવાણ સુધી અને પછી બીજા તીર્થકર કેવળજ્ઞાન પામ્યા ત્યાં સુધી પ્રવ. એટલે પાંચ મહાવ્રતરૂપ ધર્મ ને છેદો પસ્થાપનીય ચારિત્ર પણ ત્યાં સુધી રહ્યું. ત્યારપછી અજિતનાથે કેવળજ્ઞાન પામ્યા ત્યારથી મહાવીરસ્વામી કેવળજ્ઞાન પામ્યા ત્યાંસુધી ચાર મહાવ્રતરૂપ ધર્મ અને એકલું સામાયિક ચારિત્ર પ્રત્યુ. મહાવીર સ્વામીનું શાસન તે પાંચમા આરાના છેડા સુધી ૨૧૦૦૦ વર્ષ પ્રવર્તવાનું છે એટલે ત્યાં સુધી પાંચ મહાવ્રતરૂપ ધર્મ ને છેદે પસ્થાપનીય ચારિત્ર પ્રવર્તશે.
- હવે ઉત્સર્પિણીમાં પ્રથમ તીર્થકર કેવળજ્ઞાન પામ્યા પછીના તેમના આયુના ૩૦ વર્ષ, તેમનાં ને બીજા પ્રભુના આંતરાના ૧૭૮ વર્ષ અને બીજા પ્રભુ ૩૦ વર્ષની વયે કેવળજ્ઞાન પામશે એટલા વર્ષ એટલે ર૩૮ વર્ષ તેમનું શાસન પ્રવર્તશે ને પાંચ મહાવ્રતરૂપ ધર્મ ને છેદે સ્થાપનીય ચારિત્ર પણ પ્રવર્તશે. છેલ્લા પ્રભુ ઉત્સર્પિણીના ચોથા આરાના ૮૯ પક્ષ ગયા પછી ગર્ભમાં ઉપજશે તે ૮૩ લાખ પૂર્વ ને ૧૦૦૦ વર્ષ કેવળજ્ઞાન પામશે ત્યારે તેમનું શાસન પ્રવશે ને પાંચ મહાવ્રતરૂપ ધર્મ તથા છેદો પસ્થાપનીય ચારિત્ર પણ પ્રવર્તશે. તે પ્રભુ એક હજાર વર્ષે ઉણ એક લાખ પૂર્વે નિવાણ પામશે ત્યાંસુધી તેમનું શાસન ચાલશે. ત્યારપછી તે યુગળિક ભાવ શરૂ થવાનો હોવાથી તેમનું શાસન બંધ થશે. એટલે પાંચમહાવ્રત ને છેદે પસ્થાપનીય ચારિત્ર પણ ત્યાં સુધી જ પ્રવર્તશે.
૧ આ સંબંધમાં શ્રી ઉપદેશપ્રાસાદ ગ્રંથના વ્યાખ્યાન ૨૦૭ મામાં શ્રી વિજય લકમરિ આ પ્રમાણે લખે છે –
એ ઉત્સપિણીના વીશમા) પ્રભુ મુક્તિ ગયા પછી તેમની પરંપરાએ શ્રી જિતપ્રવચનના તરવવિચારને કરનારા યુગપ્રધાન મુનિ પતિ ઘણા સમય સુધી આ ભરતખંડન: ભૂમંડળને પવિત્ર કરશે. પછી હળવહળવે સુખી સમય વૃદ્ધિ પામતાં યુગલિયા મનુષ્ય ઉત્પન્ન થવાનો સમય નજીક આવવાને લીધે સુખના પ્રચુરપણાથી પ્રથમ સાધુસંતતિનો ઉછેર થકી છેવટે તથ ને પણ ઉછેર થશે. યુગલિયાના સમયમાં અગ્નિને પણ અભાવ થાય છે. તે સાથે સ્વામી, સેવક, વર્ણ વ્યાપાર અને નગરાદિકની વ્યવસ્થા પણ ઉચ્છેદ પામે છે.
આ સંબંધમાં શ્રી ભગવતીસૂત્રના ૨૮ મા શતકના આઠમા ઉદેવામાં આ ચાવીરા. પ્રાં - તેમના ગાય સુધી ચાલવાનું કહે છે પરંતુ તેમના નિવાણની સ બધી જત લટક જવાનું સંભતું નથી, તેથી ઉપર જણાવેલ ઉપદેશમા

Page #19

અંક ૯ . ઉપિણીમાં તીર્થ કરના રાશને સંબોધી વિચારણા. ૨૧
અવસર્પિણી ને ઉણિીના ર૪ તીર્થકરમાં કયા ને ઉધી શરીરપ્રમાણ, શરીર વર્ણ, આયુમાણ, કલ્યાણક તિથિઓ વિગેરે કેટલીક બાબતે સમાનપણે જ પ્રવર્તશે, પરંતુ અંતરમાં સરખાઈ છતાં તેની સ્થિતિમાં ફેરફાર છે. અવસર્પિણીમાં ર૩ મા પ્રભુના નિવાણથી ૨૪ મા પ્રભુનું નિવણ ૨૫૦ વર્ષ થાય છે તેને બદલે ઉત્સપિણીમાં પ્રથમ પ્રભુના અવનથી (ગાઁત્તિથી ) બીજા પ્રભુનું
વન (ગ ત્પત્તિ) ર૫૦ વર્ષ થશે. અને ર૩ માં પ્રભુના અવનથી ૨૪ મા પ્રભુનું વન ૫૦ લાખ કોડ સાગરોપમે થશે. આ પ્રમાણે દરેક પ્રભુના અંતર માટે સમજવું.
મારું સમજવું ઉપર પ્રમાણે છે તેમાં કાંઈ ભૂલ થતી હોય તે સુન્ન મુનિરાજ વિગેરેએ મને જણાવવા કૃપા કરવી.
પરિહારવિશુદ્ધિ ચારિત્ર પણ દરેક ચોવીશીમાં પહેલા ને છેલ્લા પ્રભુના શાસનમાં જ હોય છે પરંતુ તે ચારિત્ર તે તીર્થંકર પાસે અથવા તેની પાસે જેણે ઉચ્ચર્યું હોય તેની પાસે જ ઉશ્ચરાય છે તેથી તેના કાળ સંબંધી વિવક્ષા કરવી પડે તેમ નથી. સ્વત: સમજાય તેમ છે.
— — —– શ્રી મહાવીર પ્રભુ સ્તવન
કુંવરજી
(ઘરઘર તોરણ બંધાવો, દીપમાળાઓ પ્રકટાવે-એ રાગ. ) મહાજ્ઞાની આપ કહાવો, જ્ઞાનામૃત અમને પો; સમકિત ધ્વજ ફરકાવો, મિથ્યાત્વ તિમિર હડા. ૧ મૂંઝવે છે મોહનાં બંધન, કાઢીને તેનું નિકંદન, મુજને મેહમુકત બને, અજરામર સુખ અપાવો. ૨ ચંદનબાલિકા તારી, અપરાધી દીધા ઉગારી; તવ સેવક કાં વિસરા? ભવ-ઉદધિમાંથી બચાવો. ૩ નથી તુજ ગુણ ગાવા શક્તિ, શી રીતે કરું હું ભક્તિ ? મહાશક્તિ આપ ધરાવે, અંગૂઠે મેરુ ધ્રુજાવો. વિનવે “અમૃત” પ્રભુ તુજને, તુજ સેવા હે વિભુ ! મુજને; અર્પણ ભવ સુધી કરી, અપ આનંદી બનાવે.
અમૃતલાલ થરાદ,

Page #20

સુકતમુક્તાવલી :: સિંદૂર પ્રકર : સમલકી ભાષાંતર (સભાવાર્થ)
શાર્દૂલવિક્રીડિત વાગે તાસ જગે અકીપિટ, લાગે મરી ગેવને. ચારિત્રે જલઅંજલિ, ગુણગણરામે દવાગ્નિ અને ઘે સંકેત વિપત્તિને શિવપુરે તે વાસ બારણું ચિતારત્ન સમા સ્વશીલન કરે છે એ ઉલ્લંઘના ૩૭
ભાવાર્થ-જે ત્રણે લેકમાં ચિંતામણિ સમા શીલનો લેપ કરે છે, તેને અકીતિપટ જગતમાં વાગે છે, તે પિતાના કુળમાં મશીને કૂચો ફેરવે છે (કુળને કલંકિત કરે છે), ચારિત્રને જલાંજલિ આપે છે, ગુણસમૂહરૂપ બગીચાને દાવાનલ લગાડે છે, વિપત્તિને સંકેત આપે છે, મોક્ષનગરીના દ્વાર બંધ કરે છે.
અત્રે શીલને ચિંતામણિની ઉપમા આપી છે. જેમ ચિંતામણિ સર્વ ચિંતિત વસ્તુ આપે છે, તેમ શીલ મનુષ્યની સર્વ મન:કામના પૂર્ણ કરે છે. આવા ચિંતામણિરત્ન સમા શીલને જે લોપ કરે છે, તેના અપયશને પટ જગતમાં વાગે છે. ગમે તેવું પ્રચ્છન્ન દુરશીલ સેવ્યું હોય તે પણ પ્રાંતે ઉઘાડું પડે છે, પાપ છાપરે ચડીને પોકારે છે અને લોકમાં દુરશીલ વાર્તા વિદ્યુતવેગે પ્રસરી જાય છે.
કુશીલ સેવનાર પિતાના કુળમાં અષીનો લગાડે છે; શશિ સમાં ઉજજવલ વંશને તે દુઃશીલ કલંકથી કલંકિત કરે છે કે તેને કુલાંગારની ઉપમા આપે છે, કારણ કે જેમ એક તણખો પણ તૃણરાશિને ભસ્મીભૂત કરે છે, તેમ આ કુલાંગાર પણ સુપ્રતિષ્ઠિત કુળપરંપરાને ભસ્મ કરે છે. એક સવાંગ સુંદર ચિત્રમાં પડેલું કાળું ટપકું જેમ દુષણરૂપ થાય છે, તેમ કુશીલવંત પણ પિતાના કુળમાં એબરૂપ થાય છે અને અખિલ કુળને આંગળી ચિંધ બનાવે છે કે જુઓ આ રહ્યો તે ફલાણ કુળને !
કુશીલ સેવનાર ચારિત્રને જલાંજલિ આપે છે, કારણ કે શીલ એ તે ચારિત્રનું સર્વસવ છે, એ ન હોય તો ચારિત્રનું નામનિશાન રહેતું નથી.
અનેક સુંદર વનરાજિથી વિરાજતો બગીચ પણ જેમ દાવાનળથી શો બળી જાય છે, તેમ ઉત્તમ ગુણસમૂહરૂપ બગીચે કુશીલદાવાનળથી સવ* ભરનીભૂત થાય છે. શીલેપનથી સર્વ ગુણનો વિનાશ થાય છે.

Page #21

३२३
અંક ૯ મે ].
તમુકતાવળી : સંદરપકર શીલ ઉલંઘનાર અનેકાનેક વિપત્તિને નિમંત્ર છે; આ લેકમાં અપયશ, ભય, ધનહાનિ, રોગ, દંડ, જેલયાત્રા આદિ સાંપડે છે અને પરલોકમાં નરકાદિ દુર્ગતિની નાના પ્રકારની યાતના વેઠવી પડે છે.
શીતલપક માટે મુક્તિ-પુરીના દ્વાર બંધ છે; મુક્તિનગરીમાં તેને પ્રવેશ થઈ શકતો નથી, તે મેક્ષમાર્ગથી બહિષ્કૃત છે.
આમ અનેક અનર્થનું કારણ કુશીલ છે એમ જાણી વિવેકીને તેને ત્યાગ કર્તવ્ય છે.
શાર્દૂલવિક્રીડિત વ્યાવ્ર વ્યાલ જલાગ્નિ આદિ વિપદો નિર્નઇ તેની થતી, કલ્યાણે ઉલસે. બુધાવલી વળી સાન્નિધ્યતા ધારતી; કરિ કુરતી, પુષ્ટિ પુષ્ય ભજતું, પાપે પ્રણશી જતા, મેક્ષ સ્વર્ગ સુખાય તેની સમીપે જે શીલને સેવતા. ૩૮
ભાવાર્થ-જે શીલનું સેવન કરે છે, તેને વ્યા–સર્ષ–જલ-અગ્નિ આદિ વિપત્તિઓ સર્વથા નષ્ટ થાય છે, કલ્યાણપરંપરા ઉલસે છે, અમરગણ સાન્નિધ્ય કરે છે, કીર્તિ સ્કુરાયમાન થાય છે, પુણ્ય પુષ્ટિ પામે છે, પાપ પલાયન થઈ જાય છે. મોક્ષ અને સ્વર્ગના સુખ સમીપ આવે છે.
પૂર્વના લેકમાં શીલવિલેપનથી જે જે અનર્થો નીપજે છે તે કાા, હવે આ લેકમાં શીલસંસેવનથી જે જે ગુણ સાંપડે છે તે કહી બતાવે છે.
જે શીલસેવે છે તેની વ્યાધ્ર–સપ–જલઅગ્નિ આદિ ભયપ્રદ વિપત્તિઓ દૂર થઈ જાય છે, વ્યાઘ જેવું કુર હિંસક પ્રાણી પણ શીલવંતના શીલપ્રભાવે બકરી જેવું શાંત બની જાય છે, કોદ્ધત ફણિધર પણ કોઈ ત્યજી દઈ પ્રશમરસમાં ઝીલે છે, જલનું મહાપૂર પણ ઉતરી જાય છે, અગ્નિને ઉપદ્રવ ઉપશમે છે.
આ પ્રાચીન ભારતવર્ષને વિભૂષિત કરી ગયેલા અનેક પુરુષો અને સસ્ત્રીઓના પવિત્ર ચરિત્રમાંથી આના પ્રચુર ઉદાહરણ મળી આવે છે. પ્રથમ તે જે કે શીલવંતની પણ આકરી કસોટી થાય છે, અગ્નિપરીક્ષા થાય છે, પરંતુ તેમાંથી પણ તે શુદ્ધ સુવર્ણવત્ સાંગોપાંગ સફળ ઉત્તીર્ણ થાય છે અને શીલનો જગતુમાં જયજયકાર થાય છે. આવી વિકટ કટીમાંથી પાર
નરી પરમ પ્રસિદ્ધિને પામેલા મહાસમાં શ્રી નેમિનાથજી, સ્થૂલભદ્ર | મુનિ, શ્રેષ્ટિવર્થ સુદર્શન. સોળ મહાસતીઓ આદિના નામ અગ્રેસર છે.

Page #22

-
-
--
-
-
-
[ માર્ગશીર્ષ શીલનો પ્રભાવથી કલ્યાણપરંપરા ઉલો છે; આ લેકમાં ઉત્તિ, કાંતિ, લક્ષ્મી, ધૃતિ, સ્મૃતિ, વિદ્યા આદિ સાંપડે છે અને પરલોકમાં સમગ્રં સુખસામગ્રીથી સારું એવું વર્ગ સુખ મળે છે. પરંપરાએ ધ્રુવ, અનુપમ, અક્ષય તથા અવ્યાબાધ એવું ક્ષિસુખ પ્રાપ્ત થાય છે.
દેવગણે શીલવંતનું સદા સાન્નિધ્ય કરે છે, શીલવંત પર આવી પડતી વિપત્તિના વાદળ વિખેરી નાંખે છે, ઉપસર્ગોને પરિહાર કરે છે.
શીલવાનની કીર્તિ જગતમાં વિસ્તરે છે. સુગંધી પુષ્પને પરિમલ જેમ સ્વયં ફેલાય છે તેમ શીલકુસુમની સરભ સ્વયમેવ દિગંતોમાં પ્રસરી ભૂમંડલને સુવાસિત કરે છે,
સીલથી પુણ્યની વૃદ્ધિ અને પાપની ક્ષતિ થાય છે તેમજ સ્વર્ગમોક્ષની પ્રાપ્તિ પણ તેને આભારી છે.
માલિની હતું કુલક, લેપતું પાપ પક,
કરતું સુકૃતવૃદ્ધિ, લાગતા વિસ્તરત; અમરગણુ નમાવે, ઉપસર્ગો હઠાવે,
શુચિ મુશલ લીલાથી સ્વ-મુક્તિ રચા, ૩૯ ભાવાર્થ–પવિત્ર શીલ કુલ પર આવી પડેલા કલંકને દૂર કરે છે, પાપરૂપ કાદવને ઘેઈ નાંખે છે, પુણ્યની વૃદ્ધિ કરે છે, પ્રશસ્તપણું વિસ્તરે છે, દેવવૃંદને નમાવે છે, ઉપસર્ગો હઠાવે છે અને લીલામાત્રમાં સ્વર્ગ–મક્ષ અપાવે છે.
શીલનું માહાસ્ય કેવું છે તે અત્રે પ્રદર્શિત કર્યું છે. શીલ કુલ પર આવી પડેલા કલંકને દૂર કરે છે. મહાસતી સીતા, અંજના આદિના ચરિત્ર આની સાક્ષી પૂરે છે.
શીલરૂપ નિર્મલ જલવડે કરીને પાપરૂપ કાદવ જોવાઈ જાય છે શીલથી સુકૃતની-પુણ્યઋદ્ધિની વૃદ્ધિ થાય છે; પુણ્યાનુબંધી પુણ્ય બંધાય છે અને તે પુણ્યના પ્રભાવે પરંપરાએ શિવસુખની પ્રાપ્તિ થાય છે.
શીલથી લોકમાં પ્રશસ્તપણે પમાય છે. પૂર્વકાલીન સશીલ જીવોના નામ જનતા અદ્યાપિ બહુમાનપૂર્વક સંભારે છે, એ આની પ્રતીતિ છે. કહેવાય છે કે મડાલવંત શ્રી વભદ્રજનું નામ જ વીશી પર્યત ચિરંજીવ રહેશે. દેવદો પણ શીલવંતના પદ પદ્મમાં પ્રણામ કરે છે.
: - કાર શીલ મહિનાથી શીર્ણ વિશીર્ણ થઈ જાય છે.

Page #23

-
-
-
-
-
અંક ૯ માં ! મનમુક્તાવલી : સિંદૂર પ્રકર.
૩૨૫ શ્રી સુદર્શન ચક્કીને મળીએ ચડાવવામાં આવ્યા, પણ વળીના સ્થાને દેદીપ્યમાન સિહાસન થઈ ગયું,
શીલ રમતમાત્રમાં સ્વર્ગ–મોક્ષના સુખ અપાવે છે. આવું મહિમાવંત સશીલ પ્રજ્ઞાવંત સેવવા યોગ્ય છે, આરાધવા ગ્ય છે, આચરવા યોગ્ય છે.
શાર્દૂલવિક્રીડિત અગ્નિ યે જ થાય. ને ફણીય અને વ્યાવ્રસારેગને, દુસ્તી હય, શૈલ કુકર થતે. ને ઝેર સુધા બને; વિદ ઉત્સવ થાય, શત્રુય સખા. અમ્પિય કીડાસર, નિશ્ચ શીલપ્રભાવથી અટવયે પિતાનું થાયે ઘર. ૪૦
ભાવાર્થ–શીલના પ્રભાવે કરીને અગ્નિ પણ પાણી થઈ જાય છે, સર્પ પણ પુષ્પમાળા થાય છે, વ્યાધ્ર પણ મૃગ બને છે, મદોન્મત્ત હસ્તી પણ કેળવાયેલા અબ્ધ જેવો થાય છે, પર્વત કાંકરારૂપ બની જાય છે, ઝેર પણ અમૃતરૂપે પરિણમે છે, વિશ્નો ઉત્સવમાં પરિવર્તન પામે છે, શત્રુ પણ મિત્ર બને છે, સમુદ્ર પણ કીડાસરોવર થઈ જાય છે અને અટવી પણ પોતાનું ઘર થાય છે.
શીલથી કેવા કેવા ચમત્કાર ઉપજે છે તે અહીં બતાવ્યું છે. શીલના પ્રભાવે અગ્નિ પણ પાણી થઈ જાય છે. સીતાજીને ધખધખતા અગ્નિકુંડમાં પ્રવેશ કરવાનું દિવ્ય કરાવવામાં આવ્યું, તેમાં તેને ઊની આંચ પણ ન આવી એટલું જ નહિ પણ અગ્નિને સ્થાને સુંદર જળાશય બની ગયું.
“કમિધાતિ ના લેવી વિશાનદં ર તપૂ| વાર્તા = દરવછે સર્દિ સુવતછમ્ !
પપુરાણ તે જ પ્રકારે સહાય તે પુષ્પમાળા બની જાય, વ્યાવ્ર હરિણરૂપ બની જાય, જંગલમાં મંગલ થાય ઈત્યાદિ ચમત્કારો શીલપ્રભાવે નિપજે એમાં કંઈ આશ્ચર્ય નથી. શીલ વિષે અન્યત્ર પણ સુભાષિત કહ્યું છે કે – " सीलगुणमंडियाणं, देवा भवियाण वल्लहा होति ।
सुत्रपारगपउराणं, दुस्सीला अप्पिया लोए । सव्वैविय परिहीणा, रूवविरुवा वि वदिदसुवयावि । सील जेसु सुन्नीले नुजीविदं माणुसं तेन् ि ।"
શ્રી કુંદકુંદસ્વામિકૃત શીલાત.

Page #24

Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandiri
-
*
-
--
--
---
-
થી જૈન ધર્મ પ્રકાશ.
માર્ગશીર્ષ અથા–શાલગુણથી વિભૂષિત ભવ્ય દેવે પણ વલ્લભ હોય છે અને તપારંગત દુઃશીલ જનો આ મનુલકમાં પણ અલપ-ન્યૂન-હીન હોય છે, નિકૃષ્ટ-અધમ ગણાય છે.
જાતિ-કુલાદિથી પરિહીન હોય, રૂપથી વિરૂપ હોય, જરાવસ્થાને પ્રાપ્ત હોય, એવા પણ જે સુશીલ હોય તેનું મનુષ્યપણું સુધન્ય છે.
આ શીલની સંક્ષિપ્ત વ્યાખ્યા વિચારીએ. અત્રે પ્રસ્તુત વિષયમાં તે તેને પ્રગ બ્રહ્મચર્યના અર્થમાં છે. બ્રહ્મચર્ય દ્રવ્યથી અને ભાવથી એમ બે પ્રકારે છે. દ્રવ્ય બ્રહ્મચર્ય ભાવ બ્રહ્મચર્યને ઉપકારી થાય છે. તે બ્રહ્મચર્ય મુનિને આશ્રી સર્વદેશીય છે અને ગૃહસ્થ આશ્રી એકદેશીય છે, આ પ્રત્યેકે સ્વ સ્વ વ્રતમર્યાદાને અતિકમ ન કરે તે શીલ કહેવાય છે.
ત્રણ વરણમિતિ ત્રહ્મચર્ય –બ્રહ્મમાં એટલે આત્મસ્વરૂપમાં ચરવુંવિહરવું-રમણ કરવું તે બ્રહ્મચર્ય. એ ભાવથી–પરમાર્થથી અર્થ ઘટે છે. કહ્યું છે કે –
" विन्दन्ति परमं ब्रह्म यत्समालम्ब्य योगिनः । તકૃતં ત્રહ્મચર્ય ચાટ્વીવરેચર ”
શ્રી જ્ઞાનાર્ણવ. અથવા શીલ એટલે સ્વભાવ-પ્રકૃતિ. જેમકે પરોપકારશીલ એટલે પરોપકાર સ્વભાવવાળો, પરિણમનશીલ એટલે પરિમણવાના સ્વભાવવાળો. આ વ્યાખ્યા આત્મા ઉપર ઘટાવતાં શીલ એટલે આત્મસ્વભાવ. આત્માના નિજભાવને અનુરૂપ જે કંઈ વર્તન-આચરણ તે શીલ અને નિજ ભાવથી વિરૂપ-વિરુદ્ધ વર્તન તે કુશીલ અથવા વ્યભિચાર. વિ=વિરુદ્ધ, વિપરીત, વિભાવ, અભિતરફ ચાર ચરવું તે, વિરુદ્ધ-વિભાવે ભણી વિચરવું તે વ્યભિચાર સ્વભાવલક્ષી વર્તન તે શીલ અને પરભાવલક્ષી-વૈભાવિક વર્તન તે કુશીલ અથવા વ્યભિચાર. આમ વિશાળ અર્થમાં વ્યાખ્યા થઈ શકે છે; અને દ્રવ્ય બ્રહ્નચર્ય પણ આ વ્યાખ્યાના એક દેશમાં સમાઈ જાય છે તેમજ ઉપરોક્ત વ્યાખ્યા સાથે પણ આ વ્યાખ્યા સુસંગત છે. આ ચતુષ્ટયનો સારાંશ –
- શાલિની. દુશીલથી થાય સર્વે અનર્થ, ને સતશીલે સાંપડે સર્વ અર્ધ શાલી શીલે શોભતા શીલશાલી. પામે ઋદ્ધિ સિદ્ધિ સર્વે રસાલા
|| તિ દ્રારમ્ |
ભગવાનદાસ મનસુખભાઈ મહેતા

Page #25

100 and the freed
જેના માટે સાચી દિશા
MAL..
madamom a
જેના એટલે સત્ય અને અહિંસાના પાયાથી રચાયેલા શ્રી મહાવીરના ધર્મના અનુયાયી. આ મહાન સિધ્ધાંતાના અનુયાયી ધારે તે પોતાની કામના અને દેશના સાચા ઉધ્ધાર કરી શકે; પણ તે કઇ રીતે બને ?
૧ અત્યારે ક્રિયામાં જે મહત્ત્વતા અપાઇ રહેલી છે તેને બદલે જીવનમાં તેના સિદ્ધાંતા ઉતારવા પ્રયત્ન કરે અને તે મહાન શક્તિએ કેવું કામ કરે છે તેના દાખલે! જગતમાં બેસાડે
૨ પાતાની કામમાં એકયતા-સ કેળવે.
૩ જૈન સાહિત્યને મેટા પ્રમાણમાં સેવા રૂપે પ્રચાર કરે,
૪ અત્યારે જૈન ફીરકાઓમાં ઝઘડા થતા જોવાય છે તેને બદલે મતમતાંતર છેાડી જૈનેાનું સંગઠ્ઠન કરવા પ્રયાસ કરે.
૫ જ્ઞાતિના અને સંઘના ઝઘડાને સદા માટે અંત લાવે
૬ જૈન શ્રીમતા પેાતાની કેમના ઉધ્ધાર કરવા રચનાત્મક કાર્ય કરે, કામવિનાના માણસોને કામ દેવા નવા ઉદ્યાગા સ્થાપે, કેળવણી માટે સુંદર રસ્તાઓ ગાઢવે, શારીરિક શક્તિ કેળવવા વ્યાયામશાળાઓ ઉત્પન્ન કરે અને નૈતિક જીવન કેળવવા પાઠશાળાએમાં સાચા સેવાભાવવાળા અધ્યાપકે મૂકી પાઠશાળાઓને સુંદર બનાવે.
છ પરદેશી કાપડ, મિલનું કાપડ, રેશમી કાપડ તથા દવા વિગેરે જે હિંસાથી બનાવવામાં આવે છે તેના વપરાશ તદ્દન બંધ કરવા અહિંસક દૃષ્ટિએ પ્રયત્ન કરે.
૮ ખાદી જેવી પવિત્ર વસ્તુથી સાદુ અને અહિંસક જીવન ગાળી શકાય છે તેથી તેવી મજબૂત ભાવના કેળવે.
૯૦ હોટેલના પદાર્થો અને સેડા લેમનના પીણા આપણા શરીરને કેટલા બગાડી રહ્યા છે તે વિચારી અધ કરવા પ્રયાસેા કરે.
કર્મ વિધવા અેના પેાતાના ટાઇમ નકામા ન ગાળે તથા તેમને કામ મળે તેટલા માટે ઘરના ને મ્હારના ઉદ્યાગો ખાસ ઊભા કરે.
હું ય સાધુ-સાધ્વીએ ત્યાગષ્ટિએ શુદ્ધ જીવન ગાળે તથા શ્રીસ ંઘ પ્રયત્ન

Page #26

૩૨૮
શ્રી. જૈન ધર્મ પ્રકાશ
" મા શીર્ષ
કરે અને પરદેશી કાપડ, મિલનું કાપડ, તેની વા વિગેરે તેમને આ જીવનમાં કઇ રીતે કલ્પી શકે ? તેના સાચા હૃદચથી વિચાર બતાવે.
૧૩ મારવાડ જેવા દેશે કે જ્યાં ઉપદેશની ખાસ જરૂર છે તે તરફ વિહાર કરવાની પૂજ્ય મુનિ મહારાજાને ફરજ સમાવે
૧૪ જે જે સંસ્થાઓમાં એકહથ્થુ સત્તા હોય ત્યાંથી તેવી સત્તા નાબૂદ કરવા માટે તે ઠેકાણે સેવાભાવી માણસે બેસાડી તેવી સંસ્થાઓને સાચા રસ્તે મુકે. ૧૫ જૈનસ’સ્થાએનું નાણું બીજે ઠેકાણે ધીરવામાં આવે છે. તેને બદલે જેનેને રહેવા માટે ચાલીએ બાંધવામાં તથા કેળવણી માટે જરૂરી બાબતમાં વપરાય તેમજ બીજા કાઇ જરૂરી સાધનેામાં તેના ઉપયોગ થાય તેમ કરવાનું ખાસ જરૂરી છે. આથી સંસ્થાએ વ્યાજ જેટલુ' તા જરૂર મેળવી શકશે અને પેાતાની કામને ઉપયોગી થઇ શકશે.
૧૬ અત્યારે ગામડાં પાયમાલ થતાં, ખેતીના નાશ થતાં, ઢોરા કતલખાના તરક્ જવા માંડ્યા છે, માટે આ હિંસા અટકાવવા સારૂ ઢોરા ઉછેરવા જીવદયારક્ષક મ`ડળા દરેક જગ્યાએ સ્થાપી, તેના દૂધના ઉપયોગ ડેરી મારફત કરવામાં આવે તેવું કરવાનું ખાસ જરૂરનું છે. આથી લોકાને ઘી, દૂધ સારું' અને સસ્તુ મળી શકશે અને હિંસા થતી અટકી જશે.
૧૭ પૂજય સાધુ-સાધ્વીએ પાલિતાણા જેવા સ્થળેામાં મોટા પ્રમાણમાં લાંખે વખત રહે છે તે જૈન મુનિએના સિદ્ધાંત વિરુદ્ધ કેમ ન ગણાય ? ( શ્રી મહાવીરસ્વામીના આચારધર્મ ને સયમધર્મ ના પુસ્તકે આ માટે સ્પષ્ટ ખ્યાલ આપે છે ) જે આપણા પૂજ્ય મુનિએ દરેક ગામડે ફરી પોતાની ફરજ અદા કરે તા કેટલુ સરસ કાર્ય કરી શકે અને પેાતાનુ તથા પરતુ કલ્યાણ કરી શકે.
૧૮ જૈન શ્રીમતે જો સાચા શ્રીમહાવીરના અનુયાયી હાય ! તેએને એટલું અભિમાન હેાવુ જોઇએ કે આપણે એક પણ જૈન ભાઇ ગરીબ અને નિરુશ્ર્ચમી ન હેાવા જોઇએ.
જે કેામમાં એકયતા, પ્રેમ, સાચી સેવા, ઉદાર વિચારે છે ત કામના તથા દેશને એમ મહાપુરુષાનુ કહેવુ છે.
અહિં સક ભાવના, પવિત્ર જીવન અને વિનાવિલએ ઉદ્ધાર થઈ શકે છે વીરબાળ

Page #27

પ્રભાવિક ગુરૂષા
અભયકુમાર
ભાસ્કરદેવના મધુરા લાગતાં કિરણા સમયના વધવા સાથે ઉષ્ણતાને ધરવા લાગ્યા. જનતાનું સંખ્યાપ્રમાણ પણ અતિ વધી પડયુ. એક તરફ અધિકારી વર્ગ અને પેાતાનું સ્થાન પણ પ્રજ્ઞાસપન્નની કક્ષામાં છે એમ માનતા સમુદાય જયારે બીજી તરફ કેવળ કુતુહળવૃત્તિથી ખેંચાઇ આવેલ અગર ‘તમાસાને તેડું
ત્યાં તા સંભળાય છે કે-રાજવી ગિ બિસાર પણ જખરા ! બાપ કરતાં બેટા સવાયા ! રાજગાદી પર પગ માંડતાં જ બુદ્ધિના અખતરા આરંભી દીધા. અરે ! તેવી શક્તિ વિના મગધ જેવા મહારાજ્યના સ્વામી બનાય છે ? એમ ન હાત તે મરણપથારીએ સૂતેલા મહારાજને કયાં પુત્રા આછા હતા ? પણ નહિં ' એ ઉક્તિ અનુસાર વિનાઆમ-તેમના માટે તા વેગવતી સાંઢણીઆ દેડાવેલી ! ખરું જ કહ્યુ છે કે——
ત્રણે પધારેલ જનવૃંદ. આમ જનતારૂપી મહાસાગરમાં વ્યવસ્થા સાચવવા હેરફેર કરતા રાજ્યના સુભટો એ તા સાગરના પાણી પર લટાર મારતી નાનકડી નાવડીએ સમ દશ્ય રજૂ કરતા. સૈા કાઇનુ લક્ષ્ય સાથેાસાથે આવેલા ફ્યુગલ પ્રતિ તું અને એમાંની કેટલીક જિહ્વા અફ્રુટ સ્વરે ભાષાવણ્ણાના જે પુદ્ગલેાનુ માંદોલન પ્રગટાવતી તેમાં કેવળ નિરાશા ને હુતાત્સાહને ભાસ થા!
તારાકીયાતમેં ચંદ્ર છુપે નહીં, સૂર ુપે નહીં. બાદલ છાયા;
"
અરે ! એક બટકબેલાએ તા વાતના મેળ મેળવતાં કડ્ડી નાખ્યું કે-‘ ભાઇએ ! અશ્વ ખેલાવનારા ને શસ્ત્રોના દાવ રમ નારા ક્ષત્રીકુવરેામાં આવી બુદ્ધિપ્રગભુતા સંભવે જ નહીં; પણ આપણા
નવા મહારાજાએ તા. પરદેશમાં
આ
ભ્રમણ કરી, જાતજાતની ચતુરાઈ પ્રાપ્ત અહે। ! આટઆટલા બુદ્ધિસ પશ્નો-કરી છે. અરે! એનાતટના એક શેઠની ા પ્રયાસ નિરર્થક જ ગયા ને ! રાજપુત્રી સાથે ગૃહસ’સાર પણ માંડ્યો છે રાજના અતિ અટપટીયા પ્રશ્નોમાં જેમનું અને વિષ્ણુકાની પ્રજ્ઞાસ ંપન્નતા કાણુ નથી રુપે જીવન વ્યતીત થયુ છે અને ઋણતું ? ' સંધિ-વિગ્રહની આંટીઘુંટી ઊકેલી જેમના ળિયાં પણ સફેદ થવા આવ્યાં છે એવા “ પ્રધાને!, આ દિવાના, કેમ આજે ગાદીપકને બુઝાવી છેડા છે ? તેમની અનુ' આટલી હદે તળીયું દાખવનાર જને! કોયડા પણ અજન્મ ગણાય
‘ આંગળ કહીને માંગળ વારે, માંગળ કહીને મૂલ પ્રકારે; ભૂલ જણાય તા કાઢે હારે, વિષ્ણુક કળાથી દેવ પણ નારે.
એ તા સુપ્રસિદ્ધ વાત છે.

Page #28

Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandiri
તરત જ એક જ ટાપો . . . . તારીને બોલા. સે ટચની સુવર્ણ માફક સારી છે. વિ. વિ. શાદી " જેવા બની -ચના રણને એક પુત્ર પણ થયા છે અને કરવાની જરૂર ન હોત ! જ્ઞાન પ્રાપ્તિ હવે ટૂંક સમયમાં જ એ મા-દીકરાને વૃદ્ધ, યુવા કે બાળવય પર અવલંબની નથી, આપણા રાજા અહીં બોલાવી લેવાના છે. પણ એનો આધાર તે વ્યક્તિના ક્ષ
આ કથન તરફ હેજે એક પરદેડો પશમ પર રહેલા છે. જણાતા યુવકની દષ્ટિ ખેંચાઈ. એણે જરા ચતુરાઈચુત વચનેએ પરદેશીને આગળ આવી આજની આ મેદની શેને માર્ગ મોકળો કર્યો. કૂવા સન્મુખ પહેઆભારી છે? એ જાણવા ઈચ્છા પ્રગટ કરી. ચતાં જ રાજવીના અખતરા પાછળનું પેલાએ જવાબ આપતાં જણાવ્યું કે
રહસ્ય સમજાયું. ભારવટ પર “ધવલે ટેડે “જુઓ ભાઈ પરદેશી ! પેલા એ કવા છે ઘર કહી આ’ જેવા માર્મિક વચન લખી ને, એમાંના એકમાં અમારા રાજવીએ જનાર પિતાની બુદ્ધિ માટે બહુમાન રત્નજડિત મુદ્રિકા નાંખી છે અને આજ્ઞા
જગ્યું. ખલી કૂવામાં પડેલ વીંટી, ફરમાવી છે કે કૂવામાં ઉતર્યા વગર
સમિપમાં જળથી પૂર્ણ બીજે કૂવે, અને કાંઠા પર ઊભા રહી એ મુદ્રિકા કાઢવી.
ઉભયમાં જળની ફેરબદલી થઈ શકે જે વ્યક્તિ એમાં ફતેહમંદ થશે તેને તેલ
તેવી રચના જોતાં જ યુવાને પોતાની મુખ્ય મંત્રીનો અધિકાર પ્રાપ્ત થશે.”
યોજના ગોઠવી કાઢી. અનુચર મારફત
લીલું છાણ મંગાવી, બરાબર વીંટી પર ઊભા ઊભા લોહીનું પાણી થવા આવ્યું ગોળા કરી કહ્યું, મુદ્રિકા એમાં ચાંદી અને સુરજ પણ માથે ચડવા માંડ્યો કે તરતજ તેના ઉપર અગ્નિ ફેકયો. છતાં તુજી કઈ બત્રીશદંતે વિજય નથી અપકાળમાં જ તાપથી એ સૂકા છાનું મેળવી શક્યો ! કેટલાયે ફાંફાં મારી ગયા! રૂપે પરિણમ્યું, એટલે તરત જ બાઈ
અરે ! એમાં શું ભારે કામ છે ? ” કૂવાનું પાણી આ કૂપમાં વાળતાં જ માંડ હજુ તારુણ્યના પ્રાંગણમાં પ્રવેશતા છાણું તરતું ઉપર આવ્યું. હજારો ન એ પરદેશીના શબ્દો શ્રવણ કરતાં જ ઘણા જેના કાર્ય પ્રતિ એક લય કરી રહ્યા છે અચંબો પામી ગયા. એકાદ જણ તે બોલી એવા તે યુવાને તેમાંથી વીંટી કાઢી છે પણ ગયો કે- આ કંઈ બાળકના ખેલ વીના કરમાં સોંપી દીધી. પ. * નથી. ભલભલા બુઝર્ગો જ્યાં પાછાં પડ્યા આવેલ અને રાજ્યવહીવટની 9 * ત્યાં હાર સરખા ઉગતા યુવકને ગજ ચીજ છે? અનો કો સર. ગ વાગશે ?” પરદેશી યુવાને દ્રઢતા જ! H નો એ નથી ! ૫ ૧."" અને કે- જે બુદ્ધિને એક હથ્થુ બજાર કિ. ર પુન! ! ! “

Page #29

તિથી . . . ૩ ના નાના ગુપનાત જ આ બનાવ શોધે છે. સ્ત્રો. મુટ જનતાના નાદ વરો પહેરા- જાતિ માટે ભાગ્યે જ આવો ઉલ્લેખ થઈ વાયો. મુ ૫ શ્રેણિક આ નવયુવાનની તજ- શકે. એના હૃદયમાં પ્રીતમ માટેની પ્રીતિ
સ્વી બુદ્ધિથી રાજ કર્યા. એટલું જ નહિં કેટલી ઊંડાઈએ હોય છે એ માપવા કોણ પણ કુદરતી એના પ્રતિ એકાદ અંગત જ સમર્થ છે? એ તને પાછળ રક્તનાં સંબધી ન હોય તેવું લાલ ટવા લાગ્યું. શેપણ કરતાં કે દેહના બળિદાન દેતાં પણ એની આકૃતિ ને મુખમુદ્રા નિહાળતાં જ નારીજાતિ પાછીપાની કરતી નથી એ શું વર્ષો પૂર્વેની એકાદ સ્મૃતિ ચતુ સામે રમવા ઓછા શૈરવને વિષય છે ! પણ પુરુષમાંડી. તેનાથી સહજ પ્રશ્ન પૂછાયો કે- પ્રધાનત્વ” ના ઘેનમાં એ સમજાય છે ખરું? “ભાઈ ! તું કયા નગરથી આવે છે? ” “મગધના સ્વામી ! આ રહ્યા માતુશ્રી મહારાજ ! હું બેનાતટથી આવું છું.” સુનંદા !”
બેનાતટવાની ધનાવહ શેઠને તો તું એ સ્વર કર્ણ પટ પર અથડાતાં, ને ઓળખતા હઈશ. તેમની પુત્રી સુનંદા ઊંચી નજર કરતાં હૃદયવલભ શ્રેણિકને વિષે તને કંઈ માહિતી છે ?' નિરખી, સુનંદાના લોચન આનંદભારથી
રાજન ! એ સર્વ સાથે તો મારે ઘર નીચા નમ્યા. તરત જ ગાલીચા પરથી ખસી જે સંબંધ. સુનંદાને તેજસ્વી પુત્ર જઈ નાથને બેસવા સારુ સ્થાન કર્યું.
મારો જીગરજાન મિત્ર. મારાથી એ વિખુટા રહી શકે જ નહીં ને !”
નેહના તારમાં ઝણઝણાટી એ તે તે પછી, તેત્યાં અને તું અહીં કેમ? સ્વભાવથી જ છે અને એમાં પણ યુવાની
અગ્રભાગ ભજવતી હોય ત્યારે શું કહેવા“ના રે ધરાધિપ ! એ માતુશ્રી સુનંદા
પણું રહે ? રાજા કે રાણી છતાં દંપતી Rડ અહીં આવેલ છે. સામે દેખાતા તે અાં ને ? વિયોગીઓનો વર્ષો પછી રિધાનમાં જ ઉતરેલ છે.’
સંયોગ. એ આનંદના દર્શન પરસ્પરના ભાઈ ! મને સત્વર એમની નયનોમાં થઈ શકે, બાકી એ વર્ણવી પાપ કરાવ.”
ન જ શકાય. અનુભવગમ્ય છે માટે જ. રાજકાજની ગાડી જંજાળમાં પિતાએના સુપિટ પરથી ચાલી જવાના શ્રેણિકને સચિવની હાજરીમાં એમાં “કાં, નેહના આ પ્રસંગને હદયતટ ડૂબી જવાનું વ્યાજબી ન લાગ્યું, તેમ
વધારેલ છે. આ સંબંધમાં બાઘથી સુનંદાના મિલનમાં પુત્રના દર્શન થયા - નિરધારી શકો નહોતો. અન્ય નહીં એટલે સહજ પ્રશ્ન કર્યો કે- મન એ અતિ તાજી થતાં રાણી ! કુંવર કયાં છે ? રાજમહા' - 1 કિલો- ' ' તી | હા ! વચમાં જવાની ઢીલ થાય છે!’ જવાબ

Page #30

શ્રી જૈન ધર્મ પ્રકાશ શું કાઇ કાકે ! કયાંય - ૧ કિમી દય એક જ કહેવાય છે અને માતાનાં કરતી ઊભી જ હ! નવયુવક, અરે ભૂપનો હૃદયમાં પુત્ર માટેનું સ્થાન એવું નિશાળ મહામંત્રી પણ મૂક ભાવે જોઇ જ રો! હોય છે કે તે કદાચ તેનાથી દૂર પણ શ્રેણિક ભૂપની ઝવણ વધવા માંડી. હોય છતાં વસ્તુત: કૂર ને ગણાતાં સમિ
ત્યાં તે સાચબીના પલ ચીરી જ કહેવાય. આ મંતવ્ય નીતિવેત્તાઓનું અવાજ આવ્યું કે– આપ કેમ એ હેવાથી ભાગ્યે જ એ પ્રમાણે વર્તનાર સવાલ કરે છે ? સામે ઊભેલ છે અને અપરાધી લેખાય.” જેની સહ આપ અત્રે પધાર્યા છો એ જ રાજગૃહની પ્રજા મુદ્રિકાના બનાવથી આપનો પુત્ર અભય.' એ શ્રવણ કરતાં જ તરુણ યાને અભયકુમાર પ્રતિ સ્નેહ નજરે શ્રેણિક નૃપના આનંદને પાર ન રહ્યો ! જેતી થઈ હતી જ અને જ્યારે લોકવાયકા પુત્ર જ નહિં પણ સાથોસાથ બુદ્ધિમત્તા- પ્રસરી કે “એ તરુણ તે મહારાજ શ્રેણિનું મૂર્તિમંત સ્વરૂપ ! એ જ પોતાનો કને પાટવી કુંવર ! અરે ભાવિ યુવરાજ મહામંત્રી ! સોનું ને સુગંધ મળ્યા તુલ્ય! છે અને મહારાજા બેનાતટ રહેલા ત્યારે અથવા તો મોસાળ જમણ અને મા જે વણિકપુત્રી સુનંદા સહ પાણિગ્રહણ પીરસનાર ! ! એ સર્વને અંતરમાં સમાવી કરેલું તેને બુદ્ધિમાન પુત્ર છે. ત્યારે તે અભયકુમારને ઉદ્દેશી રાજવીએ જણાવ્યું હષાતિરેક થઈ પડ્યો. અંતરના ઉભરાતા કે-“યુવાન મંત્રી! કુંવરના મિત્ર તરીકે ઉમળકાઓ વડે પ્રજાએ એમને સત્કાર ઓળખાવી આવી છેતરપીંડી કરવાનો અપ- કર્યો. રાજમહાલયમાં આનંદમંગળ વરરાધ કરવા બદલ મારે વિચાર કરવો પડશે.” તા. પિતા પુત્રને આ જાતને માન
પિતાશ્રી ! એમાં અપરાધ જેવું છે ભર્યો મેળાપ એ વિરલ જ ગણાય. છે ? સાચા સહેદોના દેહ જુદા છતાં (ચાલુ)
એક સુંદર વાક્ય કે મારી સામે કોઈ બોલે કે અપમાન કરે તો હું બોલું, પણ જૈન શાસન ૬
સામે કે સંધ સામે બોલે તે નાહક માટે તેનો વિરોધ કરીને તેની જોડે સંબંધ તું શા માટે તે આવા વિચાર સુત્ર ગણાતાએ પણ કરે છે. શાસનની ખરી છું Sી દાઝવાળાની ગાગ. આ કરતાં ઊલટી જ હોય છે. તેઓ પોતાને માટે ગમે તેવું છે
વાંકું છે તે રહને કરી જાએ, પરંતુ શાસને માટે વાંકે બોલનારને સહન ન કરે. ? પરત : ના પ્રયત્ન કરવામાં બાકી ન રાખે. આ જ પ્રકારે સમકિત
દરિ, લાખણ : પ ક ક જ જરયાએ દેખાય છે.

Page #31

પ્રશ્નના સમાધાન
હું છું " . - છે : આમાં પ્રશ્નો લખ્યા નથી પરંતુ ઉત્તર ઉપરથી સમજી શકાય તેમ છે. '
( પ્રશ્નકાર–રાજમલ ભંડારી-આગર.) પ્રટન ૧ થી ૫ શ્રી મલ્લિનાથ સ્વામીના સંબંધના છે. તેના ઉત્તરમાં જણાવવાનું કે-મલ્લિનાથજી સ્ત્રીપણે તીર્થંકર થયા તે અનંતકાળે થયેલા આશ્ચર્ય ભૂત છે તેથી તેમજ તીર્થકર કપાતીત હોય છે તેથી તેમને માટે સ્થવિરકલ્પી મુનિ વિગેરેના વ્યવહારનો મુકાબલો કરે નહીં. તેઓ પુરુષને ગણધર પદ આપે છે. તેમના ગણધરો પુરુષો જ હોય છે. અનેક પુરુષને પ્રત્રજ્યા આપે છે. પુરુષ તીર્થકરની જેમ સમવસરણમાં બાર પર્ષદા વચ્ચે સિંહાસન પર બિરાજી દેશના આપે છે. માત્ર તેઓ બીજા પ્રહરે જ્યારે દેવદામાં બિરાજે છે ત્યારે તેમની સેવા માટે સાધ્વીઓ જાય છે. તમને આહારાદિ લાવી આપવાનું કામ સાધ્વીઓ કરે છે. વિહાર વખતે ગણધરે ને સાધુસાધ્વીઓ સર્વ સાથે હોય છે. તેમને પુરુષને અડવાનું કાંઈ પ્રયોજન નથી. બાકી અવેદી થયેલા હોવાથી બાધક નથી. દિગંબરીએ તેમને પુરુષપણે થયેલા જ માને છે પરંતુ એ માન્યતા બરાબર નથી. જૈન શાસ્ત્રમાં પુરુષની પ્રાધાન્યતા કહી છે તે બરાબર છે, પરંતુ તે હકીકત સ્ત્રી તીર્થકર માટે પણ સમજવાની નથી.
છઠ્ઠો પ્રશ્ન પુન્ય પાપન અથવા શુભાશુભ કર્મને બંધ અધ્યવસાય પ્રમાણે થાય છે, તે કઈ શુભ અધ્યવસાયથી દેવી પાસે પશુ વિગેરેનું બલિદાન આપે તો તેને બંધ કેવો પડે? એ છે. તેના ઉત્તરમાં જણાવવાનું કે-એમાં શુલ અધ્યવસાય જ હોય નહીં. હિંસા કરવાના અધ્યવસાય તે અશુભ અવ્યવસાય જ છે, તેથી તેને અશુભ કર્મને જ બંધ પડે એ નિ:સંશય હકીકત છે.
પ્રશ્ન -૮-૯ આ ત્રણ પ્રશ્નો સ્ત્રીપુરુષના સમાન હકકને અનુસરીને વિધવા શ્રીના લાભ માટે કરેલા છે, પરંતુ એ વિષયમાં વ્યવહારની પ્રાધાન્યતા માનવાની છે, જ્ઞાતિબંધને અનુસરવાનું છે, એ સંબંધમાં વધારે ચર્ચામાં ઉતરવા જેવું નથી.
૧૦ થી ૧૩ સુધીના ચાર પ્રશ્નો પિતા-પુત્રના સંબંધ વિશેના છે. એમાં પુત્ર બની શકે ત્યાં સુધી અનેક વિપત્તિઓ સહન કરીને પણ પિતાની ભક્તિમાં
પર રહેવું. પિતા કદી ગ્ય આજ્ઞા કરે તે તેનું બુદ્ધિથી નિવારણ કરવું. આ બાબતમાં વિશેષ રૂપષ્ટ ઉત્તર આપતાં પિતૃભક્તિમાં ખલેલ પડે તેવું લાગે છે, તેથી તે પ્રસંગે પુત્ર પિતાની બુદ્ધિનો ઉપયોગ કરે. કારણ કે માતાપિતાના ઉપકારને બદલે કઈ રીતે વળી શકતા નથી એવું સિદ્ધાંતનું વાન છે.

Page #32

33%
માળીય
૧૮ થી ૧૬ સુવિધા ઇલ્લા ત્રણબેન જિનપ્રતિમા ઘરે લાવીને રાખવા સાધી છે. તેના ઉત્તરમાં જણાવવાનુ કે ઘરનાં યોગ્ય ગેડવણ સિવાય ને દર્રાજ ભક્તિ કરવાની ભાવના સિવાય જિનવૃત્તિ લાવીને ઘરે રખાય જ નહીં. આરસના મળતા ઘરદેરાસરમાં પણ ખાય નહી. બાકી ઘરે જિનપ્રતિમા લાવીને ભક્તિ ન કરે, આશાતના ન નિવારે ના તે નડ્ડાાપના ભાગી થાય એ પ્રત્યક્ષ છે. આ સબંધમાં વધારે લખવાની જરૂર નથી.
કુંવરજી
( ૨ )
( આમાં પણ પ્રશ્નો લખ્યા નથી. )
( પ્રશ્નકાર—શા, મંગળદાસ કે કુચંદ-શાલડી. )
૧ રાત્રે તિાવહાર ચાવિહાર કરનારને સવારે નવકાશી કરવી જ પડે એવા નિરધાર નથી. તેનું પ્રત્યાખ્યાન નવા સૂર્ય ઉદય થતા સુધીનુ છે. ર પગમાં બુટ પહેરીને પૂજાના લુગડાં લઇ જવામાં બાધ નથી. ૩ ાજ ગયેલા લુગડા પહેરીને સામાયિકના કે પૂજા વિગેરેના લુગડાં લઇ કે જવામાં બાધ નથી, પણ પૂજાના લુગડાં શુદ્ધ વસ્ત્ર પહેરીને લઈ જવા ડીક છે.
૪ સવારના કે સાંજના પ્રતિક્રમણમાં ચૈત્યવંદન કરતાં ઉત્તરાસન નાખવાની જરૂર નથી. ઉત્તરાસન પ્રતિક્રમણમાં રાખવાનું જ નથી.
૫ પાષધ એક દિવસનું ચારિત્ર છે, પણ તેમાં સંસારના સંબંધ સર્વથા છેડેલા ન હેાવાથી સંસારી સંબંધના નામથી લાવવામાં બાધ જણાતા નથી.
૬ દૈવસિક કે પાક્ષિકાદિ પ્રતિક્રમણમાં પ્રારંભમાં ચાર સ્તુતિવડે દેવ વાંદવાનુ બાકી રહેલ હાય ! તે છ આવશ્યક પૂરા થતાં નમેઽસ્તુ વ માનાય કહ્યા પછી નમુશ્રુણુ' કહીને જ વાંઢવા. સામાયિક પારતાં ચક્કસાય પછી એ ક્રિયા કરાય નહીં.
૭ નિર ંતર શિયળ પાળવાના નિયમવાળા મુખર્ચે બનાદિ કરે તો અતિચાર દોષ લાગે. બ્રહ્મચારીએ એ ક્રિયા કરવી તે અઘટિત છે. તિથિ વિગેરેના નિયમવાળા જે ભાગે નિયમ લીધેલ હેાય તે ભાગે પાળે,
૮ બ્રહ્મચર્ય શબ્દ સર્વધા શિયળ પાળવાના સબંધમાં વપરાય છે અને સામાન્ય રીતે શિયળ પાળવાના અનેક પ્રકાશ-ભેદો છે.
૯ જાજરૂ ગયેલાએ પગમાં છુટ હેયા હોય તા પણ હાથ પગ ધોવા જ જોઇએ; કારણ કે પળ ઉઘાડા હોય ત્યાં અશુચિના છાંટા લાગવાનો સમ શિન થી તે સારી રીતે થવા

Page #33

-
-
-
-
- -
-
-
- - -
-
૩૩૫
, ના ડીન અંગુચાવડે શરીર વડ કોની પરી પ્રજાના લુગડાં પહેરવા એ જ ઠીક છે, કામ કરવાથી શરીર નજળ થઈ જાય છે. અંગુચા વાંટીને પૂજના લુગડા પહેરવા જવું ચોગ્ય લાગતું નથી. અહીં કોમળ સારી રહેવી જોઈએ એ હકીકત ઉપર આગેવાનું ધ્યાન ખેંચવું.
11 પાક્ષિકાદિ પ્રતિક્રમણમાં આયણ તરીકે કહેવાતા તપમાં ઉપવાસ કહેવાય છે તે તિવિહાર અથવા રવિહારા બંને થઈ શકે.
૧૨ અગ્યારશની તપસ્યા કરનાર શુદિ ૧૧ શે તપ ન થાય તો વદિ ૧૧શે કેટલાક કરે છે; પણ ખરી રીત તે નિરધારેલ મુદ્દત પછી એક માસ આગળ લઈ શુદિ ૧૧ ના રોજ તે તપ કો યોગ્ય છે.
૧૩ પંચમી કે એકાદશી ઉચ્ચરનારે તે તિથિને ઉપવાસ કર્યો હોય તે પાક્ષિકની આલયણમાં ન ગણાય.
૧૪ મુનિના અભાવે પ્રાત:કાળે ગુની મૂર્તિ, ફેટે કે છબિને વંદન કરવું. એમાં પણ ખાસ કરીને શ્રી ગૌતમસ્વામીની છબિને વંદન કરવું વધારે ઠીક છે.
૧૫ રાત્રે સ્ત્રી સહિત શયન કરવાને સ્થળે દેવગુરુના ફેટા બાંધી રાખવા ન જોઈએ. તેની આશાતના થાય.
૧૬ દેરાસરમાં ચારે બાજુ પ્રતિમાજી ન બેસાડાય. ગભારામાં તો સામે કે બે બાજુ હોય. રંગમંડપમાં ફરતા ગેબલામાં હોય તે જુદી ગણવી. રંગમંડપમાં પ્રતિમા બેસાડવાની પ્રવૃત્તિ જ નવી જણાય છે.
(પ્રશ્નકા–અગચંદ નાહ્યા. સલાહટ. ) પ્રશ્ન ૧–મિથ્યાત્વને ગુણસ્થાન કહેવાનું કારણ કમ ગ્રંથમાં શું કહ્યું છે?
ઉત્તર–એના કારણ તરીકે ગુણસ્થાનકમાહમાં બહુ વિસ્તારથી જણા વેલ છે. તેના સાર તરીકે જણાવવાનું કે–પ્રથમની ચાર દષ્ટિ સુધી સમકિતની ભજન છે, પાંચમી દષ્ટિ પામે ત્યારે સમક્તિને નિરધાર થાય છે. એ ચાર દષ્ટિની સજઝાય વાચો કે તેમાં કયા કયા ગુણ મિથ્યાત્વી કહેવાતા જીવમાં પણ હેય છે તે બતાવેલ છે. વળી અનંતર સમયે જે જીવ સમકિત પામવાનો હોય તેનામાં કેટલા ને કેવા કેવા ગુણ હોવા જોઈએ તે સ્વતઃ વિચારી જેશે. આ દરિણથી જ મિશ્રાદષ્ટિ અને નિપાતય ગુણસ્થાનવાળાને તેમાં જુદી સમઆવેલા છે. ( જીગુસ્થાનનારા ભાષાંતર) જ્યારે ચાદ ગુણસ્થાનમાં ૧ વાત ન વશ કરવા છે કે તા નિગઢના જેવાને પણ પહેલા

Page #34

પ્રશ્ન ૨–દેશવિરતિ-સર્વવિરતિનું નહીં પામેલા જીવને માત્ર ક્ષપથમિક સમકિત કેટલે કાળ રહે ? એ સ્થિતિ નિરંતર સ્વરૂપથી છે કે લબ્ધિરૂપે હોય છે?
ઉત્તર—દેશવિરતિ સર્વવિરતિ ભાવ ન પામે તે ૩૩ સાગરોપમ સાધિક જ રહે અને એ ભાવ સાથે તે દર સાગરોપમ સાધિક રહે અને તે સ્થિતિ અવિચ્છિન્નપણે જ ક્ષયોપશમ સમકિતની સમજવી.
પ્રશ૩–સર્વે દેવો એક પક્ષે શ્વાસોશ્વાસ લે છે કે ઓછાવત્તા વખતે લે છે?
ઉત્તર–એક સાગરોપમના પૂરા આયુવાળા દેવ એક પક્ષે શ્વાસોશ્વાસ લે છે, તેથી ઓછા આયુવાળા એ છે વખતે અને વધારે આયુવાળા જેટલા સાગરોપમનું આયુ હોય તેટલા પક્ષે લે છે. યાવત્ સર્વાર્થસિદ્ધના ૩૩ સાગરે પમ આયુવાળા દેવ ૩૩ પક્ષે શ્વાસોશ્વાસ લે છે.
પ્રશ્ન –ચોસઠ દ્રો મનુષ્યમાં ક્યા ક્યા પ્રસંગે આવે છે તે અહીં આવે ત્યારે દેવલોક તેના વિના અન્ય રહે છે? અહીં આવીને તેઓ શું કરે છે? અને ઉપરના દેવલોકના ઇંદ્રને અહીં આવતાં પહેલા બીજા દેવલેકના ઇંદ્રો કરતાં વધારે વખત લાગે છે કે કેમ?
ઉત્તર–સઠ ઇંદ્ર મનુષ્યલેકમાં તીર્થકરના કલ્યાણકોએ મહોત્સવ કરવા આવે છે. સામાન્ય કેવળીના અથવા મહાત્મા અણગારોના ગુણોથી આકર્ષાઈને કેટલાક દે આવે છે. તેમજ સતી સ્ત્રીઓના કે બીજા હમીં જનના સંકટ ટાળવા માટે આવે છે. પૂર્વભવના નેહથી આકર્ષાઈને આવે છે. કોઈ પણ દેવ કે ઇંદ્ર મૂળરૂપે પોતાનું સ્થાન છોડીને જતા જ નથી, ઉત્તરકિય કરીને જ જાય છે, તેથી ઇંદ્રનું સ્થાન શૂન્ય રહેતું નથી. તે ઇદ્રો કલ્યાણકાદિ પ્રસંગે આસનકંપથી એક સાથે મનુષ્યલકમાં આવે છે. ઉપરના ઇંદ્રાદિકની ગતિ શીવ્ર હોય છે.
પ્રશ્ન પ–કોઈ પણ જીવને ભવ્ય કે અભવ્ય જાણવાની ખાસ નિશાની છે ! હું ભવ્ય છું કે અભવ્ય ? એવી જેને શંકા થાય એ ભવ્ય જ હોય એમ શાસ્ત્રમાં કહેલ છે તે બરાબર છે?
ઉત્તર–એ વાત બરાબર છે. અભવ્યને “ભવ્ય હોત તો ઠીક ઘન એવી ચાહના જ થતી નથી અને ઉપર પ્રશ્નમાં લખેલ શંકા પણ થતી *
પ્રશ્ન –એક આકાશપ્રદેશ અવગાડીને આ જીવ પાડી શકે છે

Page #35

Aeroboos + ક =
પરમી નિરાજ શ્રી વિજયજી
oooooooooose
o ease use opposed as cooooood oછે 60 soooooooooo stobooses of shooebee
હું છેલ્લા ૪પ વર્ષથી શાંતમુનિ અને પરમ યોગીશ્વર મુનિરાજ શ્રી ક. રવિજયજીને ઓળખતા હતા, પરંતુ ત્રણ ચાર વાર લા વખત પાસે બેસીને એવા ગાઢ પરિચયમાં આવ્યો કે તમનું ખરું જીવન જાણી શક્યો.
આશરે ૮-૯ વર્ષ પહેલાં તળાજામાં એ મુનિરાજ હતા ત્યારે હું જાત્રાએ ગયા હતા. તે વખતે ધર્મશાળામાં ઉપલે માળે એક ખૂણાની ઓરડીમાં તેઓને નિવાસ હતો. તેઓ સવારમાં ડુંગર ઉપર જાત્રા કરવા જતા. ઓરડીને તાળું અથવા સાંકળ કાંઈ પણ દીધા વિના ચાલવા તૈયાર થયા ત્યારે તેમણે એમ બંધ કર્યા વિના જવામાં ભૂલ કરી હશે, એમ ધારી મેં તાળું દેવા વિનંતિ કરી. તેમણે કહ્યું કે અમારે મુનિને સાચવવા જેવું અથવા સંભાળવા જેવું શું હોય કે તાળું દઈને જઈએ ? ” ચારિત્રમાં નિષ્પરિગ્રહ પણાને આ ઉત્તમમાં ઉત્તમ નમૂનો છે.
તે બનાવ પછી બીજે દિવસે ત્યાં ધર્મશાળામાં એક જૈન ભાઈ ક્ષયની બીમારીથી દેહ મૂકવાની તૈયારીમાં હતા. તેમના સગા ડાલાઓએ મુનિરાજને આવી પ્રાર્થના કરી કે- આપ પધારો અને કાંઇ ભાતું બંધાવો. ' મુનિરાજ પધાયા. પરંતુ દરદી ડચકા ખાતા હતા એવું જોઇને મહારાજ સાહેબે કહ્યું કે
એમને બીજું કાંઈ સંભળાવાથી વધારે શ્રમ પડશે અને ધારેલો હેતુ ફળિભૂત થશે નહિ, તેથી માત્ર નવકાર જ સંભળાવે. ” અજબ જેવું તે એ બન્યું કે મુનિરાજ કહીને ઉપર ગયા તે પછી બે મિનિટમાં પેલા જૈન ભાઈએ પ્રાણ અનંત છેના અસંખ્ય અસંખ્ય આત્મપ્રદેશ રહી શકે એમ તમે લખેલ છે 1 શી રીતે ઘટી શકે ? એનો સમાવેશ કેમ થાય ?
ઉત્તર–સૂક્રમ વનસ્પતિકાયના શરીરનું નામ નિગોદ છે. એક નિગોદરૂપ શરીરમાં અનંતા જ રહેલા છે. તે દરેક જીવના અસંખ્ય અસંખ્ય આત્મAો છે અને નિગોદની અવગાહના અસંખ્ય આકાશપ્રદેશની છે. તે હિસાબે એક આકાશપ્રદેશે અનંતા ના પ્રત્યેકના અસંખ્ય અસંખ્ય આત્મપ્રદેશો
લા હેય છે. તે દરેક આત્મપ્રદેશે અનંતી કમાણાઓ હોય છે કે જે *તાનંત જુગારધોની બનેલી હોય છે. એ આકાશ દેરા ઉપર બીજા
અનંતા છૂટા પરમાણુઓ ને બીજા પુરા' કહેવા હોય છે. આ ના સમાવેશ આકાશના અવળા ગુને તમજ પુદગળક ધાદિના મીલન

Page #36

૩૩૮
થી ન ધર્મ પ્રકો
માગ ગાયું છેડ્યો. પરંતુ તાપ લઈને ગયે કે હુ ઉત્તરમાં ઉત્તમ રાજને વાટીને આ ક્ષણે ભગુર દેડ છાડું છું. આ બનાવમાંથી હું એ તાત્પર્ય કહું છું કે લાંબી લાંબી ક્રિયાઓ અર્થ સમજ્યા વિનાની અથવા અમ આપીને કરાવાય તેના કરતાં સમજણપૂર્વકની ઓછી ક્રિયા પણ ઉચ્ચ ભાવથી કરાય તે વધારે ફળદાયી છે.
ત્રીજો પ્રસંગ પાલિતાણામાં બાબુ પન્નાલાલની ધર્મશાળામાં તેઓ હતા ત્યારે બન્યો હતો. સાંજનો વખત હતા. પ્રતિકમણમાં બેસવાની મુનિરાજ તૈયારી કરતા હતા એવામાં કઈ શ્રાવકે આવીને મહારાજ સાહેબને કહ્યું કે “ આપની કાકી (સંસારી અવસ્થાના ) વાંદવા આવવા માગે છે. ”મુનિરાજે કહ્યું કે તેમને કહો કે કાલે સવારે આવે.” એવા તદ્દન નિ:સંગી મુનિરાજ જડવો મુશ્કેલ છે.
ચોથે પ્રસંગ તેઓને પગનો દુખાવો તો છતાં ડુંગર પર જાત્રા કરવા ચડવાની શરૂઆત કરતાં પાછું આવવું પડે એટલે દુખાવો વો ત્યારે બન્યા હતા. તેમના શિષ્ય પુણ્યવિજયજી તે દિવસે સાથે જ ચડતા હતા. મુનિરાજ શ્રી કરવિજયજીએ કહ્યું કે “ ભાઈ મારાથી ચડવાનું બની શકે તેમ નથી, માટે આપણે પાછા ઉતરીએ. પરંતુ શિવે તેમ કરવા ઈચ્છા બતાવી નહિ અને જાત્રા કરીને જ આવીશ એમ કહ્યું ત્યારે શાંતમૂતિએ જરા પણ ભ વિના કહ્યું “યથાસુખ.” પોતે પાછા ધર્મશાળાએ આવ્યા ત્યાં ગુણીજીને ખબર પડી કે-મહારાજ સાહેબ દર્દથી પીડાય છે અને આહાર પાણી લીધા નથી તેથી વિનંતિ કરી કે-આપ કહે તો અમે આપને માટે આહાર લાવવા ગોચરી જઈએ.” મુનિરાજે ના કહી. ગુરુણીજીએ આગ્રેડ કરતાં મુનિરાજે તરત જ પુરિમર્દ્રનું પચ્ચખાણ કર્યું. બે કલાક રને ગુરણજીએ પાછા ફરી આગ્રેડ કર્યો ત્યારે મુનિરાજે ઉપવાસનું જ પચ્ચખાણ લઈ લીધું. કહેવાને હેતુ એ છે કે એ જેવા ચોગી હતા તેવા જ તપસ્વી હતા. શિવે કહેવું ન માન્યું છતાં જરા પણ ધની લાગણી થઈ નહિ. શાંતિથી કહ્યું કે- એ જીવને એમ રુચ્યું.” આવા કોઇના પ્રસંગે ગમાં જે સમતા જાળવી શકે તેવા ખરા ગી મુનિરાજને મારા સેંકડો નમસ્કાર છે !
પાંચમે પ્રસંગ પાલિતાણામાં જ બાળાશ્રમમાં તેઓ ડુંગર પરથી પધાયાં ત્યારે બન્યો. મેં જેન જગતની નવી જૂની જણાવવા માંડી ત્યારે તેમણે કહ્યું કે “આપણા આત્માને એનાથી શું લાભ થાય ? ” હું તરત સમજી ગયે અને પછી તેમની લખેલી થોડી ચોપડીઓની નકલો તેમણે મને વહેંચવાને આપી છે લઈ હું મુંબઈ આવ્યા. એવા શુદ્ધ સાત્વિક મુનિરાજને મારી અને કરા: વંદના છે !
શાહ નંદાસ ભગવાનદાર

Page #37

જાન્સત્ર સ્મૃતિ
લેખક:–ચીમનલાલ અમુલખ સંઘવી બુદ્ધિની તેજસ્વીતા - ૧ :ટ નજરે નિહાળે છે; અંતરના ઊંડાણમાંથી આવતી કરુણતાને અનુભવી છે; શ્રદ્ધાની તમા રસ ચાખે છે; શિલાલિત્યથી શેલત -અંતરને વીંધતાં, ચમકદાર ને સાંભળ્યાં છે; પણ એની સ્મૃતિ એવી તીવ્ર અને સમર નથી કે જેવી અંતરના એક ખૂણામાં ચિર ઇવે બનેલી, સ્વ. પૂ. મુનિવર્ય શ્રી કરવિજયજી મહારાજનાં માધુ, આકર્ષણ ને અમૃત વર્ષમાંથી વપ પર પ્રકાશેલી એક પ્રિય કૃતિ છે.
વષા પર એ એક પ્રસંગ હતા. સ્વ. મહારાજશ્રી ઉપદેશની ધાર પાવતા હતા. જૈન સાહિત્યમાં અમર બનેલી એક નાનકડી કથા તેમના મુખમાંથી ઝરતી હતી. અનેકાએ તે કથાને શબ્દદેહ એ હશે પણ તે સમયે, તે પૂ. મુનિવરે, તે કથાને એવા સ્વરૂપમાં પ્રગટાવી કે શબ્દ શબ્દ ના મેડતી યાં. માધુર્યની વૃદ્ધિ રેલી, શ્રોતાઓ એ સગામી બા, મુનિવરોની મશ્કરીથી બન્નતાને મુખે. તે કથાશ્રવણે, આંસુ ની આંખે, સંસારને ત્યાજય કહા ને મારા અંતરમાં તે પ્રસંગ ને શ્રવણ ને તે દેવી વાતાવરણની સભર સ્મૃતિ ચિરંજીવ બની.
તે પછી તે પૂ. મુનિવરના પ્રત્યક્ષ સંસર્ગમાં નથી આવ્યું, પણ તેમનો પ્રભાવ પરોક્ષ ભાવ તે કાયમ જ રહ્યો છે. મારા અંતરચક્ષુ સમીપ તેમની મૂર્તિ પ્રસંગે ખડી થાય છે: યોગીની નીસરણીએ ઊભેલી; કંઇ કંઇ નીચે જતી છતાં ભાવદર્શને ઊંચે નિકાળતી; વિશ્વાસથી છલછલ ભરેલી, પણ્ તે સભરતાના ભંગને સ્થાને તીખી નજરે તાકતાં, સરળ નિરભિમાની; જ્ઞાનપિપાસુ આછી માનવનિર્બળતાએ પશેલી, પરંતુ તાના દર્શનથી પણ પર; આદર ને પુજતી; પવિત્ર ભૂમિને ભીની નજરે સેવતી; યોગ-નૈતિક માનવતાના આછા પ્રતિબબ સમી માનવ પ્રતિમા.
તેમના જીવનને વિકાસક્રમ પ્રકૃતિપ્રેર્યો ભાસે છે. જન્મ, અભ્યાસ, અંતર સીંચતા પ્રસંગે, હૃદયની નિમળતા-શુદ્ધતા, પ્રસંગ બને ભાવપલટો. એ પલટો કે એને અનુભવનાર વ્યક્તિ બને તથાગતની નીસરણી 3રનાં જ ર છે. માતાના મૃત્યુદરને વૈરાગ્ય અનુભવનાર શ્રીમાન કપૂરવિજયજી, એ વિષયમાં તે, રોગ કે મૃત્યુદર્શને તેવી સ્થિતિ અનુભવનાર મહાપુરુષની હરોળમાં જ લેખાય.
તેમની નાનપિપાસા અતિ તાત ફત. એ પળે લોક પર ઉપકાર કરવાનો. તેમને શુભ પ વાળી. તેમને ભાવે તે કાં પણ ધુ તીવ્ર હતી. વનવોને અન્ય

Page #38

પાનાં : વાપી - ધ ન ક - રાંક હાંકતનું ક થી પચાં નાંખતાં
આ સભર એ એક બત. નામ અને હા હતા. છેલ્લી પગ સુધી તે તમને. આથી હતા. તેના પગ તેમના અભિલાષાને પૂરક, મારા પર લખાયેલા, વટભક પત્રો તેમની ભાવનાને પ્રતિદિન એમ છે.
જ્ઞાનની પાછળ તે બાળા હાથે ખર્ચ કરાવતા. છતાં અપરિગ્રહના તે પ્રતિક સમા હતા. કરણે ગાવવાનું જ છે. અને ન હોય તો તે તમને જ હતું. તેમની ભાવનાને પોષક-પ તેઓ સંખ્યાબંધ લખતા. પણ તે પા, બને તેટલા ઝીણા અક્ષરે, નકામાં ગયેલા કઈક કાગળના ટુકડા પર લખાતા. તે શકય હોય ત્યાં સુધી તે કાઈટના સંગાથથી જ કલાતા. તેમના પત્રો ગમે તે વ્યક્તિ વાંચી શકતી એટલું નહિ પણ તે પત્રમાં કરી રહી ગયેલી જગ્યાને તેને બીજા પર પત્ર લખવામાં ઉપયોગ કરતા. જરૂરીઆતનાં સાધનોથી લચી રહેલા આ યુગમાં તેમની ચીજ ઘણી જ મર્યાદિત હતી.
ત્યાં જતાં તેમણે વિચાર કર્યો છે, મારાં કયાં છે ત્યાં ત્યાં તેઓ કંઈક ઉપકારક સ્કૃતિ તો મુકતા જ ગ-' છે. પાઠશાન!. પુસ્તકાલ, ઉપાશ્રય કે દહેરાસરનો જ્યાં અભાવ હેય ત્યાં ત્યાં તે તે બધાની સગવડતા અને તે સાધન સ્થાયી રહે એવી વ્યવસ્થા, કુસંપ ને ત્યાં સંપ, ગિતા હો ત્યાં જિ. ધર્મ હાનિ ય ત્યાં તેને પ્રભાવ-એ સર્વના વ્યવસાયમાં તેમનું જીવનની જણ વિતાવી. પરિણામે કાળધર્મ પામ્યા છતાં તેઓ ચિરંજીવ છે. તેમની રાત કાયમ બની છે. થળે સ્થળે તેમના સ્મરણમાં આજે ઓછો ઉજવાય છે.
વળામાં. સંવત ૧૯૨૫ માં જ; અંતર વિકાસ સાધી, મેટ્રિક પર્યત અભ્યાસ કરી; માતમૃત્યુદીને કામ પામી; અનુમતિની બક્ષીસ પ્રતિ પિતાને આકર્ષ, સંવત ૧૯૪૭ માં તે, વાગત શ્રી વૃદ્ધિચંદ્રા પાસે દીક્ષા લઈ, મુનિવર બન્યા. તે સંસારી ત્યારે અમચદ તેમના પિતા. લ;નીબાદ તેમનાં માતા. હવે તે તે સર્વથી પર થતો. ગગન નારીએ તમામે પગલાં માંડ્યાં.
મહેસાણા જૈન -સ્કર ધાર્મિક ગ્રન્થોને પ્રચારમાં જે પ્રગતિ સાધી છે તે તેમની જ પ્રેરણાને આભારી છે. બુદ્ધિ-બુદ્ધિ-કર શ્રીમાળાના મૂળમાં તેમનો જ અંતર રસ સીચા છે. તે ઉપરાંત બીજા પણ અનેક ગ્રન્થોના પ્રકાશનમાં તેમણે પ્રેરક બળ રહ્યું છે, અનેક સંસ્થાઓને તેમણે નાનસિંચનો લાભ આપ્યો છે. એક પ્રતિ પક્ષપાત નહિ, છતાં સર્વ સંથાએ. ને જેને સમાજને તેમણે પોતાને જ માન્ય છે.
દવાનો મેહ એ આ યુગનું લક્ષણ છે. તે અન્ન સુધી તે મોથી પર જ છે. ઇવન તેમણે કર્યું તેવું કદ વધ ધી નિર્મળ ચરિત્ર પાવું, સમાજ પર અનેક ઉપકાર કર્યા હતાં તે એકને તે નથી . પિતાને વિશે ત્રેિ ?
ગુમાર ગો લu . તે સિવા તેમણે. - ધમ કે એ અભિલાવ! નથી એ

Page #39

સદ્ગુણાનુરાગીનાં સંસ્મરણા
જૈન સમાજના દુર્ભાગ્યે હમણાં હમાં તેજસ્વી સાધુ પુરૂસ્યો બરતા જાય છે. શ્રી હિમાંશુવિજયજી અને શ્રી ચરણવિજયજીના કાળધર્મ પામ્યાના લખાણની શાહી હજુ તો સુકાણી નથી ત્યાં તે સગુણાનુરાગી, શાંતકૃતિ, સન્મિત્ર કપૂરવિજયજી મહારાજના સ્વર્ગગમનના દુ:ખદ સમાચાર સાંપડે છે,
છેલ્લા કેટલાક માસ થયાં આ લેખકને પાલિતાણા રહેવાનું બનેલ. તેને અંગે તે સાહેબના અતિ નિકટના સહવાસમાં આવવાનું બન્યું હતુ, તેમની સાથેના અનેક મિષ્ટ મરણામાંથી ઘેાડા અત્રે રજૂ કરું છું,
X
X
X
છેલ્લા કેટલાક વર્ષોમાં વૃદ્ધાવસ્થાએ તેમના શરીરને કબજે લીધા હતો. ડૅાકના ભાગથી તે તદ્દન વળી ગયા હતા, છતાં તેમની ક્રિયારુચિ યુવાન સાધુએ કરતાં પણ વધી નય તેવી હતી. જ્યાંસુધી પગ ચાલ્યા ત્યાંસુધી તેમણે આ પગ પાસેથી બરાબર કામ લીધું. અર્થાત્ ગિરિરાજની ખૂબ યાત્રાઓ કરી. છેલ્લા કેટલાક વામાં તેમને માટે ચાલવુ અશકય બન્યું ત્યારે જ પાલિતાણામાં સ્થિર રહ્યા હતા; છતાં રાય હોય ત્યાંસુધી તલાટીએ રણુ જઇને ગિરિરાજની સ્પર્ધાના કરતા.
X
X
જ્ઞાનના પુસ્તકા વહેંચવાતા તેમને જબ્બર શાખ હતા એમ કહી શકાય. તેમના હાથે સેકંડા નહીં, હારે નહીં પણ લાખેકના હિસાબે પુસ્તકો દેવાયા હો. તેમની પાસે યેલ કોઇ ભાગ્યેજ ખાલી હાથે જાય. કેટલાક પુસ્તકા અને કંઠક વ્રત નિયમ દવે જ
છેલ્લા વર્ષમાં, લેખનના અંગે, પત્રવ્યવહારથી, હું તેમના ગાઢ સોંસર્ગમાં રહ્યો. તે સંસગે તેમની સરળતા, ભાવના તે માનવતાની મારા પરતીત્ર અસર નાપવી. જે લેખનના વ્યવસાયમાં પરોવાયા તેના પ્રકારાનને અંગે નવી નવી સૂચના તેમણે, અંતિમ ક્ષણ સુધી, મને મોકલાવ્યા જ કરી. તે અંગે તેમણે સેવલ શ્રમમાં મેં તેમની ત્ર અભિલાષાનાં દર્શન કર્યા જે અભિવત આછે પણ અશ તે સેવનાર વ્યક્તિને “મસ્ત સંસારતે પૂજ્ય બનાવે.
આજે, પૂન્ય અનેલ તે મુનિવર ફળધર્મ પામ્યા છે; પણ તેમની મધુર સ્મૃતિ મે છે, તે સ્મૃતિ સભરભાવ ચિર જીવ તે તેમના જીવનની અમુલ્ય ક્ષણો રાખ્તદેડે ધરુ, તે ગૂંથણીમાંથી પ્રગટતાં જીવનનાં પ્રતિબિંબતે માનવા મધુરભાવ ઝીલતા થાય, હી. ભાવના આ ક્ષણે સેવવી તે અનુચિત કે ૪ લેખાય.

Page #40

થોજેને તેમાં પ્રકાર!
" માર્ગ શોધ
૩૪૨
નો ન્તિ હતા. તો આવો આ લેખક ન્યુ ગાયો પલ એક વખત તેમણે પુરતુંકેએક મા નર તે ના ભરે છે પ્રતથી કહ્યું રાજપાલ ! તારી પ્રથા અજ ટેકસ નાગુસીને ચોપડી દઇ રોકાણી નથી, એટલું તા બગવું એકએ કે આ મારી યાત્રાને દિવસમાં અનેક માણસો આવતા હોય. કેટલાય ખાલી હાથે પાછા ગયા. ’જવાળમાં મે રાન્તિપૂર્વક પરંતુ કઇક વિનોદથી કહ્યું: ” સાહેબ ! ચાપડી છે ! લે તો આવવાના છે જ, એ નહીં તે એના ભાલ જગ ભણે કહ્યું: હજુ તારી કક્કો છેડતો નથી. જે લેનાર આવશે તો રાં પુસ્તકે ના નહીં આવે
X
X
X
આટલી વૃદ્ધ વયે પણ શુદ્ધ ખાદી વસ્ત્રો વાપરવાના તેમના આશ્રવ વ્હેનારને મુગ્ધ કરે તેવા હતા. વસ્ત્રો પણ જરપૂરતા જ રાખતા. આ વખતનું ચોમાસું બેસવા પૂર્વ એક ગુજરાતી ગૃહસ્થ તેમને વહેરાવવા એક બારિક ગરમ શાલ લાવેલા. તેમણે તે સ્પષ્ટ ના પાડી દીધી. છતાં તે ગૃહસ્થને આગ્રહ ચાલુ રહેતાં તેમણે સંભળાવ્યું: ‘ મને દુઃખ થાય છે કે તમે લંકા જ સાધુએને બગાડ! છો. પરદેશી બનાવટની શાલો અને મિલન બારિક કાપડ વગેરે વહેારાવી તમે પાર્કમાં પડા છે અને અમને પાડા છે. જેમ સાધુ ભિક્ષા લેવા તૈય તેવી જ રીતે જરૂરી હોય તે વસ્તુ પણ માગી શકે છે. ગૃહસ્થના ઘરમાં પોતાના અર્થે લાવેલ કાપડ હોય તો તે આપી શકે છે. તેને બદલે અમારે અર્થ તમે ખરીદી લાવી આવું. કાપડ વહેરાવા છો એ મોટી ભૂલ છે. જે મતે કાપડ આપવું જ હોય તો શુદ્ધ પ્રદા ટુકડા તૈયાર હોય તો લાવા, લઇ લઉ. ’ આ સાંભળી તે ગૃહસ્થ તેા ગુપચુપ ચાલ્યા જ ગયા.
*
X
X
એક વખત એક ભાદ આવીને ભેટ્ટા અને મહારાજશ્રીના પગ દાબવા માંડ્યા. તેમ પૂછ્યું: કયાં રડો છે ... આવેલ ભાદએ મહારાજશ્રીની જન્મભૂમિ વળાનું નામ કંક ગર્વથી ઉચ્ચાયું. વળતા જવાબમાં મહારાજશ્રીએ કહ્યું: 'તમારું મોટું ગોંધાય છે. ડ પીતા લાગે છે. હા છે.’ જવાબ મળ્યા. ‘ તે મને ન અડકતા. બીડીની બાધા
:
તે જ મતે શાન્તિ થશે, ' તે ભાઇએ જરા ગલ્લા તલ્લા ફરવા માંડયા, એટલે તેમણે ક
*
હીનવીય તાના આ લક્ષણો છે, નહીંતર પુરુષ થળે એક ખડી જેવી નિર્જીવ વવ છૂટી ન શકે કે અહીંથી કંઇક સુખડી તો લઈ જવી તેઇએ જ. ' છેવટે તે ભાતે અ સમયને માટે બાધા આપી જવા દીધા.
X
X
X
તે
તલાટીએ ભાતુ અપાય છે. વિલાયતી ખાંડનું બનતું, એ વાત એમને સમયથી ખટકતી હતી. બે ચાર ત આ લેખકને એ વિષે કષ્ટ આંદ્રેશન ચા ચળ્યુ. મે કહ્યું- સાહેબ કે તે તેમાંથી મુક્ત નથી એટલે શું કહી શકું પેતે કેટના સુનનને બેઠેલો પધી વાત કરી પરિણામે તબારીએ હે દેશ ખાંડનું બને છે. એ એના ધુન પ્રયાસનું ફળ છે.
તું ભાતુ
મ

Page #41

Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandiri
- ૩૩
અંક ૯ મા
ગુણાનુરાગીનાં કમરગા. તેઓ જ જેટલું જ કામ અર્થે જવા દેતા ન. નાને મંજુરી : કે તેટલી હદ સુધી ન કસ કાઢતા. કાદને પર આવેલ હોય તો તેનો પડે જ. અથવા લેખ તદ છીણા અક્ષરોમાં લખો કાંટે. લખાયેલ કવરની મારી બાજુમાં એક પોત લખે, છાપાના પર ઉપર પણ સિલના ઝીણા અક્ષરોથી લખે. આટલી બધી કસ કાઢવાની રીતથી એક વખત આ લેખકે કહ્યું: “સાહેબ ! વાંચનારને તકલીફ પડે એવી રીતે આપ લખા છે. મુરખ કુંવરજીભાઈ ને પણ આપના લખાણ વિણે એ ફરિયાદ છે. એમ કરવા કરતાં આપ ગુચવે તે ડઝન બે ડઝન કોરા કાગળો દઈ જઉં.' તેઓ બોલ્યાઃ અરે ! ગાંઠે થયે છે ? કાગળ તે બહુએ મળે છે, પણ મારા મનમાં એમ કે આ રાત કામ ચાલે છે તે એમજ રા માટે ન ચલાવવું.' તેઓશ્રીની એ પદ્ધતિ છેવટ સુધી જેમ ને તેમ ચાલુ રહી હતી.
X
તેઓ કોઈ ને કોઈ લેખન કાર્ય કરતા. એક વખત મેં કહ્યું “સાહેબ ! આપનું લખાણ પ્રાયઃ એક જ પ્રકારનું અને તે પણ સંગ્રહીત આવે છે, તેના કરતાં થોડું પણ નોલિક લખાણ અને તે પણ વિવિધતાવાળું લખાય તે કીક.” તેઓશ્રીએ જવાબમાં કહ્યું કે “તારું એ કહેવું ખરું છે. પણ હકીકત એમ છે કે એક વખત હું કયાંક રહેવા ગયા હતા. ઘરના બારણુમાં સિતાં બારસાખનું લાકડું માથામાં એટલા તે જેરથી લાગ્યું
થોડીવાર સુધી તે આંખે તમ્મર આવી ગઈ. એ ફટકા પછી જ્ઞાનતંતુઓ નબળા પડ્યા છે. પરિણામે કંઈ પણ નવું સર્જન નથી થતું, છતાં પણ સારું લાગે તે સંગ્રહિત કરીને નકલ્યા કરું છું.”
ગત ચૈત્ર શુદિ ૧૩ ના રોજ સવારે હું તેમને વાંદવા ગયો. તેમણે તુરતજ પૂછ્યું: 'કેમ ભાઈ ! આજ તે જયંતિવાળી સભામાં જવાનું હશે ?” “જી હા સાહેબ” મેં વુિં. “હુએ આવવાનું મન કરું છું, પણ મારાથી ત્યાં સુધી તડકામાં અવાશે નહીં, તેના નાં જે તું અહીં આવે તો આપણે ઉજવીએ. તેમણે કહ્યું. જવાબમાં મેં સહર્ષ ફા બી. બપોરના ત્રણ પછી અમારી નાની સભાને સમય નિયત થશે. થોડાક ની
થી અને કેટલીક બહેને મળી કુલ ર૦-રપ માણસની અમારી સભા થઈ. તેઓશ્રીને તમર પ્રમુખ ચુંટવા વિગેરેની વિધિ કરવાની તેમની પાસે જરૂર હતી જ નહીં. તેમનું * શાંત પણ સચોટ પ્રવચન-વીર જયંતિ નિમિત્તનું લગભગ ૨૦ મિનિટ ચાલ્યું હશે. જે માટે તેમના વ્યાખ્યાનશ્રવણને એ પહેલા અને છેલ્લો પ્રસંગ હતો. છેલ્લે તેમણે છે કે હવે રાજપાલ બોલશે. મેં તેને એટલા સારા જ રોકયો છે.” તેમને આશિરસ૧ કંઇક છે. પછી અમારી એ નાજુક સભા વિસર્જન થઈ.
તમાં અતિશય ભોળા ભાવેના ઉત!, નામાની કરામય વાતને પણ તેઓ સરળ છે “ ના લેન!, એક જ પ્રસંગ અત્રે જાવું છું.

Page #42

મા લીધે
વંદન કરી .
પછી શ્રી નગીનદાર રોડ મા જ કેદીને કહ્યું: રાજપાળ વ તે પંડિત બની ગયા છે.” વળતા જવાબમાં તેઓશ્રીએ કહ્યું છે, સારું લખે છે. તેને ગાળ રાજપાલ પંડિતાઈ ભર્યું લખે છે. શ્રી શાહે કહ્યું. મેં ઘટફાટ કયા સાહેબ ! નગીનદાસ શેઠ એ વાકથી મારા પ્રત્યેના કટાક્ષથી બોલે છે. '
વન્દ્રની જેમ તેમના આહારમાં પણ અલ્પતા હતી. અથાત બહુ જ મર્યાદિત ખોરાક લતા અને તે પણ પ્રાયઃ પ્રવાહી જેવા જ વાપરતા. આમ હોવા છતાં શારીરિક પ્રકૃતિ કવચિત બગડે ત્યારે રપ૪ રાબ્દમાં કહેતાં કે– જિહવાની લાલુપતાથી કોઈ ને કોઈ પ્રવાહી પદાર્થ, જરૂર વિનાને છતાં પણ અંદર નખાઈ જાય છે, પરિણામે ભૂલને ભોગ આપણે થવું જ જોઈએ.”
લધુતા તેમના જીવનમાં વણાયેલી હતી. દૂરના પ્રદેશમાંથી આવેલ એક ભાઈ તેમની ખૂબ પ્રશંસા કરી રહ્યા હતા. એ પ્રશંસક શાબ્દો અટકાવી તેમણે કહ્યું: ‘તમને શું ખબર પડે કે મારામાં કેટલી નિર્બળતા છે ? પોતે વાંદે પણ અન્ય મુનિને ન વંદા એવી વિપક્ષીની સ્થિતિને યોગ્ય હું છું, છતાં તે પણ હજુ બનતું નથી. તેઓશ્રીની સરળતા અને લઘુતા આવા તો અનેક પ્રસંગે દેખા દેતી. તેમની પાસેથી નીચેનું એક અંગ્રેજી વાકય વારંવાર સાંભળવા મળતું.
Short and Sreet. ટૂંકુ અને મીઠું ( બાલા )
એમનામાં ગુરુભક્તિ એટલી બધી ઉછળતી હતી કે જ્યારે જ્યારે ગુરુમહારાજના નામનું સ્મરણ થતું ત્યારે ત્યારે તેમના પરોપકારીપણાના, શાંતવૃત્તિના, શિધ્ય પ્રત્યેના પ્રેમ ભાવના અને એવા અદ્વિતીય ગુણવાન ગુની ઉચ્ચ વૃત્તિના ગુણગાન કયા વિના રહી શકતા નહોતા. એમનામાં પ્રાપ્ત થયેલા ત્યાગવૃત્તિ વિગેરે ગુણ ગુરુમહારાજની કૃપાનું જ ફળ હતું એમ તેઓ વારંવાર કહેતા.
સગુણને અનુરાગ એ તેમના જીવનમંત્ર હતો. અને તેથી જ તેમણે સ્વેચ્છાએ સગુણાનુરાગી નામ ધારણ કર્યું હતું. ગૃહરથ પાસેથી પણ સારું જણાય તે લેતા અને તેને સંગ્રહીત લેબદ્વારા જનતા સન્મુખ મુકતા.
એકંદર આત શાંત, પૂણ કિયાચ, જ્ઞાનપ્રચારમાં ઉદ્યમવંત, પરમ આત્મા , પુજાને આ ગ ર વિરહ પશે છે. સ્વરવાસી સદ્દગુણાનુરાગીના આત્માને પર શાન્તિ મા ધાએ એને છો. અસ્તુ ! જે જ્ઞાત્તિ:
રજપાલ મગનલાલ ગડા

Page #43

સ્વ. ભાઈ પાનાચંદ ખુશાલ
-
આ બધું કરચલીયા પરાના નામથી ગાદિ કરનારની એ માં પાક :- રી છે એ છે. 'ળખાતા ભાવનગર શહેરના એક વિભાગની બાબતમાં પરામાં વસ્ત. જેનો ના આભારી અગ્રણી ગૃહસ્થ હતા. આ સભામાં બહુ વર્ષથી છે. સં. ૧૯૨૬ ના ફાગણ વદ છે ને તેમને અજીવન સભ્ય બતા અને ઘણાં વર્ષો સુધી જન્મ થયેલ હોવાથી જે તે વર્ષ ર તેઓ કેટરી રહ્યા હતા. તેમના કાર્તિક વદિ ૧૪ પંચત્વ પામ્યા છે. એમને પોતાને ન નહાતા, ના રોજ થયેલા
પરંતુ તેમના અવસાનથી -
લઘુ-ધુ અમભાને એક
રદની સંતલાયક મેમ્બરની
વિતે તેમણે પિતે પૂરાય તેવી
તાની જ માની ખાની પડી છે.
હ. એમના એ સભા પ્રત્યે
ત્રા પુત્ર તલદ૯ લાગણીવાળા
કચંદ કેસરીચંદ હતા. પૂરા હી
તથા કાન્તિલાલ માયતી હતા.
બ, વિનચી ને વિકી ડાવાથી
પિન ના વડીલહતા. વીશા શ્રી- 2
ની વા તેમણે વાળા તળપદા
બહુ શ્રેષ્ઠ રીતે નતિમાં પણ
કરી છે. તેમને એક આગેવાન
પોતાના પિતાને તા. ધર્મ
ખરે વિરહ અને કરાયણ વૃત્તિવા
ત્યારે જ પડ્યો ! હતા. તેમની
છે. અમે તેમને હતી લાગણી
તથા પાનાચંદકે પ્રયત્નથી જ
ક્ત પરામાં ભવ્ય જિનમંદિર થયું છે. તે માતુશ્રીને અને તેમના ધર્મપત્નીને અંતઃવયે ઉપાશ્રય, જેનરાળા વિગેરે પણ થયેલ કરણ પૂર્વક દિલાસો આપીએ છીએ અને - સદરહુ જિનમંદિરમાં મૂળનાયક તરીકે એમના આત્માને શાંતિ પ્રાપ્ત થાશે એમ રાજમાને કરેલી શ્રી પાશ્વનાથજીની પ્રતિમા છવા સાથે ચિ. તલકચંદ વિગેરે તે તેમના હું જ સુંદર અને પ્રભાવીક છે. નજીકની વક્કલના શુભ પગલે ચાલવા પ્રેરણા કરીએ વડને લઇને જિનપૂજા, સામાયિક, પ્રતિકમ- છીએ.

Page #44

Page #45

Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandiri
કલી મુંબઇ બાળમિત્ર મંડળને પંચ વાર્ષિક રિટે
સને ૧૯૬૨ થી ૧૯૨૭. - પ . પ પ થી રર વર્ષ થયા છે. કામ શરુ કરે . રિપોર્ટ ને હિસાબ વાચવા કોક છે. સ્થિતિ સારી છે છતાં સહાય આપવા લાગ્યા છે. જેને કુમાર તથા કુમારિકા પાડી દુનંદાની ગાય કરે છે. છેલશિપ પણ આપે છે. વળી વકતૃત્વ કાને તેમજ લેખનકા ને ઉતેજિત કરવા તરીકા ના નામે કાઢી ભાવના કરાવે છે. અનેક પ્રક. રેન ગો ને વિશેષ ઉપયોગી થવાના ચાહના ધરાવે છે. અને એ મંડળને ધન્યવાદ છે. પવે સાથે તેની પ્રતિ : હીએ છીએ.
શ્રી કચ્છી દશા ઓશવાળ જૈન પાઠશાળાને સં. ૧૯૮૩ થી ૧૨
સુધીને દશ વર્ષને રિપોર્ટ આ રિપિટ ને અંદર ઘણી હકીકત સમાવી છે. વાંચવા લાયક છે. કેટલીક હકીકત ખાસ અનુરાગ છે. અવસ્થા સારી છે. હિસાબ પણ ખે છે અને પસાર કરાવેલ છે.
શ્રી બુદ્ધિ-વૃદ્ધિ-કપૂર ગ્રંથમાળા. આ ગ્રંથમાળાના ઉત્પાદક સગુણાનુરાગી મુનિરાજશ્રી પૂવિજજ કાળધર્મ પામેલા હોવાથી તે ગ્રંથમ ના સંબંધી તેમજ તેને અંગે પુસ્તક પ્રકાશન સંબંધી પત્રવ્યવહાર અમર સભા સાથે કરવા. ( શ્રી જે. ધ. પ્ર. સભા.)
શ્રી પંચસંયત પ્રકરણ. શ્રી ભગવતીપુત્રને રપ મા શતકના સાતમાં ઉદ્દેશો ઉપરથી ગુજરાતી ભાષામાં ધારરૂપે તૈયાર કરી મુળપાઠ સાથે છપાવીને બહાર પાડેલ છે. તે પ્રકરણના અભ્યાસી સાધુ-સાધ્વીને તેમજ જૈન સંસ્થાઓને ભેટ આપવાનું છે. વાણુ ખરીદ કરવા ઇચછનાર માટે ચાર આની કિંમત રાખે છે. પટેજ સવા આને.
શ્રી પંચપ્રતિક્રમણ સૂત્ર—સાર્થ શબ્દાર્થ. અત્યાર્થ તથા ભાવાર્થ સાથે સુંદર આકારમાં તૈયાર કરેલ છે. વિસ્તારથી વિવચન આપીને વિદ્યાથી આ સુગમ રીતે સમજી શકે તેવી કલી
બવામાં આવી છે. શ્રી જૈન છે. એજ્યુકેશન બોર્ડની પરીક્ષા આપનાર વિદ્યાથીએ :ટે ખાસ ઉગી છે,
તૈયાર કરનાર માસ્તર પોપટલાલ સાકરચંદ એક નકલન. ર. ૧-૪-૦ દરા ક વધારે નકલ મંગાવનાર માટે રૂા. ૧-૨-૧
1 --શ્રી ને ધન પ્રસારક સભા, ભાવના,

Page #46
.' ), 3, 40 1 થી ધન પ્રકર. સા. આગ પહેલા ને બી. દરેકના -- 1-4-0 ??? - 3 ધ પદવિ છે માલધાર્ગ દેવલ ભકૃિત ) ભાગ -દરેકના 4-0-0 છે કે દો ઉપસિઝદશાંગ સૂત્ર મૂળ, અને અર્ધ ને ટીકાને અર્થ 5 શ્રી શાંતધારન નાયરવિવેચન ચુતભાગ લે લે. મક્તિક) --- 6 શ્રી પ્રકારી પૂજા અર્થ વિવેચન કથાઓ યુક્ત 1-0-0 6 7 શ્રી જ્ઞાતાધર્મકથાવ મળ, મૂળ ને ટીકાનો અર્થ, ભાગ 1-2 દરેકના 4-0-0 ) 8 શ્રી અંતગડદશાંગ તથા અનુોવવા સૂવમૂળ-મૂળને ટીકાના અર્થ યુક્ત 1-8-0 9 શ્રી નિચાવલી સૂવ ( પાંચ ઉપાંગ) મૂળ, મૂળ ને ટીકાના અર્થ યુકત 1--0 10 થી તપગચ્છમણુવંશવૃક્ષ. અનેક હકીકતાથી ભરપૂર 1-- 11 શ્રી બૃહસંહણ પ્રકરણ. મૂળ-અર્થ-વિવેચનયુક્ત 1-0-0 છે 12 શ્રી હેમચંદ્રાચાર્ય ચારેત્ર ( લેખક મિક્તિક) 13 શ્રોવર્ધમાનદેશના. પ્રાકૃત, સંસ્કૃત છાયા સાથે. ભાગ લે. રૂા. 3) ભાગરજે રૂા. 2) છે 14 સુભાષિત પદ્યરત્નાકર, અસહિત ભાગ 1-2-3 દરેકને 15 પ્રકરણરત્નસંગ્રહ ( પંદર પ્રકરણ સાથે ) ( 16 સાદા ને સરલ પ્રશ્નોત્તર, ભાગ 1-2 દરેકના 19 શ્રાવકના પાક્ષિક અતિચાર. સાથે 18 જૈન કથા સંગ્રહ (25 કથાઓ) 19 શ્રી પીસ્તાલીશ આગમની પૂજા (વિસ્તૃત હકીકત, અર્થસહિત, કથા સાથે) -ર-૦ 20 શ્રી પાર્શ્વનાથ પંચકલ્યાણક પૂજા (અર્થ યુક્ત) 0-2-0 છે 21 શ્રી અષ્ટપ્રકારી પૂજ (અર્થ સહિત) 0-1-6 રર શ્રી પ્રજ્ઞાપના સૂત્ર અર્થ સહિત ભાગ 3 માં સંપૂર્ણ (ભ. હ.) રૂા. 100 23 શ્રી નવપદજીની પૂજા (નવપદ આરાધનની વિસ્તૃત વિધિયુક્ત-ઉપાધ્યાય શ્રી યશોવિજયજીકૃત, સાથે) છે 24 સંગમાળા ( પ્રભાવના માટે ઉપયોગી) અર્થ સહિત 4 25 શ્રી પંચ પ્રતિક્રમણ મૂળ ગુજરાતી (નવી આવૃત્તિ) 0-7-0 છે ર૬ શ્રી આચાર દિનકર ભાગ 1 લે તથા 2 જો 10-00 છે 27 અનેકાર્થરત્નમંજૂષ અષ્ટલક્ષી વિગેરે (દે. લા.). છે 28 ઉપદેશ રત્નાકર મૂળ તથા ભાષાંતર ભાગ 1 લે. (મઢડા) ર૯ ઉપદેશપદ ભાષાંતર (મઢડા) 30 ઉપદેશચિંતામણિ મૂળ. ડી. 6. ભા. 1 થી 4 ભેગા મૂળ કિંમત રૂા. 19 ના 1000 6 31 જિનવાણી લે. શી ) ?2 મહાવીરચરિયમ પ્રાકૃત ( કે. લા.) કર નાશિકા નાક લ.) * - - 3-0-0 - - 2-0-0 For Private And Personal Use Only