Jain Dharm Prakash 1906 Pustak 022 Ank 07

Author(s): Jain Dharm Prasarak Sabha
Publisher: Jain Dharm Prasarak Sabha
Catalog link: https://jainqq.org/explore/533257/1

Page #1

REGISTER NO. B. 156
28
SES કથકલી
જૈનધર્મ પ્રકાશ.
SGRADA
RA
The Saina Dharma Prakasha.
Deezer
-Fી
शार्दूलविक्रीडितम् तृष्णां छिन्धि भज क्षमा जहि मदं पापे रति मा कृथाः । सत्यं ब्रूझनुयाहि साधुपदवीं सेवस्व विद्वज्जनम् ॥ मान्यान् मानय विद्विषोऽप्यनुनय प्रच्छादय स्वान् गुणान् । कीर्ति पालय दुःखित कुरु दयामेतत्सतां लक्षणम् ॥
&R REPORT 9998888888269તews
' પુસ્તક ૨૨ મુ. આશ્વન સંવત ૧૯૬ર, અંક ૭ મા.
- પ્રગટ કૉો. શ્રી જૈનધર્મ પ્રસારક સભા.
ભાવનગર.
વિષયાનુક્રમ. ૧ સુધ ાવ્યા
૧૮૫ ૨ શ્રીપાળરાજાના રાસ ઉપરથી નીકળતે સાર, ૧૮૭
ચર્ચાપત્ર, ૪ સજજન લક્ષણ ૫ સદુપદેશ સાર, ૬ શેઠ પ્રેમચંદ રાયચંદના સ્વર્ગવાસ. ૭ મુનિ હું સવિજયજીના ઉપદેશથી થયેલ જીણામ ૮૧
છે
0
કાઉરિટાકાત
K
2
અમાવા-એશ્લે વર્નાક્યુલર પ્રિન્ટીંગ પ્રેસ,
વાર્ષિક મૂલ્ય ૩૧) પાસ્ટેજ ચાર આના. WeereeFLA PSACREDGO(PERSACA CEAESAREberneneses

Page #2

ચેાપાનીયુ રખડતુ મુકીને આશાતના કરવી નહીં. નવી બુકેાની જાહેર ખબર.
1-૮
અમારી તરફથી છપાયેલ વેચાણ મુકાનું લીસ્ટ તથા વધાર ઉપરાંતનીચે જણાવેલી બુક પણ અમારી ઓફીસમાંથી મળોશકરો, ઉપદેશ પ્રાસાદ ભાગ ૩ જો (સ્થંભ ૧૦ થી ૧૪ નું) ભાષાંતર. શાસ્ત્રી ચિરતાવળી ભાગ૩જો (ચ પકશ્રેષ્ઠી,રતિસાર,વત્સરાજ, નળદમયંતી, સ્થૂલભદ્ર, તથા સુરસુ દરીનાં ચરિત્રા) ગુજરાતી ૧--~-- ૦ દરેક ચરિત્રની છુટી નક્લના ત્રણ ત્રણ આના રાખેલા છે. શ્રી વિજયચંદ્રુ કેવળી ચરિત્ર મળમાગધી પદ્યબંધ શાસ્રી૦–૮-૦ પ્રતિક્રમણ હેતુ (સ ંસ્કૃત ગ્રંથનું ભાષાંતર) ગુજરાતી. ૦-૮-૦ જૈન તત્ત્વાદશ પૂર્વજી સદર ઉત્તરાન સમરાદિત્ય સક્ષેપ. સસ્કૃત શ્લોક ધ જૈનમાર્ગ પ્રવેશિકા
5)
૧-૦૦
www
35 ૧૦-૦ શાસ્ત્રી ૧-૮-૦ ગુજરાતી ૦–૨૦૦
22
01913
95
૭-૩-૦
19
૧૦-૦
જૈનમાર્ગ પ્રારભ યાંથી. ભાગ ૧ લા શ્રાવિકા શિક્ષણ રહસ્ય. ગુણવર્માના રાસ. (સત્તરભેદી પૂજા ઉપર) પ્રકરણમાળા સળ (જીવિચારથી કર્મગ્રથ પર્યંત)શાસ્ત્રી. ૦–૮–૦ યન્ના સંગ્રહ (ચઉસરણ વિગેરે અર્ચ સહિત) અજ્ઞાન તિમિર ભાસ્કર. (બીજી આવૃત્તિ) નવ તત્ત્વને સુદૂર બાધ જીવ વિચાર વૃત્તિ.
૭-૫-૦
35
ગુજરાતી ૦-૦-૬
જૈન સ્નેાત્ર સંગ્રહ પ્રથમ ભાગ (બનારસ) અષ્ટાધ્યાયી, (શ્રી સિદ્ધહેમ સત્રપાઠ) ગુણવતી સ્ત્રીઓને વિવાહમાં ગાવાતાં ગોતા. જૈન મંડળીમાં ગવાતાં ગાયને સિદ્ધાચળના ખમાસણ, ભાવના સ્વરૂપ (માખીનુ) શત્રુંજયાદિ સ્તવન સંગ્રહ,
૭-૭-૬
7)
53
= -9-0
-૪-૦
99
૦-૧-૬
15.
વીશી વીશો સંગ્રહ,
-૮-૦
99
દુનિયાના સાથી પ્રાચીન ધર્મની કિંમત રૂ.૧૫ ને બદલે ૦-૧૨-૦
~~~~~>
55
25
૨૮-૦ ગુજરાતી ૦-૧૨-૦
29 -~-~ શાસ્રી ૦–૭-૦
ARBRERAPA?
T

Page #3

श्रीजैनधर्म प्रकाश.
.
.
૦ ૬ ૨ ૨ ૨ ૨
૨ ૨
છે
,
8888888
તર છે. . કાઠડઠઠઠઠઠઠઠઠઠઠઠઠઠઠાઇટ
- દાહરે મનુ જન્મ પામી કરી, કરવા જ્ઞાનવિકાશ; નેહયુકત ચિત્તે કરી, વાંચે જૈનપ્રકાશ.
પુસ્તક પર મું.
સં. ૧૯દર આધિન
અંક ૭ મે.
~
~~~
सुबोध काव्यो.
(મનહર છંદ). ચાર છત્રની છાંયા જેના શીર પર થતી, હાથીની ઉપર બેસી મેજ ઘણું માણતા; દેલત હતી અપાર વળી હતા હોદેદાર, એવા પુરૂષની રાખ મસાણમાં ભાળતા; ભિન્ન ભિન્ન ભજનને કરતા સદા આહાર, સુગંધી પુષ્પની સેજ માંહીં જે બીરાજતા; સેવામાં હાજર હતા દાસ દાસીઓ હજાર, એવા પુરૂષને દીઠા મસાણમાં બાળતા. આ સુંદર હવેલી માંહી, સુંદર સુંદરી સાથ, કરતા જોગ વિલાસ મરવું ન જાણતા; ઇંદ્રપુરી જેવું સુખ કદીએ કે હું દુઃખ, પકડી એવા નરેને યમદૂત મારતા

Page #4

શ્રી જૈનધર્મ પ્રકાશ
હાથમાં ખડગ લઈ ઘણા શુરવીર જન, દિન રાત ઉભા રહી જેહને સંભાળતા; એવા નર ચાલ્યા ગયા, કહે સુર ઇંદુ યારા, મરવું જરૂર માટે પ્રભુ ન વિસારતા.
ચિતા ચિંતાના સંવાદ.
મનહર ૭.
ચિંતા અને ચિતા બેઉ બેનપણી ભેગી મળી, એક મીજીનું વૃત્તાંત મુખથી ખેલાય છે; ચિતાને ચિંતા કહેછે એની તુજને ધિકાર, અનેક મનુષ્યના તું ભક્ષ કરી જાય છે; ભક્ષ કરે પણ ભૂખી પેટ ન ભરાય તારૂ, નિત્ય નિત્ય નવાં નવાં, મૃતકને ખાય છે; દયા નહિ રાખે એની અંતરમાંહી લગાર, રૂપ તારૂ' જોઇ લેાક ચિંતાતુર થાય છે. ચિતા-ભક્ષ કરૂં હુતા એની નિરજીવના સદાય,
પણ તુ સજીવને અહેાનિશ ખાયછે; મારો ભક્ષેલા મનુષ્ય, ભક્ષ્યા પછી છુટી જાય, પણ તારા ભક્ષેલા તે દુઃખીયા સદાય છે; જેની પાછળ તું લાગે તેના રૂપ ગુણ જાય, લોહી માંસ મળી જઇ હાડકાં દેખાય છે; દયાહીણ દૃષ્ટણી તું સજીવ મનુષ્ય માળે, તેથી કાળથી અધિક લેાકમાં મનાય છે.
અમીચંદ કરશનજી. વાંકાનેર.
ચિંતા

Page #5

શ્રીપાળ રાજાના રાસ ઉપરથી નીકળતા સાર
श्रीपाळराजाना रास उपरथी नीकळतो सार.
(અનુસધાન પૃષ્ઠ ૧૩૯ થી )
૧૯૭
શીકેાતર દેવીનાં તેવાં વચન સાંભળી ધવળશેડ ભેટછુ લઈ ને ત્યાંના રાજા પાસે ગયો. કારણ કે રાજાની આજ્ઞા શિવાય અત્રીશ લક્ષણા પુરૂષ લઈને તેને ભોગ આપી શકાય નહીં. રા જાએ ભેટલું ધરવા વિગેરેનુ કારણ પુછતાં તેણે જણાવ્યુ કે ‘ મને એક ખત્રીશ લક્ષણેા પુરૂષ અપાવે કે જેથી તેનું અળિ થઇ શકે.’ રાજાએ કહ્યું કે- જે માણસ પરદેશી હોય અને જેનુ સગુંસ ́બધી આ શહેરમાં કેઇ ન હોય તેવા પુરૂષ લઇ લ્યા; મારી આજ્ઞા છે.” ધવળશેઠે રાજાની આજ્ઞા મળતાંજ પોતાના સુભાને આજ્ઞા કરી કે-‘આવેા માણસ શેાધી લાવા, ' સેવકે શહેરમાં સર્વત્ર કરી વળ્યા. શ્રીપાળકુમાર તેમની દ્રષ્ટિએ ૫ડડ્યા, એટલે તેમણે ધવળશેઠ પાસે આવીને જાહેર કર્યું કે અમે એક પરદેશી ખત્રીશ લક્ષણા પુરૂષ દીઠો છે તેથી કહેા તા તેને પકડી લાવીએ. તેની તપાસ કોઇ કરે તેવું નથી.' - વળ શેઠે તરતજ હુકમ કર્યા કે તેને તાકીદે પકડી લાવા એટલે આપણે સત્થર તેનુ અલિદાન આપીને ચાલીએ, જેથી પાછળ રાડજીમ પણ કાંઈ થઇ શકે નહી.' ધવળશેડના હુકમ મળતાં જ દશહજાર સુભટા એક સાથે દોડચા અને શ્રીપાળકુમારની પાસે જઇને ઉદ્ધૃતપણે કહેવા લાગ્યા કે‘ઉડ, ઉભા થા, તારૂં આઉખું આવી રહ્યું, ધવધિંગ તારાપર રૂદ્ર્ષ્ટમાન થયેા છે જેથી તારૂ અલિદાન કરશું; આ વાતમાં કાંઇપણ હું સમજીશ નહી.’ શ્રીપાળકુમાર ખેલ્યા કે અરે મૂર્ખા ! સિંહનુ અલિદાન હોય નહી', ધવળ કાઇ પશુ જણાય છે તે તેનુ' અલિ થશે; એમાં વિચારમાં શું પડેા છે ?' આવા ઉત્કટ વચા સાંભળી ધવળશેઠે રાજાને જાહેર કર્યું અને તેનુ પહેાળુ લશ્કર તથા પેાતાના દશહજાર સુભટો તેને પકડવા માલ્યા,

Page #6

૧૮૮
શ્રી જિનધર્મ પ્રકાશ શ્રીપાળકુમાર એકલા તે બંને સિન્યની સાથે લડવા લાગ્યા બજાર વચ્ચે મોટું ધાંધલ મચી રહ્યું. રાજાના અને શેઠના સુભટે અનેક પ્રકારનાં શસ્ત્ર ફેકવા લાગ્યા. પરંતુ ઔષધીના પસાયથી કુમારને એક પ્રહાર લાગે નહીં અને કુમાર લાકડી વિગેરેના જે પ્રહાર કરવા લાગ્યા તેથી અનેક સુભટે જમીન ઉપર લાંબા થઈને પડ્યા. એટલે બાકીના સુભટોમાં નાશભાગ થઈ રહી આડા અવળા જ્યાં લાગ આવ્યું ત્યાં સુભટો પેસી ગયા; કેટલાક દાંતે તરણું લઈને શરણ માગવા લાગ્યા અને કેટલાક આડા હાથ દેવા લાગ્યા. આ પ્રમાણેની સ્થિતિ થઈ પડી.
ધવળ શેઠે આ બધું જોઈને વાણુંઓગત કરી. તરતજ શ્રીપાળકુમારની પાસે આવીને પગે પડ્યો અને કહેવા લાગે કે“તમે તે દેવ સરૂપી જણાઓ છે, અમે તમારા અગાધ શક્તિ જાણ્યા સિવાય અજ્ઞાનપણથી તમારો અપરાધ કર્યો છે તે ક્ષમા કરે અને અમારી વિનતિ સ્વીકારીને અમારા પર એક ઉપકાર કરે. અમારા વહાણે થંભ્યાં છે તે તરાવી આપ.” કુમારે કહ્યું કે તેનું ભાડું શું આપશે”? શેઠ કહે-એક લાખ સોનૈ આ આપીશ, પણ કઈ રીતે ખુલ્લું ગાડું કાઢી આપ.” કુમારે તે વાત સ્વીકારી અને તેની સાથે બંદર પર જઈ મેટા વહાણ ઉપર ચડી સિદ્ધચકનું હદયમાં ધ્યાન ધરી સિંહનાદ કર્યો. તે સાંભળીને જે દુષ્ટ દેવીએ તેનાં વહાણે થંભ્યાં હતાં તે જતી રહી અને વહાણે તરી ગયાં. ધવળશેઠને આનંદ થયે.
હવે ધવળશેઠ વિચારવા લાગ્યા કે આ ચિંતામણિ રત્ન હાથે ચડયું છે તેથી જે કઈ રીતે તે સાથે આવે તો વિધા માત્ર ટળી જાય.” આમ વિચારી લાખ સોનૈયા કુમારના પગ પાસે સકી બે કે-“હે મહાપુરૂષ! હું આ દશહજાર સુભટોમાં દરેકને દરવર્ષે હજાર હજાર દીનાર આપું છું પણ જો તમે સાથે આવે તે તમને મોં માગ્યું દ્રવ્ય આપું.” કુમાર બોલ્યા કે-“હું એકલે તે બધાને આપે છે તેટલું દ્રવ્ય લઉં અને બધાનું કામ હું એકલો કરી આપું.” ધવળ શેઠ તેને હિસાબ ગણીને બે છે અરે ! એ એક કોડ ન થાય તે અમારા વાણી

Page #7

શ્રીપાળ રાજાના રાસ ઉપરથી નીકળતો સાર. ૧૮૯ થી એકલાને કેમ આપી શકાય?’ કુમારે કહ્યું કે-કદિ તમે આ પિ તે પણ હું સ્વીકારું નહીં, હું સેવક તરિકે તમારી સાથે આવું પણ નહીં, પરંતુ મને પરદેશ જવાની ઈચ્છા છે તેથી તે મારી સાથે આવવા ચાહું છું માટે યોગ્ય ભાડું લઈને મને બેસવા જેવી જગ્યા આપો. ધવળશેઠે દરમહીને સો સોર્નઆ ભાડું ઠરાવીને કુમારને બેસવા ગ્ય જગ્યા આપી. - હવે કુમાર ગોખમાં બેઠા છે અને સમુદ્રની અંદર થતા અનેક કૌતુક જુએ છે. મોટા મોટા જળહસ્તિઓ અને મગરમરડો દોડી રહ્યા છે, કલ્લોલ ઉછળી રહ્યા છે, વહાણ પવનવેગે ચાલ્યાં જાય છે, પવન અનુકૂળ વાય છે, તે અવસરે પંજરીએ કહ્યું કે-“આ બબરકુળ આવ્યું માટે જેને જળ ઈંધણાદિક લેવું. હોય તે લઈ લ્યા એટલે આપણે આગળ ચાલીએ, કારણકે અને ત્યારે પવન ઠીક છે.”
પંજરીનાં આવાં વચન સાંભળી વહાણો ત્યાં ભવ્યાં. લેકે જળ ઇંધણાદિ લેવા ઉતર્યા. ધવળશેઠ પણ કિનારે આવી ગાદી બીછાવીને બેઠો. ચારે બાજુ સુભટો ખડા થઈ ગયા. તે અવસરે માણસોને કેળાહળ સાંભળીને બંદરનું રક્ષણ કરનારા રાજસુભટો ઉતાવળ દોડી આવ્યા અને શેઠની પાસે બંદરનું દણ માગવા લાગ્યા. ધવળશેઠે પેતાના સુભટના બળ ઉપર મુસ્તાક રહીને દાણ આપવાની ના પાડી, એટલે રાજસેવકે જોરાવરી કરવા લાગ્યા, તેમાં તે યુદ્ધ થઈ ગયું. રાજસેવકે છેડા હતા અને શેઠના સુભટે ઘણા હતા તેથી તેમણે રાજસેવકને મારીને હઠાવી દીધા. તે સુભટોએ પોતાના રાજા પાસે જઈને જાહેર કર્યું, એટલે તે મોટું સૈન્ય લઈને બંદર ઉપર ચાલ્યું તેને જોતાં જ રાજતેજ સહન થઈ ન શકવાથી શેઠના સુભટોએ પુંઠ બતાવી. રાજાના સુભટોએ શેઠના બધા સુભટને ભગાડ્યા અને શેઠને પકડી પોતાના રાજા પાસે લાવ્યા. રાજાએ શેઠને ઉંધે માથે એક ઝાડ સાથે બંધાવ્યા અને ત્યાં રક્ષકપુરૂષે રાખીને પિતે શહેર, ભણે પાછું વળે.
અહીં શ્રીપાળકુમાર વહાણમાંથી ઉતરી ધવળશેઠ પાસે આ

Page #8

૧૯૦
શ્રી જનધર્મ પ્રકાશ
વ્યા અને કહ્યું કે “એડ ! આ શું? તમારા સુભટે ક્યાં ગયા ? મને જે ડેડ દીનાર આપ્યા હોત તો આમ થાત” શેઠ બોલ્યો કે-“હવે દાઝયા ઉપર ડામ શા માટે આપો છે? આમ બોલવું આપને ઘટે નહીં, માટે હવે તે કઈ રીતે મને છુટ કરે.” શ્રીપાળ બોલ્યા કે-“તમારૂં બંધન છોડાવું અને બધાં વહાણ પાછાં મેળવું પણ મને તેને બદલે શું આપશો? તે બરાબર વિચારીને કહે.” શેઠે કહ્યું કે-“જે આ દુઃખમાંથી મારો છુટકો કરા અને બધી લક્ષ્મી પાછી વાળી આપ તે અરધોઅરધ વહાણ વિગેરે તમને વહેચી આપું.” કુમારે આ વાતને પાકે દસ્તાવેજ શાક્ષી વિગેરે કરાવી લીધું અને પછી બધી જાતનાં હથીઆર લઈ શહેર તરફ ચાલ્યો. તે
બર્બરરાજાનું સૈન્ય નજરે પડ્યું એટલે કુમારે ઉચે સ્વરે કહ્યું કે “હે રાજા! ક્યાં ચાલ્યા જાય છે? પાછો વળ, તારા જેવો પ્રાહણે મારા હાથની સુખડી ચાખ્યા વિના જાય તે ઠીક નહીં.” મહાકાળ રાજાએ આવો ઉગ્ર શબ્દ સાંભળી પાછું વાળીને જોયું તો એક શુરવીર સુભટ જ છે, પણ તેને માત્ર એકલે જાણે તેણે કહ્યું કે “તું હજી થાવનાવસ્થામાં છે, શરીરે સુંદર છે, તે શા માટે મરવાને તૈયાર થાય છે? માટે પાછો ચાલ્યો જા.” કુમાર બે કે-“યુદ્ધના કામમાં વચનવ્યાપાર ? ત્યાં તો શસ્ત્રવ્યાપારજ જોઈએ.” આવા વચન સાંભળીને મહાકાળ રાજા કે પાયમાન થઈ પાછો વળે અને સિન્યને હલકાર્યું, એટલે ચારે બાજુથી કુમાટ્વી ઉપર શસ્ત્ર સ્ત્રને વરસાદ વરસવા લાગ્યો. પરંતુ કુમારને તેને પર્શ સરખો પણ થયે નહીં અને કુમાર તાકીને જે બાણ મારે તેથી દાવીશના પ્રાણ જ લાગ્યા. આ પ્રમાણે થવાથી મહાકાળના સિન્યમાં ભંગાણ પડ્યું અને સુભટ ભાગવા લાગ્યા. કુમારે લાગ સધી મહાકાળ રાજાને બાંધી લીધો અને તેને પોતાનાં વહશે પાસે બંદર કિનારે લા. પછી શેડના બંધન તોડ્યા એટલે રાજસુભટો જે ત્યાં રાખેલા હતા તે ભાગી ગયા. શેઠે રાજાને બાં- * પેલે જોઈ ખગ લઈને મારવા દે. કુમારે તેને અટકાવીને કહ્યું કે-“હવે બહુ થયું, તમારું બળ જોયું, માટે બસ કરો.”

Page #9

શ્રીપાળ રાજાના રાસ ઉપરથી નીકળતે સાર. ૧૯
પછી શ્રીપાળકુમારે મહાકાળ રાજાના બંધન છેડાવી તેને કે. ટલીક પહેરામણી આપીને તેને સત્કાર કર્યા. તે વખતે ધવળશેઠને ભાગી ગયેલા બધા સુભટે ત્યાં આવ્યા પણ શેઠે ગુસ્સે થઈને તેમને રજા આપી. એટલે કુમારે તે બધાને રાખી લીધા. અને કહ્યું કે “આપણું અઢી વહાણ સારી રીતે સંભાળો ને રહો.” પછી બબરરાયના માણસો ને પરિવાર જે ભાગી ગયું હતું તેને બોલાવીને કુમારે સત્કાર કર્યો. બમ્બર રાજાનું મન તેના પર બહુ પ્રસન્ન થયું અને ચિત્તમાં ચમત્કાર પામ્યું. પછી તેણે શ્રીપાળકુમારને અરજ કરી કે “તમે કૃપા કરીને મારા નગરમાં પગલાં કરે. આપ સરખાના દર્શન પણ મારવાડના લોકોને આ મ્રવૃક્ષની જેમ અમારે દુર્લભ છે. માટે મારું ઘર પાવન કરો.” કુમારે તે વાત કબુલ કરી.
આ વાત સાંભળી ધવળશેઠ મુંઝાવા લાગે, કારણકે કુમાર વિના તે એકલે ચાલી શકે તેમ નહોતું. તેણે કુમારને કહ્યું કે
આપ સરખા પુણ્યવંતની ચાહના તે સૈા કરે, પણ આપણે ર૦ નહીપે જવું છે તે બહુ દૂર છે, માટે જ્યાં ત્યાં રોકાશે તે પાર આવશે નહીં.” કુમારે કહ્યું કે તે વાત ખરી પણ કેઈની દા ક્ષિણતા કેમ છેડાય” . - બમ્બરરાયે પોતાનું આખું શહેર શણગાર્યું. ચારેબાજુ ધજા ને તોરણો બાંધી દીધાં. સર્વત્ર જળછટકાવ કર્યો. પુલ બીછાવ્યાં, જગ્યાએ જગ્યાએ ગીતગાન નાટક શરૂ કરાવ્યાં અને સર્વત્ર આનંદ આનંદ થઈ રહ્યા. . હવે શ્રીપાળકુમાર બાબરકોટમાં પ્રવેશ કરશે અને મહાકાળરાજા તેને પોતાની પુત્રી પરણાવશે તે સંબંધી વૃત્તાંત આગળ વર્ણવવામાં આવશે. હાલતો આપણે આટલી હકીકત ઉપસ્થી શું સાર લેવાને છે તે વિચારીએ. - મિથ્યાત્વી દેવી દેવને પ્રસંગજ આત્માને મહા દુઃખદાયી છે. તેના બતાવેલા દુઃખનિવારણના ઉપાય પણ રૂધિરે ખરડાયેલું વસ્ત્ર રૂધિરવડે ધોઈને સાફ કરવાની ઈચ્છા જેવા હોય છે. પૂર્વના પાપોદયથી પ્રાણીને વિજ્ઞ, અડચણ, અંતરાય કે દુઃખ આવી પડે

Page #10

૧૯ર
શ્રી જૈનધર્મ પ્રકાશ છે તેના ઉપાયમાં પણ કુદેવ અને કુગુરૂઓ પાપ બંધાય તેવી હિંસાયુક્ત કિયાઓજ બતાવે છે. એક હિંસક તુચ્છ દેવના નિવારણ માટે જન શાસ્ત્રકાર અડ્ડમાદિની તપસ્યા કે શુભ ધ્યાનાદિ બતાવશે ત્યારે મિથ્યાષ્ટિના દેવ, ગુરૂઓ કે શાસ્ત્રી તેને માટે અમુક ને વધ, બલિદાન અથવા કુપાત્રની પિષણ કરવાનું બતાવશે. અહીં ધવળશેઠ પોતાની માનેલી શકતદેવીને પુછવા ગયે એટલે તેણે બત્રીસલક્ષણા પુરૂષનું બલિદાન આપવાને ઉન પાય બતાવ્યો. લેભાઇ શેઠે તે વાત કબુલ કરી. એક બત્રીશ લક્ષણો પુરૂષ આ દુનીઆને કેટલો ઉપયોગી થઈ શકે અને પતાના આત્માનું પણ કેટલું હિત કરી શકે તેને વિચાર આ સ્વાર્થી શેઠને શેને આવે? તે તો તરતજ મેટી કિંમતનું ભેટશું લઈ ત્યાંના રાજા પાસે ગયા અને પિતાની મતલબ પ્રદર્શિત કરી. રાજા પણ તેના જેવો જ લાભ મળે એટલે તેના ભેટાથી લેભાય અને તે પુરૂષ શેધી લેવા હુકમ આપે. માત્ર તકરાર કજીઓ ન ઉઠવા માટે પરદેશી હોય કે જેનું સગુંસંબંધી કેઈ ભરૂચ શહેરમાં ન હોય તે પુરૂષ શોધી લેવાનું કહ્યું. ધવળશેઠને તે એટલું જ જતું હતું. તેના પિતાના સુભટના બળને તેને ગર્વ હતું એટલે તેઓને દોડાવ્યા, શ્રીપાળકુમારને મળ્યા ને તેને પકડવા જતાં તે મેટું રમખાણ મચ્યું. સહેલી ધારેલી વાત મુશ્કેલ થઈ પડી. પ્રાણી ધારે શું ને અંદરથી નીકળે શું !
અહી આપણે આષધીને અસાધારણ ચમત્કાર જોઈએ છીએ. બંને દળનાં અનેક પ્રકારનાં શસ્ત્રા માત્ર આષધીના બનથી કાંઈપણ અસર કરી શક્યાં નહીં. પુણ્યવંતનેજ આવી વસ્તુઓ પ્રાપ્ત થાય છે એટલું જ નહીં પણ તેનું કામ પડે ત્યાર અગાઉ સહેજે તે મળી આવે છે. •
ધવળશેઠના સુભટો પણ અભિમાનમાં ઉતરે તેવા નથી તેનાં વચને તેના હૃદયને અહંભાવ બતાવી આપે છે પણ મને હા બળવાન કુમાર તેનાં વચનને ગણકારતા જ નથી. -
આ રમખાણને પરિણામે જ્યારે બંને લશ્કર ભાગે છે ત્યારે ધવળશેઠ વાણુંઓગત રમી જાય છે. પણ સજજન પુરૂષે બીજાના

Page #11

શ્રીપાળ રાજાના રામ ઉપરથી નીકળતા સાર ૧૯૩ પ્રપચને પણ સરલપણુંજ માને છે. શ્રીપાળકુમારે તેનું દુઃખ ટાળવા હા પાડી ને લાખ દ્રવ્ય લઇ તેનું કામ કરી આપ્યું.
અહીં ધર્મના પ્રભાવ પ્રત્યક્ષ જણાઇ આવે છે. શ્રીપાળકુમારના સિંહનાદ કરતાં તેના અંતઃકરણમાં રહેલું સિદ્ધચક્રનું ધ્યાનજ દેવીને ભગાડવામાં પ્રબળ સાધનરૂપ છે. કારણ કે માત્ર સિંહનાદથી કાંઈ દેવી ડરી જાય નહીં.
ત્યારપછી શ્રીપાળકુમારને નાકર તરિકે રાખવાના વિચાર બતાવતાં માંમાગ્યું દ્રવ્ય આપવાનુ કહીને પાછો ધવળશે ફ્રી જાય છે અને વાણીઆપણું બતાવે છે. શ્રીપાળકુમારને તા નાકર તિરકે રહેવું પણ નહેાતુ; માત્ર આનંદની વાત હતી. પાછું વહાણમાં બેસવાનું ભાડું ઠરાવતાં પણ પુષ્કળ દ્રવ્યવાળા કાડાધિપતિ ધવળશે એટલી ઉદારતા બતાવી શકતા નથી કે આપનુ* ભાડું શું લેવું? આપ મારી સાથે પધારા તેજ મોટી કૃપા છે. જો અહી આટલા ઉપર હાથ તેણે રાખ્યા હોત તે! તે આગળ કેટલેા કામ આવત તે હું વાંચક સજ્જનો! તમેજ વિચારો, અને ઉપર હાથ રાખતાં શિખો. વગર ભાડે સાથે આવેલા કુમાર મુખ્મરકુળના રાજાના માર ધવળશેઠને ખાવા દેત નહી પણ લાભા માણસ એટલી અક્કલ ક્યાંથી લાવે?
સમુદ્રમાં અનેક પ્રકારના મત્સ્યા હેાય છે. તેની ક્રીડાએ તેમજ સમુદ્રના તરંગા સમુદ્ર શાંત હાય છે ત્યારે જોનારને બહુ આનંદ આપે છે. રાસમાં તેનું સારૂં વર્ણન આપેલું છે. અનુક્રમે તે વહાણુ ખખ્ખરકુળ પાસે આવે છે અને ૫જરીના કહેવાથી સા જળ ઇંધણાદિ લેવા કનારે ઉતરે છે. વહાણુ બંદરમાં લંગરકરે એટલે કિનારાના રાજાનું અમુક દાણ તેનાપર લાગુ પડેછે, આવે સાધારણ નિયમ છે. આ નિયમથી ધવળશેઠ કાંઈ અણુજા ન હાતા, કારણ કે તે માટેા વેપારી હતે; વળી પ્રથમ પણ જળમાર્ગે ઘણી મુસાફરી કરી હતી. પરંતુ પેાતાના સુભટાના બળના અભિમાનથી વ્યાજબી દાણ આપવાની પણ તેણે આનાકાની કરી અને તેને પરિણામે અમ્બરકુળના રાજાએ તેનાં વહાણેા જસ કયા અને તેને ઝાડ સાથે ઉંધે માથે બાંધ્યા. દાણચારી કરનારના

Page #12

૧૯૪
શ્રી જૈનધર્મ પ્રકાશ.
દાણવાળા તમામ માલ જપ્ત કરે એવા સાધારણ રીાજ છે. કુમારનું અહીં તટસ્થપણું હોવાથી મહાકાળ રાજાને ધવળશેઠના સુભટા વચ્ચે થતું રમખાણુ તેમણે તટસ્થ રહીને જોયા કર્યું. છેવટે પાતે વહાણમાંથી ઉતરી ધવળશેઠ પાસે આવ્યા અને અરધાઅરધ વહાણ વડે ચીલેવાની સરત કરીને મહાકાળ રાજાની પા છળ ચાલ્યા. અહીં સાક્ષી. સંમતિ યુક્ત દસ્તાવેજ કરાવી લેવાની હકીકત આવે છે; અને તે ધવળશેડ જેવા સ્વાધી, સ્વાર્થ સર્વે ફરી જાય તેવા માણસ માટે અવશ્ય કરવા ચેાગ્યજ છે.
પુણ્યવતને પરાક્રમ પ્રાપ્ત થાય છે અને જ્યાં પરાક્રમહાય છે ત્યાં લક્ષ્મી સ્વયંવરા થઇને આવે છે. શ્રીપાળકુમારને ભરૂચમાં લાખ સોનૈયા અને અહી અહીસે વહાણ પરાક્રમને અંગેજ પ્રાપ્ત થાય છે. ઉત્તમ જીવા તાત્કાળિક ફળના અભિલાષ ન કરતાં ભલે દીર્ઘકાળે ફળે પણ ફળે ત્યારે સર્વથા દારિદ્ર કાપી નાખે એવાં વૃક્ષ વાવે છે, અર્થાત્ અભયદાન કે સુપાત્રદાનાદિવડે એવા પુણ્યના સ'ચય કરે છે કે અલ્પ વ્યયને પરિણામે અતિશય મહાત્ લાભ પ્રાપ્ત થાય છે. શ્રીપાળકુમારને પણ હવે ક્રમે ક્રમે પૂર્વભવના પુત્ર શ્યના ઉદય થવા લાગ્યા છે તેના હજી તેા આ સ્વલ્પ ફળ મળવા માંડ્યા છે. પૂર્ણ ફળ તે આગામીભવે પ્રાપ્ત થનાર છે, જેમાં આ ભવના પુણ્યસંચય પણ ભેગા ભળનાર છે.
શ્રીપાળકુમારે મહાકાળ રાજાને હલકા, તેણે પાછુ વાળીને જોયું અને એક યુવાન પુરૂષને માત્ર એકાએક જોઈ તેને આશ્ચર્ય થયું કે આ વળી કાણ વગર ખુયે મરણને ઇચ્છેછે?’ પરાક્રમથી અણુજાણુ માણસને આવા વિચાર આવે તેમાં કાંઇ નવાઈ નથી. માણસા અનુભવ કર્યા શિવાય ઘણી વખત તે દૃષ્ટિએ જોતાંજ અભિપ્રાય બાંધવા મડી પડે છે, પશુ તેવા ઉતાવળે બાંધેલા અભિપ્રાય છેવટ સુધી ટકી શકતા નથી. શ્રીપાળકુમારના સંબંધમાં પણ તેમજ થયું. થાડા વખતમાંજ રાજાને પેાતાના અભિપ્રાય ફેરવવા પડયા. એકલા કુમારે આખા સૈન્યને નસાડયું ને રાજાને આંધી લીધા.
અહીં હવે શ્રીપાળકુમારના મનની મહેાટાઈ તેમૂ વિવેક

Page #13

ચરાપર, દષ્ટિગોચર થાય છે. પિતાને સ્થાને લાવ્યા પછી તે બમ્બરરાયને તત્કાળ છેડી દે છે અને મોટા મૂલ્યવાળી પહેરામણીવડે તેને સત્કાર કરે છે. ઉત્તમ પુરૂષોની આવી ઉંચા પ્રકારની પ્રવૃત્તિ જ હોય છે. આથી મહાકાળ રાજા બહુ આભારી થયે ને શ્રીપાળકુમારને પિતાનું ઘર પાવન કરવા પ્રાર્થના કરી. દાક્ષિણ્યતા ગુણવાને શ્રીપ:લકુમારે તે તેની પ્રાર્થનાનો ભંગ ન કર્યો, પરંતુ ધવળશેઠ તે અહીં પણ પિતાનું સ્વાર્થીપણું બતાવ્યા શિવાય રહી શકે નહીં. દશહજાર સુભટોના સંબંધમાં પણ તેણે તેજ ભાવ દેખાડી આ પણ કુમારે પોતાની ઉદારતા દર્શાવી. નહીં તો અહીં ૫દેશમાં તે બીચારા નિરાધાર થઈ જાત. તે ક્યાં જાત ને શું ખાત? ઘણા માણસે ધવળશેઠન જેવી ચાલ દૂર દેશમાં જઈને નેકરે કે આશ્રિતના સંબંધમાં ચલાવે છે, પરંતુ તે ખરેખર નિઘ છે અને હલકા મનની નીશાની છે.
બમ્બર કુળને રાજા, શ્રીપાળકુમારે તેની પ્રાર્થના સ્વીકારવાથી હર્ષિત થાય એમાં કાંઈ નવાઈ નહોતી. તે હર્ષ તેણે પિતાનું શહેર શણગારવા વિગેરેથી બતાવ્યું.
હવે શ્રીપાળકુમાર તેને નગરમાં પ્રવેશ કર્યા બાદ તેના આગ્રહથી તેની પુત્રીનું પાણિગ્રહણ કરશે. અહીંથી નવી સ્ત્રીઓ પરણવાનું શરૂ થશે અને પાછા વળતા સુધીમાં આઠ સ્ત્રીઓ પરણશે, તેનું વર્ણન અને તે પ્રસંગોમાંથી ગ્રહણ કરવા યોગ્ય સાર પ્રસંગે પ્રસંગે બતાવવામાં આવશે. આ પ્રકરણમાં ઘણું હકીકત યુદ્ધને લગતી છે પરંતુ તેની અંદરથી પણ ગ્રહણ કરવા ગ્ય સાર નીકળી શકે છે તે આપણે ઉપર બતાવી ગયા છીએ. હવે પછી અવનવા પ્રસંગે આવનારા છે તેનું વર્ણન કમેકમે આ પવામાં આવશે.

Page #14

૧૯૬
શ્રી જૈન ધર્મ પ્રકાશ.
चरचापत्र.
મુ બઇનિવાસી જૈનબંધુઓને સૂચના.’
શ્રી જૈનધર્મ પ્રકાશ' ના અધિપતિ સાહેબ,
નીચેની મીના આપના પ્રસિદ્ધ માસિકમાં દાખલ કરવા કૃપા કરશે.
આધુનીક સમયની અંદર મુંબઇ જેવા સુધરેલા શહેરમાં આપણા મહાન જૈન દેરાસરામાં કેટલીક આશાતનાએ ઘણે ભાગે દિનપરદિન દૂર થતી જાય છે, પરંતુ કેટલીક બાબત તરફ દૃષ્ટિ પણ આપવામાં આવતી નથી, એ ઘણું દિલગીરી ભરેલું છે. તેથી કેટલીક દૂર થઇ શકે એવી આશાતનાઓ અહીં પ્રગટ કરૂ છુ તે લક્ષમાં લઇ મારા ધમાભિમાની બધુ તેવી આશાતનાએથી મુક્ત થશે એવી આશા છે.
પ્રિય જનબંધુએ ! તમેા દેરાસરજીમાં નહાવા જાએછે તે તા ઠીક છે, પરંતુ ભાઇએ નહાઇ ભગવંતની પૂજા સ્તુતિ કરી જે કર્મની નિર્જરા કાઠે તેના કરતાં વિશેષ કમ તમે દેરાસરની આશાતના કરી ઉપાર્જન કરે; માટે તમારી દૃષ્ટિ આગળ થતી તેવી આશાતનાઓ દૂર કરવા લક્ષ આપવું જોઇએ. અરે ! ખાદ્ય શુદ્ધિ રાખનાર મારા બંધુએ ! તમેા દેરાસરમાં નહાવા જતી વખત શરીર સાફ કરવાને માટે સુગધીદાર કારોલીક વિગેરે સામુએ લઈ જઈ તેના ઉપયાગ છુટથી યા જ્યાં કાંઇ સાધારણુ ખંધી હશે ત્યાં છુપી રીતે કરીછે, એ બહુજ શરમ ભરેલું છે; કારણ કે સાબુ મલીન વસ્તુના બનેલા છે, અને તેથી ભગવાનની પૂજા કરવામાં જે કાંઇ શરીરની શુદ્ધિ થવી જોઇએ તે ન થતાં ઉલટી અશુદ્ધિ થાય છે. સાબુની અપવિત્રતાનુ અજાણુ પણું કાઇ પણ જૈનને રહ્યું હોય એમ હું ધારતા નથી; છતાં પણ મારા મ`ધુએ ! તમેા એનાથી મુક્ત થતા નથી અને દેરાસરમાં પણ તેના ઉપયાગ મૂકી શકતા નથી, એ કેટલુ શરમભરેલુ છે?

Page #15

ચરચા પત્ર,
૧૯૭ કેટલાક બંધુઓ તેમાં વિશેષ કરી મારા મારવાડી ભાઈઓ) દેરાસરમાં નહાયા એટલે તરતજ પોતાના વાળ કાંસકી યા બીજી રીતે સમારવા મંડી જાય છે અને તેનાથી જુ, લીખ વિગેરે અને સંખ્ય જીવોની હાનિ કરે છે. બંધુઓ ! એ કાંઈ થડા અફસેસની વાત નથી. કાંસકીથી વાળની શોભા વધારનાર ભાઈઓ ! આપણે મંદિરમાં કર્મની નિર્જરા માટે જઈએ છીએ કે નવાં ઉ. પાર્જન કરવા માટે ? તમારા કરતાં ધન્ય છે મારી સુશીલ બહેને કે તેઓ પોતાને મસ્તકે બહોળા વાળ છતાં આઠમ, ચાદશ વિગેરે કલ્યાણક તિથિઓએ તથા બીજા પર્વને દિવસે પિતાના વાળ સમારતી નથી. પરંતુ બંધુઓ ! આપણી ભૂલ આપણને જ માલુમ પડતી નથી, એ બહુ અફસની વાત છે.
ભગવંતની પૂજા કરવાના સમયે બીજાનું પહેલું વસ્ત્ર પહેરવું શાસ્ત્રમાં વિજિત છે, છતાં કદાચ તે ન બની શકે તે બીજાનું પહેરેલું વસ્ત્ર પણ શુદ્ધ રાખવું જોઈએ; પરંતુ તેની દરકાર ન કરતાં તે વસ્ત્રા ઉપર એટલા બધા મેલાં અને કેશર વિગેરેના ડાઘ પડેલા હોય છે કે તે જયાથી પણ આપણને કંટાળો ઉત્પન્ન થયા શિવાય રહેતું નથી. કેટલાક બંધુઓ તેમાં વિશેષ કરી બદામી ચાંદલાથી કપાળ વિભૂષિત કરનારા ભાઈઓ ચાંદલે કરતી વખત તેનું સમારકામ પૂજા કરવા માટે પહેરેલ વસ્ત્રથી જ કરે છે અને તે ઉપર સેંકડે ડાઘા પાડે છે, એ કેટલું બધું અવિચારીપણું ! એક તો દેરાસરનાં કપડાં એટલે તેમને ધવરાવવાની પુરસદ તે મહિને બે મહિને જ મળે અને તેમાં વળી આવા અવિચારીપણાથી ડાઘા પડે તે પછી તે વસ્ત્ર કેવું મલીને થાય તેને વિચાર નજરે જોનાર બંધુઓ તમે પોતે જ કરશે. ભાઈઓ તમારા સંશારી કાર્યમાં પહેરવાનાં વસ્ત્રો શુદ્ધ રાખવા માટે જે ધ્યાન આપે છે તેના કરતાં આઠ આની ધ્યાન પણ તમે પૂજાનાં વસ્ત્ર ઉપર આપતા હો તે આવાં મલીને વસ્યા થવાને વખત ન આવે.
પ્રિય બંધુઓ ! એ શિવાય બીજી પણ કેટલીક બાબતે વિષે અત્ર લખવાની ખાસ જરૂર છે, પરંતુ આપને વધુ વાંચવાની તસ્દી ન આપતાં માત્ર નીચે લખેલી બાબતે ઉપરજ આપનું

Page #16

૧૯૮
શ્રી જૈન ધર્મ પ્રકાશ ખાસ ધ્યાન ખેંચું છું, અને તે બાબત મારા ધર્માણ બધુઓ ! તમે જરૂર ધ્યાનમાં લઈ તે પ્રમાણે વર્તશે એવી આશા છે. (૧) દેરાસરમાં નહાનાર બંધુએ સાબુ ચિળી નહાવું નહિ. (૨) ભીનાં બેતીથી શરીર સાફ કરવું નહીં, પરંતુ એક ટુ
વાલ રાખી સાફ કરવું. (૩) દેરાસરમાં કાંસકી યા બીજી રીતે વાળ સમારવા નહિ. (૪) ચાંદલા કરવાનું કેસર, પૂજા કરનારનું તથા ફકત દર્શન ક- રનારનું અલગ અલગ જગ્યાએ રાખવું. (૫) પૂજાનાં કપડાં બની શકે તે દરેક જણે જુદા રાખવાં, તેમ
ન બને તે દેરાસરખાતે વસાવેલાં કપડાં અઠવાડીઆમાં એક
વાર ધોવાય એ બંદોબસ્ત કરો. (૬) પૂજાનાં વસ્ત્રો ઉપર કેશર ઘી વિગેરેના ડાઘ ન પડે તેની
બહુ સંભાળ રાખવી. (૭) નહાતી વેળા પાણીને નિયમ રાખ. (આ બાબતમાં કે
ટલાક બંધુઓ પાણી બહુ અગ્ય રીતે વાપરે છે, અને
ગુણ દોષને કાંઈ પણ વિચાર કરતા નથી.) (૮) ફૂલને ફક્ત ધંઈ સાફ કરવાને નિયમ રાખવે, તેની પાં
ખેડીઓ કદાપી તોડવી નહિ. (૯) ભગવાનની પૂજા કરવાના કેસર કરતાં ચાંદલા કરવાનું કેશર
વિશેષ લાલ રાખે છે તે ન રાખવું. (૧૦) દેરાસરમાં ફૂલ લાવનાર માળીને જમીન ઉપર પડેલું ફૂલ
નહી લાવવા તથા સ્વચ્છ રીતે ફૂલ લાવવા ચેતવણી આપવી. (૧૧) પૂજાનાં કપડાં ભગવાનની સમીપ ન રાખતાં નીચે અથવા
અલગ જગ્યાએ રાખવાની ગોઠવણ કરવી; કારણ કેટલાક બંધુઓ નાહ્યા શિવાય ધાબળી વિગેરે લેવા માટે ત્યાં ચાલ્યા
જઈ આશાતના કરે છે, માટે તેમ કરતાં અટકવું. (૧૨) દેરાસરના અંદર થી બેલનાર બંધુએ બનતાં સુધી તેના
પિસા પિતેજ પહોંચાડવાનો નિયમ રાખ, અગર કદાચ તેમ ન બને તે પોતાનું ઠેકાણું ચોક્કસ લખાવવું, અને દે. રાસરને માણસ ઉઘરાણું આવે કે તેને બીજીવાર ફેરે. આ

Page #17

રાજજન લક્ષણ
૧૨૯
પો નહિ; કારણે મુંબઈ જેવા શહેરની અંદર ઠેકાણાનો પત્તો લાગવો બહુ મુશ્કેલ પડે છે અને તેનાં કારણેથી દરેક દેરાસરમાં હજારો રૂપીઆની ઉઘરાણી પડી ગઈ છે, માટે
આ બાબત ખાસ જૈનબંધુએ દયાનમાં રાખવી. (૧૩) શ્રી જૈધર્મ પ્રકાશના અષાડમાસના અંકમાંથી “વૃદ્ધિ પામત.
ભ્રષ્ટાચાર” એ વિષય વાંચવા હું દરેક મુંબઈનિવાસી બં. ધુઓને ભલામણ કરૂછું માટે જરૂર વાંચો. કારણ એ વિષય મુંબઈવાસીઓને વિશેષ રીતે લાગુ પડે છે.
બંધુઓ! એ શિવાય પણ ઘણું આશાતનાઓ વિષે આપણે સંભાળ રાખવાની છે, પરંતુ હાલ વધુ લખાણ ન કરતાં માત્ર ઉપરની બાબતો ખાસ લક્ષમાં રાખવા આપને વિનંતિ કરું છું.
શ્રી સંઘને દાસ, - વજેચંદ રાજાજી.
सज्जन लक्षण, મનુષ્યસમૂહ અનેક પ્રકારના જીવન વહન કરનાર વ્યક્તિઓથી બનેલો હોય છે, અને પ્રત્યેક જીવન અનેક બનાવથી, અનેક લાગણીઓથી અને અનેક પરિણામોથી ભરેલા હોય છે. જનસમૂહ પર અવલેકન કરતાં જણાય છે કે જનસમાજને ભાગ બનેલી વ્યક્તિઓ જુદા જુદા પ્રકારે સ્વજીવન વહન કરે છે. કે. ટલાક પ્રાણીઓ જીવન વ્યવહારના કલેશમાંજ આયુષ્ય નિર્ગમન કરે છે. સંપત્તિ હો કે ન હે, પણ એ યાંત્રિક કિયા માફક આખે વખત અખલિત ઉદ્યોગમાંજ ગાળે છે અને એવી વ્યક્તિઓને વ્યવહારના પ્રશસ્ત કે અપ્રશસ્તપણા ઉપર બહુ ખ્યાલ હેતો નથી. કેટલાક પ્રાણીઓ જરૂર જેટલી પ્રવૃત્તિ કરી બાકીને વખત આન્નતિ કરવામાં ગાળે છે. આ પ્રકારના પ્રાણીઓ જન, સમૂહને ખાસ ઉપયેગી થઈ પડતા નથી, છતાં ઉત્તમ જીવનક્રમ

Page #18

૨૦૦
શ્રી જન ધર્મ પ્રકાશ વહન કરનારા હોય તે બીજાને અનુકરણીય ચરિત્રવાળા થાય છે, તેથી દષ્ટાંત પૂરૂ પાડનારા તરીકે જનસમાજની ઉન્નત્તિમાં તેઓ થોડે અંશે ભાગ બજાવે છે. કેટલીક વ્યક્તિઓ પિતાને વ્યવહાર ચલાવવા ઉપરાંત પિતાના સગા, નેહી કે મંડળ માટે કોઈ પ્રયાસ કરે છે. આ જાતિની વ્યક્તિએ અગાઉના કરતાં વધારે લાભ કરે છે. વળી કેટલીક વિશાળ અંત:કરણવાળી વ્યક્તિએ પિતાની જાતને બહુ વિચાર ન કરતાં જનસમૂહ કે તેના ચક્કસ ભાગ માટે એટલે મંડળ, કેમ કે દેશ માટે અથવા અનુકુળતા પ્રાપ્ત થયે વિશાળ સૃષ્ટિના ભલા માટે સતત પ્રયાસ ચાલુ રાખી જીવન વ્યવહાર કરે છે. પ્રયત્નશીળ ઉઘોગી વ્યક્તિઓ એક રીતે અથવા બીજી રીતે પિતાના સંજોગ, શક્તિ અને પ્રસંગના પ્રમાણમાં દીર્ઘ પ્રયત્ન કરી વધતે ઓછે અંશે પ્રવૃત્તિમય જીવન જીવી, વ્યવહાર વ્યવસ્થામાં પિતાનું સ્થાન નિર્મિત કરી આયુષ્યને વિલય થાય ત્યારે શાંતરીતે ચાલ્યા જાય છે. પ્રશસ્ત પ્રવૃત્તિ કરવી એ નિવૃત્તિને અપાવનાર અને પરમનિવૃત્તિનું પણ પ્રબળ સાધન હોવાથી એ આદરણીય છે એમ અનેક તીર્થંકરાદિકનાં ચરિત્રપરથી જણાય છે.
વળી વિચિત્રરંગી વ્યવહારજીવનમાં કેટલાક પ્રાણીઓ સન આળસુ પણ જોવામાં આવે છે. ઉદ્યોગી વલે વારસામાં આપેલા પિસાપર આનંદ માની, યાચના કરી અથવા યુક્તિ પ્રયુક્તિ લગાડી જીવનકાળ પૂર્ણ કરનારા પણ અનેક પ્રાણીઓ જેવિામાં આવે છે. કેટલાક પ્રાણુઓ શાંત પણ અપ્રસિદ્ધ જીવન - જીવી એકાંતમાં નિવૃત્તિ સુખને અનુભવ કરે છે. . આવી રીતે અનેક પ્રકારની વ્યક્તિથી બનેલું આ જનસમૂહ રૂપ સમષ્ટિ મંડળ જીવનકલહ અને પરોપકાર પરાયણતાના નાના પ્રકારના દષ્ટાંતે બતાવે છે. કેટલીક વ્યક્તિઓનું જીવન સંજોગ
અને સ્થિતિના પરિવર્તન સાથે બંધાય છે ત્યારે કેટલાક અમુક -વિકારને વશ થઈ જીવનકમ નિર્માણ કરે છે. સંજોગો પર અંકુશ રાખનારા પ્રબળ પુરૂષાર્થી અલ્પ હોય છે, બાકીને મોટો ભાગ તે તેને અનુસરનારજ હોય છે. મને વિકારે પિકી પણ ઘણી વ્ય

Page #19

સજન લક્ષણ,
૨૦૧ ક્તિને વર્તનક્રમ કીર્તિ, ક્રોધ, માયા, અહંકાર કે અભિમાનથી નિણિત થાય છે, ત્યારે કેટલીક વ્યક્તિઓ કોઈ પણ પ્રકારના લાભ કે લેભની અપેક્ષા રાખ્યા વગર કેવળ આત્મકલ્યાણના નિમિત્તથીજ પરેપકારપરાયણ રહે છે. આત્મકલ્યાણ પણ પરંપરાએ પ્રાપ્ત થાય છે, પણ તેઓની જીવિતવ્યવહારકમરેખા તે એકાંત પરેપકાર કરવાની શુભ વૃત્તિથી જ અંકિત થાય છે.
આ શરીર પર અનેક રીતે દષ્ટિપાત થાય છે. તેનો હેતુ શું છે અને તેની પ્રાપ્તિનો પરમ લાભ કેવી રીતે પ્રાપ્તવ્ય છે એને વિચારજ બહુ થોડી વ્યક્તિઓ કરે છે. કેટલાક પ્રાણીઓ આ દેહ તરફ તદ્દન સામાન્ય નજરથી જુવે છે. ખાવું, પીવું, એશઆરામ કર, ફરવું અને ઇન્દ્રિયના વિષયો ભેગવવા એજ જીવનને હેતુ તેમના સમજવામાં આવે છે અથવા વિશેષ અવકન કરીએ તે જણાશે કે જીવનને હેતુ કાંઈ બીજે છે અને તે પ્રયાસસિદ્ધ છે એ વિચારજ આ પંક્તિના જીવોને આવતો નથી. આવે તે ચાલ્યા જાય છે. આથી આગળ ચાલનારા પ્રાણીઓ કાંઈક સ્વાર્થને અંગે અને કાંઈક વિકારને અંગે ખોટા વિચાર કરે છે. વિચાર શુદ્ધ આવે તે તેને પણ વિકારો દબાવી દે છે અને તેથી શુદ્ધ લાભ પ્રાપ્ત કરી શક્તા નથી. સંસારનું સ્વરૂપ સમજનાર, ભવસ્થિતિને ખ્યાલ કરનાર અને શુદ્ધ પરિણતિવાળો છવ એવી રીતે બાહ્ય ઇદ્રિના વિષયમાં કે મનોવિકારના સપાટામાં તણાઈ જતો નથી. એ જીવન શું છે? ક્યારે મળે છે? કોને મળે છે? શામાટે મળે છે? એવા એવા અનેક વિચારે કરી કઈ પણ મનેવિકારને તાબે ન થતાં શુદ્ધ જીવનકમ નિર્માણ કરે છે અને તેને અનુસરવા દઢ નિશ્ચય કરે છે. ઉપર જણાવ્યું તેમ અજ્ઞ છે આ દેહ તરફ સામાન્ય નજરથી જોઈ ખાઈ, પી, કામ કરી મરણ આવ્યું ચાલ્યા જાય છે, પરંતુ સમજુ તેમ કરતો નથી. એને વિચાર થાય છે કે આ જન્મની સિદ્ધિ કેવી રીતે થાય, વર્તનના માર્ગમાં કેવી રીતે ઉચ્ચ પદપર આરહ થતા જાય અને આ અનંત: ફેરાને આત્યંતિક અભાવ કેવી રીતે થાય તેને વિચાર કરવો જોઈએ, ઉપાય શેધવે જોઈએ અને તે વિચાર અને શોધ જેને પરિણામે થયેલા અવિકારી નિર્ણયને અનુસરવું જોઈએ.

Page #20

૨૦૨
- શ્રી જિન ધર્મ પ્રકાશ - આવા પ્રકારને વિચાર કરનાર શુદ્ધ આશયવાળે મુમુક્ષુ પ્રાણી વિશિષ્ટ જીવન કેવી રીતે જીવાય તેની શોધ ખેળ કરે છે. એ સિદ્ધ ઉપાય આત્મજાગૃતિમાં છે. જેઓ પોતાને માટે સ્વતંત્ર વિચાર કરી શકતા હોય તેઓ પોતાના આત્માને પૂછીને પ્રવૃત્તિ કરે છે અને તેને અંતરાત્મા સાક્ષી પૂરે તે માર્ગ શુદ્ધજ હોય છે. પરંતુ આત્માને વિષયકષાયાદિ મને વિકારોથી રહિત કર્યો. હોય ત્યારે તે આવા શુદ્ધ પ્રત્યુત્તર આપે છે. નહિ તાત્કાળિક લાભ તરફ વૃત્તિ દોરાઈ જાય છે, જે તદ્દન ત્યાજ્ય છે. એવી વિશુદ્ધ સ્થિતિ પ્રાપ્ત થયા પહેલાં જે પ્રાણીઓને એવી શુદ્ધ દશા પ્રાપ્ત થઈ હોય, તેઓએ એ સંબંધમાં જે વિચારો દર્શાવ્યા હોય એ સમજવા યત્ન કરે અને સમજીને તદનુસાર વર્તન કરવું અને એમ કરતાં કરતાં જ્યારે આત્મશુદ્ધિ થાય ત્યારે સ્વાત્મ પ્રેરિત શુદ્ધ માર્ગ પર જીવનકમ ચલાવવો એ ઉચિત માર્ગ જણાય છે. કવિકુળ કૈસ્તુભ કાળીદાસ લખે છે કે જતાં સિંહ૧૬ વરતુણુ કમાયંતરામદત્ત: એટલે “સજજન પુરૂષને કઈ પણ બાબતમાં સંદેહ પડે તો તેઓનું અંતઃકરણ જે રસ્તે લેવા પ્રેરણું કરે તે પ્રમાણ સમજવો.” એટલા ઉપરથી જણાય છે કે સપુરૂષને ગમે તેવી ઘુચના પ્રસંગમાં કેઈને પુછવા જવાની જરૂર પડતી નથી, એને જાગૃત આત્મા તેને સત્ય અને પથ્ય માર્ગ નૈસર્ગિક રીતે જ બતાવી આપે છે. આપણે સામાન્ય અનુભવ આથી ઉલટ છે. સંદેહકારક બે માર્ગમાં આત્મપ્રવૃત્તિ હમેશાં એક માર્ગને ઈષ્ટ બતાવે છે અને તે તરફ પ્રવૃત્તિ કરવા મા લલચાય છે, પણ વાસ્તવીક રીતે તે પ્રવૃત્તિ અવિષ્ટ હોય છે. આનું કારણ સ્પષ્ટ છે. જેને કવિ “ત’ પુરૂષ કહે છે તેને જ આમપ્રેરણ શુદ્ધ થાય છે, બાકીના પ્રાણીઓ અને વિકારને વશ થઈ જાય છે. માટે અંતઃકરણની પ્રવૃત્તિઓ ઉપર વિશ્વાસ રાખવા પહેલાં તેને શુદ્ધ કરવાની સર્જન-સપુરૂષને એગ્ય કરવાની આવશ્યકતા છે. " ઉપર જણાવેલી અનેક પ્રકારની વ્યક્તિઓ પૈકી જે જે શદ્ધ માર્ગ પર ચાલવા વિચાર કરે છે તે “સજન” અથવા “સપુરૂષ” થવાને પ્રયાસ કરે છે. એ પ્રાણ પરેપકારપરાયણ જીવનકમ ખે છે તે તેનું જીવન વિશેષ સારું ગણાય છે અને તેના પ્ર

Page #21

સજ્જન લક્ષણ,
૨૦૩ માણુમાં તે વધારે અનુકરણીય ગણાય છે; તેના અંતઃકરણની પ્રવૃત્તિ ઉપર આધાર રાખવાની સ્થિતિ તે સંપૂર્ણ જ્ઞાન પ્રાપ્ત થયા પછી પ્રાપ્ત થાય છે. શુદ્ધ જીવનક્રમના નિમાણ થયા પછીજ પ્રાણી સજ્જનની પંક્તિમાં આવી શકે છે અને તેજ પ્રાણી અશુદ્ધ ક્રમપર વ્યવહાર વહન કરે તેા દુર્જનની પંક્તિમાં આવી જાય છે. એ વ્યાખ્યા પ્રસ્તુત વિષય માટે ઉપયાગી છે તેથી લક્ષમાં રાખવાની છે. સાથે એટલું પણ ધ્યાનમાં રાખવાનું છે કે જેને કવિરાજ પ્રમાણભૂત સજ્જન કહે છે તે વ્યક્તિઓની સ્થિતિ પ્રાપ્ત કરવાનું સાધ્યમિ દુજ હૃદયચક્ષુ સન્મુખ રહે છે. આથી જણાય છે કે સિદ્ધ આત્મચેાગીઆએ જેને સજ્જન કહ્યા હાય અને જેએ શુદ્ધમાર્ગ રેખા અંકિત કરવા ચેાગ્ય સ્થિતિ પ્રાપ્ત કરી શકે એવા સંજોગામાં હાઇ શકે તેવું વર્તન કેવું હોય એ જો આપણે જાણીએ તે તેવા થવાના પ્રયાસ કરવાનું–વિચાર કરવાનું આપણને સાધન મળે. સજ્જનના અનેક ગુણા શાસ્ત્રમાં કહ્યા છે અને એ તરફ પ્રવૃત્તિ કરવા વારંવાર પ્રેરણા પણ કરી છે. એનાથી ઉલટુ દુર્જનની નિંદા પણ અનેક સ્થાનકે કરી છે; એ સર્વના સંગ્રહ કરવા મુશ્કેલ છે અને આવશ્યક પણ નથી. જૈનશાસ્ત્રકાર શું કહે છે તે પ્રથમ જોઇએ. શ્રી સોમપ્રભાચાર્ય સિંદૂરપ્રકરમાં કહે છે કેन बूते परदूषणं परगुणं वत्यल्पमप्यन्वहं संतोष वहते परर्द्धिषु पराबाधासु धत्ते शुचम् । स्वश्लाघां न करोति नोज्झति नयं नौचित्यमुल्लंघय त्युक्तोप्यप्रियमक्षमां न रचयत्येतच्चरित्रं सताम् ॥ ૧ સજ્જન પુરૂષ પારા દૂષણને બેાલતા નથી; ર્ પરના ઘેાડા પણ ગુણાને નિરંતર કહે છે; ૩ ખીજાની સંપત્તિ જોઇ પાતે અસતાષી થતા નથી તેમજ તેનાપર મત્સર ધારણ કરતા નથી; ૪ બીજા પ્રાણીને પીડા થતી જોઇ પેાતાનેજ પીડા થતી હોય એમ શાક ધારણ કરે છે એટલે પારકા દુ:ખે દુ:ખી થાય છે; ૫ આત્મપ્રશંસા કર્દિ પણ કરતા નથી; ૬ વિનયના ત્યાગ કરતા નથી; છ ચેાગ્યતાનુ ઉલ્લંઘન કરતા નથી-૮ તેને કેઈ અપ્રિય વચન કહે તેા પણ ક્રોધ કરતા નથી.”

Page #22

२०४
શ્રી જનધર્મ પ્રકાશ આટલા ઉપરથી જણાય છે કે પુરૂષે પિતાની જાતને વિચાર કરતા નથી પરંતુ પારકાને જ વિચાર કરે છે. એ વિચારથી પોતાની જાતને પરિણામે લાભ થશે કે નુકશાન થશે તેને તે ખાસ વિચાર કરે છે, પણ વિચાર કરતી વખતે પોતાની સગવડ કે ઐહિક સ્વાર્થ ઉપર દષ્ટિ રાખતા નથી. આવી રીતે અનેક પ્રકારે સજનના ગુણો શાસ્ત્રકારે બતાવ્યા છે. ટૂંકમાં કહીએ તો જે જે સર્વમાન્ય સગુણો છે તે જેટલે અંશે જેનામાં હોય તે તેટલે અંશે સજજન કહેવાય છે; આવી રીતે સજજન અને ગુશોનું સર્વમાન્યપણું છે તેથી આપણે અમુક શાસ્ત્રના વિચારે તરફ દોરવાઈ જઈએ તેના કરતાં સર્વ જન સંમત વિચારે તરફ દેરવાઈએ તે વિષય સર્વદેશિક થાય તે હેતુથી સજજનની બાબતમાં રાજષિ ભતૃહરીએ જે વિચારે બતાવ્યા છે તે આ પણે જોઈએ. એ કવિના વિચારે આ માસિકના મુખપૃષ્ઠ પર આ વરસે ચક્ષુ સમીપ થાય છે તેથી તે તરફ વિચાર કરવા પ્રેરણા. થાય છે. સર્જન કેવા હોય તેને માટે તેઓ જે કહે છે (જુઓ મુખ્ય પૃષ્ઠ પર ને ક) તેનું પ્રથક્કરણ કરતાં જણાય છે કે સજજનનાં બાર લક્ષણ છે. ૧ તૃષ્ણા છેદ
૨ ક્ષમાને આદર. ૩ મદ ત્યાગ.
૪ પાપપર અરૂચિ. ૫ સત્ય વચચ્ચાર. ૬ સાધુપદ અનુસરણું. : ૭ વિદ્વાનેનું સેવન. - ૮ માન્ય પુરૂષને માન.
૯ શયર સમભાવ, ૧૦ સ્વગુણ આચ્છાદન. ૧૧ કીતિપાલન.
૧૨ દુઃખી પર કરૂણ. આ બાર વિષયે તરફ જે શુદ્ધ હદયથી, આત્મભાવે, દે. ખાડે કરવાની ઈચ્છા વગર ધ્યાન રાખવામાં આવે, વિચાર કરવામાં આવે અને વર્તન કરવામાં આવે અને છેવટે એ બાબત સ્વભાવિક વર્તન જેવી થઈ જાય, એમ કરવાની ટેવ પડી જાય તે પછી કઈ પણ પ્રકારની અગવડ વગર ઉન્નતિકમના સ્થાનક પર પદે પદે આરેહ કરતે આ જીવ છેવટે સજજનનું સ્થાન અથવા જીવનનું શુદ્ધ સાધ્યબિંદુ પ્રાપ્ત કરે. આ બાર વિષે

Page #23

સદુપદેશસાર,
૨૫. એટલા પ્રોઢ અનુભવથી લખાયેલા છે કે એમાં સીધી કે આડકતરી રીતે સર્વ ગુણોને સમાવેશ થઈ જાય છે. એને પ્રાપ્ત કરવાં એ સજજન થવાનો ઉપાય છે અને પ્રયાસ માત્રમાં પણ સજજનપણું છે અને પરાકાષ્ઠાએ ઉત્કૃષ્ટ પદ પ્રાપ્તિ છે. એ સર્વ લક્ષ
પર વિચાર કરવાની સર્વ મુમુક્ષુઓને વિજ્ઞપ્તિ છે. સજજનતાથી આ ભવમાં અને પરભવમાં અનેક પ્રકારના લાભ થાય છે. અનુભવીઓ કહે છે કે
શૌનન્યમેવ વિરાતિ વાચાં જ,
स्वश्रेयसं च विभवं च भवक्षयं च ।
સજજનતા યશ, સ્વકલ્યાણ, વૈભવ અને છેવટે ભવક્ષય (મુક્તિ) પણ આપે છે. આવી રીતે ઐહિક પારેલાંકિક લાભ કરનાર સજનપણું પ્રાપ્ત કરવું એ ખાસ જરૂરનું છે એટલું જ નહિ પણ પ્રત્યેક મુમુક્ષુની ખાસ ફરજ છે. એટલા માટે એના લક્ષણપર વારંવાર વિચાર કરે, અને પ્રસંગ, શક્તિ તથા સંજોગ અનુસાર તે ગુણ ગ્રહણ કરવા એ ખાસ કષ્ય છે. આપણે પણ તેમાંના કેઈ કઈ ગુણેપર અવકાશે વિચાર કરશું.
મોતીચંદ ગીરધરલાલ કાપડીઆ,
બી. એ. એલ. એલ. બી. '
સંકુરા સાર.
(લેખક સન્મિત્ર કપૂરવિજ્ય) - ૧ વેતાંબર, દિગંબર, બુદ્ધ અથવા કોઈ પણ સમભાવ ભાવિતાત્મા છતેજ નિઃસંશય મેક્ષ પામશે–એક્ષાધિકારી થશે. સમભાવ વિના મેક્ષ નથી જ.
૨ અષ્ટાદશ (અઢાર) દેષ રહિતજ દેવ, નિપુણ દયાયુક્તજ ધર્મ અને આરંભ પરિગ્રહ રહિત બ્રહ્મચારીજ ગુરૂ જીવને તારે છે—તારી શકે છે.

Page #24

२०.
શ્રી જનધર્મ પ્રકાશ ( ૩ અજ્ઞાન, કેપ, મદ, માન, ભ, માયા, રતિ, અરતિ, , નિદ્રા, શોક, અસત્ય, ચોરી, મત્સર, ભય, પ્રાણિવધ, પ્રેમકીડા, સ્ત્રીપ્રસંગ અને હાસ્ય એ અઢાર દુષણ છે. અન્યત્ર અન્ય રીતે પણ અઢાર દુષણ કહ્યાં છે. ઉક્ત સર્વ દુષણ રહિતજ દેવાધિદેવ હોય છે, તેમને અમારે નમસ્કાર થાઓ. - ૪ સર્વ નદીઓ જેમ સાયર (સમુદ્ર) ને મળે છે તેમ સર્વે ધર્મ (દર્શને) પૂજ્ય-પવિત્ર અહિંસાને મળે છે સ્વીકારે છે. પવિત્ર દયાવડેજ ધર્મ ગણાય છે. જ્યાં પવિત્ર દયાજ નથી ત્યાં ધર્મ પણ નથી–હોઈ શકે જ નહિ.
૫ પિતાના શરીરમાં પણ પૃહા રહિત, બાહ્યાંતર પરિ ગ્રહથી મૂકાયેલા, ધર્મપકરણ માત્ર ચારિત્ર રક્ષાર્થ ધારણ કરતા, પાંચ ઇંદ્રિયને દમનારા, જિનેન્દ્ર સિદ્ધાંત-રહસ્યના જાણ અને પાંચ સમિતિ તથા ત્રણ ગુપ્તિના ધારક-પાલક એવા ગુરૂમહા
જજ શરણ કરવા યોગ્ય છે. - ૬ માસથ્થા, અવસન્ના, કુશીલિયા, સંસક્ત અને યથાઈદા એ પાંચે જિનમતમાં અવંદનીક કહ્યા છે, કેમકે તે સર્વે સત્ય માર્ગથી વિમુખ છે.
' પાસસ્થાદિક પાંચમાંથી કોઈને વંદન કરનારને કીર્તિ કે નિર્જરાને લાભ થતું નથી. ફક્ત કાયક્લેશ થાય છે, અશુભ કર્મ બંધાય છે, અને પ્રભુની પવિત્ર આજ્ઞાભંગનું મેટું પાપ લાગે છે. એ સર્વ વિચારવા ચગ્ય છે.
૮ જેમ લેઢાની શિલા પિતાને અને વળગેલા પુરૂષને પણ પાણીમાં બળે છે તેમ આરંભ-પરિગ્રહ યુક્ત ગુરૂ પણ સ્વપરને ભવસાયરમાં ડુબાવે છે. તેવા કુગુરૂ પોતે પિતાને તારી શકતા નથી તેમજ નથી અન્યને તારી શકતા; તે તો કેવળ ઉભયનું અહિત કરે છે.
. ૯ તેવા ભ્રષ્ટાચારીની વંદના-સ્તુતિ કરનાર તેના પ્રમાદને પોષનાર થાય છે. આ ક ૧૦ પૂર કહેલા ૧૮ દેષ રહિત અરિહંતજ મારા ઈષ્ટદેવ, પૂર્વોક્ત ગુણવાળા સુસાધુજ મારા ગુરૂ અને પવિત્ર દયાયુક્ત શ્રી

Page #25

સદુપદેશ સાર
ર૦૭ જિનશાસનજ મારે પ્રમાણ છે. એવા શુભ ભાવને સર્વજ્ઞ ભગવાન “સમકિત' કહે છે.
૧૧ ઇંદ્રપણું મળવું સુલભ છે, રાજાપણું મળવું સુલભ છે, પરંતુ દુર્લભ રત્ન (ચિંતામણિ) જેવું સમકિત સાંપડવુંજ દુર્લભ છે.
૧૨ સમકિત પામ્ય છતે જે તેને પ્રમાદથી ગુમાવી ન નાંખે અથવા સમતિ પામ્યા પહેલાં જ આયુષ બંધાયું ન હોય તે વૈમાનિક દેવનું જ આયુષ્ય બાંધે.
૧૩ એક જણ લક્ષગમે સુવર્ણનું દાન આપે અને એક જ સમતાભાવે સામાયક કરે તે બેમાં પહેલે બીજાની હેડે આવી શકે નહિ. સમતાભાવે સામાયિક કરવાને લાભ ઘણોજ અધિક છે. માટે સમભાવ વિશેષ સેવવો યુકત છે. સમતાભાવિત સામાયકવંત શ્રાવક સાધુ સટશ શાસ્ત્રમાં કહ્યા છે.
૧૪ સામાયકવંત જીવે નિંદા અને પ્રશંસામાં, માન અને અપમાન કરનારમાં તથા સ્વજન અને પરજનમાં સમાનભાવ રાખવે જોઈએ. તેવા સંગમાં રાગદ્વેષરૂપ વિષમતા ધારવી જોઈએ નહિ. - ૧૫ સામાયક ગ્રહણ કરીને જે આર્ત વૈદ્ર ધ્યાનયુક્ત થઈ ગૃહકાર્ય ચિંતવે છે તેનું સામાયિક નિષ્ફળ સમજવું. શુભ ઉ પગે ધર્મ છે. ( ૧૬ પ્રતિરૂપાદિક ૧૪ ગુણ, ક્ષમાદિક ૧૦ ગુણ અને ૧૨ ભાવના એ સૂરિ (આચાર્ય) ના ૩૬ ગુણો છે. બીજા બહુ પ્રકારે. સૂરિગુણ શાસ્ત્રમાં વર્ણવ્યા છે.
૧૭ રાત્રિભોજનના સર્વથા ત્યાગયુકત પાંચ મહાવ્રત અને, ષય જીવોની રક્ષા, પાંચ ઇંદ્રિય અને લેભને નિગ્રહ, ક્ષમા, ભાવવિશુદ્ધિ તથા પ્રતિલેખનાદિક ધર્મકરણીમાં વિશુદ્ધિ, સંયમ ચેગ યુક્તતા, અકુશલ મન, વાચ, કાયાને સંવર, શીતાદિક પીડાનું સહેવું અને મહંત ઉપસર્ગનું સહેવું એ ર૭ ગુણવડે જે સાધુ વિભૂષિત છે તેને ભક્તિયુક્ત હદયે કરી, રે જીવ! તું પ્રણમ!!!
- ૧૮ ધર્મરત્નને એગ્ય આવા ગુણવાળા જીવે કહ્યા છે જ ક્ષુદ્રતા-પરછિદ્રાષિતા રહિત. ૨ સુંધરાકૃતિ-સુશ્લિષ્ટાવયવવાન ૩ પ્રકૃત્યા સામ્ય–શાંતિકારી ૪ કપ્રિય .

Page #26

૨૦૮
શ્રી જૈન ધર્મ પ્રકાશ ૫ અક્રૂર.
૬- પાપભીરૂ, ભવભીરૂ ૭ કપટ રહિત.
૮ દાક્ષણતાવાળા. ૯ લજજાળ. *
૧૦ દયાળુ ૧૧ સામ્યદષ્ટિ–મધ્યસ્થ. ૧૨ ગુણરાગી. ૧૩ સત્યવાદી-સત્યપ્રિય. ૧૪ ધમ કુટુંબવાળો. ૧૫ દીર્ધદશ.
૧૬ વિશેષજ્ઞ. ૧૭ વૃદ્ધાનુગત–વૃદ્ધાનુસારી. ૧૮ વિનયવંત–ઉચિત સેવાકારી.
" (શિષ્ટાનુયાયી). ૧૯ કૃતજ્ઞ–હિતજ્ઞ.
૨૦ પોપકારી. ૨૧ લબ્ધલક્ષ–સુનિપુણ-સાવધાન. - ઉક્ત ૨૧ ગુણયુક્ત આત્મા ધર્મરત્નને સંપૂર્ણ અધિકારી છે, તેમજ અર્ધયુક્ત એટલે ૧૦ ઉપરાંત ગુણવાળે પણ ધર્મને
ગ્ય જ કહ્યું છે એમ સમજી તાત્વિક ધર્મના અથી જનેએ ઉક્ત ગુણેનેજ પ્રથમ અપ-અભ્યાસ કરે ઉપયુકત છે. તેલક્ષ બહાર રહેવું જોઈએ નહિ. ' - ૧૯ આ સબોધ–સત્ય-નિર્મળ બોધ આપ્તાગમ દ્વારાજ થઈ શકે છે. સર્વજ્ઞના વિરહવાળા આ દુષમ કાળમાં આવા આ
તાગમજ આધારભૂત છે. અહા! આવા આપ્તાગમ વિના આવા વિષમ કાળમાં જીવના શા હાલ થાત?
૨૦ આગમને આદરતા એવા આત્મહિતૈષી જનેએ તીર્થનાથ, ગુરૂ અને ધર્મ તે સર્વેનું બહુમાન કર્યું જ જાણવું. કેમકે આગમ તીર્થંકર પ્રણતજ છે, અને તે પ્રભુની પવિત્ર આજ્ઞા રૂપજ હોવાથી તેને આદર કરનાર શ્રી તીર્થનાથનેજ આદર કરે છે એમ નિવિવાદ સિદ્ધ થાય છે. - ૨૧ સુખશળ, સ્વચ્છેદચારી અને મોક્ષમાર્ગના વેરી એવા આજ્ઞાભ્રષ્ટ બહુ જણાને પણ સંઘ ન કહે; એવો સંઘ હોય નહિ.
૨૨ એક સાધુ, એક સાધ્વી, એક શ્રાવક અને એક શ્રાવિકા તે પણ આજ્ઞાયુક્ત હોય તેજ સંઘ કહેવાય. બાકીને આજ્ઞાભ્રષ્ટ તે કેવળ હાડકાને ઢગલે જ છે.

Page #27

સદુપદેશ સાર,
૨૦૯ ૨૩ નિર્મળ જ્ઞાનવડે પ્રધાન, સમકિત અને ચારિત્ર ગુણયુક્ત અને તીર્થકરને પણ પૂજવા યોગ્ય એ પવિત્ર આજ્ઞાપાલક શ્રી સંઘ કહેવાય છે.
- ૨૪ જેવું ફેફને ખાંડવું, જેવું મડાને શણગારવું અને શુન્ય અરણ્યમાં જઈને રેવું નિષ્ફળ છે તેવું આપ્તાગમની આજ્ઞા રહિત અનુષ્ઠાન સમજી લેવું. ( ૨૫ આજ્ઞાએ તપ, આજ્ઞાએ સંયમ, તેમજ આજ્ઞાએ (આજ્ઞા મુજબ કરેલું) દાન સફળ છે. આજ્ઞા રહિત ધર્મ પલાલના સમૂહ જેવો અસાર સમજવો.
૨૬ આજ્ઞાખંડન કરનાર કદાચ મહા વિભૂતિથી ત્રિકાળ પ્રભુને પૂજતો હોય તો પણ તે સર્વ તેને નિષ્ફળ થાય છે. આજ્ઞા આરાધકનું સર્વ સફળ છે.
ર૭ રાજાની આજ્ઞાને લેપનાર જગતમાં એક વખત નિગ્રહ (શિક્ષા) પામે છે અને સર્વજ્ઞની આજ્ઞા લોપનારને તે અનંતવાર શિક્ષા મળે છે. (જન્મ મરણ રૂ૫).
૨૮ જેમ નિયમસર કરેલું ભોજન છવાડે છે અને નિયમ રહિત કરેલું ભેજન મારે છે, તેમ વિધિપૂર્વક (આજ્ઞા સહિત) કરેલો ધર્મ મોક્ષસુખ આપે છે અને અવિધિથી (આજ્ઞાવિરૂદ્ધ) કરેલ ધર્મ સંસાર (જન્મ મરણ) ફળ આપે છે, એમ સમજી અવિધિ દોષ તજી વિધિ પૂર્વકજ ધર્મ આરાધવા તત્પર રહેવું. જેમ બને તેમ જલદી અવિધિ દેષ સમજી તજવા ખપ કરે.
૨૯ મેરૂ અને સરસવમાં જેટલું અંતર છે તેટલો દ્રવ્ય * અને ભાવ સ્તવમાં છે.
૩૦ દ્રવ્યસ્તવને આરાધી બહમાં બહ ૧૨મા દેવલેક અને યુત સુધી જઈ શકે છે, અને ભાવસ્તવથી તે કાચી બે ઘડીમાં મેક્ષ પ્રાપ્ત થઈ શકે છે. - ૩૧ શ્રાવક-ગૃહસ્થને ધર્મ દ્રવ્યસ્તવ (અણુવ્રતાદિ, દ્રવ્યપૂજાદિ) રૂપ સમજો અને નિગ્રંથ-નગારને મહાવ્રતાદિક ધર્મ ભાવસ્તવ રૂપ જાણો. પ્રથમ દ્રવ્યસ્તવ-ધર્મ પાધિક (ઉપાધિ

Page #28

શ્રી જૈનધર્મ પ્રકાશ વાળા) છે અને બીજો-ભાવસ્તવ-ધર્મનિરૂપાધિક છે, તેથી તે ધર્મ શુકલ યાન માટે વધારે અનુકૂળ છે. - ૩ર જે ગ૭માં સાધુઓ આચારભ્રષ્ટ થઈ કવિય કરે છે તે ગચ્છને હે ગુણસાયર! તું વિષની પેરે દૂર પરિહર. - ૩૩ જે ગચ્છમાં વસ્ત્રપાત્રાદિ વિવિધ ઉપગરણ સાધ્વીનાં આણું આપેલાં વાપરવામાં આવે છે તે, હે ગુણાકર! ગચ્છજ શાને? - ૩૪ જે ગચ્છમાં કારણોગે પરાયા પણ ઘડેલા કે અણઘડેલા સોનાને સાધુઓ હાથ વડે પણ છિપતા નથી તેને જ અમે ગચ્છ કહીએ છીએ. સદાચારશૂન્ય ગચ્છને ગચ્છજ કહે એગ્ય નથી.
૩૫ કઈ કેટીગમે સુવર્ણનું દાન આપે, અથવા તે કઈ કનકનું જિનભુવન કરાવે તેને પણ જેટલું પુણ્ય બ્રહ્મવ્રત ધારીને સંભવે છે તેટલું પુણ્ય સંભવતું નથી.
૩૬ શીલજ કુળનું આભરણ છે, શીળજ ઉત્તમ રૂપ છે, શીળજ ખરૂં પાંડિત્ય છે અને શીળજ અનુપમ ધર્મ છે. કેમકે તે ઉભય લોકમાં સુખહેતુક થાય છે.
૩૭ વ્યાધિ આવે તે સારે, મૃત્યુ સારૂં, નિર્ધનતા સારી તથા વનવાસ પણ સારો, પણ કુમિત્રે-દુર્જન યા મૂર્ખ મિત્રો સાથે સમાગમ સારો નહિ.
૩૮ અગીતાર્થ એવા કુશીલને સંગ ત્રિવિધ ત્રિવિધે છેસરાવ એગ્ય છે, કેમકે તે મેક્ષમાગમાં ચાલનારને વાટ પાડુની પેઠે વિનભૂત થાય છે.
- ૩૯ આંબાનાં અને હિંમતનાં મૂળ (જડ) એકત્ર મળ્યાં હોય તે સંસર્ગથી આબે વિણસી કડ થઈ જાય છે. કુશીલને સંગ તેજ સમજો.
. ૪. ઉત્તમ જનની સોબત શીલ (આચાર) બ્રણને પણ સશીલ બનાવી આપે છે. જુઓ ! મેરૂ ગિરિને લાગતું તૃણ પણ સુવર્ણતાને નથી પામતું? સદાચારી સજજનેની સંગતની એજ બલિહારી છે. .
૪૧ અગ્નિ, વિષ કે કાળો નાગ જીવને એવું નુકશાન કકરી નથી શકતા, જેવું તી–આકરૂં નુકશાન મિથ્યાત્વ કરી શકે છે. મિશ્રાવ સમાન કેઈ અહિતકર નથી.
નથી
'
,
,

Page #29

" સદુપદેશ સાર, કર તત્ત્વમાં અતત્વ બુદ્ધિ અને અતત્વમાં તત્વબુદ્ધિજ મિથ્યાત્વ છે.
૪૩ વિવિધ કષ્ટ સહન કર્યા છતાં અને આત્માને દમ્યા છતાં આપમતિથી અલપ માત્ર પણ આજ્ઞા વિરૂદ્ધ વર્તન કરવાથી હે મૂઢ ! તું ભવસાયરમાં ડૂબે છે.
૪૪ ભવભીરૂ ગીતાર્થ નિગ્રંથ ગુરૂજ ભવ્ય પ્રાણીને અવલંબવા યોગ્ય છે.
૪૫ તેમના અનુગ્રહથી ક્ષણવારમાં મિથ્યાત્વનો ક્ષય થતાં જ સમકિત પ્રગટે છે.
૪૬ અપૂર્વ ચિંતામણિ સટશ સમકિત પામ્યાથી પ્રાણીને ભક્ષ્યાભઢ્ય, પયાપેય, ઉચિતાનુચિત, હિતાહિત, ગુણદોષ તેમજ હેપાદેયને વિવેક થાય છે. તેથી–ગુણ-ગુણી તરફ સહજ પ્રેમભાવ પ્રગટે છે. તેમને પ્રસંગ મળતાંજ અત્યંત પ્રેમપૂર્વક વિનય સાચવે છે. તેમને સત્કાર સન્માન–ગરવ કરવા પોતાથી બનતું કરે છે, તે પણ પિતાના કલ્યાણ અર્થે જ કરે છે, કરંજન કરેતો નથી. ક્રિયારૂચિ હાઈ યથાશક્તિનમ્રપણે-આડંબર રહિત પિતાને ઉચિત ક્રિયા કરવા તત્પર રહે છે. '
* ૪૭ ત્રસ અને સ્થાવર જીવની રક્ષા થાય તેવી જયણાં ધર્મની જનેતા છે, ધર્મની રક્ષિકા છે, ધર્મની વૃદ્ધિ કરનારી છે, યાવત્ એકાંત સુખદાયી જયણાજ છે, એમ સમજી સુખના અને થ શાણુ સજજનેએ ચાલતાં, ઉઠતાં, બેસતાં, સૂતાં, ખાતાં, પીતાં અને બોલતાં કે એવી કંઈ પણ ક્રિયા કરતાં બીજા નિરપરાધી જીવોના જાન જોખમમાં ન આવે તેમ જયણથી વર્તવું. સુખના અર્થી જનેએ કઈ જીવને કેઈ રીતે કદાપિ પણ દુભવવા નહિ.
૪૮ કોધ, માન, માયા અને લેભ એ ચારે કષાય સંસારની વૃદ્ધિ કરાવે છે. મુહુર્ત માત્ર કષાય કરનાર કેડ પૂર્વ સુધીના ચારિત્રના ફળને હારી જાય છે, એમ સમજી શાણા - ણસે કષાયને આધીન ન થવું યુક્ત છે.
૪૯ કોઇ પ્રીતિને નાશ કરે છે, માન વિનયને, માયા
5
.
**
.
.
.
. . .

Page #30

શ્રી જનધર્મ પ્રકાશ મિત્રાઈને અને લેભ સર્વને નાશ કરે છે, એમ સમજીને પણ કેધાદિ કષાયને વશ થવું નહિ. - ૫૦ ક્ષમાવડે કે ધને, નમ્રતાવડે માનને, સરલતાવડે માયાને અને સંતોષવડે લેભને જય કરવો. તેજ તેમને જીતવાને ઉપાય છે. આ ઉપાય રામબાણ જેવું છે. કષાયને જીત્યા પછી થતું સુખ જેણે તેમને જીત્યા છે તે જ જાણે છે.
પ૧ સર્વ સુખનું મૂળ ક્ષમા છે અને ધર્મનું મૂળ પણ ઉત્તમ ક્ષમાજ છે. સમાજ મહા વિદ્યાની પેરે સર્વ દ્વરિત–ઉપદ્રવને હરી લે છે. એવી રીતે વિનય–નમ્રતા, સરલતા અને સં તેષ જન્ય ઉત્તમ સુખને વિચાર કરી લે.
પર સાધુ થઈને એક ઘરને સંબંધ છેડી પાછે તેજ સંબંધ–પ્રતિબંધ અન્યત્ર જોડે છે, મમતા માંડે છે તેને પાપ શ્રમણ કહી શાસ્ત્રકાર બોલાવે છે.
૫૩ વિના કારણે દૂધ, દહીં, ઘી, ગેળ વિગેરે વિગઈએ વાપરે–વારંવાર ખાય તેને પાપશ્રમણ કહ્યા છે. પુષ્ટ કારણે ગુરૂને પૂછીને જરૂર એગ્ય વાપરે તેની વાત ન્યારી છે.
૫૪ સાધુ થઈ છતી શક્તિએ જ્ઞાનધાન, તપજપ ન કરે તેને પણ પાપમણ કહે છે.
અપૂર્ણ.
- शेठ प्रेमचंद रायचंदनो स्वर्गवास. આ જનમમાં માનવંતા, ઉદારતામાં અદ્વિતીય, સાદાઈમાં સોથી શ્રેષ્ઠ, નિરભિમાનીની પ્રતિમા, દ્રપાર્જનમાં અસાધારણ શતિમાન, દુનીઆને ડામાડોળ કરવા જેટલા પરાક્રમી, વ્યાપારના રસીઆ, શેરબજારના સરદાર, કેળવણીના ઉદાર સહાયક, પ્રાર્થના ભંગના ભીરૂ અને દેશનું પ્રકાશિત રત્ન શેઠ પ્રેમચંદ રાયચંદ ગયા ભાદ્રપદ માસની શુદિ ૧૩ ને શુકવારે મધ્યાન્હોત્તર બે કલાકે આ ફાની દુનીઆ તજી ગયા છે. આ મહાન નરને માટે અનેક ન્યૂપેપરમાં અને માસિકમાં લખાઈ ગયું છે તેમજ તેની અંદગીનું વર્ણન પણ જુદા જુદા રૂપે આલેખાઈ ગયું છે. એમણે કરેલી ઉદારતા લાખ રૂપીઆની એકેક કામે લેવાથી

Page #31

શેઠ પ્રેમચંદ રાયચ ને સ્વર્ગવાસ થી એકંદર ૬૦ થી ૭૦ લાખ રૂપીઆ પરમાર્થ કાર્યમાં વાપર્યાનું લીસ્ટ બહાર પડેલ છે. એઓ ૭૫ વર્ષની વયે પોતાના ભાયખાળા ઉપરના બંગલામાં કથાશેષ થયા છે. એમના સુપુત્ર - કીરચંદના અકસ્માત મૃત્યુથી એમના હદય ઉપર અસહ્ય પ્રહાર પડ હતો, છતાં જેવી સમાનતા કેડેગમે દ્રવ્યના ગમનાગમનમાં રાખેલી તેવીજ એ દુઃખદાયક પ્રસંગે પણ રાખી હતી.
એ નરરત્નના ચરિત્ર ઉપરથી ઘણા પ્રકારના ધડા મળી શકે તેમ છે. કરોડોની દોલત થયા છતાં જેનામાં કિંચિત્ પણ અભિમાન આવેલ નહીં એવા પુરૂષની જોડ મળવી મુશ્કેલ છે. સંપત્તિમાં એક સરખી વૃત્તિ, એક સરખી સાદાઈ અને એક સરખે બાહ્ય દેખાવ રાખનાર મનુષ્ય કવચિત જ દષ્ટિએ પડે છે. કરડેની દોલત વખતે પણ દેશી પગરખાં, એક ઘેડાની ગાડી અને કાગળની ચીનાઈ છત્રી કાયમ રાખી હતી. વ્યાપારના વિષયની એમની પ્રવીણતા અદ્વિતીય લેખાતી હતી. એક વખત એવો પણ હતું કે “આજત આ ભાવ છે, કાલની વાત પ્રેમચંદ જાણે એમ એક અવાજે બોલાતું હતું. આ ધાર્મિક પ્રવૃત્તિ જે કે સાધારણ હતી પરંતુ ધામિક કાયામાં દ્રવ્યને વ્યય કરવામાં અસાધારણ ઉદાર હતા. તેમણે અનેક ધર્મશાળાઓ બંધાવી છે, પિતે યાત્રાદિ પ્રસંગે જ્યાં જ્યાં ગયા હતા ત્યાં ત્યાં જેટલી જેટલી માગણી તેટલું તેટલું દ્રવ્ય આપ્યું હતું. ધાર્મિક પ્રસંગનું દેવું રાખવાની તે ટેવ જ નહોતી. મુંબઈમાં મળેલી બીજી કોન્ફરન્સ વખતે નિરાશ્રિત ફંડમાં રૂ. ૫૦૦૦) આપીને ફંડ ઉઘાડવાની પહેલ એમણે કરી હતી. જેને પરિણામે સવાલાખ રૂપીઆ થયા હતા. ફકીરભાઈની પાછળ પણ રૂપીઆ ચારહજારની રકમ કેળવણીને અંગે કેન્ફરન્સને આપી હતી. તે સિવાય બીજા પણ અનેક કાર્યોમાં તેમણે દ્રવ્યવ્યય કરેલ છે. | મુંબાઈ અને કલકત્તાની યુનીવર્સીટીમાં લાખ રૂપીઆની રકમ એક સાથેજ આપેલી છે. બીજી પણ ઘણું સખાવત કે પ્રકારને ભેદભાવ રાખ્યા સિવાય તેમણે કરી છે જેનું વર્ણન બીજા ન્યુરોમાં આવી ગયેલ હોવાથી અહીં કરવામાં આવતું નથી.

Page #32

રા૪
શ્રી જૈનધર્મ પ્રકાશ- અભિમાન કે કેધવાળી વાક્યરચના તે એમના મુખમાંથી નિકળતી જ નહોતી. દ્રવ્યની ચંચળતાને એમને પુરેપુરો અનુભવ થયેલ હતું તેથી જ્યારે દ્રવ્ય મળતું ત્યારે તેના પર અત્યંત મુછા ન રાખતાં તેની ચોગ્ય વ્યવસ્થા કરવામાં પછાત રહેતા નહોતા. 'એમની પાછળ એમના પુત્ર તથા પિત્રાદિ એ નરરત્નને પગલે ચાલી, સાદાઈને સ્વીકાર કરી, ઉદારતાને આગળ કરી જૈન વર્ગમાં અગ્રપદને ભોગવે એવું ઈચ્છીએ છીએ, અને અંતઃકરણથી તેમને દિલાસો આપીએ છીએ. - જૈન વર્ગમાં આ પુરૂષની મોટી ખોટ પડી છે, અત્યારે એમની ખેટ પુરી પાડે તે કઈ પુરૂષ મુંબઈ શહેરમાં દષ્ટિગોચર થતો નથી. તેઓ ધારત તે સરકાર તરફથી અનેક પ્રકારનું માન અકરામ મેળવી શકત પણ તેની તે તેમને સ્પૃહાજ નહતી. મુંબાઈમાં મળેલી કેન્ફરન્સ વખતે એમને અસાધારણ માન મળ્યું હતું અને તેથી પણ ઉંચા પ્રકારનું માન મળવાને સંભવ હતા, પરંતુ આયુષ્યની પૂર્ણાહુતીએ તે પ્રસંગ આવવા દીધો નથી.
આ પુરૂષના સદૂગુણેનું અનુકરણ કરવાની ભલામણ કરી આ લઘુ લેખ પૂર્ણ કરીએ છીએ.
એક સભાસદનું ખેદકારક મરણ. શ્રી ગોઘાનિવાસી સંઘવી વિઠલદાસ લલુભાઈ પિતાની ૨૯ વર્ષની વયે માત્ર પ૭ દિવસના તાવમાં પંચત્વ પામ્યા છે. એઓ સારા ધર્મચુસ્ત હતા. ઉત્તમ કુળના સંસર્ગથી ધાર્મિક પ્રવૃત્તિ પણ સારી હતી. આગળ ઉપર વધારે સારી સ્થિતિ પ્રાપ્ત થવા સંભવ હતો છતાં આયુષ્યની અસ્થિરતાએ બધી વાત સમાવી દીધી છે. સંતતીમાં માત્ર બે પુત્રીઓ જ છે. એમના પિતા, પિતામહ તથા બંધુઓ વિગેરેને દિલાસે આપવા સાથે ધાર્મિક પ્રવૃત્તિમાં વૃદ્ધિ કરવા સુચવીએ છીએ. ભાવી બળવાન છે. હવે દિલગીરી કરવી તે નિષ્ફળ છે, વિપત્તિને વખતે ધૈર્ય ધારણ કરવું તેજ ઉત્તમ જનનું લક્ષણ છે.

Page #33

મુનિ હસવિજ્યના ઉપદેશથી થયેલ દ્વાર ર૧પ મુનિ મહારાજ શ્રી હંસવિજયજી સંવત ૧૯૫૭ ના ચિત્ર શુદિ ૩ જે શ્રી બુરાનપુર પધારતાં તેઓ સાહેબના ઉપદેશથી જીર્ણોદ્ધાર માટે
ઉપજ થઈ તેની વિગત. ૧૦૦) રાયબહાદુર ધનપતિસિંહજી. બલુચર. વૈશાખ વદી ૮ ૧૦) શા દેવજી ગોવીંદજીની કું.
- આશાડ વદી ૧ ૩૦૧) મહાજન પંઠના શ્રી શાંતિનાથજીના દેરાસરમાંથી
શ્રી પાર્શ્વનાથજીની પ્રતિમાજી વળાવાળાને આપતાં તેમણે ભેટ તરીકે મુક્યા.
શ્રાવણ ૨૫) શા. અમરચંદ અગરચંદ સં.૧૯૫૮ કાત્તિક શુદિ ૮ ૫) શા. રાવતમલ ઝવેરીમલ
કાતિક શુદિ ૮, ૫) શા. સુજાનમલ પ્રેમચંદ
કાતિક શુદિ ૮ ૧૦૦) શા. શ્રીચંદ ઠાકોરદાસ હ. શીવકેરબાઈ કારિક શુદિ ૧૦ ૨૫) શા. ભાગચંદ રાયચંદ. આમલનેર કાર્તિક શુદિ ૧૪ ૫૦) બાઈ મુનીઆબાઈ. જબલપુર - કાત્તિક વદ ૨ ૨૫) શા. અનુપચંદ મલકચંદ. ભરૂચ માગશર સુદ ૧૧ ૧) શા. નેમચંદભાઇ. સુરત
માગશર સુદ ૧૧ ૩) બાઈઓ ૩. ભરૂચ
માગશર સુદ ૧૧ ૫૦) શા.શીવજી દામજી હા.દેવજી ગોવીંદજી.મુંબાઈ માગશર સુદ ૧૫ ૫૦) શા. ભુખણદાસ વેલચંદ. આમલનેર. માગશર વદ ૦)) ૫૧) શા. મગનદાસ ખીમચંદશા , ૮૦) શા. રૂપચંદ જેચંદ. હસ્તે રઘુનાથદાસ નેમીદાસજી
ધર્મના કાઢેલા રૂપીયામાંથી આવ્યા છે.' ૭૦) શા. ત્રીકમજી શીવજી. ભાટીયા ૫) શા. વસનજી ખીમજી. ,
પિસ શુદ ૧૧ કપા શેઠ ધર્મચંદ ઉદેચંદ ઝવેરી. સુરત પિસ વદ ૯ ૧૦૦) શા. રતનચંદ પ્રેમચંદ તરફથી અંબાઈદાસ પ્રેમચંદ એવલા.. ૧૦૦) શા. નાનચંદ કીકાશા. હા. જ્ઞાનચંદ પાસ ૬૦) શા. ઉગરભાઈ એવલાવાળા વિગેરે

Page #34

૨૬
શ્રી જૈનધર્મ પ્રકાશ ૨૫) શા. લાલચંદ ઉમેદશા. એવલા પિસ ૪૦) શા. ઉત્તમચંદ મુળચંદ
પિસ વદ ૪ ૧૦૦) શેઠ જમનાભાઈના ભાઈ શા. લલુશા આલમચંદ
મારફત શા. દગડુશા તીલેકચંદ, આમલનેર માહ વદ ૯ ૫) શા. દગડુશા તીલેકચંદ ૨૦૦) શા. સખારામભાઈ દુલભદાસ. ધુળીઆ માહ વદ ૧ - ૨૦) શા. રૂપચંદ મોહનચંદ. આમલનેર માહ વદ ૨ ૧૫૮) શા. ચુનીલાલ કીશોરદાસ. શીરપુર ૧૩૮પાત્રા સં.૧૫૭ના ચૈત્ર શુદિ ૩ થી સં.૧૯૯૦ સુધી પૂજાના
નકરાના, આરતી મંગળદીવાના તથા પજુસણના ઘીના તથા
દેરાસરની જગ્યાના ભાડા વિગેરના. ૩૬૬૯)
ઉપર જણાવેલા રૂપીઆ નીચે જણાવેલા દેરાસરાના
- જીર્ણોદ્ધારમાં ખરચાયા તેની વિગત દારા શ્રી સીમંધરસ્વામીના દેરાસરમાં
કાને શ્રી શાંતિનાથજી, હલવાઈ ગલીમાં છ૪પા શ્રી શાંતિનાથજી. મહાજન પૅઠમાં ૧૩૦ શ્રી વાસુપૂજ્યજીના દેરામાં. ર૭છાપ શ્રી નેમિનાથજીના દેરામાં ૧૭ા શ્રી સંભવનાથજી તથા ચિંતામણજીમાં ૨૦૪ શ્રી ગોડી પાર્શ્વનાથજીમાં ૬૭લાવા શ્રી ચંદ્રપ્રભુજીના દેરાસરમાં ૨૧ાાને શ્રી શ્રેયાંસનાથજીના દેરામાં ' ૧૮૩ાના શ્રી આદીશ્વરજીના દેરામાં ૨લા શ્રી મુંક્ષી પાર્શ્વનાથજીમાં ૪૮૧૩ સર્વ દેરાસરમાં સીમેન્ટ તથા કાળો પીળો આરસ વિગેરેના.
૦)ના મેમ્બરે પાસે ૩૬૬૯) ત્રા
-
-
-

Page #35

વિદ્વાન જૈને તથા અન્ય સત્ય સેધકો માટે ઉત્તમ તક.
જ્ઞાન પામવા–આપવાને અપૂર્વ લાભ
નિજેરાનું પરમ સાધન. ઈનામી નિબંધ.
ઇનામ.રૂ.૪૦૦) ચારસે. વિષય- સદેવ તત્વ, અને ઈશ્વર જગત્કર્તા નથી.
સુચના ૧-નિબંધ બુદ્ધિ પ્રકાશના દેઢ પૃષ્ટ એટલે હું જોઈએ. શુદ્ધ ગુજરાતી ભાષામાં કાગળની એક બાજુએ વંચાય એવા દતથી લખ.
૨તા. ૩૧ ડીસેમ્બર ૧૦૭ સુધીમાં મુંબઈ-માંડવીના શિરનામે મહેતા મનસુખલાલ વિ. કીરચંદ ઉપર મોકલી આપો.
૩-નિબંધ લખનારે નિબંધ ઉપર પોતાની કઈ કહેવત (Motto) લખવી. નામ અટક ન લખવાં. નામ-અટક કહેવત અને ઠામઠેકાણું સાથે જુદા કાગળ ઉપર જણાવવાં.
૪-નિબંધ પિતાની ભાષામાં લખાયેલ અને પિતાની મહેનતનું પરિણામ હોવો જોઈએ. એકલા ઉતારા કામ નહિં આવે. બીજા ગ્રંથોની સહાય ભલે લેવામાં આવે. પણ તે ઉપરથી સ્વતંત્ર પર્યાલોચના કરી સ્વતંત્ર લેખ લખા જોઈએ.
પ-આ નિબંધ માટે હરિફાઈ કરનારાઓએ એગ્ય ગ્રંથની યથેચ્છ સહાય લેવી. ઘણુ ગ્રંથ પિકી નીચેના ખાસ સૂચવી શકાશે
* ૧ ષડ્રદર્શન સમુચ્ચય. * ૨ સ્યાદ્વાદ મંજરી. * ૩ શ્રીમદ રાજચંદ્ર પ્રણીત “આત્મસિદ્ધિ.” ૪ ૪ જન તત્વદર્શ ૧-૨-૪ પરિચછેદ. છે. ૫ શ્રી રત્નાકર અવતારિકા. - ૬ “આતમિમાંસા” અને “દેવાગમ સ્તોત્ર.” + ૭ મેક્ષ માર્ગ પ્રકાશ. '
૮ શ્રી દેવચંદ્રજી તથા આનંદઘનજીની વિશિએ. ઈત્યાદિ ગુજરાતી છપાઈ ગયા છે. હિંદી છપાયા છે + સંસ્કૃત છપાયા છે. & Not real. વાસ્તવિક નહિ પણ આપેલું.

Page #36

-વિષ્ણુષ ખુલાસા, માહિતી માટે સૂચના ખીજીમાં જણાવેલ
ઠેકાણે પુછ્યું. ૭–ઉપર જણાવેલા ગ્રંથા । પૈકીમાંથી ઉતારો ન કરવા. ઉતારા કરવામાં આવે, તે તે અસ્થાને કે અસંબદ્ધ ન હોવા જોઇએ. ઉતારાને ” ચિન્હથી અંકિત કરવા.
૮-નિષધના વિષયસ અધી નીચેની ખાખતાપર ખાસ ધ્યાન
આપવું:
(અ) સદેવ કેવા હોવા ઘટે? (ખ) જગકત્તા ઇશ્વર. નથી. (ક) જગત્ અનાદિ છે.
(ડ) છતાં સદેવને વિષે 8ઔપચારિક કર્તૃત્વ શા માટે અને કેટલે અશે આરેાપવું આવશ્યક છે?
(ઇ) ઔપચારિક કર્તૃત્વ ન આપિયે, તે કઇ હાનિ સભવે છે ? સંભવે, તા શી?
(ક) જૂદેવની પ્રતિમા ભક્તિની આવશ્યકતા. આ વગેરે ખાખતા તરફ ધ્યાન ખેંચવું ચગ્ય ગણ્યુ છે. –નિબધા વિદ્વાન પુરૂષોની એક કમીટી તપાસશે, ૧૦-પાસ થયેલા નિખધામાંથી સાથી ઉત્તમ નિ અધવાળાને ઇનામ મળશે.
૧૧-ચેાગ્ય લાગશે તા તે નિષધ કમીટીના અભિપ્રાય મુજબ જરૂર જોગા સુધારા-વધારા સાથે પ્રગટ કરવામાં આવશે.
૧૨-કેળવાયલા જેના, ગ્રેજ્યુએટ અને અન્ય સત્ય શેાધક વિદ્વાને માટે પણ આ ઉત્તમ તક છે. આમાં ઇનામ અને જ્ઞાન એ મને લાલ સમાયલા છે. પોતાના નિષધ કદાચ પહેલા ન આવે તેથી ઈનામના લાભ ન મળે; પણ નિષધ લખવા માટે જે જ્ઞાન વાંચવું વિચારવું પડશે, તે કાંઈ આછે લાભ નથી. આમ વિચારી જાણકાર ભાઇઓએ જ્ઞાન વાંચવા-વિચારવા અને નિબંધ માટેની હરીફાઇના મેદાનમાં કમર કસી ઉતરવુ' ઘટે છે.
તા. ૧-૯-૧૯૦૬ -શનિવાર ર્ લી. શા. અમરચંદ તલકચંદ.
૧૬-નિવાર }
મુખ

Page #37

શ્રી જૈન શ્વેતાંબર કાન્ફરન્સ જૈન બાળાશ્રમ વડોદરા.
માબાપ વગરનાં તેમજ સાધારણ સ્થિતિનાં માબાપના જેન શ્વેતાંબર મૂર્તિપૂજક બાળકાને વાદરા ખાતે જૈન બાળાશ્રમમા રહેવાની, ખાવાની, કપડાં વિગેરેની તથા નિશાળેમાં અને લા ભવન વિગેરે શાળાઓમાં ગુજરાતી અને અંગ્રેજી કેળવણી તથા હન્નર ઉદ્યાગની કેળવણી માટે ખર્ચ આપવાનો ગાઠવણ કરી આપવામાં આવશે.
તા. ૩૧ અકટાબર ૧૯૦૬ પહેલાં જે અરજીઓ માકલશે તેઓને સગવડ કરી આપવામાં આવશે; માટે લાભ લેવાની ઇચ્છા રાખનારાઓએ નાચે સહી કરનારાઓને સવર્ અરજીઓ માકલવી.
શ્રી સધને દાસ માણેકલાલ ઘેલાભાઈ, જીવણચંદ્ર ધરમચં દ. આ. જનરલ સેક્રેટરી
શ્રી જૈન શ્વેતાંબર કેન્ફરન્સ.
જિષ્ણુ મંદિરોદ્ધાર કરવા માટે ગામેગામ ફરીને છઠ્ઠું દેરાસરોની તપાસ કરી, ગામવાળાને ઉપદેશ આપી એનરો રીતે અથવા ના મને પગાર લઇને કામ કરવા સારૂ જૈન ગૃહસ્થની જરૂર છે. તેમને ભાડું' ભથ્થું વિગેરે પરચુરણ તમામ ખર્ચ એફીસ તરફથી આ પવામાં આવશે. આ પ્રમાણે કામ કરવાની જેએડની ઇચ્છા હોય તેમણે નીચે સહી કરનારને રૂક્ષ્મરૂ મળવુ, યા પત્રવ્યવહાર કરવા . સેક્રેટરી શ્રી જૈન શ્વેતાંતર કાન્ફરન્સ અપાગલી, મુખઇ,
પુસ્તકાની પહાચ.
શ્રી રાધપુર શ્રી મદ્યરાવિંછુ પુસ્તકાલય તરફથી શ કમળશીભાઈ ગુલામદ મારફત શ્રી જૈનધર્મ પ્રકાશના પાછલા પુસ્તકા ૧૨ ભેટ દાખલ મળ્યા છે તે આભાર સાથે સ્વીકારવામાં માવ્યા છે.

Page #38
જાહેર ખબર. શ્રી ભાવનગરમાં જન વિદ્યાર્થીઓ જેઓ ગુજરાતી પહેલી ચોપડીથી અંગ્રેજી મેટ્રીક કલાસ સુધીમાં અભ્યાસ કરતા હોય તેઓ પિકી ગરીબ સ્થિતિવાળા હોય તેમને અમારી તરફથી અભ્યાસનો મુકે તથા ફી (જો માફી ન થાય તે) વિગેરેના બદબત કી આપવામાં આવશે. એવો જરૂર જણાયે બીજી મદદ પણ આપવામાં આવશે. સહાય ઈચ્છનારે શ, કુંવરજી આણ ઇંજીને રૂબરૂમાં મળવું આણ દજી પરમાતમ. ત્રીભુવનદાસ ભાણજી. - પાંચ પદની અનાનુપુર્વ અમારા તરફથી છપાવવામાં આવેલ છે. કિંમત અરધો આન, સે નકલ મંગાવનાર માટે રૂ.૨) નવા મેમ્બરનાં નામ. 1 શા પરભુદાસ કરમચંદ, ભાવનગર પહેલા વર્ગ 2 શા માતીલાલ મહાસુખરામ અમદાવાદ 3 શા, ફુલચંદ ખકાર ભાવનગર 4 શા. માણેકચંદ જેઠાભાઈ 53 બીજે વરી સભાસદોના સંબંધમાં નવા ઠરાવ. આસો સુદ 5 મે મળેલી શ્રી જનધર્મ પ્રસારક સભાની મેનેજીગ કમીટીમાં નીચે જણાવેલા ઠરાવ કરવામાં આવ્યા છે, 1 રૂ.૧) ની ઉપરની કિંમતવાળી બુકે સભા તરફથી જે બહાર પડે તે રૂા) કાપીને બાકીની કિંમત લઇ લાઇફ મેમ્બરને ભેટ તરીકે આપવી. - 2 કઈ પણ બુક છપાવવામાં 3 ભાગની મદઃ કાઈ ગૃહસ્થ તરફથી મળી હોય તો તેની અકેક નકલ દરેક જોખરને ભેટ તરીકે આપવી.