________________
૨૦૨
- શ્રી જિન ધર્મ પ્રકાશ - આવા પ્રકારને વિચાર કરનાર શુદ્ધ આશયવાળે મુમુક્ષુ પ્રાણી વિશિષ્ટ જીવન કેવી રીતે જીવાય તેની શોધ ખેળ કરે છે. એ સિદ્ધ ઉપાય આત્મજાગૃતિમાં છે. જેઓ પોતાને માટે સ્વતંત્ર વિચાર કરી શકતા હોય તેઓ પોતાના આત્માને પૂછીને પ્રવૃત્તિ કરે છે અને તેને અંતરાત્મા સાક્ષી પૂરે તે માર્ગ શુદ્ધજ હોય છે. પરંતુ આત્માને વિષયકષાયાદિ મને વિકારોથી રહિત કર્યો. હોય ત્યારે તે આવા શુદ્ધ પ્રત્યુત્તર આપે છે. નહિ તાત્કાળિક લાભ તરફ વૃત્તિ દોરાઈ જાય છે, જે તદ્દન ત્યાજ્ય છે. એવી વિશુદ્ધ સ્થિતિ પ્રાપ્ત થયા પહેલાં જે પ્રાણીઓને એવી શુદ્ધ દશા પ્રાપ્ત થઈ હોય, તેઓએ એ સંબંધમાં જે વિચારો દર્શાવ્યા હોય એ સમજવા યત્ન કરે અને સમજીને તદનુસાર વર્તન કરવું અને એમ કરતાં કરતાં જ્યારે આત્મશુદ્ધિ થાય ત્યારે સ્વાત્મ પ્રેરિત શુદ્ધ માર્ગ પર જીવનકમ ચલાવવો એ ઉચિત માર્ગ જણાય છે. કવિકુળ કૈસ્તુભ કાળીદાસ લખે છે કે જતાં સિંહ૧૬ વરતુણુ કમાયંતરામદત્ત: એટલે “સજજન પુરૂષને કઈ પણ બાબતમાં સંદેહ પડે તો તેઓનું અંતઃકરણ જે રસ્તે લેવા પ્રેરણું કરે તે પ્રમાણ સમજવો.” એટલા ઉપરથી જણાય છે કે સપુરૂષને ગમે તેવી ઘુચના પ્રસંગમાં કેઈને પુછવા જવાની જરૂર પડતી નથી, એને જાગૃત આત્મા તેને સત્ય અને પથ્ય માર્ગ નૈસર્ગિક રીતે જ બતાવી આપે છે. આપણે સામાન્ય અનુભવ આથી ઉલટ છે. સંદેહકારક બે માર્ગમાં આત્મપ્રવૃત્તિ હમેશાં એક માર્ગને ઈષ્ટ બતાવે છે અને તે તરફ પ્રવૃત્તિ કરવા મા લલચાય છે, પણ વાસ્તવીક રીતે તે પ્રવૃત્તિ અવિષ્ટ હોય છે. આનું કારણ સ્પષ્ટ છે. જેને કવિ “ત’ પુરૂષ કહે છે તેને જ આમપ્રેરણ શુદ્ધ થાય છે, બાકીના પ્રાણીઓ અને વિકારને વશ થઈ જાય છે. માટે અંતઃકરણની પ્રવૃત્તિઓ ઉપર વિશ્વાસ રાખવા પહેલાં તેને શુદ્ધ કરવાની સર્જન-સપુરૂષને એગ્ય કરવાની આવશ્યકતા છે. " ઉપર જણાવેલી અનેક પ્રકારની વ્યક્તિઓ પૈકી જે જે શદ્ધ માર્ગ પર ચાલવા વિચાર કરે છે તે “સજન” અથવા “સપુરૂષ” થવાને પ્રયાસ કરે છે. એ પ્રાણ પરેપકારપરાયણ જીવનકમ ખે છે તે તેનું જીવન વિશેષ સારું ગણાય છે અને તેના પ્ર
