Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ samayasAranATaka- garbhita guNasthAna (1) kavivara paNDita banArasIdAsa viracita samayasAranATaka- garbhita guNasthAna sampAdaka: bra. yazapAla jaina, ema. e., jayapura prakAzaka : paNDita ToDaramala smAraka TrasTa e-4, bApUnagara, jayapura (rAjasthAna ) 302015 phona : (0141) 2705581, 2707458 phaiksa: 2704127, E-mail: ptstjaipur@yahoo.com
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ : 2,000 prathama saMskaraNa 14 janavarI, 2013 pRSTha saMkhyA kahA~/kyA? viSaya pRSTha saMkhyA | viSaya prakAzakIya saMpAdakIya bhUmikA mithyAtva sAsAdana mizra avirata dezavirata pramatta apramatta apUrvakaraNa anivRttikaraNa sUkSmasAmparAya-upazAnta kSINamoha sayogakevalI ayogakevalI saMvara-nirjarA guNasthAna kA sAra 48 mUlya : 6 rupaye prastuta saMskaraNa kI kImata kama karane vAle dAtAroM kI sUcI 1. zrI azokakumAra vijayakumAra suputra zrImatI kamalaprabhA dha.pa. zrIpAlajI bar3ajAtyA, indaura 2. zrImatI puSpalatA jaina dha.pa. ajitakumArajI jaina, chindavAr3A 251 3. sva. zrI zAntinAthajI sonAja, akalUja 4. zrImatI razmidevI vIrezajI kAsalIvAla, sUrata 5. zrImatI kaMcanadevI dha.pa. ciraMjIlAlajI kAsalIvAla, jayapura 251 6. zrI mAnikacandajI jaina, 'eDapainavAle', mumbaI 7. zrI kailAzacandajI jaina, ThAkuragaMja 8. zrI dharmacandajI jaina, jabalapura 9. zrImatI aMjanAdevI jaina, bArAM 10. zrImatI sarojadevI rAhula jaina, jayapura mudraka : |11. zrImatI pAnAdevI mohanalAlajI seThI, gohATI zrI prinTarsa |12. sva. dhApUdevI dha.pa. sva. tArAcandajI gaMgavAla mAlavIyanagara, jayapura kI puNya smRti meM kula rAzi 2,611 prakAzakIya kavivara paNDita banArasIdAsa viracita samayasAra nATaka meM garbhita guNasthAna ko alaga pustakarUpa meM prakAzita karate hue hameM vizeSa Ananda ho rahA hai| zrI ToDaramala digambara jaina siddhAnta mahAvidyAlaya ke zAstrI prathama varSa ke abhyAsakrama meM par3hAne kA avasara mujhe saubhAgya se aneka varSoM se milA huA hai? isake pahale agasta evaM akTUbara mAha meM lagane vAle zivira meM bhI yaha viSaya lene kA avasara mujhe milatA rahA hai| samAja meM aneka nagaroM meM bhI guNasthAna viSaya ko jijJAsuoM ke anurodha ke anusAra samajhAne kA suavasara milatA rahA hai| isa kAraNa jahA~ bhI Agama meM guNasthAna kA viSaya AtA hai to use bArIkI se dekhane kA merA bhAva banA rhaa| isI krama meM samayasAra-nATaka meM AyA huA guNasthAna adhikAra sUkSmatA se par3hA / guNasthAna ke viSaya ko samajhane ke lie viSaya upayogI lagA; isalie ise prakAzita karane kA mAnasa banA hai| pichale mAha meM hI TrasTa ne zrI tAraNa-taraNa svAmIjI viracita jJAnasamuccayasAra meM samAgata guNasthAna viSaya ko pustakarUpa meM prakAzita kiyA hai, jo pAThakoM taka adhyayanArtha pahu~ca hI cukA hai, jinako nahIM milA ho maMgAkara adhyayana avazya kreN| ___ isa kRti kA kampoja karane kA kArya zrI kailAzacandajI zarmA ne kiyA hai tathA ise AkarSaka rUpa se chapAnA evaM kavara peja ko saundarya ke sAtha taiyAra karanA Adi kArya prakAzana vibhAga ke prabhArI zrI akhilajI baMsala ne bakhUbI nibhAyA hai evaM dAtAroM kA sahayoga bhI ullekhanIya hai, ataH ina sabako anekazaH dhanyavAda / - bra. yazapAla jaina, ema.e. prakAzana maMtrI paNDita ToDaramala smAraka TrasTa, jayapura jayapura
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMpAdakIya 'guNasthAna' viSaya kA vizeSa sUkSma adhyayana karane kI bhAvanA se maiMne samayasAra nATaka kA guNasthAna adhikAra dekhaa| mujhe acchA lgaa| isase pUrva itanI mahimA mujhe isa adhikAra kI nahIM AyI thii| maiMne socA isa guNasthAna adhikAra ko svataMtrarUpa se saMpAdita karake choTI pustaka banAyI jAya to jijJAsu loga isa viSaya kA adhyayana karane meM aura vizeSa ruci leNge| paNDita banArasIdAsajI ne guNasthAna ke varNana meM caraNAnuyoga kI dRSTi se acchA kathana kiyA hai| paMcama dezavirata guNasthAna ke 11 pratimAoM ke prakaraNa meM pratyeka pratimA kA bhinna-bhinna kathana kiyA hai| yaha kathana anyatra durlabha hai| 22 abhakSya, zrAvaka ke 21 guNa, mithyAtva ke bheda Adi kathana bhI vizeSa hai| karmasApekSA samyaktva ke nau bheda bhI eka dRSTi se nayA kathana lgaa| karma ke kSayopazama Adi kA jaTila kathana bhI chaMdabaddha karanA vAstava meM hI TeDI khIra hai; tathApi paNDitajI isa kArya meM vizeSa saphala siddha hue haiN| maiMne saMpAdana ke kArya meM kucha nayA vizeSa kAma kiyA nahIM; tathApi jo bana cukA hai, usakA jJAna karanA cAhatA huuN| 1. adhikAra ke prArambha meM bhUmikA vibhAga svataMtra diyA hai| 2. vartamAnakAla meM pracalita nATaka samayasAra ke pUrva prakAzita prati ke mAdhyama se chandoM ko zuddha banAne kA prayAsa kiyA hai| 3. chaMda, haiDiMga, kaThina zabda, zabdArtha, sabakA TAIpa alaga-alaga kiyA hai| 4. vizeSa viSaya ko bar3e akSaroM meM diyA hai| 5. chanda ke artha meM bhI anuccheda banAye haiN| 6. jahA~ AvazyakatA lagI vahA~ artha meM 1,2,3 Adi aMka bar3e akSaroM meM diye haiN| isakAraNa adhyayana karane meM anukUlatA hogii| 7. pholio meM bhI guNasthAna ke anusAra spaSTa vibhAjana kiyA hai, jo pahale nahIM thaa| isakAraNa se apekSita guNasthAna kA jJAna karanA sulabha ho gayA hai| 8. guNasthAna ko kramAMka dekara eka-dUsare se spaSTarUpa se alaga dikhAyA hai| - bra. yazapAla jaina kavivara paMDita banArasIdAsajI viracita samayasAranATaka-garbhita guNasthAna bhUmikA maMgalAcaraNa (dohA) jAkI bhakti prabhAva sauM, kInau grantha nivAhi / jina-pratimA jina-sArakhI, namai banArasi taahi||1|| zabdArtha - sArakhI = sadRza / nivAhi = nirvAha / artha - jisakI bhakti ke prasAda se yaha grantha nirvighna samApta huA, aisI jinarAja sadRza jina-pratimA ko paNDita banArasIdAsajI namaskAra karate haiN||1|| jina-pratibimba kA mAhAtmya (savaiyA ikatIsA) jAke mukha darasa sauM bhagata ke nainani kauM, thiratA kI bAni badai caMcalatA vinsii| mudrA dekhi kevalI kI mudrA yAda Avai jahA~, jAke Agai iMdra kI vibhUti dIsai tinsii|| jAkau jasa japata prakAsa jagai hirade maiM, soi suddhamati hoi hutI' ju mlinsii| kahata banArasI sumahimA pragaTa jAkI, sohai jina kI chabi suvidyamAna jinasI // 2 // zabdArtha :- bAni = Adata / binasI = naSTa huii| vibhUti = sampatti / tinasI (tRNasI) = tinakA ke samAna / malinasI (malina sI) = mailI sriikhii| jinasI = jinadeva sadRza / 1. 'kumati malinasI' aisA bhI pATha hai| (3)
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ samayasAranATaka- garbhita guNasthAna artha :- 1. jisake mukha kA darzana karane se bhaktajanoM ke netroM kI caMcalatA naSTa hotI hai aura sthira hone kI Adata bar3hatI hai arthAt ekadama TakaTakI lagAkara dekhane lagate haiM / 2. jisa mudrA ke dekhane se kevalI bhagavAna kA smaraNa ho par3atA hai / 3. jisake sAmane surendra kI sampadA bhI tinake ke samAna tuccha bhAsane lagatI hai / 4. jisake guNoM kA gAna karane se hRdaya meM jJAna kA prakAza hotA hai aura 5. jo buddhi malina thI, vaha pavitra ho jAtI hai| 6 paNDita banArasIdAsajI kahate haiM ki jinarAja ke pratibimba kI pratyakSa mahimA hai| jinendra kI mUrti sAkSAt jinendra ke samAna suzobhita hotI hai // 2 // jina - mUrti pUjakoM kI prazaMsA (savaiyA ikatIsA ) jAke ura aMtara, sudriSTi kI lahara lasI, vinasI mithyAta mohanidrA kI mamArakhI // 1 // sailI jinazAsana kI phailI jAkai ghaTa bhayau, garaba ko tyAgI SaTa daraba kau pArakhI // 2 // Agama kai acchara pare haiM jAke zravana maiM, hiradai-bhaMDAra maiM samAnI vAnI ArakhI / kahata banArasI alapa bhavathiti jAkI, soI jina pratimA pravAMne jina sArakhI // 3 // zabdArtha :- sudriSTi = samyagdarzana / mamArakhI = mUrchA - acetanA / sailI (zailI) = paddhati / garaba (garva) = abhimAna / pArakhI = parIkSaka / zravana = kaan| samAnI praveza kara gii| ArakhI (ArSita) = RSi praNIta / alapa (alpa) = thor3I / artha :- paNDita banArasIdAsajI kahate haiM ki - 1. jinake aMtaraMga meM samyagdarzana kI taraMga uThakara mithyAtva mohanIyajanita nidrA kI asAvadhAnI naSTa ho gaI hai| 2. jinake hRdaya meM jainamata kI paddhati pragaTa huI hai| (4) bhUmikA 3. jinhoMne mithyAbhimAna kA tyAga kiyA hai| 4. jinheM chaha dravyoM ke svarUpa kI pahicAna huI hai| 5. jinheM arahaMta kathita Agama kA upadeza zravaNagocara huA hai| 6. jinake hRdayarUpa bhaMDAra meM jaina RSiyoM ke vacana praveza kara gaye haiN| 7. jinakA saMsAra nikaTa AyA hai, ve hI jina-pratimA ko jinarAja sadRza mAnate haiM / / 3 / / pratijJA (caupAI) jina - pratimA jana doSa nikaMdai / sIsa namAi banArasi baMdai // phiri mana mAMhi vicArai aisA / nATaka garaMtha parama pada jaisA ||4 || parama tatta paracai isa maaNhii| gunathAnaka kI racanA nAMhI // maiM gunathAnaka rasa Avai / to garaMtha ati zobhA pAvai // 5 // zabdArtha :- nikaMdai = naSTa kre| gunathAnaka = guNasthAna / moha aura yoga ke nimitta se samyagdarzana, samyagjJAna aura samyakcAritrarUpa AtmA ke guNoM kI tAratamyarUpa avasthA vizeSa ko guNasthAna kahate haiM / yAmaiM isameM rasa = carcA / bhAva / artha :- jinarAja kI pratimA bhaktoM ke mithyAtva ko dUra karatI hai| isa jinapratimA ko paNDita banArasIdAsajI ne namaskAra karake mana meM aisA vicAra kiyA ki yaha nATaka samayasAra graMtha paramapadarUpa hai aura isameM Atmatattva kA vyAkhyAna to hai; parantu guNasthAnoM kA varNana nahIM hai| yadi isameM guNasthAnoM kI carcA sammilita ho to graMtha bahuta hI upayogI ho sakatA hai / / 4-5 / / (dohA) iha vicAri saMchepa sauM, gunathAnaka rasa coja / varana karai banArasI, kArana siva-patha khoja ||6 //
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ samayasAranATaka-garbhita guNasthAna niyata eka vivahAra sauM, jIva caturdasa bheda / raMga joga bahu vidhi bhayau, jyauM paTa sahaja supheda // 7 // zabdArtha : saMchepa sauM= thor3e meN| joga (yoga) = saMyoga / paTa = vastra / artha :- yaha socakara paNDita banArasIdAsajI ziva-mArga khojane meM kAraNabhUta guNasthAnoM kA saMkSipta varNana karate haiM / / 6 / / jIva padArtha nizcayanaya se ekarUpa hai aura vyavahAranaya se guNasthAnoM ke bheda se caudaha prakAra kA hai| jisaprakAra zveta vastra raMgoM ke saMyoga se aneka raMga kA ho jAtA hai, usIprakAra moha aura yoga ke saMyoga se saMsArI jIvoM meM caudaha avasthAe~ pAyI jAtI haiM / // 7 // caudaha guNasthAnoM ke nAma (savaiyA ikatIsA ) prathama mithyAta dUjau sAsAdana tIjau mizra, caturtha avrata pAMcamau virata raMca hai| chaTTau paramatta nAma sAtamo aparamatta, AThamo apUravakarana sukhasaMca hai| ma anivRttibhAva dazamo sUcchama lobha, ekAdazamo su upasAMta mohabaMca hai| dvAdazamo ravInamoha teraho sajogI jina, ca caudaha ajogI jAkI thiti aMka paMca hai // 8 // zabdArtha :- raMca = kiMcit / sukhasaMca = Ananda kA saMgraha / ( vaMcakatA) = ThagAI - dhokhA / thiti = sthiti / aMka paMca = pA~ca akSara / artha :- pahalA mithyAtva, dUsarA sAsAdana, tIsarA mizra, cauthA avratasamyagdRSTi, pA~cavA~ dezavrata, chaThavA~ pramatta muni, sAtavA~ apramatta muni, AThavA~ apUrvakaraNa, nauvA~ anivRttikaraNa, dasavA~ sUkSmalobha, gyArahavA~ upazAMtamoha, bArahavA~ kSINamoha, terahavA~ sayogI-jina aura caudahavA~ ayogI jina jisakI sthiti a i u R lR ina pA~ca hasva akSaroM ke uccAraNakAla ke barAbara hai / / 8 // ... (5) 1 mithyAtva (dohA) ra saba gunathAna ke nAma caturdasa sAra / aba banauM mithyAta ke, bheda paMca parakAra // 9 // artha - guNasthAnoM ke caudaha mukhya nAma batalAye / aba pA~ca prakAra ke mithyAtva kA varNana karate haiM / / 9 / / mithyAtva guNasthAna meM pA~ca prakAra ke mithyAtva kA udaya hotA hai| (savaiyA ikatIsA ) prathama ekAMta nAma mithyAta abhigRhIta, dUjau viparIta abhinivesika gota hai| tIja vinai mithyAta anAbhigraha nAma jAkau, cautho saMsai jahA~ citta bhauMra kausau pota hai // pAMcamI agyAna anAbhogika gahalarUpa, jAkai udai cetana aceta sI hota hai| eI pA~cauM mithyAta jIva kau jaga maiM bhramAvaiM, inako vinAsa samakita kau udota hai // 10 // zabdArtha :- gota = nAma bhauMra = bha~vara / pota = jhaaj| gahala = acetatA / udota = pragaTa honaa| artha :- pahalA abhigrahIta arthAt ekAnta mithyAtva hai| dUsarA abhinivezika arthAt viparIta mithyAtva hai| tIsarA anAbhigraha arthAt vinaya mithyAtva hai| cauthA citta ko bha~vara meM par3e hue jahAja ke samAna DA~vADola karanevAlA saMzaya mithyAtva hai / pA~cavA~ anAbhogika arthAt ajJAna mithyAtva sarvathA asAvadhAnI kI mUrti hai / ye pA~coM mithyAtva jIva ko saMsAra meM bhramaNa karAte haiM aura inake naSTa hone se samyagdarzana pragaTa hotA hai / / 10 / /
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ 10 samayasAranATaka- garbhita guNasthAna ekAnta mithyAtva kA svarUpa (dohA) jo ikaMta naya paccha gahi, chakai kahAvai dcch| so ikaMtavAdI puruSa, mRSAvaMta parataccha // / 11 / / zabdArtha :- mRSAvaMta = jhuutthaa| parataccha (pratyakSa) = sAkSAt / artha :- jo aneka nayoM meM se kisI eka naya kA haTha grahaNa karake usI meM lIna hokara apane ko tattvavettA kahatA hai, vaha puruSa ekAntavAdI sAkSAt mithyAtvI hai / / 11 / / viparIta mithyAtva kA svarUpa (dohA) graMtha ukta patha uthapi jo, thApai kumata svakIu / sujasa hetu gurutA gahai, so viparItI jIu / / 12 / / zabdArtha :- ukata = kahA huaa| uthapi = khaMDana karake / gurutA = bar3appana | artha :- jo Agamakathita mArga kA khaMDana karake snAna, chuAchUta Adi meM dharma batalAkara apanA kapolakalpita pAkhaMDa puSTa karatA hai va apanI nAmava liye bar3A banA phiratA hai, vaha jIva viparIta-mithyAtvI hai / / 12 / / vinaya mithyAtva kA svarUpa (dohA) deva kudeva suguru kuguru, garnai samAna ju koi / namai bhagati sauM sabani kauM, vinai mithyAtI soi || 13 || artha :- jo sudeva-kudeva, suguru-kuguru, satzAstra - kuzAstra, sabako ekasA ginatA hai aura vivekarahita saba kI bhakti vandanA karatA hai, vaha jIva vinaya - mithyAtvI hai / / 13 / / saMzaya mithyAtva kA svarUpa (dohA) jo nAnA vikalapa gahai, rahai hiyai hairAna / thira hai tattva na saddahai, so jiya saMsayavAna || 14 || artha :- jo jIva aneka koTi kA avalambana karake caMcala citta (hairAna) rahatA hai aura sthira citta hokara padArtha kA yathArtha zraddhAna nahIM karatA, vaha saMzayamithyAtvI hai / / 14 / / (6) mithyAtva guNasthAna 11 ajJAna mithyAtva kA svarUpa (dohA) dukhada sauM, surata hota nahi raMca / gahala rUpa varatai sadA, so agyAna tirajaMca // 15 // zabdArtha :- surata = sudha / raMca = jarA bhii| gahala = acetatA / artha :- jisako zArIrika kaSTa ke udvega se kiMcit mAtra bhI sudha nahIM hai aura sadaiva tattvajJAna se anabhijJa rahatA hai, vaha jIva ajJAnI hai, pazu ke samAna haiM / / 15 / / mithyAtva ke do bheda (dohA) paMca bheda mithyAta ke, kahai jinAgama joi / sAdi anAdi sarUpa aba, kahU~ avasthA doi || 16 || artha :- jaina zAstroM meM jo pA~ca prakAra ke mithyAtva kA varNana kiyA hai, usake sAdi aura anAdi donoM kA svarUpa kahatA hU~ / / 16 / / sAdi mithyAtva kA svarUpa (dohA) jo mithyA dala upasamai, graMthi bhedi budha hoi / phira Avai mithyAta maiM, sAdi mithyAtI soi / / 17 / / artha :- jo jIva darzanamohanIya kA dala arthAt mithyAtva, samyakmithyAtva aura samyakprakRti ko upazama karake mithyAtva guNasthAna se car3hakara samyaktva kA svAda letA hai aura phira mithyAtva meM giratA hai, vaha sAdi mithyAtvI hai / / 17 / / anAdi mithyAtva kA svarUpa (dohA) jini graMthI bhedI nahIM, mamatA magana sadIva | so anAdi mithyAmatI, vikala bahirmukha jIva // 18 // zabdArtha :- vikala = mUrkha / bahirmukha = paryAyabuddhi / artha :- jisane mithyAtva kA kabhI anudaya nahIM kiyA, sadA zarIrAdi se ahaMbuddhi rakhatA AyA hai vaha mUrkha AtmajJAna se zUnya anAdi mithyAtvI hai / / 18 // ...
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2 sAsAdana sAsAdana guNasthAna kA varNana karane kI pratijJA (dohA) prathama gunathAna yaha, mithyAmata abhidhAna | karU~ alapa' varanana abai, sAsAdana gunathAna // 19 // artha - yaha pahale mithyAtva guNasthAna kA svarUpa kahA / aba saMkSepa se sAsAdana guNasthAna kA kathana karate haiM / / 19 / / sAsAdana guNasthAna kA svarUpa (savaiyA ikatIsA ) jaisaiM koU chudhita puruSa khAi khIra khAMDa, vauna kare pIche kau lagAra svAda pAvai hai / taisaiM car3hi cauthe pA~ca kai chaTTe gunathAna, kAhU upasamI kau kaSAya udai Avai hai | tAhI samai tahA~ sauM girai pradhAna dasA tyAgI, mithyAta avasthA ko adhomukha hai dhAvai hai / eka savA cha AvalI pravAMna rahai, soI sAsAdana gunathAnaka kahAvai hai ||20|| zabdArtha :- khA~Da = zakkara / vauna = vamana / pradhAna = U~cA / adhomukha = nIce / AvalI asaMkhyAta samayoM kI eka AvalI hotI hai| artha :- jisaprakAra koI bhUkhA manuSya zakkara milI huI khIra khAve aura vamana hone ke bAda usakA kiMcit mAtra svAda letA rahe; usIprakAra cauthe, pA~caveM, chaThaveM guNasthAna taka car3he hue kisI upazamI samyaktvI ko kaSAya kA udaya hotA hai to usI samaya vahA~ se mithyAtva meM giratA hai / usa giratI huI dazA meM eka samaya aura adhika se adhika chaha AvalI kAla taka jo samyaktva kA kiMcit svAda (avyakta mithyAtva kA) milatA hai, vaha sAsAdana guNasthAna hai / vizeSa :- yahA~ anantAnubaMdhI kaSAya caukar3I meM se kisI eka kaSAya kA udaya rahatA hai / / 20 / ... 1. "alaparUpa aba varaNavau" aisA bhI pATha hai| (7) mizra tIsarA guNasthAna kahane kI pratijJA (dohA) sAsAdana gunathAna yaha, bhayau samApata bIya / mizranAma gunathAna aba, varanana karU~ tRtIya // 21 // zabdArtha - bIya ( bIjo' ) = dUsarA / artha yaha dUsare sAsAdana guNasthAna kA svarUpa samApta huaa| aba tIsare mizra guNasthAna kA varNana karate haiM / / 21 / / tRtIya guNasthAna kA svarUpa (savaiyA ikatIsA) upasamI samakitI kai tau sAdi mithyAmatI, dunika mizrita mithyAta AI hai hai / anaMtAnubaMdha caukarI kau udai nAhi jAmaiM, mithyAta samai prakRti mithyAta na rahai hai / / jahA~ sahana satyAsatyarUpa samakAla, gyAnabhAva mithyAbhAva mizra dhArA bahai hai / yAkI thiti aMtara muhUrata ubhayarUpa, aisau mizra gunathAna AcAraja kahe hai || 22 || artha :- AcArya kahate haiM ki upazama samyagdRSTi athavA sAdi mithyAdRSTi jIva ko yadi mizra mithyAtva nAmaka karmaprakRti kA udaya ho par3e aura anantAnubaMdhI kI caukar3I tathA mithyAtva mohanIya aura samyaktva mohanIya ina chaha prakRtiyoM kA udaya na ho, vahA~ ekasAtha satyAsatya zraddhAnarUpa jJAna aura mithyAtvamizrita bhAva rahate haiM, vaha mizra guNasthAna hai| isakA kAla aMtamuhUrta hai| bhAvArtha :- yahA~ gur3a mizrita dahI ke svAda ke samAna satyAsatya mizrita bhAva rahate haiM / / 22 / / 1. yaha zabda gujarAtI bhASA kA hai| ...
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4 aviratasamyaktva cauthe guNasthAna kA varNana karane kI pratijJA (dohA) mizra dasA pUrana bhaI, kahI yathAmati bhArikha / aba caturtha gunathAna vidhi, kahauM jinAgama sAriva // 23 // artha - apane kSayopazama ke anusAra mizra guNasthAna kA kathana samApta huaa| aba jinAgama kI sAkSIpUrvaka cauthe guNasthAna kA varNana karatA hU~ / / 23 / / cauthe guNasthAna kA varNana (savaiyA ikatIsA ) keI jIva samakita pAi ardha pudgala parAvarta kAla tAMI corave hoi citta ke / keI eka aMtaramuhUrata maiM gaMThi bhedi, mAraga ulaMghi sukha vedai mokha vitta ke // taiM aMtaramuhUrata sauM ardhapudgala lauM, jete samai hohiM tete bheda samakita ke / jAhI samai jAka jaba samakita hoi soI, taba sauM guna gahai dosa dahai itake // 24 // zabdArtha :cokhe = acche / vedai = bhoge / dahai = jalAve / itake = saMsAra ke / artha :- jisa kisI jIva ke saMsAra saMsaraNa kA kAla adhika se adhika arddhapudgala parAvartana aura kama se kama aMtarmuhUrta zeSa rahatA hai; vaha nizcaya samyagdarzana grahaNa karake caturgatirUpa saMsAra ko pAra karane vAle mokSasukha kI bAnagI letA hai| aMtarmuhUrta se lagAkara arddhapud gala parAvartana kAla ke jitane samaya haiM, utane hI samyaktva ke bheda haiN| jisa samaya jIva ko samyaktva pragaTa hotA hai; tabhI se AtmaguNa pragaTa hone lagate haiM aura sAMsArika doSa naSTa ho jAte haiM / / 24 / / (8) avirata samyaktva guNasthAna (dohA) adha apUrva anivRtti trika, karana karai jo koi / mithyA gaMThi vidAri guna, pragaTai samakita soi // 25 // artha :- jo adhaHkaraNa, apUrvakaraNa, anivRttikaraNa pUrvaka mithyAtva kA anudaya karatA hai; use AtmAnubhava guNa pragaTa hotA hai aura vahI samyaktva hai / / 25 / samyaktva ke ATha vivaraNa (dohA) samakita utapati cinha guna, bhUSana doSa vinAsa / acAra juta aSTa vidhi, varanauM vivarana tAsa ||26|| artha :- samyaktva kA svarUpa, utpatti, cihna, guNa, bhUSaNa, doSa, nAza aura aticAra ye samyaktva ke ATha vivaraNa haiM / / 26 / / (1) samyaktva kA svarUpa (caupAI) satyapratIti avasthA jAkI / dina dina rIti gahai samatA kI // china china karai satya ko sAkau / samakita nAma kahAvai tAkau // 27 // artha :- AtmasvarUpa kI satyapratIti honA, dina-pratidina samatAbhAva meM unnati honA, aura kSaNa kSaNapara pariNAmoM kI vizuddhi honA; isI kA nAma samyagdarzana hai / / 27 / / (2) samyaktva kI utpatti (dohA) kai tau sahaja subhAva kai, upadesai guru koi / cahU~ti sainI jIva kau, samyakadarasana hoi // 28 // artha :caturgati meM sainI jIva ko samyagdarzana pragaTa hotA hai, so apane Apa arthAt nisargaja aura guru ke upadeza se arthAt adhigamaja samyaktva utpanna hotA hai / / 28 / /
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ aviratasamyaktva guNasthAna samayasAranATaka-garbhita guNasthAna (3) samyaktva ke cihna (dohA) ApA paricai nija viSai, upajai nahiM sNdeh| sahaja prapaMca rahita dasA, samakita lacchana eha / / 29 / / artha :- apane meM hI AtmasvarUpa kA paricaya pAtA hai, kabhI sandeha nahIM upajatA aura chala-kapaTa rahita vairAgyabhAva rahatA hai, yahI samyagdarzana kA cihna hai||29|| (4) samyagdarzana ke ATha guNa (dohA) karunA vacchala sujanatA, Atama niMdA paatth| samatA bhagati virAgatA, dharamarAga guna ATha ||30|| artha :- karuNA, maitrI, sajjanatA, svalaghutA, samatA, zraddhA, udAsInatA aura dharmAnurAga - ye samyaktva ke ATha guNa haiM / / 30 / / (5) samyaktva ke pA~ca bhUSaNa (dohA) citta prabhAvanA bhAvayuta, heya upAdai vAni / dhIraja harakha pravInatA, bhUSana paMca bakhAni ||31 / / artha :- 1. jainadharma kI prabhAvanA karane kA abhiprAya, 2. heyaupAdeya kA viveka, 3. dhIraja, 4. samyagdarzana kI prApti kA harSa aura 5. tattva-vicAra meM caturAI - ye pA~ca samyagdarzana ke bhUSaNa haiM / / 31 / / (6) samyagdarzana, paccIsa doSa varjita hotA hai (dohA) aSTa mahAmada aSTa mala, SaTa Ayatana vizeSa / tIna mUr3hatA saMjugata, doSa pacIsauM eSa ||32 / / artha :- ATha mada, ATha mala, chaha anAyatana aura tIna mUr3hatA - ye saba milAkara paccIsa doSa haiM / / 32 / / / ATha mahAmada ke nAma (dohA) jAti lAbha kula rUpa tapa, bala vidyA adhikaar| inako garva ju kIjiye, yaha mada aSTa prakAra||33|| artha :- jAti, dhana, kula, rUpa, tapa, bala, vidyA aura adhikAra - inakA garva karanA, yaha ATha prakAra kA mahAmada hai / / 33 / / ATha maloM ke nAma (caupAI) AsaMkA asthiratA vaaNchaa| mamatA driSTi dasA duragaMchA / / vacchala rahita doSa para bhaavai| citta prabhAvanA mAMhi na rAkhai||34|| artha :- 1. jina-vacana meM sandeha, 2. AtmasvarUpa se ciganA, 3. viSayoM kI abhilASA, 4. zarIrAdi se mamatva, 5. azuci meM glAni, 6. sahadharmiyoM se dveSa, 7. dUsaroM kI niMdA, 8. jJAna kI vRddhi Adi dharmaprabhAvanAoM meM pramAda - ye ATha mala samyagdarzana ko dUSita karate haiM / / 34 / / chaha anAyatana (dohA) kuguru kudeva kudharma dhara, kuguru kudeva kudhrm| inakI karai sarAhanA, yaha SaDAyatana karma ||35 / / artha :- kuguru, kudeva, kudharma ke upAsakoM aura kuguru, kudeva, kudharma kI prazaMsA karanA - ye chaha anAyatana haiN||35 / / tIna mUr3hatA ke nAma aura paccIsa doSoM kA jor3a (dohA) devamUr3ha gurumUr3hatA, dharmamUr3hatA poss| ATha ATha SaTa tIna mili, e pacIsa saba doSa ||36 / / artha :- devamUr3hatA arthAt sacce deva kA svarUpa nahIM jAnanA, gurumUr3hatA arthAt nirgrantha muni kA svarUpa nahIM samajhanA aura dharmamUr3hatA arthAt jinabhASita dharma kA svarUpa nahIM samajhanA ye tIna mUr3hatA haiN| ATha mada, ATha mala, chaha anAyatana tathA tIna mUr3hatA saba milAkara paccISa doSa hue||36 / / (7) pA~ca kAraNoM se samyaktva kA vinAza hotA hai (dohA) gyAna garva mati maMdatA, niThura vacana udagAra| rudrabhAva Alasa dasA, nAsa paMca parakAra ||37|| artha :- jJAna kA abhimAna, buddhi kI hInatA, nirdaya vacanoM kA bhASaNa, krodha pariNAma aura pramAda - ye pA~ca samyaktva ke ghAtaka haiN||37 / / 1. glAni (9)
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ samayasAranATaka-garbhita guNasthAna (8) samyagdarzana ke pA~ca aticAra (dohA) loka hAsa bhaya bhoga ruci, agra soca tithi mev| mithyA Agama kI bhagati, mRSA darsanI seva ||38 // artha :- 1. loka-hAsya kA bhaya arthAt samyaktvarUpa pravRtti karane meM logoM kI ha~sI kA bhaya, 2. indriyoM ke viSaya bhogane meM anurAga, 3. AgAmI kAla kI cintA, 4. kuzAstroM kI bhakti aura 5. kudevoM kI sevA - ye samyagdarzana ke pA~ca aticAra haiM / / 38 / / (caupAI) atIcAra e paMca prkaaraa| samala karahiM samakita kI dhaaraa|| dUSana bhUSana gati anusrnii| dasA ATha samakita kI vrnii||39|| artha :- ye pA~ca prakAra ke aticAra samyagdarzana kI ujjvala pariNati ko malina karate haiN| yahA~ taka samyagdarzana ko sadoSa va nirdoSa dazA prApta karAne vAle ATha vivaraNa varNana kiye / / 39 / / mohanIya karma kI sAta prakRtiyoM ke anudaya se samyagdarzana pragaTa hotA hai| (dohA) prakRti sAta aba moha kI, kahU~ jinAgama joii| jinakau udai nivArikai, samyagdarasana hoi||40|| artha :- mohanIyakarma kI jina sAta prakRtiyoM ke anudaya se samyagdarzana pragaTa hotA hai, unheM jinazAsana ke anusAra kahatA hU~ / / 40 / / mohanIyakarma kI sAta prakRtiyoM ke nAma (savaiyA ikatIsA) cArita moha kI cyAri mithyAta kI tIna tAmaiM, prathama prakRti anaMtAnubaMdhI kohnii| bIjI mahA-mAna rasa bhIjI mAyAmayI tIjI, _ cauthI mahAlobha dasA parigraha pohnii|| 1. dekhakara aviratasamyaktva guNasthAna pA~caIM mithyAmati chaTThI mizraparanati, sAtaIM samai prakRti samakita mohnii| eI SaTa vigavanitAsI eka kutiyAsI, sAtauM mohaprakRti kahAvai sattA rohanI ||41 // zabdArtha :- cAritamoha = jo AtmA ke cAritra guNa kA ghAta kare / anantAnubaMdhI = jo AtmA ke svarUpAcaraNa cAritra ko ghAte-ananta saMsAra ke kAraNabhUta mithyAtva ke sAtha jinakA bandha hotA hai| kohanI = krodh| bIjI = dUsarI / pohanI = puSTa krnevaalii| vigavanitA = vyaaghrnii| kutiyA = kUkarI - athavA karkazA strii| rohanI = ddhNknevaalii| artha :- samyaktva kI ghAtaka cAritramohanIya kI cAra aura darzanamohanIya kI tIna - aisI sAta prakRtiyA~ haiN| unameM se pahalI anantAnubaMdhI krodha, dUsarI abhimAna ke raMga se raMgI huI anaMtAnubaMdhI mAna, tIsarI anantAnubaMdhI mAyA, cauthI parigraha ko puSTa karanevAlI anaMtAnubaMdhI lobha, pA~cavIM mithyAtva, chaTThI mizra mithyAtva aura sAtavIM samyaktvamohanIya hai| inameM se chaha prakRtiyA~ vyAghranI ke samAna samyaktva ke pIche par3akara bhakSaNa karanevAlI haiM aura sAtavIM kutiyA arthAt kuttI vA karkazA strI ke samAna samyaktva ko sakaMpa vA malina karane vAlI hai| isaprakAra ye sAtoM prakRtiyA~, samyaktva ke sadbhAva ko rokatI haiM / / 41 / / samyaktvoM ke nAma (chappaya chanda) sAta prakRti upasamahi, jAsu so upasama mNddit| sAta prakRti kSaya karana-hAra chAyikI akhNddit|| sAta mAMhi kachu khapaiM, kachuka upasama kari rkvai| so kSaya upasamavaMta, mizra samakita rasa rakkhai / / SaTa prakRti upasamai vA khapaiM, athavA kSaya upasama krai| sAtaIM prakRti jAke udaya, so vedaka samakita dhrai||42 / / zabdArtha :- akhaMDita = avinAzI / cakkhai = svAda leve / khapaiM = kSaya kreN| (10)
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ samayasAranATaka- garbhita guNasthAna artha :- jo Upara kahI huI sAtoM prakRtiyoM ko upazamAtA hai, vaha aupazamika samyagdRSTi hai / sAtoM prakRtiyoM kA kSaya karanevAlA kSAyikasamyagdRSTi hai, yaha samyaktva kabhI naSTa nahIM hotaa| sAta prakRtiyoM meM se kucha kA kSaya hoM aura kucha kA upazama hoM to, vaha kSAyopazamasamyaktvI hai, use samyaktva kA mizrarUpa svAda milatA hai| chaha prakRtiyA~ upazama hoM vA kSaya hoM athavA koI kSaya aura koI upazama ho kevala sAtavIM prakRti samyaktva mohanIya kA udaya ho to vaha vedaka samyaktvadhArI hotA hai / / 42 / / samyaktva nava bhedoM kA varNana (dohA) kSayaupasama varatai trividhi, vedaka cyAri prakAra / 20 kSAyaka upasama jugala juta, naudhA samakita dhAra // 43 // zabdArtha :- trividhi = tIna prakAra kA jugala = do| juta = sahita / artha :- kSAyopazamikasamyaktva tIna prakAra kA hai, vedakasamyaktva cAra prakAra kA hai aura upazama tathA kSAyika ye do bheda aura milAne se samyaktva ke nava bheda hote haiM / / 43 // kSAyopazamikasamyaktva ke tIna bhedoM kA varNana (dohA) cyAri vipai traya upasamai, pana kSaya upasama doi / kSaya SaT upasama eka yauM, kSayaupasama trika hoi // 44 // artha :- (1) cAra' kA ara tIna' kA upazama, (2) pA~ca' kA kSaya do kA upazama, (3) chaha' kA kSaya eka kA upazama, isaprakAra kSAyopazamika samyaktva ke tIna bheda haiM / / 44 // vedakasamyaktva ke cAra bheda (dohA) jahA~ cyAri parakiti khipahiM, dvai upasama ika veda / chaya-upasama vedaka dasA, tAsu prathama yaha bheda ||45 || paMca vipaiM ika upasamai, ika vedai jihi Thaura / so chaya-upasama vedakI, dasA dutiyA yaha aura ||46 // 1. anantAnubaMdhI kI caukar3I 2. darzanamohanIya kA trik| 3. anaMtAnubaMdhI caukar3I aura mahAmithyAtva / 4. mizramithyAtva aura samyakprakRti / 5. anaMtAnubaMdhI caukar3I, mahAmithyAtva aura mizra / (11) aviratasamyaktva guNasthAna kSaya SaT vedai eka jo, kSAyaka vedaka soi / SaTa upasama ika prakRti vida, upasama vedaka hoi // 47 // artha :- (1) jahA~ cAra' prakRtiyoM kA kSaya, do kA upazama aura eka kA udaya hai vaha prathama kSAyopazamikavedakasamyaktva hai| (2) jahA~ pA~ca* prakRtiyoM kA kSaya, eka' kA upazama aura eka kA udaya hai, vaha dvitIya kSAyopazamikavedakasamyaktva hai| (3) jahA~ chaha prakRtiyoM kA kSaya aura eka kA udaya hai vaha kSAyikavedakasamyaktva hai, (4) jahA~ chaha prakRtiyoM kA upazama aura eka kA udaya hai vaha aupazamikavedakasamyaktva hai / / 45-46-47 / / yahA~ kSAyika va aupazamikasamyaktva kA svarUpa na kahane kA kAraNa 21 (dohA) upasama kSAyaka kI dasA, pUrava SaT pada mAMhi / kahIM pragaTa aba punarukati, kArana varanI nAMhi // 48 // zabdArtha :- punarukati (punarukti) = bAra-bAra kahanA / artha :- kSAyika aura aupazamikasamyaktva kA svarUpa pahale 42 veM chappaya chanda meM kaha Aye haiM; isaliye punarukti doSa ke kAraNa yahA~ nahIM likhA / / 48 / / nava prakAra ke samyaktvoM kA vivaraNa (dohA) kSaya-upasama vedaka vipaka, upasama samakita cyAri / tIna cyAri ika ika milata, saba nava bheda vicAri // 49 // artha :- kSAyopazamikasamyaktva tIna prakAra kA, vedakasamyaktva cAra prakAra kA aura aupazamikasamyaktva eka tathA kSAyikasamyaktva eka, isaprakAra samyaktva ke mUla bheda cAra aura uttara bheda nava haiM / / 49 / / pratijJA (soraThA) aba nizcai vyavahAra, aru sAmAnya vizeSa vidhi / kahauM cyAri parakAra, racanA samakita bhUmi kI // 50 // artha :- samyaktvarUpa sattA kI nizcaya, vyavahAra, sAmAnya aura vizeSa aisI cAra vidhi kahate haiM / / 50 / / 1. anantAnubaMdhI kI caukdd'ii| 2. mahAmithyAtva aura mizra / 3. samyakprakRti / 4. anantAnubaMdhI caukar3I aura mahAmithyAtva / 5. mizra / 6. anantAnubaMdhI kI caukar3I, mahAmithyAtva aura mizra / 7. anantAnubandhIkI caukar3I, mahAmithyAtva aura mizra /
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ 22 samayasAranATaka- garbhita guNasthAna samyaktva ke cAra prakAra (savaiyA ikatIsA ) 1. mithyAmati - gaMThi -bhedi jagI niramala joti, joga sauM atIta so to nihacai pramAniye / 2. vaha duMda dasA sauM kahAvai joga mudrA dharai, ti zrutayAna bheda vivahAra mAniye / / 3. cetanA cihana pahicAni ApA para vedai, pauruSa alakha tAtaiM sAmAnya baravAniyai / 4. karai bhedAbheda kau vicAra visatAra rUpa, heya geya upAdeya sauM vizeSa jAniye // 51 // zabdArtha :- gaMThi (graMthi) = gA~Tha / bhedi = naSTa karake / atIta = rahita / duMda dasA = savikalpatA / artha :- (1) mithyAtva ke naSTa hone se mana-vacana-kAya ke agocara jo AtmA kI nirvikAra zraddhAna kI jyoti prakAzita hotI hai, use nizcaya samyaktva jAnanA cAhiye / (2) jisameM yoga, mudrA, matijJAna, zrutajJAna Adi ke vikalpa haiM, vaha vyavahAra samyaktva jAnanA / (3) jJAna kI alpa zakti ke kAraNa mAtra cetanA cihna ke dhAraka AtmA ko pahicAnakara nija aura para ke svarUpa kA jAnanA, so sAmAnya samyaktva hai| (4) heya, jJeya, upAdeya ke bhedAbheda ko vistAra rUpa se samajhanA, so vizeSa samyaktva hai // 51 // caturtha guNasthAna ke varNana kA upasaMhAra (soraThA) thiti sAgara taitIsa, aMtarmuharata eka vA / aviratasamakita rIti, yaha cuturtha gunathAna iti // 52 // artha :- avratasamyagdRSTi guNasthAna kI utkRSTa sthiti taitIsa sAgara aura jaghanya sthiti antarmuhUrta kI hai| yaha cauthe guNasthAna kA kathana samApta huA / / 52 / / ... (12) dezavirata aNuvrataguNasthAna kA varNana pratijJA (dohA) aba varana ikaI guna, aru bAvIsa abhakSa | jinake saMgraha tyAga sauM, sobhai zrAvaka pakSa // 53 // artha - jina guNoM ke grahaNa karane aura abhakSyoM ke tyAgane se zrAvaka kA pA~cavA~ guNasthAna suzobhita hotA hai, aise ikkIsa guNoM aura bAIsa abhakSyoM kA varNana karatA hU~ / / 53 / / zrAvaka ke ikkIsa guNa (savaiyA ikatIsA ) lajjAvaMta dayAvaMta prasaMta pratItavaMta, paradoSa kau DhakaiyA para upagArI hai| saumadRSTi gunagrAhI gariSTa saba kauM iSTa, ziSTapakSI miSTavAdI dIragha vicArI hai / vizeSagya rasagya kRtagya tamya dharamagya, nadInana abhimAnI madhya vivahArI hai| sahaja vinIta pApakriyA sauM atIta aisau, zrAvaka punIta ikavIsa gunadhArI hai // 54 // zabdArtha :- prasaMta = maMda kaSAyI / pratItavaMta = zraddhAlu / gariSTa = sahanazIla / iSTa = priya ziSTapakSI = satya pakSa meM sahamata / dIragha vicArI = agrsocii| vizeSajJa = anubhavI / rasajJa = marma kA jAnanevAlA / kRtajJa = dUsaroM ke upakAra ko nahIM bhUlanevAlA / madhya vivahArI = dInatA aura abhimAna rahita / vinIta= nmr| atIta = rahita / artha :- lajjA, dayA, maMdakaSAya, zraddhA, dUsaroM ke doSa DhA~kanA, paropakAra, saumyadRSTi, guNagrAhakatA, sahanazIlatA, sarvapriyatA, satya pakSa, miSTavacana, agrasocI, vizeSajJAnI, zAstrajJAna kI marmajJatA, kRtajJatA, tattvajJAnI, dharmAtmA, na dIna na abhimAnI madhya vyavahArI, svAbhAvika
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ samayasAranATaka- garbhita guNasthAna vinayavAna, pApAcaraNa se rahita aise ikkIsa pavitra guNa zrAvakoM ko grahaNa karanA cAhiye / / 54 // 24 - bAIsa abhakSya (kavitta ) orA ghorabarA nisibhojana, bahubI baiMgana saMdhAna | pIpara bara Umara kaThUbara, pAkara jo phala hoi ajAna // kaMdamUla mATI viSa AmiSa, madhu mAkhana aru madirApAna / phala ati tuccha tusAra calita rasa, jinamata e bAIsa avAna // 55 // zabdArtha :- ghorabarA = dvidala' / nisibhojana = rAtri meM AhAra karanA / saMdhAna = athAnA, murbbaa| AmiSa = mAMsa / madhu = shhd| madirA = zarAba / ati tuccha = bahuta choTe / tuSAra = barpha / calita rasa = jinakA svAda bigar3a jaay| akhAna abhakSya / artha :(1) olA (2) dvidala (3) rAtribhojana (4) bahubIjA (5) baiMgana (6) athAnA, murabbA (7) pIpara phala (8) bar3aphala (9) Umara phala (10) kaThUmara (11) pAkara phala (12) ajAna phala (13) kaMdamUla (14) mATI (15) viSa (16) mAMsa (17) zahada (18) makkhana (19) zarAba (20) atisUkSma phala (21) barpha (22) calita rasa - ye bAIsa abhakSya jainamata meM kahe haiM / / 55 / / pratijJA (dohA) aba paMcama gunathAna kI, racanA baranauM alpa | jAmaiM ekAdasa dasA, pratimA nAma vikalpa ||56 || artha - aba pA~caveM guNasthAna kA thor3A sA varNana karate haiM, jisameM gyAraha pratimAoM kA vikalpa hai / / 56 / / 1. jina annoM kI do dAleM hotI haiM, una annoM ke sAtha binA garama kiyA huA arthAt kaccA dUdha, dahI, maThA Adi milAkara khAnA abhakSya hai / 2. jina bahubIjana ke ghara nAhiM, te saba bahubIjA khlaahiN| 'kriyAkoza' 3. jinheM pahicAnate hI nahIM hai| (13) dezavirata guNasthAna gyAraha pratimAoM ke nAma (savaiyA ikatIsA ) darsanavisuddhakArI bAraha viratadhArI, sAmAikacArI parvaproSadha vidhi vahai / sacita kau parahArI divA aparasa nArI, AThauM jAma brahmacArI nirAraMbhI hai rahai // pApa parigraha chaMDai pApa kI na zikSA maMDai, koU yA nimitta karai so vastu na ghai| aite desavrata ke dharaiyA samakitI jIva, gyAraha pratimA tinhaiM bhagavaMtajI kahai // 57 // artha :- (1) samyagdarzana meM vizuddhi utpanna karanevAlI darzana pratimA hai| (2) bAraha vratoM kA AcaraNa vrata pratimA hai| (3) sAmAyika kI pravRtti sAmAyika pratimA hai| (4) parva meM upavAsa - vidhi karanA, proSadha pratimA hai| (5) sacitta kA tyAga sacittavirata pratimA hai / (6) dina meM strI-sparza kA tyAga, divAmaithunavrata pratimA hai| (7) AThoM pahara strI mAtra kA tyAga brahmacarya pratimA hai| (8) sarva AraMbha kA tyAga, nirAraMbha pratimA hai| (9) pApa ke kAraNabhUta parigraha kA tyAga, so parigrahatyAga pratimA hai| (10) pApa kI zikSA kA tyAga anumatityAga pratimA hai / (11) apane vAste banAye hue bhojanAdi kA tyAga, uddezavirati pratimA hai / ye gyAraha pratimA dezavratadhArI samyagdRSTi jIvoM kI jinarAja ne kahI haiM / / 57 / / pratimA kA svarUpa (dohA) saMjama aMsa jagyau jahA~, bhoga aruci parinAma | udai pratigyA kau bhayau, pratimA tAkau nAma // 58 // artha - cAritra guNa kA pragaTa honA, pariNAmoM kA bhogoM se virakta honA aura pratijJA kA udaya honA; isako pratimA kahate haiM / / 58 / / darzana pratimA kA svarUpa (dohA) ATha mUlaguNa saMgraha, kuvisana kriyA na koi / darasana guna niramala kareM, darasana pratimA soi // 59 //
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ samayasAranATaka- garbhita guNasthAna artha- darzana guNa (samyaktvarUpa pariNAma) kI nirmalatA, aSTa mUlaguNoM kA' grahaNa aura sAta kuvyasanoM kA tyAga, ise darzana pratimA kahate haiM / / 59 / / vrata pratimA kA svarUpa (dohA) 26 paMca anuvrata Adarai, tInoM gunavrata pAla / sicchAvrata cAroM dharai, yaha vrata pratimA cAla ||60 // artha - pA~ca aNuvrata, tIna guNavrata aura cAra zikSAvrata ke dhAraNa karane ko vrata pratimA kahate haiN| vizeSa - yahA~ paMca aNuvrata kA niraticAra pAlana hotA hai; para guNavrata aura zikSAvratoM ke aticAra sarvathA nahIM Talate / / 60 / / sAmAyika pratimA kA svarUpa (dohA) darva bhAva vidhi saMjugata, hiyai pratigyA Teka / taji mamatA samatA grahai, aMtaramuhUrata eka // / 61 / / (caupAI) jo ari mitra samAna vicArai / Arata raudra kudhyAna nivArai // saMyama sahita bhAvanA bhAvai / so sAmAyikavaMta kahAvai // 62 // zabdArtha : :- darva vidhi = bAhya kriyA Asana, mudrA, pATha, zarIra aura vacana kI sthiratA Adi kI sAvadhAnI / bhAvavidhi = mana kI sthiratA aura pariNAmoM meM samatA bhAva kA rkhnaa| pratijJA = aakhdd'ii| ari = zatru / kudhyAna = khoTA vicAra nivArai= dUra kre| artha - mana meM samaya kI pratijJApUrvaka dravya aura bhAvavidhi sahita eka muhUrtta arthAt do ghar3I taka mamatvabhAvarahita sAmyabhAva grahaNa karanA, 1. (1) paMcaparameSThI meM bhakti, jIvadayA, pAnI chAnakara kAma meM lAnA, madya tyAga, mAMsa tyAga, madhu tyAga, rAtribhojana tyAga aura udambara phaloM kA tyAga, ye ATha mUlaguNa haiN| (2) kahIM-kahIM madya, mAMsa, madhu aura pA~ca pApa ke tyAga ko aSTa mUlaguNa kahA hai| (3) kahIM kahIM pA~ca udaMbara phala aura madya, mA~sa, madhu ke tyAga ko mUlaguNa batalAye haiN| 2. 'sarva' aisA bhI pATha hai| 3. caubIsa miniTa kI eka ghar3I hotI hai| (14) 27 dezavirata guNasthAna zatru aura mitra para ekasA bhAva rakhanA, Arta aura raudra donoM kudhyAnoM kA nivAraNa karanA aura saMyama meM sAvadhAna rahanA; sAmAyika pratimA kahalAtI hai / / 61-62 / / cauthI pratimA kA svarUpa (dohA) sAmAyika kI dasA, cyAri pahara lauM hoi / athavA ATha pahara raheM, posaha pratimA soi // 63 // artha - bAraha ghaMTe athavA caubIsa ghaMTe taka sAmAyika jaisI sthiti arthAt samatAbhAva rakhane ko proSadha pratimA kahate haiM / / 63 / / pA~cavIM pratimA kA svarUpa (dohA) jo sacitta bhojana tajai, pIvai prAzuka nIra / so sacitta tyAgI puruSa, paMca pratigyA gIra ||64 // artha - sacitta bhojana kA tyAga karanA aura prAsuka jala pAna karanA, use sacittavirati pratimA kahate haiN| vizeSa - yahA~ sacitta vanaspati ko mukha se vidAraNa nahIM karate / / 64 / / chaThavIM pratimA kA svarUpa (caupAI) jo dina brahmacarya vrata pAlai / tithi Aye nisi divasa saMbhAlai // gahi nau bAr3i karai vrata rakhyA / so SaT pratimA zrAvaka avyA ||65 || artha :- nava bAr3a sahita dina meM brahmacarya vrata pAlana karanA aura parvatithiyoM meM dina-rAta brahmacarya samhAlanA, divAmaithunavrata pratimA hai / / 65 / / sAtavIM pratimA kA svarUpa (caupAI) jo nau bAr3a sahita vidhi saadhai| nisi dina brahmacarya ArAdhai // so saptama pratimA dhara gyAtA / sIla - siromani jagata vikhyAtA ||66 // artha :- jo nava bAr3a sahita sadAkAla brahmacarya vrata pAlana karatA hai, 1. garma kiyA huA yA labaMga ilAyacI rAkha Adi DAlakara svAda badala dene se pAnI prAsuka hotA hai|
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ dezavirata guNasthAna samayasAranATaka-garbhita guNasthAna vaha brahmacarya nAmaka sAtavIM pratimA kA dhArI, jJAnI, jagat vikhyAta, zIla-ziromaNi hai||66 / / nava bAr3a ke nAma (kavitta) tiyathala vAsa prema ruci nirakhana, de parIcha bhAravai madhu baina / pUrava bhoga keli rasa ciMtana, guru AhAra leta cita caina / / kari suci tana siMgAra banAvata, tiya parajaMka madhya sukha sain| manamatha-kathA udara bhari bhojana, ye nau bAr3i kahai jina baina ||67 // zabdArtha :- tiyathala vAsa = striyoM ke samudAya meM rahanA / nirakhana = dekhanA / parIcha (parokSa) = apratyakSa / guru AhAra = gariSTa bhojn| suci = pavitra / parajaMka = plNg| manamatha = kAma / udara = peTa / artha :- (1) striyoM ke samAgama meM rahanA / (2) striyoM ko rAgabharI dRSTi se dekhnaa| (3) striyoM se parokSa meM sarAga sambhASaNa karanA / (4) pUrvakAla meM bhoge hue bhoga-vilAsoM kA smaraNa karanA / (5) AnandadAyaka gariSTa bhojana karanA / (6) snAna maMjana Adi ke dvArA zarIra ko AvazyakatA se adhika sajAnA / (7) striyoM ke palaMga Asana Adi para sonaa-baitthnaa| (8) kAmakathA vA kAmotpAdaka kathA-gItoM kA sunanA / (9) bhUkha se adhika athavA khUba peTa bharakara bhojana krnaa| inake tyAga ko jainamata meM brahmacarya kI nava bAr3a kahA hai / / 67 / / AThavIM pratimA kA svarUpa (dohA) jo viveka vidhi Adarai, karai na pApAraMbha | so aSTama pratimA dhanI, kugati vijai ranathaMbha ||68 // artha - jo vivekapUrvaka dharma meM sAvadhAna rahatA hai aura sevA, kRSi, 1. 'kahai mata jaina' aisA bhI pATha hai| 2. dRSTi-doSa bacAne ke liye paradA Adi kI oTa meM saMbhASaNa karanA, athavA patra-vyavahAra krnaa| vANijya Adi kA pApAraMbha nahIM karatA; vaha kugati ke raNathaMbha ko jItanevAlI AThavIM pratimA kA svAmI hai / / 68 / / navavIM pratimA kA svarUpa (caupAI) jo dasadhA parigraha ko tyaagii| sukha saMtoSa sahita vairaagii| samarasa saMcita kiMcit graahii| so zrAvaka nau pratimA vaahii||69|| artha :- jo vairAgya aura saMtoSa kA Ananda prApta karatA hai tathA dasa prakAra ke parigrahoM meM se thor3e se vastra va pAtra mAtra rakhatA hai; vaha sAmyabhAva kA dhAraka navavIM pratimA kA svAmI hai / / 69 / / dasavIM pratimA kA svarUpa (dohA) para ko pApAraMbha kau, jo na dei updes| so dasamI pratimA sahita, zrAvaka vigata kalesa ||70 // artha - jo kuTumbI va anya janoM ko vivAha, vANijya Adi pApAraMbha karane kA upadeza nahIM detA, vaha pAparahita dasavIM pratimA kA dhAraka hai / / 70 / / ___ gyArahavIM pratimA kA svarUpa (caupAI) jo svacchaMda varatai taji DerA| maTha maMDapa maiM karai bseraa|| ucita AhAra udaMDa vihaarii| so ekAdaza pratimA dhaarii||71|| artha :- jo ghara chor3akara maTha-maMDapa meM nivAsa karatA hai aura strI, putra, kuTumba Adi se virakta hokara svataMtra vartatA hai tathA kRta, kArita, anumodanA rahita yogya AhAra grahaNa karatA hai; vaha gyArahavIM pratimA kA dhAraka hai||71|| pratimAoM ke sambandha meM mukhya ullekha (dohA) ekAdaza pratimA dasA, kahI desavata mAMhi / vahI anukrama mUla sauM, gahau su chUTai nAMhi / / 72 / / (15)
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ samayasAranATaka-garbhita guNasthAna artha - dezavrata guNasthAna meM gyAraha pratimAe~ grahaNa karane kA upadeza hai| so zurU se uttarottara aMgIkAra karanA cAhiye aura nIce kI pratimAoM kI kriyA chor3anA nahIM cAhiye / / 72 / / pratimAoM kI apekSA zrAvakoM ke bheda (dohA) SaTa pratimA tAI jaghana, madhyama nau paryanta | uttama dasamI gyAramI, iti pratimA virataMta ||73 / / artha- chaThavIM pratimA taka jaghanya zrAvaka, navavIM pratimA taka madhyama zrAvaka aura dasavIM-gyArahavIM pratimA dhAraNa karanevAloM ko utkRSTa zrAvaka kahate haiN| yaha pratimAoM kA varNana pUrA huaa||73 / / pA~caveM guNasthAna kA kAla (caupAI) eka kor3i pUrava gani liijai| tAmaiM ATha barasa ghaTi kiijai|| yaha utkRSTa kAla thiti jaakii| aMtaramuhUrata jaghana dazA kI||74 / / artha :- pA~caveM guNasthAna kA utkRSTa kAla, ATha varSa kama eka koTi pUrva aura jaghanya kAla, aMtarmuhUrta hai / / 74 / / eka pUrva kA pramANa (dohA) sattara lAkha kiror3a mita, chappana sahasa kirodd'| aite barasa milAike, pUrava saMkhyA jodd'||75 || artha - sattara lAkha, chappana hajAra meM eka karor3a kA guNA karane se jo saMkhyA prApta hotI hai; utane varSa kA eka pUrva hotA hai / / 75 / / aMtarmuhUrta mAna (dohA) aMtarmuhUrata dvai ghaDI, kachuka ghATi utakiSTa | eka samaya ekAvalI, aMtaramuhUrta kaniSTa ||76 / / artha - do ghar3I meM se eka samaya kama aMtarmuhUrta kA utkRSTa kAla hai aura eka samaya adhika eka AvalI aMtarmuhUrta kA jaghanya kAla hai tathA bIca ke asaMkhyAta bheda haiN||76 / / ... 1. caurAsI lAkha varSa kA eka pUrvAMga hotA hai aura caurAsI lAkha pUrvAMga kA eka pUrva hotA hai| 2. asaMkhyAta samaya kI eka AvalI hotI hai| pramatta chaThe guNasthAna kA varNana pratijJA (dohA) yaha paMcama gunathAna kI, racanA kahI vicitra / aba chaTe gunathAna kI, dasA kahU~ suna mitra ||77 / / artha - pA~caveM guNasthAna kA yaha vicitra varNana kiyA; aba he mitra! chaThai guNasthAna kA svarUpa suno / / 77 / / chaThe guNasthAna kA svarUpa (dohA) paMca pramAda dazA dharai, aTThAIsa gunavAna | thavirakalpi jinakalpi juta, hai pramattagunathAna ||78 // artha - jo muni aTThAIsa mUlaguNoM kA pAlana karate haiM; parantu pA~ca prakAra ke pramAdoM meM kiMcit vartate haiM, ve muni pramattaguNasthAnI haiM / isa guNasthAna meM sthavirakalpI aura jinakalpI donoM prakAra ke sAdhu rahate haiN||78 / / pA~ca pramAdoM ke nAma (dohA) dharmarAga vikathA vacana, nidrA viSaya kssaay| paMca pramAda dasA sahita, paramAdI munirAya ||79 / / artha - dharma meM anurAga, vikathAvacana, nidrA, viSaya', kaSAya aise pA~ca pramAda sahita sAdhu chaThe guNasthAnavartI pramattamuni hote haiN||79 / / sAdhu ke aTThAIsa mUlaguNa (savaiyA ikatIsA) paMca mahAvrata pAlai paMca samiti saMbhAlai, paMca iMdrI jIti bhayau tyAgI cita caina kau| SaTa Avazyaka kriyA dravita bhAvita sAthai, prAsuka dharA maiM eka Asana hai saina kau|| maMjana na karai keza laMcai tana vastra maMcai. tyAge daMtadhAvana sugaMdhazvAsa baina kau| 1-2. yahA~ anaMtAnubaMdhI, apratyAkhyAna-pratyAkhyAna ina tIna caukar3I kI bAraha kaSAyoM kA anudaya aura saMjvalana kaSAya kA tIvra udaya rahatA hai, isase ve sAdhu kiMcit pramAda ke vaza meM hote haiM aura zubhAcAra meM vizeSatayA vartate haiN| yahA~ viSaya sevana vA sthUlarUpa se kaSAya meM vartane kA prayojana nahIM hai| hA~, ziSyoM ko tADanA Adi kA vikalpa to bhI hai| (16)
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ pramatta guNasthAna samayasAranATaka-garbhita guNasthAna ThAr3au kara se AhAra laghu jI eka bAra, aTThAIsa mUlagunadhArI jatI jaina kau||80|| zabdArtha :-paMcamahAvrata = paMca pApoM kA sarvathA tyAga / prAsuka = jIva rahita / saina (zayana) = sonA / maMjana = snAna / keza = bAla / luMcai = ukhaadd'e| muMcai = chodd'e| kara se = hAtha se / laghu = thodd'aa| jatI = saadhu|| artha :- paMca mahAvrata pAlate haiN| pA~coM samiti pUrvaka vartate haiN| pA~coM indriyoM ke viSayoM se virakta hokara prasanna hote haiN| dravya aura bhAva chaha Avazyaka sAdhate haiN| trasa jIva rahita bhUmipara karavaTa rahita zayana karate haiN| yAvajjIvana snAna nahIM krte| hAthoM se kezaloMca karate haiN| nagna rahate haiN| daMtavana nahIM karate to bhI vacana aura zvAsa meM sugaMdha hI nikalatI hai| khar3e bhojana lete haiN| thor3A bhojana lete haiN| bhojana dina meM eka hI bAra lete haiN| aise aTThAIsa mUlaguNoM ke dhAraka jaina sAdhu hote haiM / / 80 / / paMca aNuvrata aura paMca mahAvrata kA svarUpa (dohA) hiMsA muSA adatta dhana, maithana parigaha sAja | kiMcita tyAgI anuvratI, saba tyAgI munirAja ||81 // zabdArtha :- mRSA = jhuutth| adatta = binA diyA huaa| artha - hiMsA, jhUTha, corI, maithuna aura parigraha ina pA~coM pApoM ke kiMcit tyAgI, aNuvratI zrAvaka aura sarvathA tyAgI, mahAvratI sAdhu hote haiN||81|| paMca samiti kA svarUpa (dohA) calai nirakhi bhAvai ucita, bhavai adoSa ahAra| lei nirakhi DArai nirakhi, samiti paMca prkaar||82|| artha - jIvajantu kI rakSA ke liye dekhakara calanA, IryAsamiti hai| hitamita priya vacana bolanA, bhASAsamiti hai| antarAya rahita nirdoSa AhAra lenA, eSaNAsamiti hai| zarIra, pustaka, pIMchI, kamaNDalu Adi ko dekha zodha kara uThAnA-rakhanA; AdAnanikSepaNasamiti hai| trasa jIva rahita prAsuka bhUmipara mala-mUtrAdika chor3anA, pratiSThApanasamiti hai; - aisI ye pA~ca samiti haiN||82 / / chaha Avazyaka (dohA) samatA vaMdana thuti karana, par3ikaunA sajjhAya | kAusagga mudrA dharana, SaDAvasika ye bhAya ||83|| zabdArtha :- samatA = sAmAyika karanA / vaMdana = caubIsa tIrthaMkaroM vA guru Adi kI vaMdanA karanA / par3ikonA (pratikramaNa) = lage hue doSoM para pazcAttApa karanA / sajjhAva = svAdhyAya / kAusagga (kAyotsarga) = khaDgAsana hokara dhyAna karanA / SaDAvasika = chaha aavshyk| ___ artha - sAmAyika, vaMdanA, stavana, pratikramaNa, svAdhyAya aura kAyotsarga - ye sAdhu ke chaha Avazyaka karma haiM / / 83 / / sthavirakalpI aura jinakalpI sAdhuoM kA svarUpa (savaiyA ikatIsA) thavirakalapi jinakalapi duvidhi muni, doU vanavAsI doU nagana rahatu haiN| doU aThAIsa mUlaguna ke dharaiyA doU, sarava tyAgI hai virAgatA gahatu haiN|| thavirakalapi te jina kai ziSya sArakhA hoi, baiThikai sabhA maiM dharmadesanA kahatu haiN| ekAkI sahaja jinakalapi tapasvI ghora, udai kI marora sauM parIsaha sahatu haiN||84|| artha :- sthavirakalpI aura jinakalpI aise do prakAra ke jaina sAdhu hote haiN| donoM vanavAsI haiN| donoM nagna rahate haiN| donoM aTThAIsa mUlaguNa ke dhAraka hote haiN| donoM sarva parigraha ke tyAgI-vairAgI hote haiN| parantu sthavirakalpI sAdhu ziSya-samudAya ke sAtha meM rahate haiM tathA sabhA meM baiThakara dharmopadeza dete aura sunate hai; para jinakalpI sAdhu ziSya chor3akara nirbhaya akele vicarate haiM aura mahAtapazcaraNa karate haiM tathA karma ke udaya se AI huI bAIsa parISaha sahate haiM / / 84 / / ___ vedanIya karmajanita gyAraha parISaha (savaiyA ikatIsA) grISama maiM dhUpathita sIta maiM akaMpacitta, bhUkhai dharai dhIra pyAsai nIra na cahatu haiN| DaMsa masakAdi sauM na DaraiM bhUmi saina karai, badha baMdha vithA maiM aDaula hai rahatu haiN| caryA dukha bharai tina phAsa sauM na tharaharai, mala duragaMdha kI gilAni na gahatu haiN| (17)
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ pramatta guNasthAna samayasAranATaka-garbhita guNasthAna rogani kau na kareM ilAja aise munirAja, vedanI ke udai ye parIsaha sahatu haiN||85|| artha :- garmI ke dinoM meM dhUpa meM khar3e rahate haiM, yaha uSNaparISahajaya hai| zIta Rtu meM jAr3e se nahIM Darate, yaha zItaparISahajaya hai| bhUkha lage taba dhIraja rakhate haiM, yaha bhUkhaparISahajaya hai| pyAsa meM pAnI nahIM cAhate, yaha tRSAparISahajaya hai| DAMsa-macchara kA bhaya nahIM karate, yaha daMzamazakaparISaha kA jItanA hai| dharatI para sote haiM, yaha zayyAparISahajaya hai| mArane-bA~dhane ke kaSTa meM acala rahate haiM, yaha baMdhaparISahajaya hai| calane kA kaSTa sahate haiM, yaha caryAparISahajaya hai| tinakA-kA~TA laga jAve to ghabarAte nahIM, yaha tRNasparzaparISaha kA jItanA hai| mala aura durgaMdhita padArthoM se glAni nahIM karate, yaha malaparISahajaya hai| rogajanita kaSTa sahate haiM, para usake nivAraNa kA upAya nahIM karate, yaha rogaparISahajaya hai| isaprakAra vedanIya karma ke udayajanita gyAraha parISaha munirAja sahate haiM / / 85 / / cAritramohajanita sAta parISaha (kuNDaliyA) aite saMkaTa muni sahai, cAritamoha udota / lajjA saMkuca dukha dharai, nagana digaMbara hota // nagana digambara hota, zruta rati svAda na sevai| tiya sanamukha haga roki, mAna apamAna na bevai|| thira hai nirabhai rahai, sahai kuvacana jaga jete| bhicchuka pada saMgrahai, lahai muni saMkaTa aite ||86 / / zabdArtha :- saMkaTa = duHkha / udota = udaya se / zrota = kAna / dRga = netra / bevai (vedai) = bhoge / kuvacana = gAlI / bhicchuka = yAcanA / artha - cAritramoha ke udaya se munirAja nimnalikhita sAta parISaha sahate haiM arthAt jItate haiN| (1) nagna digambara rahane se lajjA aura saMkocajanita duHkha sahate haiM, yaha nagnaparISahajaya hai| (2) karNa Adi indriyoM ke viSayoM kA anurAga nahIM karanA so, aratiparISahajaya hai| (3) striyoM ke hAvabhAva meM mohita nahIM honA, strIparISahajaya hai| (4) mAna-apamAna kI paravAha nahIM karate, yaha satkArapuraskAraparISahajaya hai| (5) bhaya kA nimitta milane para bhI AsanadhyAna se nahIM haTanA, so niSadyAparISahajaya hai| (6) mUoM ke kaTu vacana saha lenA, AkrozaparISaha kA jItanA hai| (7) prANa jAve to bhI AhArAdika ke liye dInatArUpa pravRtti nahIM karanA, yaha yAcanAparISahajaya hai| ye sAta parISaha cAritramoha ke udaya se hote haiM / / 86 / / jJAnAvaraNIyajanita do parISaha (dohA) alapa gyAna laghutA lakhai, mati utakaraSa viloi| jJAnAvarana udota muni, sahai parIsaha doi||87|| artha - jJAnAvaraNIyajanita do parISaha haiN| alpajJAna hone se loga choTA ginate haiM aura isase jo dukha hotA hai use sAdhu sahate haiM; yaha ajJAnaparISahajaya hai| jJAna kI vizAlatA hone para garva nahIM karate, yaha prajJAparISahajaya hai| aisI ye do parISaha jJAnAvaraNIya karma ke udaya se jaina sAdhu sahate haiM / / 87 / / darzanamohanIyajanita eka aura aMtarAyajanita eka parISaha (dohA) sahai adarasana duradasA, darasana moha udota / rokai umaMga alAbha kI, aMtarAya ke hota ||88 // artha - darzanamohanIya ke udaya se samyagdarzana meM kadAcit doSa upaje to ve sAvadhAna rahate haiM - calAyamAna nahIM hote, yaha darzanaparISahajaya hai| aMtarAyakarma ke udaya se vAMchita padArtha kI prApti na ho to jainamuni khedakhinna nahIM hote, yaha alAbhaparISahajaya hai||88 / / bAIsa parISahoM kA varNana (savaiyA ikatIsA) ekAdasa vedanI kI, cAritamoha kI sAta, gyAnAvaranI kI doi, eka aMtarAya kii| darsanamoha kI eka dvAviMsati bAdhA sabai, keI manasA kI, keI vAkI, keI kAya kii| kAhUkau alapa kAhUko bahuta unIsa tAI, eka hI samai maiM udai Avai asahAya kii| (18)
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ samayasAranATaka-garbhita guNasthAna caryA thita sajjA mAMhi eka sIta usna mAhi, eka doi hohiM tIna nAhiM samudAya kii||89|| zabdArtha :- manasA kI = mana kii| vAkI (vAkya kI) = vacana kii| kAya = zarIra / sajA = zayyA / samudAya = eka saath| artha :- vedanIya kI gyAraha, cAritramohanIya kI sAta, jJAnAvaraNIya kI do, aMtarAya kI eka aura darzanamohanIya kI eka - aisI saba bAIsa parISaha haiN| unameM se koI manajanita, koI vacanajanita aura koI kAyajanita haiN| ina bAIsa parISahoM meM se eka samaya meM eka sAdhu ko adhika se adhika unnIsa taka parISaha udaya AtI haiN| kyoMki caryA, Asana aura zayyA ina tIna meM se koI eka aura zIta uSNa meM se koI eka, isa taraha pA~ca meM se do kA udaya hotA hai, zeSa tIna kA udaya nahIM hotA / / 89 / / sthavirakalpI aura jinakalpI sAdhu kI tulanA (dohA) nAnA vidhi saMkaTa-dasA, sahi sAdhai sivapaMtha / thavirakalpi jinakalpi dhara, doU sama nigaraMtha ||90 / / jo muni saMgati maiM rahai, thavirakalpi so jAna | ekAkI jAkI dasA, so jinakalpi bakhAna ||91 / / artha - sthavirakalpI aura jinakalpI donoM prakAra ke sAdhu ekase nigraMtha hote haiM aura aneka prakAra kI parISaha jItakara mokSamArga sAdhate haiM / / 90 / / jo sAdhu saMgha meM rahate haiM, ve sthavirakalpadhArI haiM aura jo ekalavihArI haiM, ve jinakalpadhArI haiN||91 / / (caupAI) thavirakalapi dhara kachuka sraagii| jinakalapI mahAna vairaagii|| iti pramattagunathAnaka dhrnii| pUrana bhaI jathAratha vrnii||92 || artha :-sthavirakalpI sAdhu kiMcit sarAgI hote haiM aura jinakalpI sAdhu atyanta vairAgI hote haiN| yaha chaThe guNasthAna ke yathArtha svarUpa kA varNana kiyaa||92|| apramatta saptama guNasthAna kA varNana (caupAI) aba varanauM saptama visraamaa| aparamatta gunathAnaka nAmA || jahA~ pramAda dazA vidhi naasai| dharama dhyAna thiratA parakAsai|93|| artha - aba sthiratA ke sthAna apramattaguNasthAna kA varNana karate haiN| yahA~ dharmadhyAna meM caMcalatA lAnevAlI paMca prakAra kI pramAda kriyA nahIM hai aura mana, dharmadhyAna meM sthira hotA hai||93 / / (dohA) prathama karana cAritra kau, jAsu aMta pada hoi| jahA~ ahAra vihAra nahiM, aparamatta hai soi / / 94 / / artha - jisa guNasthAna ke aMta taka cAritramoha ke upazama va kSaya kA kAraNa adhaHpravRttikaraNa cAritra rahatA hai aura AhAra vihAra nahIM rahatA, vaha apramattaguNasthAna hai| vizeSa :- sAtaveM guNasthAna ke do bheda haiM - pahalA svasthAna aura dUsarA sAtizaya, so jaba taka chaTe se sAtaveM aura sAtaveM se chaThe meM aneka bAra car3hanA-par3anA rahatA hai, taba taka svasthAna guNasthAna rahatA hai| sAtizaya guNasthAna meM adhaHkaraNa ke pariNAma rahate haiM, vahA~ AhAravihAra nahIM hai / / 94 / / adhaHpravRttakaraNa saMbaMdhI aMtamuhUrta kAla pUrNa kara prati samaya anaMtaguNI zuddhi ko prApta hue pariNAmoM ko apUrvakaraNa guNasthAna kahate haiN| isameM anukRSTi racanA nahIM hotii| - gommaTasAra jIvakANDa gAthA 50 (19)
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ (9 apUrvakaraNa aSTama guNasthAna kA varNana (caupAI) aba varanauM aSTama gunthaanaa| nAma apUravakarana brkhaanaa| kachuka moha upazama kari raavai| athavA kiMcita kSaya kari naavai||95|| artha - aba apUrvakaraNa nAmaka AThaveM guNasthAna kA varNana karatA hU~, jahA~ moha kA kiMcit upazama athavA kiMcit kSaya hotA hai / / 95 / / punaH (caupAI) je parinAma bhae nahiM kaba hii| tinako udai dekhiye jaba hii|| taba aSTama gunathAnaka hoii| cArita karana dUsarau soii||16|| artha - isa guNasthAna meM aise vizuddha pariNAma hote haiM, jaise pUrva meM kabhI nahIM hue the; isIliye isa AThaveM guNasthAna kA nAma apUrvakaraNa hai| yahA~ cAritra ke tIna karaNoM meM se apUrvakaraNa nAmaka dUsarA karaNa hotA hai / / 96 / / anivRttikaraNa nauveM guNasthAna kA varNana (caupAI) aba anivRttikarana sunu bhaaii| jahA~ bhAva thiratA adhikaaii|| pUrava bhAva calAcala jete| sahaja aDola bhae saba tete // 97 // artha - he bhAI! aba anivRttikaraNa nAmaka nauveM guNasthAna kA svarUpa suno / jahA~ pariNAmoM kI adhika sthiratA hai, isase pahale AThaveM guNasthAna meM jo pariNAma kiMcit capala the, ve yahA~ acala ho jAte haiM / / 97 / / punaH (caupAI) jahA~ na bhAva ulaTi adha aavai| so navamo gunathAna khaavai|| cAritamoha jahA~ bahu chiijaa| so hai carana karana pada tIjA ||98 // zabdArtha :- ulaTi = lauTakara / adha = nIce / chIjA = naSTa huaa| artha - jahA~ car3he hue pariNAma phira nahIM girate, vaha navavA~ guNasthAna kahalAtA hai| isa navaveM guNasthAna meM cAritramohanIya kA bahu' aMza naSTa ho jAtA hai, yaha cAritra kA tIsarA karaNa hai||98 / / atyanta nirmala dhyAnarUpI agni zikhAoM ke dvArA, karma-vana ko dagdha karane meM samartha, pratyeka samaya meM eka-eka sunizcita vRddhiMgata vItarAga pariNAmoM ko anivRttikaraNa guNasthAna kahate haiN| - gommaTasAra jIvakANDa gAthA 57 anivRtti bAdarasAparAya praviSTa zuddhi saMyatoM meM upazamaka bhI hote haiM aura kSapaka bhI hote haiN| -dhavalA pustaka 1, pRSTha-184 se 187 1-2. upazamazreNI meM moha kA upazama aura kSapakazreNI meM kSaya hotA hai| (20) 1. sUkSma lobha ko chor3akara saba caaritrmoh|
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ 10 sUkSmasAmparAya dasaveM guNasthAna kA varNana (caupAI) kahauM dasama gunathAna dusArakhA / jahA~ sUchama siva kI abhilAravA // chalobha dasA jaha~ lahiye / sUchamasAMparAya so kahiye // 99 // artha- aba dasa guNasthAna kA varNana karatA hU~, jisameM AThaveM aura navaveM guNasthAna ke samAna upazama aura kSAyika aise zreNI ke do bheda haiN| jahA~ mokSa kI atyanta sUkSma abhilASA mAtra hai, yahA~ sUkSma lobha kA udaya hai; isase ise sUkSmasAmparAya kahate haiM / / 99 / / (11 upazAntamoha gyArahaveM guNasthAna kA varNana (caupAI ) aba upazAMtamoha gunathAnA / kauM tAsu prabhutA paravAMnA // jahA~ moha upazamai na bhAsai / yathAkhyAtacArita paragAsai // 100 // artha - aba gyArahaveM guNasthAna upazAMtamoha kI sAmarthya kahatA hU~ / yahA~ moha kA sarvathA upazama hai - bilakula udaya nahIM dikhatA aura jIva kA aupazamika yathAkhyAtacAritra pragaTa hotA hai / / 100 / / punaH (dohA) jAhi pharasa kai jIva gira, parai karai guna radda | so ekAdasamI dasA, upasama kI sarahadda // 101 // artha - jisa guNasthAna ko prApta hokara jIva avazya hI giratA hai| aura prApta hue guNoM ko niyama se naSTa karatA hai; vaha upazama cAritra kI carama sImA prApta karanevAlA gyArahavA~ guNasthAna hai / / 101 / / ... (21) (12 kSINamoha bArahaveM guNasthAna kA varNana (caupAI) kevalagyAna nikaTa jaha~ Avai / tahA~ jIva saba moha khipAvai // pragaTai yathAvyAta paradhAnA / sodvAdasa vInagunaThAnA // 102 // artha - jahA~ jIva moha kA sarvathA kSaya karatA hai vA kevalajJAna bilakula samIpa raha jAtA hai aura kSAyika yathAkhyAtacAritra pragaTa hotA hai; vaha kSINamoha nAmaka bArahavA~ guNasthAna hai / / 102 / / upazamazreNI kI apekSA guNasthAnoM kA kAla (dohA) SaTa sAtaiM AvaiM naveM, dasa ekAdasa thAna / aMtaramuhUrata eka vA, eka samai thiti jAna // 103 // artha - upazama zreNI kI apekSA chaThaveM, sAtaveM, AThaveM, navaveM, dasaveM aura gyArahaveM guNasthAna kA utkRSTa kAla antarmuhUrta vA jaghanya kAla eka samaya hai / / 103 // kSapakazreNI meM guNasthAnoM kA kAla (dohA) chapaka zreni ATha navaiM, dasa ara vali bAra' / thiti utkRSTa jaghanya bhI, aMtaramuhUrata kAla // / 104 / / artha - kSapakazreNI meM AThaveM, navaveM, dasaveM aura bArahaveM guNasthAna kI utkRSTa sthiti antarmuhUrta tathA jaghanya bhI antarmuhUrta hai / / 104 / / ... 1- 2. yaha prAsa ra aura la kI kahIM kahIM savarNatA kI nIti se nirdoSa hai- "ralayoH sAvarNya vA vaktavyaM" sArasvata vyAkaraNa /
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ sayogakevalI terahaveM guNasthAna kA varNana (dohA) chInamoha pUrana bhayau, kari cUrana cita-cAla / aba sajogagunathAna kI, varanauM dasA rasAla ||105|| artha - citta kI vRtti ko cUrNa karanevAle kSINamoha guNasthAna kA kathana samApta huaa| aba paramAnandamaya sayogaguNasthAna kI avasthA kA varNana karatA huuN||105 / / terahaveM guNasthAna kA svarUpa (savaiyA ikatIsA) jAkI dukhadAtA-ghAtI caukarI vinasi gaI, caukarI aghAtI jarI jevarI samAna hai| pragaTa bhayau anaMtadaMsana anaMtagyAna, vIrajaanaMta sukha sattA samAdhAna hai| jAmai Au nAma gota vedanI prakRti assI, ikyAsI caurAsI vA pacAsI paravAna hai| so hai jina kevalI jagatavAsI bhagavAna, tAkI jo avasthA sosajogIgunathAna hai||106 // zabdArtha :- caukarI = cAra / vinasi gaI = naSTa ho gii| anaMtadaMsana = anaMtadarzana / samAdhAna = samyaktva / jagatavAsI = saMsArI, zarIra sahita / artha :- jisa muni ke duHkhadAyaka ghAtiyA catuSka arthAt jJAnAvaraNIya, darzanAvaraNIya, mohanIya, antarAya naSTa ho gaye haiM aura aghAtiyA catuSka jarI jevarI ke samAna zaktihIna hue hai| jisako ananta darzana, ananta jJAna, ananta vIrya, ananta sukha - sattA aura paramAvagAr3hasamyaktva pragaTa hue haiN| jisakI Ayu, nAma, gotra aura vedanIya karmoM kI mAtra assI, ikyAsI, caurAsI vA pacAsI prakRtiyoM kI sattA raha gaI hai, vaha kevalajJAnI prabhu saMsAra meM suzobhita hotA hai aura usI kI avasthA ko sayogakevalI guNasthAna kahate haiN| 1. yahA~ mana-vacana-kAya ke sAta yoga hote haiM, isase isa guNasthAna kA nAma sayogakevalI hai| sayogakevalI guNasthAna vizeSa - terahaveM guNasthAna meM jo pacAsI' prakRtiyoM kI sattA kahI gaI hai, so yaha sAmAnya kathana hai| 1. kisI-kisI ko to tIrthaMkara prakRti, AhAraka zarIra, AhAraka aMgopAMga, AhAraka bandhana, AhAraka saMghAta sahita pacAsI prakRtiyoM kI sattA rahatI hai| 2. kisI ko tIrthaMkara prakRti kA satva nahIM hotA to caurAsI prakRtiyoM kI sattA rahatI hai| 3. kisI ko AhAraka catuSka kA satva nahIM rahatA aura tIrthaMkara prakRti kA satva rahatA hai to ikyAsI prakRtiyoM kI sattA rahatI hai| 4. tathA kisI ko tIrthaMkara prakRti aura AhAraka catuSka pA~coM kA satva nahIM rahatA, mAtra assI prakRtiyoM kI sattA rahatI haiN||106 / / kevalajJAnI kI mudrA aura sthiti (savaiyA ikatIsA) jo aDola parajaMka mudrAdhArI saravathA, athavA su kAusagga mudrA thirapAla hai| kheta saparasa karma prakRti kai udai Ayai, binA Daga bharai aMtarIccha jAkI cAla hai| jAkI thiti pUrakha karor3a ATha varSa ghATi, ataramuharata jaghanya jaga-jAla hai| so hai deva aThAraha dUSana rahita tAkauM, bAnArasi kahai merI vaMdanA trikAla hai||107|| zabdArtha :- aDola = acala / parajaMka mudrA = pdmaasn| kAusagga = (kAyotsarga) khar3e aasn| aMtarIccha = adhara / trikAla = sadaiva / artha :- 1. jo kevalajJAnI bhagavAn padmAsana athavA kAyotsarga mudrA dhAraNa kiye hue haiN| 2. jo kSetra-sparza nAmakarma kI prakRti ke udaya se binA kadama rakkhe adhara gamana karate haiN| 3. jinakI saMsAra sthiti utkRSTa ATha varSa kama eka karor3a pUrva kI aura jaghanya sthiti antarmuhUrta kI hai| 4. ve sarvajJadeva aThAraha doSa rahita haiN| paM. banArasIdAsajI kahate haiM ki unheM merI trikAla vandanA hai||107|| 1. pacAsI prakRtiyoM ke nAma Age 47 peja para diye haiM. dekheN| 2. mokSagAmI jIvoM kI utkRSTa Ayu cauthe kAla kI apekSA eka koTi pUrva kI hai, aura ATha varSa kI umarataka kevalajJAna nahIM jaagtaa| (22)
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ samayasAranATaka-garbhita guNasthAna kevalI bhagavAna ko aThAraha doSa nahIM hote (kuNDaliyA) dUSana aTThAraha rahita, so kevali sjog| janama marana jAkai nahIM, nahiM nidrA bhaya rog| nahiM nidrA bhaya roga, soga vismaya na moha mati / jarA kheda parasveda, nAMhi mada baira viSai rti|| ciMtA nAMhi saneha, nAMhi jaha~ pyAsa na bhUkha na / thira samAdhi sukha sahita, rahita aTThAraha dUSana ||108 / / zabdArtha :- soga = zoka / vismaya = Azcarya / jarA = bur3hApA / parasveda (prazveda) = pasInA / saneha = raag| artha - janma, mRtyu, nidrA, bhaya, roga, zoka, Azcarya, moha, bur3hApA, kheda, pasInA, garva, dveSa, rati, ciMtA, rAga, pyAsa, bhUkha - ye aThAraha doSa sayogakevalI jinarAja ko nahIM hote aura nirvikalpa Ananda meM sadA lIna rahate haiM / / 108 / / kevalajJAnIprabhu ke paramaudArika zarIra kA atizaya (kuNDaliyA) vAnI jahA~ niraccharI, sapta dhAtu mala nAMhi / kesa roma nakha nahiM bar3he, parama udArika maahi|| parama udArika mAhi, jAhi iMdriya vikAra nsi| yathAkhyAtacArita pradhAna, thira sukala dhyAna ssi|| lokAloka prakAsa-karana kevala rjdhaanii| so terama gunathAna, jahA~ atizayamaya vAnI / / 109 / / zabdArtha :- niraccharI = akSara rahita / kesa (keza) = bAla / nakha = nAkhUna / udArika (audArika) = sthUla / sasi (zazi) = candramA / artha - terahaveM guNasthAna meM bhagavAna kI atizayamaya nirakSarI divyadhvani khiratI hai| unakA paramaudArika zarIra sapta dhAtu aura mala-mUtra rahita hotA hai| keza/roma aura nAkhUna nahIM bar3hate / indriyoM ke viSaya naSTa ho jAte haiN| pavitra yathAkhyAtacAritra pragaTa hotA hai| sthira zukladhyAnarUpa candramA kA udaya hotA hai| lokAloka ke prakAzaka kevalajJAna para unakA sAmrAjya rahatA hai / / 109 / / (14 ayogakevalI caudahaveM guNasthAna kA varNana-pratijJA (dohA) yaha sayogagunathAna kI, racanA kahI anuup| aba ayogakevala dasA, kahU~ jathAratha ruup||110|| artha - yaha sayogI guNasthAna kA varNana kiyA, aba ayogakevalI guNasthAna kA vAstavika varNana karatA huuN||110|| caudahaveM guNasthAna kA svarUpa (savaiyA ikatIsA) jahA~ kAhU jIva kauM asAtA udai sAtA nAhiM, kAha kauM asAtA nAhi, sAtA udai paaiyai| mana vaca kAya sauM atIta bhayau jahA~ jIva, jAkau jasagIta jagajItarUpa gaaddyai|| jAmaiM karma prakRti kI sattA jogI jina kI, aMtakAla dvai samai maiM sakala vipaaiyai| jAkI thiti paMca laghu acchara pramAna soI, caudahauM ajogIgunaThAnA ThaharAiyai ||111 / / zabdArtha :- atIta = rahita / khipAiyai = kSaya karate haiN| laghu = hrasva / artha :- 1. jahA~ para kisI jIva ko asAtA kA udaya rahatA hai sAtA kA nahIM rahatA aura kisI jIva ko sAtA kA udaya rahatA hai asAtA kA nahIM rhtaa| 2. jahA~ jIva ke mana-vacana-kAya ke yogoM kI pravRtti sarvathA zUnya ho jAtI hai| 3. jisake jagajjayI hone ke gIta gAye jAte haiN| 4. jisako sayogI jinake samAna aghAtiyA karma-prakRtiyoM kI sattA rahatI hai, so unheM anta ke do samayoM meM sarvathA kSaya karate haiN| 5. isa guNasthAna kA kAla paMca hrasva akSara pramANa hai, vaha ayogI jina caudahavA~ guNasthAna hai||111 / / 1. kevalajJAnI bhagavAna kI asAtA kA udaya bA~cakara vismita nahIM honA caahiye| vahA~ asAtA karma, udaya meM sAtArUpa pariNamatA hai| 2. puni caudaheM cauthe sukalabala bahattara teraha hatIM, - 'jinendrapaMcakalyANaka' (23)
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ samayasAranATaka- garbhita guNasthAna guNasthAna adhikAra pUrNa hone ke bAda samayasAra nATaka meM Age aura cAra chaMda diye haiN| ye chanda guNasthAna ke saMbaMdha meM nahIM haiM; tathApi tattvabodhaka hone se yahA~ diye haiN| rasikajana unakA lAbha leMge hii| 46 baMdha kA mUla Asrava aura mokSa kA mUla saMvara hai (dohA) caudaha gunathAnaka dasA, jagavAsI jiya mUla / Asrava saMvara bhAva dvai, baMdha morava ke mUla / / 112 / / artha - guNasthAnoM kI ye caudaha avasthAe~ saMsArI azuddha jIvoM kI haiN| Asrava aura saMvarabhAva bandha aura mokSa kI jar3a haiN| Asrava, bandha kI jar3a hai aura saMvara, mokSa kI jar3a hai / / 112 / / saMvara ko namaskAra (caupAI) Asrava saMvara paranati jaulauM / jagatanivAsI cetana taulauM / Asrava saMvara vidhi vivahArA / doU bhava patha siva-patha dhArA / / 113 // AsravarUpa baMdha utapAtA / saMvara gyAna morakha-pada-dAtA // jA saMvara sauM Asrava chIjai / tAka namaskAra aba kIjai / / 114 / / artha - jaba taka Asrava aura saMvara ke pariNAma haiM, taba taka jIva kA saMsAra meM nivAsa hai / una donoM meM Asrava-vidhi kA vyavahAra saMsAra-mArga kI pariNati hai aura saMvara - vidhi kA vyavahAra mokSa-mArga kI pariNati hai / / 113 / / Asrava, bandha kA utpAdaka hai aura saMvara, jJAna kA rUpa hai; mokSapada kA denevAlA hai| jisa saMvara se Asrava kA abhAva hotA hai, use namaskAra karatA hU~ / / 114 / / grantha ke aMta meM saMvarasvarUpa jJAna ko namaskAra (savaiyA ikatIsA ) jagata ke prAnI jIti hai rahyau gumAnI aisau, Asrava asura dukhadAnI mahAbhIma hai| tAkau paratApa khaMDivai kauM pragaTa bhayau, dharma kau dharaiyA karma roga kau hakIma hai / (24) ayogakevalI guNasthAna 47 jAkai parabhAva Age bhAgeM parabhAva saba, nAgara navala sukhasAgara kI sIma hai| saMvara kau rUpa dharai sAdhai sivarAha aisI, gyAna pAtasAha tAkauM merI tasalIma hai / / 115 / / zabdArtha :- gumAnI abhimAnI asura rAkSasa / mahAbhIma = bar3A bhayAnaka / paratApa (pratApa) = teja khaMDivai kauM naSTa karane ke liye / hakIma = vaidya / parabhAva ( prabhAva ) = parAkrama / parabhAva = pudgalajanita vikAra | nAgara = catura / navala navIna sIma = maryAdA / pAtasAha = baadshaah| tasalIma = vandanA / artha :- 1. AsravarUpa rAkSasa, jagata ke jIvoM ko apane vaza meM karake abhimAnI ho rahA hai| 2. jo atyanta duHkhadAyaka aura mahA bhayAnaka hai| 3. usakA vaibhava naSTa karane ke liye jo utpanna huA hai / 4. jo dharma kA dhAraka hai / 5. jo karmarUpa roga ke liye vaidya ke samAna hai / 6. jisake prabhAva ke Age paradravyajanita rAga-dveSa Adi vibhAva dUra bhAgate haiM / 7. jo atyanta pravIna aura anAdikAla se nahIM pAyA thA, isaliye navIna hai / 8. jo sukha ke samudra kI sImA ko prApta huA hai| 9. jisane saMvara kA rUpa dhAraNa kiyA hai| 10. jo mokSamArga kA sAdhaka hai - aise jJAnarUpa bAdazAha ko merA praNAma hai / / 115 / / 1. asAtAvedanIya 2. devagati / pA~ca zarIra, pA~ca bandhana, pA~ca saMghAta, chaha saMsthAna, tIna AMgopAMga, chaha saMhanana, pA~ca varNa, pA~ca rasa, ATha sparza, 53. devagati prAyogyAnupUrva 54. agurulaghu 55. upaghAta 56 paraghAta 57. ucchvAsa 58 prazastavihAyogati 59. aprazastavihAyogati 60. aparyAptaka 61. pratyeka zarIra 62. sthira 63. asthira 64. zubha 65. azubha 66. durbhaga 67. susvara 68. dusvara 69. anAdeya 70. ayazaHkIrti 71. nirmANa 72. nIca gotra 73. sAtA vedanIya 74. manuSyagati 75. manuSyAyu 76. paMcendriya jAti 77. manuSyagati prAyogyAnupUrva 78. trasa 79. bAdara 80. paryAptaka 81. subhaga 82. Adeya 83. yazaH kIrti 84. tIrthaMkara 85. uccagotra /
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ samayasAranATaka-garbhita guNasthAna guNasthAnAdhikAra kA sAra guNasthAna kA sAra jisaprakAra sapheda vastra para nAnA raMgoM kA nimitta lagane se vaha anekAkAra hotA hai| usIprakAra zuddha-buddha AtmA para anAdi kAla se moha aura yogoM kA sambandha hone se usakI saMsArI dazA meM aneka avasthAe~ hotI haiM, unhIM kA nAma guNasthAna hai| yadyapi ve aneka haiM para ziSyoM ke sambodhanArtha zrIguru ne 14 batalAye haiN| ye guNasthAna jIva ke svabhAva nahIM haiM, para ajIva meM nahIM pAye jAte, jIva meM hI hote haiM, isaliye jIva ke vibhAva haiM, athavA yoM kahanA cAhiye ki vyavahAra naya se guNasthAnoM kI apekSA saMsArI jIvoM ke caudaha bheda haiN| pahale guNasthAna meM mithyAtva, dUsare meM anantAnubandhI, tIsare meM mizra mohanIya kA udaya mukhyatayA rahatA hai| cauthe guNasthAna meM mithyA, anantAnubandhI aura mizramohanIya kA, pA~caveM meM apratyAkhyAnAvaraNIya kA, chaThe meM pratyAkhyAnAvaraNIya kA anudaya rahatA hai| sAtaveM-AThaveM aura navave meM saMjvalana kA kramazaH manda, mandatara, mandatama udaya rahatA hai| dasaveM meM saMjvalana sUkSmalobha mAtra kA udaya aura sarvamoha kA kSaya hai| gyArahaveM meM sarvamoha kA upazama aura bArahaveM meM sarvamoha kA kSaya hai| yahA~ taka chadmastha avasthA rahatI hai, kevalajJAna kA vikAsa nahIM hai| terahaveM meM pUrNajJAna hai; parantu yogoM ke dvArA Atmapradeza sakampa hote haiM aura caudahaveM guNasthAna meM kevalajJAnI prabhu ke Atma-pradeza bhI sthira ho jAte haiN| sabhI guNasthAnoM meM jIva sadeha rahatA hai| siddha bhagavAna, guNasthAnoM kI kalpanA se rahita haiN| isaliye guNasthAna jIva ke nija-svarUpa nahIM haiM, para haiM, parajanita haiM - aisA jAnakara guNasthAnoM ke vikalpoM se rahita zuddha buddha AtmA kA anubhava karanA caahiye| 1. vigraha gati meM kArmANa taijasa zarIra kA sambandha rahatA hai| (25)