Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
श्रीमद्विजयानन्दसूरि सद्गुरुभ्यो नमः SEERSEEICCEEEEEEEEEEEEEEEEEEES9000900CSCECENSEEEEESO
श्री
आत्मानन्दप्रकाश
SEEEEEEEEED TOGESSESSESSESECCICICISESEASESceaa93395
सेव्यः सदा सद्गुरु कल्पवृक्षः जैनो संघश्चतुर्धा भवतु विविधसद्ज्ञानसंपविलासी श्रेयः सामाजिकं यद्विलसतु सततं तत्र पूर्णप्रभावि । भक्ति श्रीमद्गुरूणां प्रसरतु हृदये भावपूर्णप्रकाशा 'आत्मानन्द प्रकाश' ह्याभिलपति सदा मासिकं चेतसीति ॥१॥1)
wdeosdahd sadva-62005 -0- - पु.१६. वीर सं. २४४५-ज्येष्ट. आत्म सं. २३ अंक ११ मो.
emesesasre 90585-2525566sesase प्रकाशक-श्री जैन आत्मानन्द सभा-भावनगर.
M
વિષયાનુર્મણિકા, १ श्री तिर्थ ४२ स्तुति. ... ... ૨ કેટલાક પ્રાસ્તાવિક લેાકો .. ૩ બંધુઓ બહેનોને હિતના બે બેલ, ર૭૦ ४ व्याजतगत मापन शक्ति. ... ५ सुभावन शुगरवाना २.... २७७ ૬ જૈન સાહિત્યના પ્રચાર કેમ કરવા ब्ध य? ... ...
...२८६ એક સૂત્રેા.
...२८५ ८५.यासने प्रश्नो....
...२८२ ૯ વતમાન સમાચાર
REGISTERED No. B, 431
...२८३
આ વાષક મૂલ્ય રૂ. ૨) ટપાલ ખચ આના ,
ॐ
भान श्री-टीग प्रेसमा शा गुलाम बनाये छाप्यु-सापना.
For Private And Personal Use Only
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
અમારા માનવતા ગ્રાહકોને સુચના.
* * શ્રી જ્ઞાનામૃત કાવ્યકજ. '' શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશના ગ્રાહકોને માટે આ વર્ષ ની ભેટની બુકના નિર્ણય થઈ ગયો છે. માસિકનું આ સોળમું વર્ષ ચાલે છે તેને માત્ર બે માસ બાકી છે. આ વર્ષે ઉપરોકત નામનું’ પુસ્તક અમારા માનવતા ગ્રાહકોને ભેટ આપવા માટે મુકરર થયું છે. દરવર્ષ કરતાં આ વર્ષ ની ! ભેટની બુક જેમ એક અપૂર્વ અધ્યાત્મજ્ઞાનની છે તેમ દરવર્ષ કરતાં વધારે મોટી થશે, જેની સવિ- 1 તર હકીક્ત હવે પછીના અંકમાં આપવામાં આવશે.
શ્રીમાન ઉપાધ્યાયજી યશોવિજયજી મહારાજ કૃત - શ્રી અધ્યાત્મ મતપરિક્ષા ગ્રંથ.
( મૂળ સાથે ભાષાંતર ) સતરમા સૈકામાં કે જ્યારે જૈન દર્શનની અંદર પડેલ ભિન્ન ભિન્ન શાખામાં ધર્મ સબ 1 ધી અનેક વિવાદો ચાલતા હતા, તે દરમ્યાન બાળ જીવેને સત્ય શું ? અને શુદ્ધ તવા શેમાં છે ? તે શોધવાની મુશ્કેલી જણાતાં તેવા, જીવનના ઉપકાર કરવા નિમિતે જ આ અધ્યાત્મિક ગ્રંથની ઉક્ત મહાત્માએ રચના કરી છે. શુદ્ધ તત્વના સ્વીકારને જ આપ્ત પુરૂષ અધ્યાત્મ કહે છે, જેથી તેની પરિક્ષા કરીને તે ગ્રહણ કરવું જોઈએ તેજ આ ગ્રંથમાં બતાવવામાં આવેલું છે. ગ્રંથની શરૂઆતમાં અધ્યાત્મ કોને કહેવું તેની વ્યાખ્યા સાથે નામ-સ્થાપના- અને ભાવ; એ ચારમાં મેક્ષના કારણ એવા ભાવઅધ્યાત્મ વિષે વિવેચન કરી તેની અંદર જ્ઞાન, ૬ર્શન અને ચારિત્રની ઉચ્ચ ઘટના કેવી રીતે થઈ શકે, તે માટે મહાત્મા ગ્રંથકાર મહારાજે યુક્તિપૂવક્ર બતાવ્યું છે, તે સાથે અધ્યાત્મની સિદ્ધિ કયારે થઈ શકે તેને અંગે શંકા સમાધાન પૂવક અન્ય Jથાના પ્રમાણ આપી પુરવાર કરી બતાવ્યું છે. ત્યારબાદ જેમના મતનો વિચાર કર્તવ્ય છે તેવા ! નામ- ધ્યામી કે જે શુદ્ધ અધ્યાત્મથી તેમની હકીકત કેવળ જુદી અને વિરોધી છે અને શર્ટ ભાવઅધ્યાત્મ જ મોક્ષનું કારણ છે, તેનું રક્ટ વિવેચન ગ્રંથકતો શ્રીમાને અસરકારક રીતે બતાવ્યું છે. અધ્યાત્મના ખપી અને રસીકને આ અપૂર્વ ગ્રંથ ખાસ પઠન પાઠન કરવા જેવા છે. કિંમત રૂ. ૮-૮-૦ પેસ્ટેજે જુદું. અમારી પાસેથી મળશે.
શ્રી આમ-કાતિ પ્રકાશ જેમાં ન્યાયાભાનિધિ શ્રીમદ્ વિજયાનંદસૂરિ કૃત બાર ભાવના અનેક તીર્થોના વિવિધ, સ્તવન, સ્તુતિઓ, અને સજઝાયોના સંગ્રહ તથા વિવિધ બીજા સ્તવન મધુર રાગરાગણીથી બના વેલ પ્રવર્તકજી મહારાજશ્રી કાન્તિવિજયજી મહારાજ, તથા શ્રીમાન્ મુનિરાજ વલ્લભવિજયજી કૃતના સંગ્રહ આ ગ્રંથમાં છે. સાથે નવીન સુંદર શ્રી પંચતીર્થની પૂજા શ્રીમાન્ વલ્લભવિજયુજી મને હારાજ મૃત પશુ દાખલ કરવામાં આવેલ છે, તમામ પદે, સ્તવનાની રચના આહાદ ઉત્પન્ન કરે તેમજ પ્રભુ ભક્તિમાં પ્રેમ ઉપજાવે તેવી છે. નિર્ણયસાગર પ્રેસમાં, શાસ્ત્રી ટાઇપમાં ઉંચા કાગળ ઉપર છપાવી અને કપડાની- સુશાલીત બાઈડીંગથી ગ્રંથને અલંકૃત કરવામાં આવેલ છે. ગ્રંચના પ્રમાણમાં કિંમત ધણી એ છી. રા. ૦-૪-૦ માત્ર રાખી છે. પોસ્ટેજ જુદુ. અમારે ત્યાંથી સૂળી શકી.
For Private And Personal Use Only
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
भ
ER
FRe
CUE
050
Us
C
hestnepa l
.
com.xos6545olep.Cookinik.... RegkCAMERCEDUCATRIKSGOPIEDODCCC-७*.
हहि रागषमोहाद्यजिजूतेन संसारिजन्तुना शारीरमानसानकातिकटुकःखोपनिपात. पौमितेन तदपनयनाय हेयोपादेश--- पदार्य परिज्ञानेयत्नो विधेयः॥
पुस्तक १६ बीर संवत् २४४५, ज्येष्ठ. आत्म संवत् २३.
अंक ११ मो.
श्री तीर्थंकर स्तुति.
-
(Igalasत.) જેના જ્ઞાનતણે કદિ જગતમાં કો” પાર પામે નહિ, જેનું સર્વ સ્વરૂપ શુદ્ધિ ભરિયું જેણે હણે મેહને ઇંદ્ર દેવ મનુષ્ય જે પ્રભુ તણું ભાવેથી ભક્તિ કરે, તે તીશ અનંત શક્તિ ધતા નિત્યે નમું સ્નેહથી.
(40
-
-
-
-
L
-
mor
-
-
- - -
inB -VA
-
.
For Private And Personal Use Only
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૨૬૮
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ.
કેટલૂક પાસ્તાક લોકો,
પઘાત્મક ભાષાંતર સહિત.
લેર રા. રા. કુબેરલાલ અંબાશકર ત્રિવેદી. (ભાવનગર).
(ગતાંક પૃષ્ઠ ૨૩૯ થી ચાલુ.) व्रजन्ति ते मूढधियः पराभवं भवन्ति मायाविषु ये न मायिनः । प्रविश्य निघ्नन्ति शास्तथाविधा असंवृतांगं निशिता इवेषवः ।।
(લલિત છંદ ) કપટિ સાથ જે કષ્ટિ ના થતા, મુરખ તે નારે નાશ પામતા; બખતર વિના વીરને રણે, નિશિત ાણની જેમ એ હશે. यथा खरश्चंदनभारवाही भारस्य वेत्ता न तु चंदनस्य । एवं हि शास्त्राणि बहून्यधीत्य चार्थेषु मूढाः खरवद्वहन्ति ।
(વસંતતિલકા) વહેતા ખરે સતત ચંદનકાષ્ટભાર, જાણે જ ભાર, નહિ ચંદન લગાર; એવી રીતે મનુજ શાસ્ત્ર ભણે અનેક,
જાણે ન અર્થ કદી જે ખરતુલ્ય છે. लालयेत्पंचवर्षाणि दशवर्षाणि ताडयेत् । पाले तु गोडशे वर्षे पुत्रं मित्रबदाचरत् ।।
(દેહરા ) પાંચ વર્ષ સુધી બહ, લાડ લડાવે રાત; દશ વર્ષે તાડન કરે, નહિત થશે કપૂત, સેળ વર્ષનો થાય છે, જ્યારે પૂર્ણ યુવાન
ત્યારે તે નિજ પુત્રને, માનો મિત્ર સમાન पुनर्वित्तं पुनर्मित्रं पुनर्भार्या पुनर्मही। एतत्सर्वं पुनर्लभ्यं न शरीरं पुनः पुनः ।।
For Private And Personal Use Only
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
કેટલાક પ્રાસ્તાવિક કે.
(દુનવિલંબિત ) પ્રિય સખા સુત સ્ત્રી ધન ને ધરા, જગતમાં ફરીથી મળશે ખરા? ફરી ફરી પણ આ તન તે નકી,
નહિ મળે બહુ યત્ન કર્યો થકી. वित्तं च भूमा पशवश्व गोठे।
માર્યા રે ના કાને ! देहशितायां परलोकमार्गे कर्मानुगो गच्छति जीव एकः ।।
( રૂચિરા) ધન રે દાટયું જ ધરામાં રેશે ઢાર ગમાણે રે, નારી નિજની દ્વાર સુધી ને અન્ય સગાં સમશાને રે, દેડ અતિ સુંદર આ તે તો ભમ ચિતામાં થાશે રે, કર્મ એક પુરક માર્ગમાં અવની એ જ રે. यचिन्तितं तदपि दूरतरं मयालि
पञ्चेतसापि न कृतं तदिहाभ्युपैति । માનવ વસુધાવવા मोह नाशि विपिने एटिलस्तपची ।।
{ શાર્દુલ ) જનું ચિંતન હાય રોજ ચિત્તમાં તે દૂર જતું રહે, જેનો સ્વપ્નવિષે વિચાર પણ ના તે આવી ઉભું રહે; જે હું કાલ સવારમાં અવનિને રાજી થવાને છઉં, તે આ હું યતિ વેશમાં વનવિષે જેગી થઈને જઉં. शान्तितुल्यं तपो नास्ति न संतोषात्परं सुखम् । न तृष्णायाः परो व्याधिन च धर्मो दयापरः ॥
(વસંતતિલકા ) શાન્તિ સમાન તપ આ જગમાં ન દેખું, સંતોષથી અધિક સુખ ન અન્ય લેખું;
For Private And Personal Use Only
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
૭૦
www.kobatirth.org
શ્રી આત્મલ પ્રકાશ
તૃષ્ણા સમા અવર વ્યાધિ ન દુ:ખદાયી, સહર્ષ અન્ય ન દા શ્રી કાઈ ભ!} ! अधिकारपदं प्राप्य नोपकारं करोति यः । अकारं निर्णवं वस्त्र विकास समाप्नुयात् ॥ હું અધિકાર શુદ્ધ હીતે, ન કરે જે ઉપકર “અ”કાર તેને દર ઇ, સામે
વિકાર,
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
ચાલુ
cobso
કચ્છી, કીયાવાડી અને ગુજતી ધુઓ અને ખંતુનાને હિતનાં મે હેલ
વ્હાલા મધુએ અને જેને ! સખેદ કહેવુ પડે છે કે આપડુમાં ખાન પાન અધીશ બેગ સાધી કૃત્રિમતા વધી ગઈ છે આ સ્વાભાવિકતા ઘટી ગઈ છે. તેમજ ન્યાયમુદ્ધિથી વિખરી સત્યને અનુસરી ચલવાનુ કમી થઈ ગયું છે અને તનુમ તકના વધી પડી છે. આનું પરિણામ એ આવ્યું છે કે સમ્યગ દશન, જ્ઞાન અને ચારિત્ર રૂપ વક્ષ માર્ગની ચાહી જેવુ માર્ગાનુસારી પશુ પણ આપણે ગુમાવી દીધું છે, " વિષય કાયર નિદ્રા ( આલસ્ય ), વિશ્વ, અજ્ઞાન અને શિવ રૂપ પ્રમાદ ) સ્કુચ્છદના લો ા, કડા કે ઉપોગ, ખાપણું ની તેને શાદી લીધે છે. એનાં ડાં ફળ આપણે ચાખીએ છીએ અને તે છે ! એની એક વાર માં પ #ી ! ધારે સ્પષ્ટ કહે તેમ વધ મારે કે કાઇ નાશિત કે વળી અને પ્રસંગે વેદિક પીરસવાનાં અન્ય. ત્ય અને તે ઘેર દક ખુટી પડે એવા ભયથી ઘેટાં ચેડા ઘેર વધાગના જીદ્દા ભાજનમાં પાસે લઈ રાખ્યાં હાલ માં યેગે દાળ કીન છ કડયાથી તે ખરડયા હોય અને તેમાંથી ચીજના ચેપર એકઠા કડી માકી રહેલા સેટને પગલામાં માહે તે તેના કદના છટાથી ખરડાયેલા ઘેખર જાણી જેકને ખાવા પાક કરી શ નોંડુ કરે, એટલુંજ નિડ મધુ રીસ ચઢાવી તે ઘેખનું તેજન તોડીને ત્યાં ઊંડી ચાલી નીકળશે. રીતે કૃત ઉપરનાં દેખન માત્રથી એડા કરેલા જગતભરના એ અનાદર કર વામાં આવે છે અને ગાવા માટે રાખેલા પાઉના ગેળા કે માસ્ટર માં જેટલીવાર જરૂર પડે તેટલીવાર માટે માંડેલા એફીયાણીના લેટા કે પ્યારા જેવાં વામણા
For Private And Personal Use Only
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
કચ્છી કાઠીયાવાડી ગુજરાતી બંધુઓ અને બહેનોને હિતનાં બે બેલ. ર૭૧ બેની બોળી પીવાનું પાણી લેતાં પિપિતાના મોઢાની લાળવડે તે બધા પાણીને મિશ્રિત (એડ ) કરી ઢારના હવાડા જેવું કરી દેવામાં આવે છે, તેમ છતાં તેને કશો ચ ર વગર એક બીજાની લાળવાળું એ પાણી છૂટથી પીવામાં કે બીજને પાવામાં આવે છે. આથી કેટલું બધું નુકશાન થવા પામે છે તેને ખ્યાલ કર આઈ. પીવાનાં પાણીમાં એક બીજાની લાળ જેવી અશુચિ વસ્તુ ભળવાથી તેમાં અસંખ્ય સમૂર્ણિમ જીત્ર વારંવાર ઉપજે છે અને મરે છે, તેવું એઠું પા પટમાં જવાથી ત્રિક્રિયા કરે છે. સિવાય તાવ, ઉધરસ, કે ક્ષય જેવા રોગવાળાં માણસની લાળવાળું પાણી પિટમાં નાખવાથી ગમે તેને તે તે ચેપી રેગે લાગુ પડે છે, જેમાંથી મુકત થવા માટે મોટી મુશ્કેલી ઉભી થાય છે. થોડા વખત ઉપરજ ઈન્ફલ્યુઝ નામના તાવની બિમારીમાં સપડાઈ ગયેલા બેસુમાર માણસમાંને માટે ભાગ ઉપર જણાવેલા દોષને જ આભારી લેખી શકાય. તેમ છતાં મુગ્ધ જને પાપોનું આરે સાચવવા માટે કેટલી બધી બેદરકારી રાખે છે તે આપણે તેમના નિત્યના પરિચયથી જાણી શકીએ છીએ. આંખો મીંચીને બે ઘડી વિચાર કરી લેતાં એ વાતમાં સત્ય ના લાગે છે. હવે પછી એ દુષ્ટ કુટેવ દૂર કરી દેવા જલ્દી મન ઉપર લેવું જોઇએ તેમજ લાગતાવળગતા સહુ ભાઈ બહેનો અને કુટુંબ કબીલાનું પણ તે તરફ પુરતું લસ બેંગવું જોઈએ. વળી હજી સુધી એવું જ એઠું ભ્રષ્ટ જળ રસોઈ કરવામાં વપરાય છે અને તે જોઈ રાંત સાધુ જનોને પણ લાભ સમજી વહોરાવવામાં અને તે પણ ખાસ વિચારવા જેવું છે. વળી રસાઈ કરતાં અશુદ્ધ વસ્ત્રાદિ: પ. ટી રાખવામાં આવે. નાકના માળાદિકથી હાથને ખરડી તેવા હાથવતી રસોઈ કરમ આવે અને તે એ સાધુજને વહારાવવામાં આવે, તેમજ દેવ ભારે ને વાળ ધરવામાં આવે તો તે ખરેખર આચાર વિરૂદ્ધ જ લેખાય. એ વાત રાઈ કર! એ શોને સારી રીતે સમજાવી તેમને બરાબર આચાર પાળવા સાવ ધાન કરવા જોઈએ. ઓપટી થવા અંતરાય આવે તેવે વખતે પણ કંઈક સમજ વગરનાં બાંએ ઘરનાં કઈ પણું કામકાજ કરતાં હોય તે તે પણ આચાર વિરૂદ્ધ લેખી સાવધાની રાખવી જોઈએ. પારસી લેકે રાવે પ્રસંગે કેટલી બધી કાળજીથી ચોખાઈ રાખવા રખાવવા પ્રયત્ન કરે છે અને એ લોકો પોતાને તે વખત હુન્નર ઉગમાં ગાળી પિલે કે કેવા રાખી દીસે છે તે વાત પણ સારી રીતે પોતે સમજીને આપણુ મુગ્ધ ભાઈ બહેનને સમજાવવાની જરૂર નથી શું ? આપણામાંના ઘણા મુગ્ધ ભાઈ અને પિતાનાં કુમળી વ્યનાં નાનાં બાળકોનાં અને બાલિકાઓનાં વેળાસર વેવિશાળ તથા લગ્ન કરી દઈ લ્હાવે લીધે સમજે છે, તેમાં કઈક વખત કડાં થાય છે, અને તેમાંના કેઇ કેઈને દૈવયોગે શરીરમાં ખોડ ખાપણુ પેદા
For Private And Personal Use Only
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
સક્કર
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ,
થાય છે તે તેથી એક ખીજાને ઘણુ શેષવુ પડે છે અને ઘણે ભાગે જીદગીપર્યંત રહે કષ્ટ સહન કરવું પડે છે, જે કુમળી વયમાં ખાસ વિદ્યાભ્યાસવડે તે બાળકોને હી! જેવા બનવાની માં પેટની ફરજ છે તેવે વખતે તે મુગ્ધ માબાપે પેાતાનાં ખળ ખાવા ફાંસામાં નાખી દે છેૢ કઈ જેવા તવા અન્યાય નથી; પણ મેહશ એ સુર ખાતે કમનશોએ સુજીસુધી તેમની આ મેાટી ભૂલ સમજાતી નશામ દવે દ્વિવત નાતજાતના તેમજ સઘના આગેવાને ધારે તે આમાં હ ભાર મોટુ પુન્ય એસ પી શકે ખરા. એ આગેવાન મધુ આમ પણ મને સૂઝે તા તેમનુ આ માટું દુ:ખ દૂર થઇ શકે ખરૂં. લાલ મુળ મધ્યપ પોતાની વ્હાલીપુત્રોને લાભવશ થઇ કાઇ બુઢ્ઢા ધણી શરદ છે અને જીંદગી પર્યંત તે પુત્રીના શ્રાપથી તે દુ:ખી થઈ જાય છે. ખાવા દુષ્ટ લેાભ તેમણે કરવા નજોઇએ; કેમકે તેથી દુનીયામાં પેાતાને પીપર છે ક, કન્યાને કાયમનુ દુ:ખ થાય છે અને કેટલીક વખત તા કમનશીએ તે કન્યા મુદ્રા પણીની હયાતીમાં તેમજ પાછળથી કામવશ થઇને લાજ શરમ તજીન કાનાં લ કરી ગર્ભાધાન ારણ કરેછે. પછી અનેક રીતે ગર્ભાપાત કરવાના રસ્તા
થી પાન કરી તેના પાપથી ખરાબ ખરામ થઇ જાય છે, પ્રભુ ! તેમને સદ્અરે આપે ! પેલે બુઠ્ઠા માણસ મરવા ભેાં સુધતા હાય તાપણુ પૈસાની ગરમીથી તેમને ગાંધી આશાથી આવી બાળ કન્યાના હાથ ઝાલતાં કંઇ પશુ શરમાતા નથી, પરન્તુ તેના અપકૃત્ય પુષ્કળ લાકદા થાય છે અને અંતે તે ઝુરી ઝુરી અનેક વિધાન છે. મેાટી પથારીમાં પેઢી જઇ પરલોક સિધાવે છે અને ત્યાં પૂર્વ કથા સી ડી દળ પાથીનો સહ્યા કરે છે.
..
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
જે પ્રય નામાં-ફટાણાં ગાવાના દુષ્ટ રીવાજ સદંતર નાબુદ કરી નોંધનીય છે. ૯૪ શરમ મૂકી નાળુ નાગુ' ગાવાથી મુખ્ય બૈરાંએ મહા આ કર્મ વધે છે અને છતી શક્તિ એ એ નાગા રીવાજ કાઢી નાખવામાં વિલંબ હું કડુાયક મતવાળી ચેહનીય ક` ખાંધે છે, મરણપ્રસંગે રાવા કુહુ માટે ચાલ ચા દેવસ સુધી ૯ માતે ચાલે છે. હલકી ગણાતી કારી ના શેઢાજસ દેવમાં પતાવી દેવામાં આવે છે, પણ આપણી ગેંગના મુગ્ધ મેરીએ એ રોડ તાબે સાચવવાના રીવાજ લગાવવામાં એક સુરે છે, અને અન્યધા કરવામાં હીણપત માને છે, આવી ગેરસમજ Y{] # નાએ ૨ અટકાવવી જોઇએ, મરણ પ્રસંગે નાત જાતના ભાઇ એક મીત્રને શાન્તુ ઉપર એવી રીતે વવું તેઇએ નહિં કે તેના સુરત ઉત્તરો કરવા અને તેના લેહીનું પાણી થાય એટલી હદે તેને ત્રાસ ઉપ
For Private And Personal Use Only
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
વ્યક્તિગત આકષ ણ શક્તિ
૭૩
જાવવા. તેથી દીર્ઘદૃષ્ટિ વાપરી આ દુષ્ટ રીવાજા જેમ મને મ વેલાસર ભૂલ લા વવા. તેમાં પણ ખૈરાંઓમાં છાતીએ કુદવાની, તે પણ ખુલ્લી છાતી અને કૂદી મૂ ( ઉંચા ઉછળી ઉછળી પછાડીએ ખાઇ ) ફુટવાના લાજતા એને તેમ વેલાસર કાઢી નાંખવા જોઇએ. છાતીએ કુદવા જેવુ આવક મ આવે છે તે શાણા ભાઇ મડ઼ેનાથી સાત જગ્યું નથી. ફકત હે મા રાખાન વગ ઉપર કુહાડા લઈને ખીજા અજ્ઞાન ને સમજાવી ઠે લાલો ૨ મહેનત વધારે તેમ લાભ પણ વધારે થવા સૠત્ર છે. હિતનાં બે ઢેલ પેલા ના મા હિજ જાય એમ ઇચ્છી હાલ વિખાય છે.
સેતુનિમહારાજ
છું તેમ કરશે. કપૂર સહુ
P
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
વ્યક્તિગત આકર્ષણના
-વિઠ્ઠલદાસ મૂળ છે. મી. એ.
ત
અગ્રેસર
જીદગીને ઉપયોગી અને આપાદાનાવામાં આકર્ષક દિ આચા અગત્યના ભાગ ભજવે છે. તેના વગર જગતમાં આપણી પ્રતિ ચી શક જે મહાન પુરૂષોના નામા ઇતિહુાસમાં સુપ્રસિદ્ધ થયેલા છે, જેને થયેલી છે, અથવા જેએ સામાજીક, વ્યાપારિક લો રાજકીય ક્ષેત્રે છે તે સર્વને આ આકર્ષણ શક્તિની શાર્કસ થયેલી જાય છે. પરંતુ આ શક્તિથી સમન્વિત થયેલા હાય છે, ના તો તેઓએ આનું કેળવી હાય છે. તેવી જ રીતે જેએ જાતીય અયુસના અને ગા પરિસ્થિતિના મહાન કાર્ય માં ભાગ લેવા ઇચ્છા ધરાવતા હા હૈં સુન શક્તિને ક્રમશ: વિકાસ કરવ! તત્પર થવું જોઇએ, જેથી કરીને તેના પેન વધારે ફળપ્રદ નિવડે અને તે તે યોના મિષ્ટ ફળો વધારે યુવતીને લબ્ધ કરી શકે,
ની સુજેલી
એ
For Private And Personal Use Only
તે જ
તેને
તેજસ્વી, આશાવાદી અને પ્રતિભાશાળી મનુષ્ય જે કઈ કહે છે તેનું ટોટકા સંપૂર્ણ લક્ષપૂર્વક શ્રવણ કરે છે; યારે ઉદાસ, દુ:ખતુ નથવા વિચિઝ માણુસના આલવાપર કોઇ જરાપણું લક્ષ આપતુ નથી; કેમકે તેનામાં અભાવના પરિણામે તેના શબ્દોમાં કેાઇ જાતનું વજન ડાતુ નથી.
ના
જીવનના અનેક કાર્યોમાં વ્યક્તિગત વ્યાકર્ષણુશક્તિની થવાય અગત્ય છે. જે લેાકેાને તે શક્તિ મેળવવાનુ સુભાગ્ય પ્રાપ્ત થય છે. તેને તેના અદ્વૈતીય પ્રભાવ બુદ્ધિગત થયેલેા છે. તેમજ આપણે અનુભવથી જાણી શકીએ છીએ કે ઘણી
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રી આમાનદ પ્રકા.
ખરી બાબતોમાં તો જે લોકે તે શક્તિથી સમન્વિત થયેલા હોય છે તે પિતાના કાર્યો સરળતાથી સાધી શકે છે. અન્ય લોકો તેના વિચારોને સંપૂર્ણત: સંમત થાય છે, તેઓની ઈચછાનુસાર વતે છે અને તેઓના પ્રયત્નમાં સહકારિ બને છે. આ ઉપરથી વાંચનારના મનમાં સ્વાભાવિક રી પ્રશ્ન ઉપસ્થિત થશે કે તે શક્તિ કેવી રીતે પ્રાપ્ત કરી શકાય?
આ શક્તિની પ્રાપ્તિનો મુખ્ય આધાર આરેગ્ય, ચારિત્ર્યશી, પ્રેમ અને વિવેકશક્તિ પર છે. આ ચાર ગુણેને કેળવવાથી એવી આકર્ષણશક્તિ ઉત્પન્ન થશે કે જે તમને શક્તિના વિશાળ રાજ્યમાં લઈ જશે-જે તમારા જીવનને વધારે વિસ્તૃત અને પૂર્ણ બનાવશે. આરોગ્ય –
શારીરિક આરોગ્ય વગર આકર્ષક થવાનું કાર્ય અતિશય દુર્ઘટ છે. અશક્ત અને વ્યાધિગ્રસ્ત માણસમાં એવું કંઈક રહેલું હોય છે કે જેને લઈને તેના તરફ કેઈ આકર્ષાતું નથી. સ્વાભાવિક રીતે જ આપણને એમ લાગે છે કે કદાચ તેઓ આપણી પોતાની શક્તિને હરી લે; જેથી સગપણ કે સ્નેહનું બંધન હોય તે પણ આ વિચારની સત્તાને આપણે આધીન થઈએ છીએ. તેથી આપણને લાગે છે કે જેઓ સર્વત્ર આત્મિક શક્તિનું તેજ પ્રસારે છે તેના સહવાસમાં આવવું વધારે સારું છે. આમ હોવાથી જ આરોગ્યના સંરક્ષણ અને વિકાસ સર્વને માટે અતિ મહત્વના વિષય છે; અને એક ધાર્મિક કર્તવ્ય તરીકે તેમજ સત્ય મિત્રતા દર્શાવવાનાં સાધન તરીકે ગણીને આપણે દુલ અને રોગી મનુષ્યોને આરોગ્યના સત્ય સિદ્ધાતે સમજાવીને સબળ અને નિરોગી બનાવવાને યત્નશીલ બનવું જોઈએ.
ખુલ્લી હવામાં કસરત, સ્વચ્છ હવા પ્રકાશવાળા મકાનમાં નિવાસ, દીર્ઘશ્વાસ પ્રશ્વાસ, સાદે અને સાત્વિક ખોરાક-આ સર્વ આકર્ષણશક્તિ વધારવામાં સાધન બૂત બને છે. જેઓ વિજયપાન પર આરોહણ કરવા ઈચ્છે છે તેઓએ આરોગ્ય સંરક્ષણના નિયમથી અજ્ઞાત રહી રેગેને આમંત્રણ કરવું જોઈએ નહિ. ચારિત્ર્યબળ
વિશુદ્ધ ચારિત્ર્ય વગર આપણે બીજાને આકર્ષી શકતા નથી, અથવા બીજાના વિશ્વાસના અને માનના પાત્ર બની શકતા નથી. જે માણસ ન્યાય અને નીતિના અમુક સિદ્ધાંતને દઢપણે વળગી રહેતો નથી, જેના વિચારે અસ્થિર છે તેના પ્રતિ કોઈ પણ ખેંચાતું નથી. જેઓની ચિત્તવૃત્તિ નિરંતર ચંચળ હોય છે તેઓને કે વિશ્વાસ કરતું નથી. મનની, શરીરની વા આત્માની નિર્બળતા હોય ત્યાં સુધી
For Private And Personal Use Only
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
વ્યક્તિગત આકર્ષણ શકિત.
૨૭૫
આકર્ષણશકિત અલભ્ય છે. જે સ્ત્રી પુરૂષ અન્યનું ભલું કરવામાં પ્રવૃત્ત થાય છે તેઓમાં તે કરવાની હિંમત હોય છે અને તેઓ તે કરી શકે છે, તેઓ હમેશાં આગળ પ્રગતિ કરતાં હોય છે, અને જેઓને એકલા રહી જવાનો ભય નથી, જેઓની દષ્ટિ હમેશાં પોતાના લક્ષ્યબિંદુ તરફ જ હોય છે અને જેઓ ત્યાં પહોંચવાને માર્ગ દઢ ચિત્તથી તૈયાર કરે છે તેઓને જગતના લોકો દૃઢ ચિત્તવાળા વીર પુરૂષે જ કહે છે અને તેઓ હિંમત અને દૃઢતાથી સર્વને પિતાના પ્રતિ આકર્ષવા સમર્થ બને છે.
કઠિન, ભયકારક અથવા ચિંતા ઉપજાવે એવા પ્રસંગમાં જ ચારિત્ર્યબળની કસેટી થાય છે. ઉત્તમ ચારિત્ર્યવાન મનુષ્યપ્રતિ નિકૃષ્ટ કેટિના આત્માએ આકર્ષાય છે, જેઓ આવા મનોબળવાળા માણસના આશ્રયના અભાવે કદાચ સ્વકર્તવ્યથી ચલાયમાન થઈ જાત. વિકટ સંચગોમાં અને સ્થિતિમાં મજબૂત મનવાળા સ્ત્રી પુરૂષો જ વિજયી નિવડી શકે છે.
આધ્યાત્મિક જ્ઞાન આ ગુણને પામે છે. ન્યાય અને નીતિને નિરંતર વળગી રહેવાથી, આત્મસંયમ અને આત્મગ આચરવાથી, ઉચ્ચ આદર્શોને અનુસરવાથી, અને સ્પષ્ટત: સમજી સત્ય નિશ્ચય કરવાનો અને તે નિશ્ચયાનુસાર ધૈર્યથી પિતાના કાર્ય સાધવાને યત્ન કરવાથી આ ગુણને કેળવી શકાય છે.
પ્રેમમાં અનુકંપા તથા સહાધ્ય કરવાની વૃત્તિને સમાવેશ થઈ જાય છે. તે વગર આકર્ષણશક્તિ હમેશને માટે અસરકારક બની શકતી નથી, કેમકે પ્રેમમાં ઉન્નત કરવાની શક્તિ રહેલી હોવાથી તેને એક પ્રકારનું મહાન આકર્ષક બળ ગણવામાં આવે છે. આરોગ્ય, ચારિત્ર્યબળ તથા વિવેકબુદ્ધિ મહાન આકર્ષણ કરી શકે, પરંતુ પ્રેમ વગર તેને ચિરકાળ ટકાવી રાખવાનું કાર્ય મુશ્કેલ છે; કેમકે પ્રત્યેક મનુષ્ય કેઈપણ આકારમાં સત્ય પ્રેમને માટે તિવ્ર ઉત્કંઠા ધરાવે છે. જેમ વૃક્ષે સૂર્યના પ્રકાશ વગર કરમાઈ જાય છે તેવી જ રીતે આધ્યાત્મિક પ્રાણુઓ સ્વભાવતઃ પ્રેમશૂન્ય વાતાવરણમાં રહી શકતા જ નથી. આ મહત્વની વાત ભૂલી જવાઈ. અનેક મિત્રતાઓને ટુંક સમયમાં અંત આવી જાય છે. જેઓ આપણા સહકારિ હોય છે તેઓ તરફ જે આપણે અંત:કરણને નિર્મળ પ્રેમભાવ દર્શાવતા નથી તો આપણે કેઈ ઉચ્ચ આદર્શના ઉત્કર્ષ સાધક તરીકે અથવા ધંધાદારી પુરૂષ તરીકે અતિશય પ્રતિષ્ઠા૫ન્ન થઈ શકતા નથી.
આપણા મિત્ર તરફ પ્રેમને અખલિત પ્રવાહ સતત વહેવડાવવાથી આપણુંમાં ક્રમે ક્રમે આખી વસુધાને કુટુંબ ગણવાની સદ્દભાવનાને પ્રાદુર્ભાવ અને વિકાસ
For Private And Personal Use Only
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૨૭૬
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ.
થાય છે. આમ હોવાથી જ આપણું બાળકોમાં પ્રેમ, અનુકંપા, ઉપકારવૃત્તિ આદિ ગુણેની ખીલવણ થાય તેવી કેળવણી આપવાની મુખ્ય જરૂર છે.
એક દયાવંત અને પ્રેમાળ અંત:કરણની આકર્ષણશકિત કેટલી છે એ પશુ વર્ગ તરફ નજર કરતાં સહજ ખ્યાલમાં આવી શકે તેમ છે. કુદરતી રીતે જ તેઓ દયાવંત માણસ તરફ આકર્ષાય છે અને કઠિન હૃદયવાળા, સ્વથિી અથવા દયાહીન લેકેથી દૂર ભાગે છે. વિવેકશક્તિ
આની અંદર અનુભવ અને શુદ્ધ બુદ્ધિને સમાવેશ થાય છે, તેથી આકર્ષક વ્યકિતત્વને સંપૂર્ણ બનાવવામાં તે શક્તિની સવિશેષ અગત્ય છે; કેમકે આ ગુણ વિશ્વાસ ઉત્પન્ન કરે છે અને વળી આપણા જીવનકાર્યોમાં થતી ગંભીર ભૂલો અટકાવવાને અત્યંત આવશ્યક છે, તેમજ તે મિત્રતાને વિશેષ કિંમતી અને આનંદદાયી બનાવે છે.
વિવેકશક્તિ એ જ્ઞાન અને સમજશકિતનું ફળ છે; અને પૂર્વજન્મમાં અથવા આ જન્મમાં જ્ઞાન મેળવવા માટે મળેલા પ્રસંગોનો લાભ લેવામાં આત્માએ જે મુશ્કેલીઓ સહન કરી હોય છે તેના પ્રમાણમાં ઉક્ત શક્તિની વધારે વા ઓછી સંપ્રાપ્તિ થાય છે, તેથી જ્ઞાન અને સમજશકિત મેળવવાના કાર્યમાં તથા આપણી બુદ્ધિ આપણને વધારે ઉપયોગી થઈ પડે એટલા માટે તેને દૃઢતર બનાવવાના કાર્યમાં આપણે સતત પ્રયત્નશીલ રહેવું જોઈએ,
વિચાર કરવાની શકિતને, અવલોકનશક્તિને તેમજ સંગીનનિર્ણ કરવાની શક્તિને કઈ પણ કળાની માફક કેળવી શકાય છે. ટૂંકમાં, વિવેકશક્તિ એ બીજું કાંઇ નથી, પરંતુ શારીરિક, માનસિક અને આધ્યાત્મિક વિકાસનું જુદું નામ માત્ર છે.
વ્યક્તિતગત આકર્ષણશક્તિ જ જીવન છે. અને એ એક નિયમ છે કે જે માણસ તેની જીંદગીના સર્વ ક્ષેત્રમાં ઘણેજ ઉત્સાહી અને ઉધોગી હોય છે તે અત્યંત આકર્ષક હોય છે, તે અનેક મિત્રે મેળવે છે અને આ સંસારયાત્રા દરમ્યાન અનેક કાર્યો સાધી શકે છે. જે લોકોમાં ઉત્સાહ અને ઉદ્યોગ ન્યૂન હોય છે તેઓમાં આકર્ષકશકિત પણ ન્યૂન હોય છે. સુસ્ત અને આળસુ માણસોમાં હૃદયબળ અથવા મગજશકિતનો અભાવ હોય છે. જે આપણે પ્રેમ અને અનુકંપાને ઉદાર ચિત્તથી પુરેપુરે બહિર્ભાવ કરતા નથી તે તે અન્ય લોકો તરફથી સંપૂર્ણત: મેળવવાની આશા આપણે રાખી શકીએ નહિ, માટે જ આપણે આપણી જાતને દયાળુ, પ્રેમાળ અને ઉન્નતિકારક વિચારોથી ભરવી જોઈએ અને તેવા જ શબ્દ અને કૃત્યમાં તે વિચા
For Private And Personal Use Only
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
સુખ યાને સુખી જીવન ગુજારવાના કારણું. રેને આવિર્ભાવ કર જોઈએ. આ પ્રમાણે જ્યારે આપણે જગતની જરૂરિયાતો પૂરી પાડવામાં મદદગાર થઈ શકહ્યું ત્યારે જ એ શુભ સમય ત્વરાથી આવશે કે જ્યારે દ્રવ્યપ્રાપ્તિ માટે જેટલી ઉત્કંઠાથી સાંપ્રત સમયમાં યત્ન કરવામાં આવે છે તેટલી જ ઉત્કંઠાથી આરોગ્યપ્રાપ્તિ માટે યત્ન આદરવામાં આવશે, લેકે માનસિક અને આધ્યાત્મિક આભૂષણે મેળવવા તિવ્રતાથી ઈચ્છશે, જે સ્વાર્થ સાધક વૃત્તિ અત્યારે સર્વત્ર વ્યાપી રહેલી જોવામાં આવે છે તેને બદલે ખરેખર બંધુભાવ સૌના હૃદયમાં જાગૃત થશે, વિવેકશક્તિ તથા સમજશકિત એટલી બધી સામાન્ય થઈ પડશે કે જીંદગીના સુખ અને આનંદ વધવા માંડશે અને દુઃખદાયક પ્રસંગે ઓછા થવા માંડશે, દુઃખજનક અજ્ઞાન અને રૂઢિબંધનનો આધુનિક જમાને ચાલ્યા જશે, ડહાપણુ, બ્રાતૃભાવ અને બુદ્ધિનો વિજય થશે, અને ન્યાયી નીતિમય જીવનને પુનઃ ઉદય થશે, જેને પરિણામે આપણા સામાજીક તથા વ્યક્તિગત દુઃખે અને દર્દનું ઉમૂલન થશે.
બુદ્ધિના, દયાલુત્વના અને આધ્યાત્મિક ઉત્કર્ષના યુગમાં પ્રવેશ કરવાને મદદગાર બનવાને અધિકાર આપણને આપવામાં આવ્યું છે, અને તે શુભ દિવસનું આગમન ત્વરાથી થાય તે માટે આ યુગમાં આપણે યથાશકિત યથામતિ પ્રયાસ કરવા કટિબદ્ધ થવું જોઈએ,
છેવટે,
" Live for somnothing, have a purpose, And that purpose keep in view; Drifting like a helpless Vessel,
Thou canst ne'er to life be true.” “કઈ હેતુથી જીવન વહન કરે અને તે હેતુને સદા દષ્ટિસમીપ રાખે; નિરાધાર વહાણની માફક જીવન વહન કરવાથી સત્યનિષ્ઠ જીવન ગાળી શકાતું નથી.”
સુખ થાને સુખી જીવન ગુજારવાનાં કારણું.
જગતમાં પ્રાણી માત્ર સુખને ઈચછે છે, અને તે મેળવવા માટે સદેદિત પ્રયત્ન કરે છે. પ્રાણી માત્ર સુખને ઈચછે છે છતાં દરેકની સુખની સમજુતી ભિન્ન ભિન્ન પ્રકારની હોય છે, તેમ સુખ મેળવવાનાં કારણે ( પ્રયત્નો) પર ભિન્ન ભિન્ન પ્રકારનાં હોય છે. જેને શાસ્ત્રકારોએ સુખના બે ભેદ પાડેલા છે. ૧ આત્મિક સુખ યાને અ
For Private And Personal Use Only
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૭૮.
શ્રી આમાનંદ પ્રકાશ.
વ્યંતર સુખ. ૨ બાહ્ય સુખ યાને પદ્દગલિક સુખ. આત્મિક સુખને અનુભવ દરેક વ્યક્તિગત હોય છે. એ સુખને આનંદ બીજાના જોવામાં આવતું નથી. આ અભ્યતર આનંદ એ જીવને-આત્માના સ્વાભાવિક આનંદ છે. આત્મામાં અનંતસુખ સ. માયેલું છે. એ સુખના રેધકને વેદનીય કમ તરીકે ઓળખવામાં આવે છે. આ વેદનીય કર્મના બે પ્રકાર પાડેલા છે. એક શાતા વેદનીય કર્મ અને બીજું અશાતા વેદનીય કર્મ. પચેંદ્રિય સંપૂર્ણ હોય, નિરોગી શરીર હોય, શારીરિક વૈભવ, અનુકૂળ કુટુંબ, સમાજ અને રાજ્યદરબારમાં માન, પંચેંદ્રિયના વિષયેની અનુકૂળતા આદિ સર્વ શાતા વેદનીય કર્મના ઉદયવિપાકના ફળની નિશાની છે. એનો સમાવેશ બ ધ પૈગલિક સુખમાં થઈ શકે. અશાતા વેદનીય કમની નિશાનીઓ એથી વિપરીત છે–ઉલટા પ્રકારની છે. પંચેંદ્રિયમાં અપૂર્ણતા, રોગગ્રસ્ત શરીર, દરિદ્રતા, આ જીવિકાના સાધનોનો અભાવ, કુટુંબની પ્રતિકૂળતા, સમાજમાં અપ્રિયપણું, ઈત્યાદિ અશાતા વેદનીય કર્મના વિપાકેદયની નિશાની છે. શાતા અને અશાતા વેદનીય કર્મના બંધના કારણે જુદા જુદા હોય છે, જે જાણવાની દરેક વ્યક્તિની ખાસ ફરજ છે. તે શાસ્ત્રદ્વારા અથવા જ્ઞાતા પુરૂષદ્વારા જાણી લેવાની ભલામણ કરવામાં આવે છે.
આ વેદનીય કર્મ એ આત્માના સ્વાભાવિક સુખનું રેધક છે. એને સર્વથા ક્ષય થવાથી આત્માનું અવ્યાબાધ સુખ પ્રકટ થાય છે. જે સુખ સિદ્ધ ભગવંતમાંજ સ્થિત થયેલું છે. એ સ્થિતિ પ્રાપ્ત કરવાની જીજ્ઞાસા આપણા દરેકમાં હોય એ સ્વા. ભાવિક છે. અને તેને માટે અનિવૃત્તિમય પુરૂષાર્થની આવશ્યકતા છે. “ગુરૂ ગુણ માલા” નામના ગ્રંથની છઠ્ઠી ગાથામાં આચાર્ય મહારાજ સાત પ્રકારનાં સુખથી યુક્ત હોય છે એમ જણાવેલું છે. સુખી જીવન ગુજારવાને તે સાત કારણે આ પણે કેટલેક અંશે ઉપગ કરી શકીએ તેને કારણવાર આપણે અત્રે વિચાર કરીએ.
૧ સંતેષ. સુખી જીવન ગુજારવાને સંતોષને અગ્રસ્થાન આપવામાં આવેલું છે. અવ સંતેષનું ખરું સ્વરૂપ સમજવા જેવું છે. ગૃહસ્થધર્મના અંગે સંતેષને કેટલાક લોકે દુર્ગુણ તરીકે માને છે. જેનામાં અસંતોષ હોય છે તે જ આગળ વધવાને, ધનવાન થવાને, અને મેટાઈ મેળવવાનો પ્રયત્ન કરે છે. ગરીબાઈમાંથી શ્રીમંતાઈ પા. મેલા મેટા વેપારીઓમાં ગણાએલ લોકમાં જે સંતેષ હેત તે તેઓ એ પ્રમાણમાં આગળ વધી શકત નહિ એમ કહેવામાં આવે છે. અને તે પ્રથમ દર્શનીય છે એમ કહવામાં કાંઈ વજુદ છે એમ પણ આપણે કબુલ કરવું જોઈએ. અહિં જ શાસ્ત્રકારોના કથનની કસોટી આપણે કરવાની છે. શાસ્ત્રકારોને કહેવાને ઉદ્દેશ આપણે સમજ
For Private And Personal Use Only
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
સુખ થાને સુખી જીવન ગુજારવાનાં કારણે જોઇએ. ગૃહસ્થ ધર્મના અંગે શાસ્ત્રકારનું પ્રથમ ફરમાન એ છે કે “ તમે જે વૈભવ મેળવવા માગે છે તે વૈભવ ન્યાયસંપન્ન હોવો જોઈએ.” ન્યાયસંપન્ન વૈભવને ઉન્નતિનું મૂળ કારણ માનેલું છે. ન્યાયસંપન્ન વૈભવ મેળવનારમાં ભલે સંતોષ ઓછો હશે તો પણ અન્યાયથી વૈભવ મેળવનારના મુકાબલે તે ઘણે સુખી માલુમ પડશે. તેનામાં ગુપ્તપણે સંતોષ રહેલો જ હશે. ન્યાયી પ્રવૃત્તિ એ સુખી જીવનનું પ્રથમ પગથીયું છે. ન્યાયી પ્રવૃત્તિવાળા અને અન્યાયી પ્રવૃત્તિવાળાઓને જે આપણે મુકાબલો કરીશું તે કદાચ કોઈ કારણસર શરૂઆતમાં અન્યાયી પ્રવૃત્તિવાળાને ઉદય વિશેષ જણાશે, તો પણ પરિણામે ચિરસ્થાયી ઉદય ન્યાયી પ્રવૃત્તિવાળાનો જ દષ્ટિગોચર થશે. અન્યાયી પ્રવૃત્તિવાળા કરતાં ન્યાયી પ્રવૃત્તિવાળો વિશેષ સુખી માલુમ પડશે. ન્યાયી પ્રવૃત્તિ ચૈડસ્થજીવનના દરેક કાર્યને સુંદર અને સરળ બનાવે છે. ગૃહસ્થ જીવનનાં અંગે સૂતેષની એટલી જ વ્યાખ્યા કરવામાં આવે છે કે ન્યાયથી વૈભવ સંપાદન કરે અને પારમાર્થિક ખર્ચ કરવાના પ્રસંગે પોતાની શકિત મુજબ ખર્ચ કરવાને સંકેચવૃત્ત રાખવી નહી. ગૃહસ્થ ધર્મના વ્રત અંગીકાર કરવાના પ્રસંગે એવું ફરમાન છે કે ગૃહસ્થને પોતાની પાસે જે વૈભવ હોય તેટલાથી જે તૃપ્તિ થતી હેય અને વધુ ઉપાધિમાં પડવાની વૃત્તિ ઉપર અંકુશ રાખવા જેટલી તેનામાં શકિત હોય તો તેને પિતાની વર્તમાન સ્થિતિમાં સંતોષ રાખવે એના જેવું બીજું કાંઈ ઉત્તમ નથી. જે પિતાની વર્તમાન સ્થિતિમાં તેને સંતોષ ન હોય તે પિતાના જીવનમાં તેણે કેટલો વૈભવ મેળવવો છે તે નક્કી કરવું. ધન, ધાન્ય, સ્થાવ૨ મિલ્કત, સેના રૂપાના દાગીના અને સોનું રૂપું, ચાકર, વાડી, બાગ, બગીચા, બંગલા ઈત્યાદિ બીજા જે જે વૈભવ પિતાનાં જીવનમાં કેટલા પ્રાપ્ત થાય તે પોતાની ઈચ્છા તૃપ્ત થશે અને તેણે નિર્ણય કર જોઈએ. અને તેટલું મેળવવા માટે તેણે
ન્યાયી રીતે અવિશ્રાંત ઉગ કરે, પોતાની ઈચ્છિત હદે પહોંચે એટલે પછી સંતેષ રાખો અને પછી પોતાની પ્રવૃત્તિ સમુળગી અટકાવવી-ઓછી કરવી અને તેમ કરતા ધાયો કરતાં વધે તે તેનો પારમાર્થિક કાર્યમાં ઉપગ કરે. શાસ્ત્રકારાના આ ફરમાનેને અમલ કરવાથી ગૃહસ્થ ધર્મના અંગે સંતેષ સારી રીતે ખીલવી શકાશે. સંતેષ એ મહાન સદ્દગુણ છે અને જીવનને સુખી બનાવનાર છે, એટલું જ નહિ પણ જીવનને ઉન્નતિએ પહોંચાડનાર છે, કારણકે તે આત્મગુણ છે.
૨ ઇંદ્રિયજય યાને ઇંદ્રિયદમન. જીવનને સુખી બનાવવા માટે પંબ્રિયના વિષયે મરજી માફક - ગવવા કે તેના ઉપર અંકુશ રાખી તેનો જય કર એ એક અગત્યને પ્રશ્ન છે. વર્તમાન પ્રવૃત્તિમય જમાનામાં સમાજની માન્યતા ઘણે ભાગે એવી
For Private And Personal Use Only
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૨૯૦
શ્રી આત્માનઃ પ્રકાશ
જોવામાં આવે છે કે પચેદ્રિયના વિષયોને યથેચ્છિત ભાગવવા એજ સુખ છે, અને તેને માટે જોઇએ તેટલા ધનના વ્યય કરવે, અને તેવા સાધના મેળવવા માટે ઉદ્યોગ કરવા, ધન પ્રાપ્ત થયા પછી પણ સુખની લાલસાવાળા જીવા પંચેદ્રિયના વિજયાના પાષણનાં સાધના મેળવવાને કમર કસી પ્રયત્ન કરતા માલુમ પડે છે. વિષયા ભાગવવામાં જીવને તૃપ્તિ થતી નથી અને અધિક અધિક ભાગ ભાગવવાને માટે પ્રયત્નવાન થાય છે. પચે'દ્રિયના વિષયામાં અત્યાસક્ત જીવા પરિણામે સુખી થાય છે કે દુ:ખી થાય છે એના નિર્ણય કરવાનું વિચારવાન વાંચકની શેાધકબુદ્ધિને સેપીએ છીએ; કેમકે એમાં બીજાના અનુભવ અને ઉપદેશ વાંચકને લુખા લાગશે. તેના પોતાના અનુભવ જ તેને વધુ કામ લાગશે. અહિં આ તે શાસ્ત્રકારોના કથન અને સમાજની માન્યતામાં જે વિરાધ છે એને જ આપણે વિચાર કરવાના છે. શાસ્ત્રકારાએ જીવનને સુખી મનાવવાને માટે ઈન્દ્રિયને જ મહત્વ આપેલું છે. વિચાર કરતાં શાસ્ત્રકારાની માન્યતા ખરી છે એમ આપણી ખાતરી થશે. પંચદ્રિયના અતિ સેવ નથી વિષય ભાગવનારમાં વિષય ભોગવવાની તૃષ્ણા ઘટવાને બદલે અધિકાધિક મલવત્તર બનતી જાય છે. જેમ જેમ વિષયે ભગવતા જાય છે, તેમ તેમ ઉત્તરાત્તર વિષયે ભાગવવાની તેનામાં લાલુપતા વધતી જાય છે, લેલુપતા વધવાથી પાંચેન્દ્રિયના વિષયા મેળવવા માટે મહાન પ્રયત્ન આદરે છે, અને તેને મેળવે છે અને ભાગવે છે. વિષયતૃપ્તિ કરવાના પદાર્થો પ્રાપ્ત કરવામાં અનેક આપત્તિએ અને અનેક અનર્થોના પ્રસ ંગો તેને પ્રાપ્ત થાય છે, પર તુ તે તરફ વિષયલેાલુપ માણુસનું દુર્લક્ષ્ય રહે છે. તેજ કારણને લઇને પ ંચદ્રિયના અતિ સેવનથી પરિણુામે તેનુ શરીર ઘણુા વ્યાધિઓનું ઘર અને છે અને વૈદ્ય ડૉક્ટરની ઓળખાણુ કરવાના પ્રસંગ પણ પ્રાપ્ત થાય છે. વિષયના અતિ સેવનને અ ંતે દુ:ખની પ્રવૃત્તિજ થાય છે. સુખી જીવનને ખદલે માણસ દુ:ખી જીવન ગુજારે છે. ઇન્દ્રિયજય કરવાથી આર્થિક અવનતિમાંથી ખચવાની સાથે તેની શારિરીક સ...પત્તિમાં ઘણા વધારા થાય છે, એટલુંજ નહિ પણ સમાજમાં પણુ તેની કિંમત વધે છે. સમાજ અતિ ઇન્દ્રિયસેવન કરતાં ઇન્દ્રિયજય કરનારને વધુ માન આપે છે. તેની કિ ંમત સામાન્ય કરતાં કંઈક અંશે વિશેષ આંકે છે; માટે જીવન સુખી મનાવવાને ઇન્દ્રિયજય પણ એક સાધન છે અને તેટલાજ માટે ગૃહસ્થ ધર્મને અંગે શ્રાવકના પાંચ અણુવ્રત, ત્રણ ગુણવ્રત અને ચાર શિક્ષાવ્રતની ઘટના કરેલી જણાય છે. એનું મહત્વ ઇન્દ્રિયજય કરવાના પ્રયાગમાં જણાઇ આવે છે. જગતની અંદર અભક્ષ્ય અને મેહક પદાર્થ અગણિત છે. ઈન્દ્રિય જય કરનાર તેના સપાટામાંથી ખચી જશે; જ્યારે ઇન્દ્રિયને આધિન વનાર તેના યથેચ્છ ઉપભાગ કરવાને ચુકશે નહિ અને તે પ્રસંગે તે સામાન્ય નીતિ અને ધર્મના ફરમાનાને પણ બાજુ ઉપર મુકી દેશે. તેના ઉપદેાગ પ્રસંગે તે પેાતાને સુખી જીવન ગુજારનારામાંના એકને ગણે છે, પણ અહિં તેની ભૂલ થાય છે. પંચેન્દ્રિયના વિષયાના ઉપભાગ ફક્ત થોડા
For Private And Personal Use Only
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
મુખ યાને સુખી જીવન ગુજારવાનાં કારણા.
૨૦૧
કાળ પુરતા જ છે. બાહ્ય પદાર્થના ઉપભાગથી થતા આનદ કુત્રિમ છે, સ્વાભાવિક નથી. કૃત્રિમ અને સ્વાભાવિક આનદમાં મહત્વના તફાવત એ છે કે કૃત્રિમ આનંદ પરવસ્તુના ઉપલેાગમાં ઘેાડા વખત પુરતા જ છે, જ્યારે આત્માના સ્વાભાવિક આનદ પેાતાના હાવા સાથે ચિરસ્થાયી છે. આથી આત્મક શકિત પણુ ખીલે છે. ૩ પ્રસન્નચિત્ત ચારૂં નંદી સ્વભાવ
એ પણ સુખી જીવન ગુજારવાનું એક કારણ છે. જીવનમાં શેાક અને હુના પ્રસંગો વારવાર પ્રાપ્ત થાય છે, તે વખતે મન ઉપર - કુશ રાખવેા એ એક મહત્વના ગુણુ છે. સામાન્ય વા વિશેષ લાભના પ્રસગે હુ ઘેલા થવું અને હાનિ વા નુકશાનના પ્રસંગે દુ:ખી થવુ એ જીવનને કલેશમય બનાવનાર છે. શાસ્ત્રકારોએ આ બન્નેને પાપસ્થાનક ગણેલા છે. રતિ અને અતિ એ બન્ને પાપસ્થાનાનુ` સ્વરૂપ સમજવા જેવુ' છે, જીવ અનાદિકાળથી સંસારમાં ભ્રમણ કરે છે, ત્યાં તેને અનુકૂળ તથા પ્રતિકૃળ સંજોગોની પ્રાપ્તિ થાય છે, તથા ષ્ટિ અને અનિષ્ટ વસ્તુના વિયેાગ થાય છે. ઇષ્ટ વસ્તુની પ્રાપ્તિ અને અનિષ્ટ વસ્તુના વિયેગ પ્રસંગે જીવને હર્ષ થાય છે. અનિષ્ટની પ્રાપ્તિ ખતે અને ઇષ્ટના વિયેાગ વખતે તેને શાક થાય છે; અને આત, રૈદ્ર ધ્યાનમાં કાળગુમાવે છે. આવી રીતે જીવન ગાળનારનું જીવન સુખી હાતુ' નથી, પણ દુ:ખી માલુમ પડે છે. એ તમામ પ્રસ ંગો પ્રાપ્ત થાય તે વખતે મન ઉપર કાણુ રાખવાથી જ પ્રસન્નચિત્ત નામક ગુણને આપણે મેળવી શકીએ છીએ.
શ્રીમંત, મધ્યમ વા ગરીબ સ્થિતિમાંથી પસાર થતા કુટુ એમાં મનતા દરરોજના પ્રસંગાનું ખારીક રીતે અવલોકન કરીશુ તે ક ંઈને કંઈ અંશે કુટુંમના માણુસામાં અને કુટુંબના મુખ્ય પુરૂષમાં અતિ ઢસ્યમાન થશે. આ પ્રસંગે પ્રસન્ન તાના ગુણ ખીલેલે હશે તે તેને કુટુંબના બનાવે એક નાટકરૂપ લાગશે, અને તેમાંથી પણ તે આનંદ મેળવશે; એટલુંજ નહિ પણ કબંધ નિાંમેત્ત પ્રસંગે પણ તે પ્રસન્નચિત્તથી કર્મ બધનાં કારણેાના નાશ કરશે. આ પ્રસંગે આપણુને સતી મયણાસુંદરીને પ્રબંધ યાદ આવે છે. પિતાએ પૂછેલા પ્રશ્નના જવાબ શાસ્ત્રોકત રીતે આપવાથી પિતા ગુસ્સે થાય છે,જેના પરિણામે તેને (મયણુાસુ દરીને) કુટી વરને આપવાના પિતા નિશ્ચય કરે છે, અને મયણાને ફરમાવે છે કે “ તારે માટે આ સુધી વરની યાજના કરેલી છે.” શાસ્ત્રની અભ્યાસી અને કર્મસ્વરૂપની જાણુકાર મયણાસુંદરી પિતાની આજ્ઞાને માથે ચડાવી તુર્તજ પતિના પાસમાં જઈ ઉભી રહે છે. શાસ્ત્રકાર તે સમયનું વર્ણન કરે છે કે મયણાની મુખમુદ્રામાં યત્કિંચિત્ ફેરફાર વા બ્લાઅે તે સમયે માલુમ પડતી નહોતી. અહિં આ ગુણુની કિંમત છે.
For Private And Personal Use Only
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
ચારા શ્રવણ કરનારના સાંભળવામાં તે આવા ઘણા પ્રસંગો આવે છે, પણ તે ઉપર વિચાર અને મનનની ખામીને લઈને આ ગુણની કિંમત પૂર્ણપણે સમજ થામાં આવતી નથી. ખંધક મુનિના પાંચ મુનિઓએ રાજાના ફરમાનથી ઘાણીમાં પીલાવાના પ્રસંગે આ ગુણના પ્રભાવથી કેવલજ્ઞાનની પ્રાપ્તિ કરી હતી અને મુક્તિને વર્યા હતા. ગજસુકુમાર મુનિના મસ્તક ઉપર સસરાએ માટીની પાળ બાંધી ખેરના અંગારા ભર્યા છતાં તેમાં આનંદ માની કમેના બંધનને તોડી નાંખ્યા તે પણ આ ગુણના પ્રભાવથી જ. શ્રીપાળને અનેક ઉપદ્રવ કરનાર ધવલશેઠના ઉપર પણ શ્રીપાળની પ્રીતિ થવાના કારણમાં આ ગુણ સિવાય બીજું શું હોઈ શકે ? ન્યાયવાન રામચંદ્રજીને ગાદી પ્રાપ્ત થવાના સમયે વનમાં જવાને હુકમ પિતા તરફથી મજે તે પ્રસંગે રામચંદ્રના મન ઉપર કોઈ પણ જાતની અરતિ જણાઈ નહતી, તેનું પણ કારણ આ ગુણ જ છે. ઐતિહાસિક દાખલાઓની સાથે વર્તમાન કાળની એવી મહાન વ્યકિતઓના દાખલાઓ લઈએ તો તે અસ્થાને નહિ ગણાય.
મહેમ શેઠ પ્રેમચંદ રાયચંદનું જીવન ચરિત્ર અમેરિકાના એક ધનાઢ્ય વેપારીએ લખેલું છે, જેનું ભાષાન્તર “ ગુજરાતી” પત્રમાં મહારા વાંચવામાં આવ્યું હતું. તેમાં જણાવ્યું હતું કે જે વખતે શેઠની પૂર્ણ જાહેરજલાલી હતી અને અત્યંત દેલત તેમની પાસે હતી તે વખતની શેઠની મુખમુદ્રામાં અને વખત જતાં શેઠની સ્થિતિમાં ફેરફાર થયો અને ન્યાયમંદિરમાં જવું પડયું અને
ત્યાં આગળ પોતાની તમામ સ્થિતિ નિવેદન કરી પિતાની બધી મિલકત કોર્ટને સોંપી દેવાનું કબુલ કરી બહાર નિકળતી વખતની તેમની મુખાકૃતિમાં ચરિત્ર લખનારને કાંઇ જ તફાવત માલુમ પડ્યો નહે. શાસ્ત્રજ્ઞાનરસિક શેઠ અનુપચંદ મલકચંદને ૫રિચય મને ઘણે હતો. તેમની મુખાકૃતિ સર્વ પ્રસંગોમાં આનંદિત માલમ પડતી હતી. એક વખત ન્યાતની ભાંજગડના પ્રસંગે હું તેમની સાથે હતે. ન્યાતની ભાંજગડમાં તેમનું વર્તન કેવળ ન્યાયી હતું છતાં તેમને હદ ઉપરાંત અપમાન ભરેલા શબ્દ કહેવામાં આવ્યા હતા. આ પ્રસંગે તેમની મુખાકૃતિમાં કંઈ પણ ફેરફાર યા ગુસ્સે મને જણાયે નહોતે, પરંતુ ઉલટા તેઓ આનંદિત વદને જવાબ દેતા હતા. આ પ્રતાપ ખરેખર પ્રસન્નચિત્ત નામક ગુણને જ હતું. જીવનને સુખમય બનાવવામાં આ ગુણની ખાસ જરૂર છે. ગમે તેવા અનુકૂળ વા પ્રતિકૂળ સંજોગો પ્રાપ્ત થાય તો પણ મનનું સમતલપણું ટકાવી રાખવા માટે આ ગુણની ખાસ જરૂર છે.
૪ દયાળુ સ્વભાવ. જીવનને સુખમય બનાવવામાં દયાળુ સ્વભાવની પણ જરૂર છે. કઠોરતા
For Private And Personal Use Only
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
સુખ યાને સુખી જીવન ગુજારવાનાં કારણે.
૨૮૩ જીવનને વિષમય બનાવે છે ત્યારે દયાળુતા જીવનને અમૃતમય બનાવે છે. દયાના ઘણા પ્રકારમાંથી ગૃહવ્યાપારના અંગે ફક્ત સ્વદયા અને પદયાના
સ્વરૂપની વિચારણા અને જરૂરી છે. જ્ઞાનીઓની એવી માન્યતા છે કે જેઓ સ્વદયા યાને પોતાની દયા પાળી શકે નહિ તેઓ પરદયા યાને બીજાની દયા પણ બરબર પાળી શકશે નહિ. સ્વદયા યાને પિતાની દયા. એ શું? આ પ્રશ્ન કદાચ જેન શાસ્ત્રના રહસ્યના અજાણપણને લીધે કેટલાકમાં ઉદ્દભવે તેમ છે. સર્વ ધર્મ માં દયા બતાવેલી છે અને દયાને ધર્મનું મૂળ ગણેલું છે, ત્યાં દર્શાવેલી દયાના હે તુને વિચાર કરીશું તો તે પરના માટેજ જણાશે, સ્વદયાને ત્યાં હેતુજ નથી. સ. માજમાં દયાને ઉપયોગ બીજા પ્રત્યે તેમાં મુખ્યત્વે કરીને આપણા કરતાં ગરીબ, અનાથ અને દુ:ખી પ્રત્યે આપણે કેવી રીતે વર્તવું એ બતાવવા માટે જ છે એમ લાગે છે, ત્યાં સ્વદયાનો ઉદ્દેશ જ નથી. - સ્વદયા એ પિતાની દયા છે. પિતાનો પાપમય વિચારે અને આચરણેથી બચાવ કરે એ સ્વદયાનું સ્થલ સ્વરૂપ છે. ખરાબ વિચાર અને આચારેથી અટકવું એ ખરેખરી સ્વદયા છે. જીવન સુખી બનાવવામાં આ ગુણ ઘણે મદદગાર થશે. ખરાબ યાને પાપમય વિચાર ઉત્પન્ન થતા અટકાવવાને સમ્યગજ્ઞાનાભ્યાસની જરૂર છે. જેમણે સ્વદયા પાળવી હોય તેમણે હંમેશા તત્ત્વજ્ઞાનના ગ્રંથોનું વાંચન અને મનન કરવું જોઈએ, તેમજ સતસમાગમ કર જોઈએ. એ વિના સારા વિચાર અને આચારની પ્રાપ્તિ થવી મુશ્કેલ છે. જે સારા વિચાર અને આચારની પ્રાપ્તિ થઈ તે પછી સારા અથવા નઠારા નિમિત્તોના પ્રસંગે કેમ વર્તવું એ કળા તેના જાણવામાં આવશે, અને તે જણાયાથી જીવન સુખી બની શકશે.
પરદયા–-પરદયાનું સ્વરૂપ પણ સમજવા જેવું છે. દુઃખી માણસોની દયા કરવી એટલે તેના માટે કરૂણાબુદ્ધિ ઉત્પન્ન કરી બેસી રહેવું એટલું જ નહિ, પરંતુ દુઃખી, અનાથ અને ગરીબ માણસને પોતાની શક્તિ મુજબ સહાય કરવી. જે વખતે જેવા પ્રકારની અપેક્ષા આપણને જણાય તે પ્રકારની મદદ કરી તેઓને સહાય કરવી અને વચનથી તેઓને દીલાસે આપ એ ખરેખરી દયા છે. આ સિવાય બીજી રીતે પણ દયા થઈ શકે તેમ છે. જે એને ધર્મ અને નીતિના નિયમોનું જ્ઞાન ધરાબર ન હોય તેઓને ધર્મ અને નીતિનું જ્ઞાન આપવું અને તેઓને ધમી અને નીતિવાન બનાવવા એ ભાવદયા છે. દ્રવ્ય, અનાજ, કાપડ વિગેરે ચીની સહાય કરી દયા બતાવવી એ તે ઉત્તમ છે, તે પણ તત્ત્વજ્ઞાનના બોધના દાનને શાસ્ત્રકારોએ અતિ ઉત્તમ માને છે. જીવનને આનંદમય બનાવવાને આ પણ એક શ્રેષ્ઠ સાધન છે, કેમકે આ ગુણ ખીલવવાથી સ્વપર બનેનું શ્રેય થાય છે. સમાજસેવા અથવા સ્વર્મિવાત્સલ્યને ગુણ આ ગુણની ખીલવણી ઉપર આધાર રાખે છે.
For Private And Personal Use Only
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૨૮૪
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ
જીવનના કર્તવ્યક્રમમાં આને પણ એક કર્તવ્ય સમજી તેને અમલમાં મૂકી પિતાના જીવનને આનંદમય બનાવવું એ જરૂરનું છે.
" સત્ય. જીવનને સુખી બનાવવાની ઇચ્છાવાળાઓએ સત્યાવલંબી થવાની પણ જરૂર છે. જેન શાસ્ત્રકારોએ સત્ય બલવા અને સત્યાચરણ કરવા ઘણું ફરમાન કરેલું છે. સત્ય, પ્રિય, હિતકર અને મિતભાષી બોલનાર જગતપ્રિય થઈ શકે છે. સત્ય બોલનાર ઉપર બીજા વિશ્વાસ રાખે છે. સત્ય બોલનારને બીજાઓની સાથેના પ્રસંગમાં કેમ વાત કરવી, કેવી રીતે વર્તવું વિગેરે માટે કઈ બેઠવણ કરવી પડતી નથી. સત્ય બોલવું એ આત્માને સ્વાભાવિક ગુણ છે. સત્યને છુપાવનારને હજારો પ્રકારના કુવિકલપ કરવા પડે છે, અને પોતાને ભારે આપત્તિમાં તણાઈ જવું પડે છે. સત્ય બોલનાર આ સ્થિતિમાંથી મુક્ત છે. સત્ય વચન બોલવાનો નિયમ એ દુષ્કર વ્રત છે. સત્ય વચન બોલનાર જગતમાં પૂજાય છે, તેનું વચન સર્વમાન્ય થાય છે. જેન શાસ્ત્રકારે એટલે સુધી કહે છે કે સત્ય વચન બોલનારને દેવ, દાનવ કે રાક્ષસ પણ ભય ઉપજાવી શકતા નથી, પણ સત્યના પ્રભાવથી તેઓ વશ થઈ જાય છે, અને સત્ય વચન બેલનારની આજ્ઞા શીર પર ચઢાવે છે, તે પછી મનુષ્યાદિકનું તો કહેવું જ શું? ગમે તેવા કઠિન સંગોમાં સંય, હિતકારી વચન બોલવું અથવા પ્રસંગવશાત્ માન રહેવું. તેથી જીવન સુખમય બનશે. ગમે તેવા કષ્ટના પ્રસંગે પણ જેઓ અસત્ય બેલતા નથી તેઓ જ ધર્મના અધિકારી બને છે. ધર્માભિલાષી જનેએ હંમેશા સત્ય અને હિતકર વચન બોલવાની ટેવ પાડવાનો ઉદ્યમ કર જોઈએ. સત્યને ખરા જીગરથી હાવું અને સત્ય બોલવાની ટેવ પાડવી એટલે કોઈ જ હરત જીવનની સુખમયતામાં આવશે નહિ. સત્યમાં જ સમકિત છે.
૬ શૌચ-પવિત્રતા, જીવનને સુખી બનાવવાને પવિત્રતા એ પણ જરૂરી સદગુણ છે. પવિત્ર તાના બે પ્રકાર છે. તે બાહ્ય પવિત્રતા. ર અત્યંતર પવિત્રતા. સુખી જીવન બનાવાને બાહ્ય પવિત્રતા એ પણ એક કારણ છે. પોતાની રહેવાની જગ્યા સ્વચ્છ અને સુંદર રાખવી એ વ્યવહારમાં ઘણું જરૂરનું છે. ઘરને સ્વચ્છ રાખવા સારૂ ખાસ વિશેષ ખર્ચ કરવાની જરૂર નથી પણ વિશેષ ચીવટની જરૂર છે. ઘરમાં અને ઘરની આસપાસ ગંદકી થવા દેવી નહિં. કેઈપણ જાતના જીવજંતુ ઉત્પન્ન થાય નહિ એને માટે કાળજી રાખવી. જાળાં અથવા કાળીયાના ઘરો બાઝવા દેવા નહિ. કપડાં સ્વચ્છ રાખવા. થુંકી વા ડાઘા પાડી ઘરને બગાડવું નહિ. વાસણ ડાં પણ સ્વચ્છ રાખવા, સૂકમ જતુની ઉત્પત્તિ મેલ, ગંદકી અને કચરાથી થાય છે અને તેથી
For Private And Personal Use Only
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
સુખ યાને સુખી જીવન ગુજારવાનાં કારણે.
૨૮૫ વિવિધ પ્રકારના રોગ ઉત્પન્ન થઈ આપણને અને સમાજને નુકશાન થાય છે, એવું હાલના જંતુશાસ્ત્રના અભ્યાસીઓ કહે છે. શરીર પણ પવિત્ર રાખવું, એટલે એવી રાતનું રાખવું કે ખુલ્લી હવા શરીરનાં છિદ્ર દ્વારા શરીરમાં જઈ શકે,
સ્નાન કરવાને ઉદ્દેશ ધ્યાનમાં રાખવા જેવું છે. અંધશ્રદ્ધાથી પાણી ઢાળી હાવાથી શરીર પવિત્ર થતું નથી એમ જ્ઞાનીઓનું કથન છે. જીવનને સુખી બનાવ વાને બાહ્ય પવિત્રતાની પણ અગત્ય છે.
બાહ્ય પવિત્રતાની જેટલી અગત્ય છે તેથી વિશેષ અત્યંત૨ પવિત્રતાની જરૂર છે. અત્યંતર પવિત્રતા ઉત્તમ પ્રકારનાં સદાચરણથી પ્રાપ્ત થઈ શકે છે. પવિત્ર આચરણ વગરની બાહ્ય પવિત્રતાની કિંમત જગત કરતું નથી, અને જીવન સુંદર બનતું નથી. જીવનને સુંદર અને આનંદમય બનાવવાને બન્ને પ્રકારની પવિત્રતાની જરૂર છે.
૭ દુર્જન પરિહાર. જીવનને સુખી બનાવવાને સજન પરિચય અને દુષ્ટ જન પરિહારની ખાસ જરૂર છે. ખરાબ ચલણ વા વ્યસનોવાળા મિત્રોની સે પત જીવનને ખરા કરનાર છે. જગતમાં જેટલી જેટલી વ્યકિતઓ ખરાબ વ્યસન અને આચરણવાળી હાલમાં મેજુદ છે, તેમની આવી સ્થિતિની શરૂઆતનાં કારણે તપાસ શું તે જણાઈ આવશે કે ખરાબ આચરણવાળાની મિત્રતાનું આ પરિણામ છે. જગતમાં સુખી અને આબરૂદાર જીદગી ગુજારવાને ખરાબ સોબતથી દૂર રહેવાની ખાસ જરૂર છે. વડીલોએ મહા પરિશ્રમથી મેળવેલી લક્ષ્મી ખરાબ પુરૂને વારસામાં મળ્યા પછી થોડા જ કાળમાં જતી રહે છે અને તેવા લોકોની કઢંગી સ્થિતિ થયાના બનાવો જનસમાજનું સૂક્ષમ રીતે નિરીક્ષણ કરનારના જોવામાં અને જાણવામાં તરતજ આવશે. મેટા વૈભવમાં ઉછરેલાઓને નોકરી કરતાં પણ પેટ પુરતું ખાવાનું નથી મળતું, જેઓને ત્યાં લોકો કર રહેવા જાય તો નોકરી પણ આપે નહિ એવા લક્ષમીવાનના સંતાનને બીજાઓને ત્યાં નોકરી કરી પેટ પુરૂં કરવાના બનાવો હષ્ટિગોચર થાય છે. આ સર્વ ખરાબ સોબતનું પરિણામ છે. વિદ્વાનોનું કથન છે કે સોબત સારાની કરવી; નહિં તે કોઈની પણ ન કરવી. દુષ્ટ જનની સોબત વા સહવાસ કરતાં એકલા રહેવું વધારે સારું છે.
સુખી જીદગી ગુજારવાનાં અનેક કારણે હશે, પણ ઉપરનાં સાત કારણે તેમાં મુખ્ય છે. આ સાત કારણેનું બરાબર મનન કરી તેનો અમલ કરવામાં આવશે તે ખરેખર જીવન સુખમય બન્યા વગર રહેશે નહિ. આ કારણે એવા પ્રકારનાં છે કે તે મેળવવાને ખાસ ખર્ચ કરવો પડે તેમ નથી. ફકત તેને અમલ કરવાની ટેવ પાડવી જોઈએ. જે એક વખત તેનો અમલ કરવાની ટેવ પડશે તે પછી તેનું આચરણ કરવામાં હરકત આવશે નહિ.
For Private And Personal Use Only
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૨૮૬
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ
યુવાવસ્થાની શરૂઆતથી જ યુવકના લક્ષ ઉપર આ સાત કારણે આણું તેના કાયદા તેને સમજાવવા જોઈએ. આ સદગુણે યુવકેના સાચા મિત્ર સમાન છે. જેને પોતાનું જીવન સુંદર અને આનંદમય બનાવવું હોય તેઓએ આ ગુણે ખીલવવા પ્રયત્ન આદર જોઈએ. જ્ઞાનીઓ એ બતાવેલા આ રસ્તે ચાલવાથી આપણે જરૂર સુખી જીવન ગુજારી શકશું, એવી દઢ શ્રદ્ધા રાખી તેનો અમલ કરનાર આ ભવ અને પરભવ સુધારી શકશે. આ ગુણેને અમલ કરવાથી આમિક શક્તિ ખીલશે, આમિક શક્તિ ખીલવાથી જ બાહ્ય મેહક પદાર્થમાં સપડાઈ જવાશે નહિ અને પિતાનો તથા પોતાના કુટુંબને ઉદ્ધાર થઈ શકશે. આ સદગુણની ખીલવણીમાં બીજાની મદદની જરૂર નથી, પિતાની જાત ઉપર જ તે આધાર રાખે છે. જીવન સુખી અને સુંદર બનાવવાની ઇરછા કે ન હોય? જે હોય તે આ સદગુણે ઉપર વિચાર કરો અને જ્ઞાનીઓએ બ લાવેલા રસ્તે ચાલો એટલે સુખ કદી પણ તમારી પાસેથી ખસશે નહિ. અસ્તુ.
વકીલ નંદલાલ લલુભાઈ.
જૈન સાહિત્યનો પ્રચાર ક્યા ધોરણે કરવો જોઇએ?
પુરાતનકાળમાં જૈનધર્મનું સામ્રાજ્ય ઘણું જ વ્યાપેલું હતું. કિમે ક્રમે તેમાં ઘટાડો થતો આવતાં વર્તમાનકાળે તેની સંખ્યા વિશેષ ઘટેલી છે અને હજી ઘટતી જશે એમ અનેક પ્રાજ્ઞ વ્યક્તિઓ પાસેથી સાંભળવામાં આવે છે. આના કારણે અનેક છે તે પૈકી જૈન સાહિત્યને પ્રચાર જે ધારણ કરવો જોઈએ તે ધરણે થત નથી એ પણ એક ખાસ કારણ છે. તે બાબત આપણે યથામતિ વિચાર કરીએ.
જૈન સાહિત્યના મુખ્ય ચાર વિભાગ પાડી શકાય. દ્રવ્યાનુયેગ, ગણિતાનુ વેગ, ચરણકરણનુગ અને ધર્મકથાનુયોગ. આ ચાર પૈકી પહેલા અનુયાગનું સ્વરૂપ પાછળ વિચારવા માટે બાકી રાખી બાકીના ત્રણ અનુગાનું સ્વરૂપ આપછે વિચારીએ.
ગણિતાનુગમાં જે શાસ્ત્રોમાં અકૃત્રિમ પદાર્થો (નદી, કહ, પર્વત, ક્ષેત્ર, નગર વગેરે) નું વર્ણન (જેને જેન ભૂગોળ કહી શકાય) તથા તેનાં પ્રમાણે આપવામાં આવ્યાં છે. તેમજ સૂર્ય, ચંદ્ર અને ગ્રાદિની સંખ્યા, તેનું પ્રમાણ, તેની ગતિ (ચાલ) વગેરે (જેને જેતતિર્વિઘા કહી શકાય)નું વર્ણન આપવામાં આવ્યું છે. આ અનુગ બાકીના ત્રણે અનુગને સહાયકારક છે, તેમજ મં.
For Private And Personal Use Only
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
જૈન સાહિત્યને પ્રચાર કયા ધોરણે કરવું જોઇએ? ર૮૭ દિરની પ્રતિષ્ઠા અને અન્ય શુભ કાર્યો પણ આની મદદથી થઈ શકે છે. આ અનુ
ગના અભ્યાસથી માણસની બુદ્ધિ ઘણું ગીલે છે, તેના જ્ઞાનથી આનંદ મળે છે અને તે (જ્ઞાન) કેઈ અપેક્ષાએ વિરાગનું કારણ પણ બને છે.
ચરણકરણાનુગમાં સાધુ અને શ્રાવકોએ પોતપોતાના ધર્મે કેવી રીતે પાળવા જોઈએ? તેનું સ્વરૂપ બતાવવામાં આવ્યું છે, અને તે જાણુવાથી તે બન્ને પ્રકારની વ્યક્તિઓ સૈ સની ફરજમાં સ્થિર થાય છે અને તેઓ જગતનું અનેક રીતે કલ્યાણ કરી પિતાનું જીવન અનુકરણીય બનાવી મહાપુરૂષોની સ્થિતિ પ્રાપ્ત કરી શકે છે.
ધર્મકથાનુયોગમાં પૂર્વે થઈ ગયેલા ઉત્તમ પુરૂષ તથા જીરનાં ચરિત્ર આવે છે. તેને સાંભળવાથી, વાંચવાથી તથા તે સંબંધી સ્થિર ચિત્તે વિચાર કરવાથી મનુષ્ય સદાચારી બને છે તથા શાંતિ અનુભવે છે અને તે તે મનુષ્ય ઉપર બહુ માન પ્રકટ થાય છે. વળી તેના જેવા મનુષ્ય આ જગત્માં જે જે અંશે જેવામાં આવે છે તેના પ્રત્યે તે અત્યંત રાગ ધરાવે છે. આથી ગુણાનુરાગ પ્રકટે છે અને તેમ થવાથી પોતામાં ગુણે વધતા જાય છે અને દેશ ઘટતા જાય છે. એ પ્રકારે મહાન લાભ પ્રાપ્ત થાય છે. - હવે જે અનુયાગનાં જ્ઞાનથી મનુષ્યને આત્મા સંબંધી ઘણું જાણવાનું મળે છે અને જેથી તે સંસારબંધનથી શીઘ્ર મુક્ત થઈ શકે છે તે દ્રવ્યાનુયોગ છે. આમાં આત્મા કર્મથી કેમ મુક્ત થઈ શકે છે? કેમ લિપ્ત થાય છે? કર્મના કેવા કેવા પ્રકારો છે? જીવની ભિન્ન ભિન્ન સ્થિતિએ શું શું કારણેથી થાય છે? તેનું અનેક રીતિએ એવું સૂમ વર્ણન આપવામાં આવ્યું છે કે તેના લક્ષપૂર્વક અભ્યાસથી સહદય અભ્યાસી સાનંદાશ્ચર્ય પામે છે, શ્રદ્ધાળુ બને છે અને તેના પ્રણેતા તીર્થકરાદિ મહાપુરૂષ તથા તેમનાં વચને ઉપર તેને સચોટ શ્રદ્ધા બેસે છે. એટલે આ અનુગનાં જ્ઞાનનો જેમ વિશેષ પ્રસાર થાય તેવા ઉપાયે યે જવા એ બહુ છવા છે.
આ ચારે પ્રકારનાં જૈન સાહિત્યને પ્રચાર કરવા અર્થે એ કરવું જરૂરનું છે કે તેવા ત્રથાના ભિન્ન ભિન્ન ભાષામાં તરજુમા કરી તેને વિનામૂલ્ય કે અલ્પ મૂહયે જેમ બને તેમ સર્વ દેશોમાં ફેલાવો કરવો જોઈએ. તે સાહિત્યને અમુક એક બે ભાષામાં છુપાવી–ગંધી રાખવાથી તે ઘણાઓના જાણવામાં આવી શકતું નથી. તેનું પરિણામ એ આવે છે કે તે જ્ઞાનનું અસ્તિત્વ ક્રમે ક્રમે ઘટતું જાય છે. જ્યારે તેને પ્રકાશમાં લાવવાથી અને ભિન્ન ભિન્ન ધર્મોને અનેક જિજ્ઞાસુ અનુયાયીઓ તેને લાભ લે તેમ કરવાથી તેમાં રહેલી ખુબીઓ જગત્ સમજે છે અને વિચાર દ્વારા તે તેના તરફ વળે છે-તેના ઉપર પ્રીતિ ધરાવે છે. આથી તેઓ વિચાર ન બનતાં
For Private And Personal Use Only
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૨૮૮
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ.
પરિણામે તેમાંથી આચારજેનો પણ થતા આવે છે. જેની સંખ્યા વધારવાનું આ પણ એક ખાસ સાધન છે. આ પ્રસંગે ક્રિશ્ચિયન મિશનરિઓની પ્રવૃત્તિ તરફ ધ્યાન ખેંચવું અપ્રાસંગિક નહિ ગણાય. તેઓ તરફથી સ્ટેશને સ્ટેશને માણસ બહુ અલપ મૂત્યે પડી ઓ વેચતા નજરે જોવામાં આવે છે અને મુસાફર વખત ગાળ વાને બહાને તથા મૂલ્ય અ૫ હેવાથી તે ખરીદે છે. જો કે આના વાંચનથી બધા વાચકો ક્રિશ્ચિયન બની જતા નથી, પણ તેમના વિચારે તો જરૂર તેમના મગજમાં પ્રવેશવા પામે છે. આવા પ્રકારનું કોઈ પણ ધોરણ જૈન સાહિત્યના પ્રચારને અંગે સ્વીકારવું જોઈએ. જો કે અહીં આશાતના થવાનો ભય ઉભું થાય છે, પણ બુદ્ધિરૂપી તુલામાં એક બાજુ આશાતના મૂકાય અને બીજી બાજુ તેથી તે મહાન લાભ મૂકાય તો એ ચોકકસ છે કે લાભવાળું છાબડું ઘણું નીચું નમી જાય એટલે પછી એ ભયને અવકાશ રહે નહિ. કેમકે મોટો લાભ થતો હોય તે છેડા નુકશાનને ભેગ આપવો પડે એ પ્રશંસનીય ન ગણાય. વ્યવહારમાં તો વ્યાપા
દિ પ્રસંગોમાં એમ બનતું જ હોય છે, એ દરેકના અનુભવની વાત છે. તે ઉપરાંત લેખકોએ લેખથી, ઉપદેશકોએ ઉપદેશથી અને વકતાઓએ ભાષણથી જૈન સાહિત્ય માં રહેલા સૂક્ષ્મ બેધનો ફેલાવો કરે એ ખાસ જરૂરનું છે.
આ સ્થળે એક જૈન મિશન સ્થાપવાની અગત્યતા તરફ જૈન સમૂહનું ધ્યાન ખેંચવું એ ખાસ જરૂરતું છે. જેન મિશન સ્થપાય અને તે દ્વારા જેન તત્વજ્ઞાનને સંગીન રીતે સમજાવી શકે તેવા, ભિન્ન ભિન્ન ભાષાનાં જ્ઞાનવાળા અને વિચાર સાથે આચારવાળા ઉપદેશ ભિન્ન ભિન્ન દેશોમાં મેકલવામાં આવે અને ત્યાં જેનેતરની સભા વચ્ચે તે તત્ત્વજ્ઞાન સમજાવવામાં આવે તો તેથી ઘણું લાભે થાય. હેટે લાભ તે એ થાય કે તેઓ જૈન ધર્મ પ્રત્યે માન ધરાવતા થાય અને તેમ થવાથી તેઓ તેને દ્વેષ તે ક્યારે પણ ન કરે. તે ઉપરાંત જૈન ધર્મ સંબંધી તીર્થના હક્કો માગવાના કે બીજા તકરારી સવાલ ઉભા થાય તે વખતે તેઓની સહાનુભૂતિ અવશ્ય મળે. મહેમ મીવીરચંદ રાઘવજીએ અને પંડિત લાલને અમેરિકા આદિ દ્વર દેશમાં જઈ જેને ધર્મને ફેલાવો કરવા જે પ્રયત્નો સેવ્યા છે અને તેથી જે લાભો થયા છે તે જાણ્યા પછી આવું મિશન સ્થાપવાની અગત્યતા સે કઈ એક મતે સ્વીકારે એમાં શંકા જેવું નથી. માત્ર દરેકે આ બાબત મન ઉપર લેવી જોઈએ, કારણ કે જમાનાને અનુસરીને આચારને વધારવા સાથે વિચારોની સંખ્યા પણ વધારવાની ઓછી જરૂર નથી.
હાલની કેટલીએક પુસ્તક પ્રસારક અને પુસ્તક પ્રચારક સભાઓ હેટે નોટઆ લેખક કેટલીક પુસ્તક પ્રક સભા ઓ માટે પુસ્તકો છપાવી વેચી પૈસા કમાવાનું કાર્ય કરે છે અને પિતાને જેની સાથે સંબંધ છે તે મહેસાણા શ્રેયસ્કર મંડળ પુરતકે મુદલ કિંમતે વિના મૂલ્ય આપે છે એમ જણાવે છે, તે તેમની પરિચિત તે સંસ્થાની જેમ બીજી
For Private And Personal Use Only
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
ઓધક સૂત્રો.
૨૮૯
ભાગે પુસ્તક છપાવી વેચી પૈસા કમાવાનું જ કાર્ય કરે છે, એમ તેઓનું શરૂઆતનું અને હાલનું ભંડોળ જોતાં સ્પષ્ટ જાણી શકાય છે. તેઓ જ જે સસ્તું સાહિત્ય પ્રસારવાનું લક્ષપર લે તે પણ ઘણું સારું પરિણામ આવે. મહેસાણું જૈન શ્રેયસ્કર મંડળ જે જે પુસ્તકો પ્રસિદ્ધ કરે છે તે વિનામૂલ્ય કે પડતર ભાવેજ આપે છે, અને તેથી તેનાં પુસ્તકનો ફેલાવે ઘણે જ થયેલ છે. જેન બુકસેલરને તે કાંઈજ કહેવા જેવું નથી, કારણ કે તેઓની તે આજીવિકા તે ધંધા ઉપર રહેલી છે. પણ સંસ્થાઓ કે મંડળો આ બાબત લક્ષ પર લે અને શ્રેયસ્કર મંડળનું અનુકરણ કરે તે બહુ ઈચ્છવા એગ્ય છે; કેમકે જ્યારે તેઓને ઉદેશ પારમાર્થિક-જન સાહિત્યની સેવા કરવાનો-છે ત્યારે પરમાર્થના બહાને સ્વાર્થ સાધવે એ તેઓને માટે ભા ભરેલું ન ગણાય.
અંતમાં જૈન સાહિત્યના પ્રચાર અર્થે શ્રીમાને અને ધીમાનો, ઉભય સાથે મળી, પ્રયત્નશીલ થાય એમ ઈછી આ ન્હાને લેખ સમા કરવામાં આવે છે.
માસ્તર દુર્લભદાસ કાલિદાસ.
બોધક સૂત્રો. જે તમે માયાળુ વિચારે સેવવાની ટેવ કેળવશે તે તમારી વાણી સ્વતઃ માયાળુ થશે.
કંઈ પણ કહેવાનું હોવું તે બોલવા માટે સૌથી સરસ તૈયારી છે. સદગુણ અને સત્કાર્યને મૂલ્યવાન મુકુટ સે કઈ ધારણ કરી શકે છે. નિહંતુક બોલવું તે કરતાં કાંઈ ન બોલવું એ વધારે સારું છે.
જે આપણે કાયદાના જ્ઞાનની સાથે એકય સાધી શકતા નથી તે તે જ્ઞાન કેવળ ભારરૂપ ગણાય છે.
જે તમારે તમારે વખત નકામે ગાળો હોય છે જે માણસ પોતાને સમય નકામે ગુમાવવા ઈચ્છતા નથી તેની પાસે જઈને તમારો વખત વ્યતીત કરવા ઈચ્છા ન રાખો.
જે મનુષ્ય સ્વપ્રકાશમાં ઉભું રહે છે તે આખા જગતને અંધકારમય ધારે છે. સંસ્થા કરે છે કે કેમ તેની માહિતી મેળવી, તે નામે પણ સ્પષ્ટ લખવા જોઇએ, તેમ નહીં કરવાથી બીજાને માટે તે ખરી તુલના કે ન્યાય નથી માટે આવી બાબતો માટે માહિતી મેળવી લખવું જોઈએ.
પ્રકાશક
For Private And Personal Use Only
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ.
આપણી વર્તમાન સ્થિતિ આપણા ભૂતકાળના વિચારો અને કાર્યોનું જ પરિણામ છે.
આપણે સત્ય અને અસત્યના પરિણામ જાણતા શીખવું જોઈએ અને પછી જ તે એમાંથી પસંદગી કરવી જોઈએ.
જે માણસને બીજા લોકોમાં વિશ્વાસ નથી હેતે તેને કઈ પણ કાર્યમાં કેઈની સાહાય મળી શકતી નથી અને તેથી તે વિજય પ્રાપ્ત કરી શક્તો નથી.
ચારિત્ર્યને વિકાસ એ જીવનનો પ્રથમ ઉદ્દેશ હોવો જોઈએ.
પ્રત્યેક આશિર્વાદ તમને દેવાદાર બનાવે છે. જ્યારે જ્યારે પ્રસંગ મળે ત્યારે ત્યારે તે દેવું વાળવા તમારે તત્પર રહેવું જોઈએ.
કેટલીક વખત નિર્દયતા મૂર્ખતામાંથી પરિણમે છે.
જયારે વિરક્તભાવ જાગ્રત થાય છે ત્યારે જ આપણા ખરા જીવનની શરૂઆત થાય છે.
કાર્ય કરવામાં આપણે વધારે શાંતિ અને ધીરજ રાખીએ તે ઓછી ભૂલે થવા સંભવ છે.
પ્રત્યેક વસ્તુને માટે ઉપકાર માને. એમાં અપવાદ હોઈ શકે જ નહિ. જગતુ પ્રતિક્ષણે વિકાસક્રમમાં આગળ વધે છે. તેમાં યથાશકિત મદદ કરે.
જે માણસ હમેશાં સરળ અને સહેલાં કાર્યોને શેલતે ફરે છે તે મુશ્કેલીઓમાંથી પસાર થવાનો આનંદ અનુભવી શકતું નથી.
જ્યારે કોઈ માણસ શેકાતુર હોય છે ત્યારે તેને સુખી અને આનંદી બનાવવાને યત્ન કરતેના જેવો તેને શેક દૂર કરવાને અન્ય કેઈ અકસીર ઉપાય નથી.
આપણી આસપાસના લોકો વધારે સારું જીવન વહન કરે તે માટે તેઓને મદદગાર થવું એ આપણુ દેશની સેવા કરવાને વ્યવહારિક માર્ગ છે.
જે માણસ તદન ગંભીર રહે છે તે હાંસીને પાત્ર બને છે.
આગામિ કાળમાં મૃત્યુનું નામનિશાન નહિ રહે, તેથી રૂદન, વિલાપ અને આધિ વ્યાધિ અદશ્ય થશે.
વર્ગમાં મનુષ્યના દરજજાનું માપ તેણે પૃથ્વી પર કરેલાં કાર્યોથી થઈ શકે છે. શુભાશુભ કાર્યોને બદલે માણસને છેવટે જરૂર મળે છે.
તમારામાં રહેલું સારું બીજાને આપવું તે તમારા પ્રતિ સારાને આકર્ષવાની ચાસ રીત છે.
નૈસર્ગિક રીતે જીવન નિર્વહન કરવામાં અને સર્વને હવામાં જ ખરું સૌજન્ય રહેલું છે-નહિ કે પવિત્ર વચનામાં.
For Private And Personal Use Only
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
બેધક સૂત્રો,
૨૯૧
મુખોઈભરેલા ટીકાયુક્ત નિર્ણ કરવાનું બંધ કરે. તમે ઈચ્છો તેવી તમારી જાતને બનાવવાની તમારામાં શક્તિ રહેલી છે.
જે આપણે ઉચ્ચગામી થઈએ તે આપણી આસપાસ રહેલા સર્વને આપણે ઉચ્ચ બનાવી શકીએ અને જે અધોગામી થશું તે આપણે સર્વને અધોગતિની ગર્તામાં ઘસડી જશું.
તમારા ચહેરા પર હાસ્યની છટા સહિત નિદ્રાધીન બને, તેનાથી તમારે ચહેરે સુંદર થશે અને તમારી પ્રકૃતિ આનંદી બનશે.
જેને આપણે નિરંતર વિચાર કર્યા કરીએ છીએ તેવાજ આપણે થઈએ છીએ.
આપણામાંના ઘણાખરા તે દીર્ઘ સમય સુધી ભૂલ અને ગેરવર્તણુક ભરેલું જીવન વ્યતીત કરતા દષ્ટિગોચર થાય છે,
તમે ઉચ્ચતર કાર્યો માટે પાત્રતા બતાવશે તો કુદરત તેવાં કાર્યો તમારા માટે નિયત કરશે જ.
એક શુભ વિચારથી માત્ર ચહેરો બદલાઈ જાય છે એટલું જ નહિ પણ આખા શરીરમાં રૂપાંતર થઈ જાય છે.
એક તેજસ્વી ચહેરે અનેક કિંમતી રત્ન કરતાં વધારે કિંમતી છે, અને તેથી જ તે વિરલ છે.
આપણે કંઈક સારું કર્યું છે તે અભિજ્ઞાનથી મૃત્યુની ભયંકરતા કંઈક અંશે ઓછી થાય છે.
જેઓએ મહાન પરાક્રમ ભરેલાં કાર્યો બજાવ્યા હોય છે તેઓને મોટી મુશીબતેમાંથી પસાર થવું પડયું હોય છે.
જેમ આપણને આનંદી લોકેના સહવાસથી વિશ્રાંતિ મળે છે તેમ આપણે પણ આપણા સહવાસથી બીજા લોકોને વિશ્રાંતિ આપવી જોઈએ.
આપણું જીવનનું માપ, આપણા શ્વાસોશ્વાસથી નહિ, પણ આપણુ કાર્યોથી થાય છે.
જો તમે મુખ ઉપર મંદ હાસ્યસહિત ઉન્નતિના ગિરિ ઉપર આરોહણ કરવાનું શરૂ કરશે તે ઘણું જ સહેલાઈથી શિખર ઉપર પહોંચી શકશે.
મનુષ્યજીવન અનેક પ્રસંગોથી ભરપૂર છે. પ્રત્યેક સંગ અને બનાવને ઉન્નતિના શિખર પર પહોંચવાના પગથીયારૂપ બનાવી શકાય છે.
આ જગતમાં માણસ જે કાંઈ ભલું કરે છે તે જ તેઓનું ખરૂં દ્રવ્ય છે. પ્રત્યેક મનુષ્યનાં હૃદયમાં જે સારું રહેલું છે તે જાણવા સદા ન કરે.
For Private And Personal Use Only
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રી આત્માન પ્રકાશ. પાત બેચરદાસને સુચના વ્યાખ્યાન વાચસ્પતિ, શ્રીમાન મુનિરાજ શ્રી લબ્ધિવિજયજી મહારાજે પંડિત બેચરદાસને હીંદી ભાષામાં એક હેન્ડબીલ કાઢી કેટલાક અને તેમના ભાષણ સંબંધી પુણ્યા છે. તેનું ટુંકામાં ગુજરાતી ભાષાંતર કરી નીચે મુજબ તે આપવામાં આવેલ છે. ૧ જેમ ઢુંઢીઆ લાકે શ્રી પંચાગીનો ત્યાગ કરી કેવળ મૂળ માત્ર ૩૨ સુત્ર માને છે તેમ તમે
માને છે કે, પંચાગી સહિત, ૪૫ આગમ માને છે ? ૨ શાશન પ્રભાવક સુવિહિત ગચ્છના ધારી શ્રી હેમચંદ્રાચાર્ય શ્રી અભયદેવસૂરિ શ્રી મલગિરિ
મહારાજ, શ્રી દેવેન્દ્રસૂરિ, શ્રી ધર્મઘોષસૂરિ, શ્રી રત્નશેખરસૂરિ, શ્રી વિજયહીરસૂરિ, શ્રીમદ યશોવિજયજી ઉપાધ્યાય, આદિ અનેક મહાત્માઓના કરેલ ગ્રંથ સૂત્રાનુસાર હોવાથી જેન
સમાજ સૂત્રવત માને છે તેને તમે પ્રમાણ માને છે કે નહિ.! ૩ પ્રથમના સમયમાં મંદિરનું બારણું નહેતાં, અને મંદિરો શહેરમાં નહિ પરંતુ જંગલમાં
હતાં એ વિષયને સાબીત કરવાને માટે તમારી પાસે ક્યા સૂત્રને પાઠ છે! ૪ ૫રમાત્માની પુજાને તમે માન્ય રાખે છે કે નહિ. ! ૫ તાંત્રિક યુગ, કયા સંવતમાં અને કયા પુરૂષથી શરૂ થયો અને તાંત્રિક શબ્દને શું અર્થ
કરે છે ? ૬ તા-૨૦મી એપ્રીલના જૈન પત્રમાં તમોએ આપેલું ભાષણ બરાબર છે કે તેમાં કાંઈ ફરક છે ! ૭ દેવદ્રવ્યના વિષયમાં તમેએ આપેલ ભાષણ વિરોધવાળું છે એમ કેટલાક કહે છે તો તમને ઉચીત્ત છે કે, તમારા પિતાનું મતવ્ય જાહેર કરે કે તમે મૂર્તપુજક વેતામ્બરી ધર્મની પૂર્ણ શ્રદ્ધા રાખે છે ? કે બીજા ?
ઉપરના પ્રશ્નોને તમારા હસ્તાક્ષરથી નિર્ણય નહિ કરે ત્યાં સુધી આરિતક લેક તમારી વાતો ઉપર વિશ્વાસ રાખશે નહિ.
સ્વર્ગગમન, દેશ પંજાબમાં આવેલા લુદીહાણ શહેરમાં ગુજરાતી વૈશાખ વદિ ૧૩ ના દિવસે મુનિરાજ શ્રી ચંદનવિજયજી મહારાજ લગભગ ૧૦૦ સો વર્ષની નજીક અવસ્થાએ સ્વર્ગગમન કરી ગયા છે. શ્રી બુટેરાયજી મહારાજના શિષ્ય સમુદાયમાં આવડી મોટી ઉમરના આ છેલ્લાજ સાધુ મહાત્મા હતા. તેમણે શ્રી આત્મારામજી મહારાજ ઉર્ફે શ્રી વિજયાનંદ સુરીશ્વરની સાથે ટૂંક મતને ત્યાગ કર્યો હતો. જાતીના તેઓ અગ્રવાલ વાણીયા હતા અને જન્મસ્થાન બનેલીની આસપાસમાં હતું. તેઓ ઘણુજ સરલસ્વભાવી શાંતમૂર્તિ ક્રિયાપાત્ર મહાત્મા હતા. તેમણે શ્રીમત્ પરમપૂજ્ય મુનિરાજ શ્રી હંસવિજયજી મહારાજ સાહેબ સાથે શ્રી સમેતશીખરજીની યાત્રા કરી હતી અને કલકત્તા મુશબાદ સુધી વિહાર કર્યો હતો. શ્રી સિદ્ધાચલાદિ તીર્થોની યાત્રા કરી તેમણે પંજાબ દેશમાં ઘણી વખત મુસાફરી કરી હતી ઘણે ભાગે તેઓ દીલ્લીની આજુ બાજુના વાગડદેશમાં બનેલી અને પીવાઈ વિગેરે ગામોમાં વિચરતા હતા. આવા મહાન વયાવૃદ્ધ સાધુ મહાત્માની જેનામાં ખાટ પડી છે. તેઓના આત્માને પરમ શાંતિ પ્રાપ્ત થાઓ તેમ પ્રાર્થના કરીયે છીયે.
For Private And Personal Use Only
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રી જેન આમાનંદ સભાને ચાવીશમે વાર્ષિક મહોત્સવ અને યંતી. ૨૯૩ શ્રી જૈન આત્માનંદ સભા ભાવનગરને વશમો વાર્ષિક મહોત્સવ
અને જયંતી.
ચાલતા માસ જેઠ સુદી ૭ ના રોજ ભાવનગરમાં આ સભાની વર્ષગાંઠ નીમી તે અને જેઠા શુદી ૮ ના રોજ શ્રી સિદ્ધાચલજી ઉપર સ્વર્ગસ્થ મહાત્મા શ્રીમદ્ વિજયાનંદસૂરિ (આત્મારામજી મહારાજ) ની સ્વર્ગવાસ તિથિ નિમિત્તે નીચે મુજબ મહત્સવો કરવામાં આવ્યા હતા.
શ્રી જેને આત્માનંદ સભાને સ્થાપન થયા ત્રેવીસ વર્ષ પુરા થઈ ચેવીસમું વર્ષ શરૂ થવ થી આ માસની શરદી ૭ ના રોજ સભાની વર્ષગાંઠ હોવાથી આ ઉતમ પ્રસંગને માટે પ્રથમ આમંત્રણ પત્રિકાઓ છપાવી હાર ગામના મેમ્બરોને મોકલવામાં આવી હતી.
જેઠ સુદ ૭ ના રોજ દરવર્ષ મુજબ વાર્ષિક મહોત્સવ સભાન મકાને ધવન પનાકા તોરણોથી શણગારી, તેમાં પ્રથમ સ્વર્ગ વાસી પૂજ્યપાદ ગુરૂરાજશ્રીની છબી પધરાવી વાસક્ષે તેને સભાસદેએ સવારના સાડા આઠ વાગે પૂજન કર્યું હતું ત્યારબાદ નવાગે પ્રભુને પધરાવી મુનિરાજ શ્રી વલ્લભવિજયજી મહારાજ કત એક નીશ પ્રકારી પૂજન ભણાવવામાં આવી હતી; જે વખતે મેમ્બરો ઉપરાંત અન્ય ગ્રહથોએ પણ સારી સંખ્યામાં હાજરી આપી હતી. ત્યારબાદ જેઠ શુદી ૭ ના રોજ સાંજની ટ્રેઇનમાં આ સભાના સુમારે ૪૦ મેમ્બરો શ્રી સિદ્ધાચલજી ગયા હતા.
જેઠ સુદી ૮ ના રોજ સવારના પ્રથમ ડુંગર ઉપર મોટી ટુંકમાં જ્યાં સ્વર્ગવાસી ઉક્ત મહાત્માની મૂર્તિ સ્થાપન કરવામાં આવેલી છે, ત્યાં પૂજા કરવામાં આવી હતી. અને તેજ દિવસે ગિરિરાજ ઉપર શ્રી આદિશ્વર ભગવાન, શ્રી પુંડરિકજી મહારાજ, શ્રી શાંતિનાથજી મહારાજ, પાદુકા અને શ્રી આત્મારામજી મહારાજની મૂર્તિને સુંદર રચવામાં આવી હતી. અને યાત્રા પૂજા ભાવના વગેરે ઉત્તમ કાર્યો કરવામાં આવ્યા હતા તેમજ શ્રી પંતિથીની પૂજા (મુનિરાજ શ્રી વલ્લભ વિજયજી મહારાજ કૃત) ભણાવવામાં આવી હતી, અને સ્વામીવાત્સલ્ય કરવામાં આવ્યું હતું. અને તે ગુરૂભકિતના કાર્યમાં ત્યાં બીરાજમાન પ્રવર્તકજી મહારાજ શ્રી કાતિવિજયજી મહારાજ તથા શ્રીમાન હંસવિજયજી મહારાજ તથા પંન્યાસજી શ્રી સંપત વિજયજી મહારાજે ભાગ લઈ ગુરૂભક્તિ કરી હતી.
ખંભાતમાં ઉજવાયેલ જયંતી. જેઠ સુદ ૮ના રોજ શ્રીમદ્ વિજયાનંદસૂરિજી ની જયંત જૈન શાળાના તેલમાં ત્ર સે રે જેન સભા તરફથી ઉજવવામાં આવી હતી ઉકત જેનશાળાના સેક્રેટરી અંબાલાલ જે પાલે મહાત્માનું જીવન ચરિત્ર કહી સંભળાવ્યું હતું. તથા મી. રતનલાલ છોટાલાલે તેમના જીવનમાં નીકળતા સાર કહ્યો હતો. વિદ્યાર્થીઓએ સ્તુતિ કરી હતી. પૂજા ભણાવવામાં આવી હતી વગેરે ગુરૂ ભક્તિના કાર્યો કર્યાં હતાં.
સુરતમાં ઉજવાયેલી જયંતી. સુરત-છાપરીયા શેરીમાં જેઠ સુદ ૮ ના રોજ શ્રીમાન પૂજ્યપાદ વિજયાનંદસૂરિ (આત્મારામજી મહારાજ ) ની જયંતી તેઓશ્રીના પ્રશિષ્ય મુનિરાજશ્રી લબ્ધિવિજયજી મહારાજના
For Private And Personal Use Only
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૨૯૪
શ્રી આત્માનૐ પ્રકાશ
ઉપદેશથી ઉજવવામાં આવી હતી. ત્યાંના શેઠ ચુનીલાલ વિમળચ'દના ઉપાશ્રયમાં સવારના નવ વાગે ચતુવિધ સત્ર એકડા થયા હતા. પ્રથમ ક્ખીને પૂજન કર્યાં બાદ માન મેાહનલાલજી મહારાજના શિષ્ય શ્રી ખાંતિમુનિ તથા મુનિરાજ શ્રી લબ્ધિવિજયજી મહારાજે મગળાચરણુ તથા કેટલુ’ક વિવેચન કર્યાં બાદ પુરૂષાત્તમ જયમલ રાઠોડે તથા મેાહનલાલભા એ તુતિ કર્યો ખાદ શા મણીલાલ મણુંદ દે ઉક્ત મહાત્માના ચરિત્રનું વર્ણન કરી બતાવ્યું હતું. ત્યાંના દેરાસરમાં પૂજા ભણાવવામાં આવી હતી. તથા આંગી ભાવના વગેરેથી ભક્તિ કરવામાં આવી હતી. ખીવાદી ( મારવાડ ) માં જયન્તિ આચ્છવ.
પ્રાતઃસ્મરણીય પરમપૂજ્ય ન્યાયાંભાનિધિ જૈનાચાર્ય શ્રીમદ્ વિજયાનંદસૂરીશ્વરજી -આત્મારામજી મહારાજની જતિ-સ્વર્ગવાસતીથિ જે સુદિ અષ્ટમીને દિવસે હાવાથી જૈન ધર્મ શાળા માં એક વિશાળ મંડપ રચવામાં આવ્યા હતા. અને ધ્વજા પતાકાથી શણુગારવામાં આવ્યા હતા. નવ વાગતાં પૂજ્યમુનિ મહારાજશ્રી વલ્લભવિજયજી મહારાજ સાહેબ સપરિવાર પધારતાં તેવણને જયધ્વનિની ઘેષણાથી વધાવી લેવામાં આવ્યા હતા.
વિદ્યાપ્રેમી પૂજ્ય મુનિમહાજ શ્રી વલ્લભવિજયજી મહારાજના પ્રમુખપદે બિરાજ્યા બાદ વિપુર-મારવાડ વાલા શેડ ઝવેરચંદભાઇએ એકત્ર થવાનું કારણુ કહી બતાવ્યુ'. પછી મુનિરાજ શ્રી વિદ્યાવિજયજી મહારાજે પોતાની મધુર હિન્તિભાષામાં છંટાદાર ભાષણ આપી જણાવ્યું હતું. કે ખરા દેશભક્ત મહાત્મા એવાજ થવા જોઇએ. જેએએ પંજાબદેશમાં ઉત્પન્ન થઇ પ્રથમ એ મનેજ સુધારી પછી મારવાડ ગુજરાત વિગેરે સુધાર્યાં પછી મુનિશ્રી સમુદ્રવિજયજીએ જુસ્સાદાર ભાષણ આપી જણાવ્યું હતું કે~
મર્મ આચાર્ય મહારાજશ્રી વિજયાનંદસૂરીશ્વરજી આત્મારામજી મહારાજે આ વીસમી સદીમાં જો જૈનધમ ની રક્ષા ન કરી હોત તા આજે જૈન સમાજની શી દશા થાત તે હું કહેવાને સમર્થ નથી.
મઝૂમ આચાર્ય મહારાજે અપૂર્વ અનેક ગ્રંથ રચના કરી જૈન સમાજ પર જે અનહદ ઉપકાર કરેલ છે તેનું વર્ણન કરવું અશકય છે.
જો આ મહાત્મા આ સમયમાં મેનૂદ હાત તા જૈન સમાજ માટે અનેક કાલે બે ખુલ્લો થઇ હાત, પશ્ચાત્ મધર ગૃહસ્થાને સાવધાન કરી કહ્યું હતું કે આપણે હવે ઉદાસ થવુ ોઇએ નહીં, આપણા સભાપતિજી (શ્રી ૧૦૮ શ્રી વલ્લભવિજયજી મહારાજજી ) એ મરમ જગવિખ્યાત શ્રી આચાર્યં શ્રી આત્મારામજી મહારાજના વિચારોને પરિપૂર્ણ કરવા માટેજ માનેા અવતાર ધારણ કર્યાં છે.
અંતમાં મારવાડી ગૃહસ્થાને સોધીને જણાવ્યુ હતુ કે હવે આપની દશા પલટવાની તૈયારીમાં છે આપના અજ્ઞાનરૂપી અન્ધકાર નજીવાને સમય નજીક આવી પહોંચ્યા છે,આપના અજ્ઞ'રૂપી 'મિને દૂર કરવા માટેજ આ સૂય આવી પહે ંચ્યા છે. આ સૂર્ય ગુજરાત, કારીયાવાડ સેા દેશ વિગેરે દેશોમાં અજ્ઞાન તિમિર દૂર કરવા માટે મુબઇ વિગેરે અનેક શહેરોમાં જ્ઞાન સંસ્થા સ્થાપન કરવી આપણા પ્રચંડ પુણ્યોદયથી આ સાલમાં મરૂદેશમાં ઉદય થયા છે એજ મરૂદેડાની ઉન્નતિની નિશાની છે, પછી સાદડી નિવાસી નાઇઓશ્રી સંધ-ને ધન્યવાદ આપી
For Private And Personal Use Only
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
વૃત્ત માન સમાચાર.
૨૯૫
જૈન વિદ્યાપ્રચાર કુંડમાં
અત્રેના ભાઇઓને સૂચના કરી હતી કે આપ ઉદાર દીલથી ગોઢવાડ તન-મન-ધનથી સહાય આપી અવશ્યમેવ પુણ્ય ઉપાર્જન કરશે. પછી અત્રેના રહેવાસી પ્રતાપમલ જૈને કેટલીક વાતા મરદમના પગલે ચાલવાની વિદ્યાપ્રચારકની તીવ્ર લાગણીથી છટાદાર જણાવી હતી. પછી વિજાપુરવાળા શેઠે ઝવેરચદભાઇએ મરહુમ આચાર્ય મહારાજે જૈન તેમજ જૈનેતર તથા પાશ્ચિમાવિદ્યાના પર અપૂર્વ અનેક ગ્રંથ અનાવી જે જે અનહદ ઉપકારા કર્યાં છે. તેનું સક્ષેથી દિગ્દન કરાવી કન્યાવિક્રય ન કરવા વિષે છટાદાર ખાધ આપ્યા હતા. તેની અસર શ્રોતાઓ પર બહુજ સારી થઇ આવી હતી.
બીજા કુધારાને સુધારા કરવા પોતે સાધર્મીભાઇ હાવાથી પેાતાના સાધ†ભાને નમ્ર પ્રાર્થના કરી હતી.
અંતમાં સભાતિજી સાહેબે પોતાની રસીલી મધુર હિંન્તિભાષામાં મનેાહર ભાષણુ આપ્યુ હતું. જેમાં ભાષણની પ્રારંભમાં જે ગાયનું' દૃષ્ટાંત આપ્યું હતું તે ખરેખર મનન કરવા યેગ્ય છે. આત્માની અંદર જે રહેલી શક્તિ તે પણ પ્રયાગ વિના પોતાને અને અન્ય પ્રાણીઓને કાંઇ પણ ઉપયાગમાં આવી શકત નથી.
આ દષ્ટાંતને સવિસ્તાર સમાવી આજકાલ શેની જરૂરીયાત છે. વિદ્યાસંપ વિગેરે વિષયેાપર સમયાનુસાર અછીરીતે સમજાતી સભાસદોને આનંદ આપ્યા હતા.
આખરે જયન્તિ નાયક શ્રી વિજયાનંદ્રસૂરીશ્વરજીની જય એલાવી બારવાગતાં સભા વિસન થઇ હતી.
આ શુભ પ્રસંગે પાલીથી મહારાજ સાહેબના દર્શનાર્થે તેમજ ચામાસાની વિનતી માટે આવેલ શેઠ ચાંદમલજી છાજે આદિભાઇઓએ પ્રભાવના કરી લાભ લીધે હતા.
પેરે મરહુમ જયંતિ નાયક શ્રી આત્મારામજી મહારાજ કૃત નવપદજીની પૂજા ભક્ષુવવામાં આવી હતી.
ઘણી તુનો વાતતે એ છે કે અત્રે ઘણા વર્ષોથી ચાલતા આવેલ ટેટા આ જયન્તિના સમયે નાબુદ થયા છે, જેથી જયન્તિની તુરત સાકના થઇ છે, इत्यलम्.
વર્તમાન સમાચાર.
खीवादी (मारवाड) में संप. तीस वर्षके टंटेका मुह काला. प्रातः स्मरणीय मरहूम जैनाचार्य १०८ श्री मद्वियानंद सूरि-आत्मारामजी महाराज के प्रशिष्य मुनि महाराज श्री वल्लभविजयजी सादडी में शुरू किये गोलवाड जैन विद्याप्रचारक फंडकी पुष्टिका उपदेश देते हुए ग्रामानुग्राम विचरते हुए गाम खिवाणदी में जेठ सुदि १ शुक्रवारको पधारे थे. आपने उपदेश द्वारा श्रावक समुदायको विद्याप्रेमी बनाये. दो रकमे भरी गई. बाद में कुछ कारणसें रकम भरनी अटक गई. सबब कुसंप के छोटे म्होटे पांचतड
For Private And Personal Use Only
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
૨૯૬
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ,
केवल ओसवाल भाइयोंये पाए गए, खुशीकी बात है कि गुरुमहाराजकी जयंतीका मौका पाकर महाराजश्रीने संपकी तरफ खास सबका मन आकर्षित किया. सबको सचोट असर हुई, सबका दिल पिगल गया. सबने मिल दस्तखन कर दिये कि गुरूमहाराज जो कुछ आज्ञा फरमावें, हम सबको सादर मंजूर होगी.
__ गुरुमहाराजने भी दो दिन आहारपानीकी भी परवाह नकर बडे परिश्रमसे सबकी बात जुदा जुदा सुनकर जेठ मुदि नवमीकों शनीवारको पांच बजे बडा लंबा चौडा फैसला लिखकर सुना दिया. मूल मुद्दा धजाके उपर साथिया करनेका था. और इसीकी बदौलत तीस सालसे गाममें टंटा चल रहा था. अदालतीकाई वाहभी हो चुकी थी. मगर निपटारा नहीं हुआ गामका कहना कि जो बोली बोले उसका साथिया होना चाहिये, चौवटिया-कारभारीका कहना कि हमेश हसे हमही करने आए हैं करेंगे. महाराजने इस कांटेको थोडेमें ही निकाल फेंक दिया. और तीस वर्षके टेटेका मुह काला कर दिया, सब भाईयोंका मुख उज्ज्वल हो गया. सबके चहेरे परनूर वर्षेने लगा. सबके मुखसें जय जय ध्वनी निकलने लगी.
महाराजसाहेबके चुकादेका सार. बोली वालेका साथिया, पहला होवे और चौबटियेका दूसरा होवे. बोली पांच रुपैयेसे कम न होनी चहिये.
अगर बोली पांचसे कम होगी या बिलकुल न होगी. उस वक्त चौवटिया ही साथिया करेगा. इस बातको सबने सहर्ष स्वीकारली और श्री महावीर स्वामीकी जय बुलाकर, सभा विसर्जन हुई.
महाराजश्रीने आजरोज शिवगंजको तर्फ विहार किया है वहांसे फिरने हुए चौमासाके लगभग सादडीमें जा विराजेंगे. अब यहभी उमीद है कि खडी रही टीप आगेको चलेगी. जेठ सुदि दशमी रविवार.
आपका शवेरचंद. बीजापुर (मारवाड )वाला.
For Private And Personal Use Only
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
નીચેના યથા છપાવવા માટે ( ભાષાંતર ) તૈયાર થાય છે. ( પ્રસિદ્ધ કરવા માટે--જ્ઞાનોદ્ધારના કાર્યના ઉત્તેજન માટે સહાયની અપેક્ષા છે. ) ૧. શ્રી દાનપદીષ ( મહોપાધ્યાય શ્રી ચારિત્રગણી કૃત ) દાનગુણનું સ્વરૂપ ( અનેક કથાઓ
સહિત ) જણાવનાર.. ૨. શ્રી મહાવીરચરિત્ર (શ્રી નેમીચંદ્ર સૂરિકૃત ) આ ગ્રંથ ઘણા પ્રાચીન છે. બારમા સૈકામાં
તે લખાયેલ છે. પાટણના ભંડારની તાડપત્રની પ્રત ઉપરથી અમેએ
મૂલ છપાવેલ છે. અપૂર્વ ચરિત્ર છે. ૩. શ્રી વિમલનાથ ચરિત્ર ( શ્રી જ્ઞાનસાગરસૂરિ કૃત) અપૂર્વ ચરિત્ર. ૪. શ્રી ઉપદેરા સસતિકા ( શ્રી સામધર્મ ગણિ વિરચિત ) ૫. શ્રી ધર્મ પરિક્ષા ( અપૂર્વ કથાનક ગ્રંથ) ૬, સબાધ સપ્તતિ-શ્રી રતનશેખરસૂરિ વિરચિત અનેક ધર્મની હકીકત જણાવનારા ગ્રંથ.
ઉપરના ગ્રંથા રસિક, બારદાયક અને ખાસ પઠનપાઠન કરવામાં ઉપયોગી છે; તેટલું જ નહિ પરંતુ વાચકાતે આનંદ સાથે ધર્મનું જ્ઞાન પ્રાપ્ત થાય તેવા છે. દરેક ગ્રંથાન ગુજરાતી ભાન પાંતર તૈયાર થાય છે. દ્રવ્ય સહાયની અપેક્ષા ( જરૂર ) છે. જ્ઞાનોદ્ધાર કરવાના ઉત્સાહી બંધુએએ આવા જ્ઞાનોદ્ધારના કાર્યને સહાય આપી મળેલ લક્ષ્મીને સાર્થક કરવાનું છે, વર્તમાન સમયમાં ધમના આવા સારા સારા ગ્રંથા પ્રસિદ્ધ કરી, કરાવી ધમનો ફેલાવો તે વડે કરવાની આ અમૂલ્ય તક છે. વળી બહોળા પ્રમાણમાં તેના ખપી મુનિમહારાજાઓ, સાધ્વીમહારાજ અને જ્ઞાનભંડાર વિગેરેને ( વગર કિંમતે ) ભેટ અપાય છે. સહાય આપનારને તે લાભ સાથે તેના જે નફા આવે તે તેવાજ જ્ઞાનખાતામાં ઉપયોગ થાય છે જેથી લાભ લેવા જેવું છે.
શ્રી શત્રુંજય મહાતીથ સ્તવનાવલી. પરમ પવિત્ર શ્રી શત્રુંજય તીર્થની યાત્રા અને ભકિત કરવાના એક સાધન નિમિતે અમેએ આ બુક પ્રસિદ્ધ કરી છે. જેમાં પ્રચલીત અને નવીન અનેક ચૈત્યવંદન, સ્તુતિ, નામ વર્ણન, સ્તવન વગેરેના સંગ્રહ કરવામાં આવેલા છે. સાથે નવાણ પ્રકારી પૂજા બે શ્રીમદ્ વીરવિજયજી મહારાજ તથા મુનિરાજ શ્રી વલ્લભવિજયજી મહારાજ કૃત દાખલ કરવામાં આવેલ છે. પોકેટમાં રહી શકે માટે કદ લધુ કરવામાં આવેલ છે, સાથે યાત્રાના પર્વ દિવસનું વર્ણન પણ આપવામાં આવેલ છે. ઉંચા કોગળા ઉપર સુંદર ગુજરાતી ટાઈપમાં શુદ્ધ રોરો છપાવા માં આવેલ છે. ટાઈટલ ( ! ) પણ રંગ બે રંગી સુંદર બનાવવામાં આવેલ છે. પરમ પવિત્ર આ તીર્થની યાત્રા અને
ભક્તિ કરનારા બંધુઓ માટે એક ઉત્તમ સાધન અને યોજના કરવામાં આવેલ છે. મુદલથી પડ્યું કિંમત ઓછી રાખવામાં આવેલ છે. કિંમત ચાર આના પટેજ જુદુ અમારે ત્યાંથી મળી શકશે.
આ સભામાં નવા દાખલ થયેલા માનવતા સભાસદો. ૧ શેઠ સારાભાઈ વાડીલાલ ઝવેરી. ૨૦ અમદાવાદ, હાલ મુંબઈ ૫. વ. લાઈફ મેમ્બર ૨ વોરા ચંદુલાલ સુરજમલ ૨૦ પાટણ, હાલ ભાવનગર પે. વ. વા. મેમ્બર
For Private And Personal Use Only
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir પુસ્તક વાંચન - 98 પુસ્તકા સન્મિત્રની ગરજ સારે છે. પુસ્તકોની જેને મૈત્રી હોય છે તેને જે ગલમાં પણ માંગળ થાય છે. પુસ્તકે સાચા મિત્રો છે. આપણા મિત્રો આપણુને ખુશ કરવા તરફની વૃત્તિ વિશેષ રાખે છે, કડવું મનાવનારા અને સાચું ભાખનારા મિત્રો બહુજ જવલે જ મળે છે, પણ પુસ્તકોમાં જે લખાણું તેજ વંચાણુ” થાય છે. આપણે ખુશ થઇશું કે દિલગીર, આપણે ધનાઢય છીએ કે ધનહીન, આપણે સત્તાધીશ છીએ કે સત્તાવિહીન, આપણે મોટા છીએ કે નાના તેની લેશ પણ પરવા વગર આ મિત્રો હમેશાં એક 08 વાત આપણને કહી શકે છે. પુસ્તકે અસંખ્ય હોવાથી પુસ્તકની પસંદગી દરેક માણસને આવશ્યક રીતે કરવી પડે છે. નીચ ભાવનાએાનું પોષણ કરી, અનિષ્ટ આનંદમાં નિમગ્ન કરાવી, વાચકની અધેગતિ કરનારાં પુસ્તકૅ તે હમેશાં વન્યજ છે. તે ગમે તેટલાં રસિક હોય તો પશુ ત્યાજ્ય છે. એમ ન સમજવું કે તેમના રસ ઝીલી શકી તેમાંના રહસ્યને આપણે બહિષ્કાર કરી શકીશું. સંગતિદોષ હમેશાં લાગવાનાજ. સ્પેન દેશની એક કહેવત છે કે ધ વરૂઓમાં રહો ને તમે ઘૂરકતાં શીખશે. * અસાધુ પુસ્તોને સેવા અને તમે અસાધુ બનશે. સાધુ પુસ્તકો બે પ્રકારનાં વર્ણવી શકાય. ઉપયોગી પુસ્તકો અને આદર્શ પૂર્ણ પુસ્તકા. ઉપયોગી પુસ્તકાનું વાંચન ઇષ્ટ છે, પણ તે ઉપયાગ પુરતુ જ, જેટલે અંશે ઉપચાગ તેટલે અંશે વાંચન, આદર્શ પૂર્ણ પુસ્તકોનું વાંચન, પુનઃ વાંચન, પુનઃપુનરપિ વાંચનમનન, પુનમનન, પુનઃપુનરપિ મનન મનુષ્યને પોતાની સરકૃતિ માટે ઘણું આવશ્યક છે. અમૃત ગમે તેટલું લેવામાં આવે તો પણ તેથી સતાષ થતા નથી અને જેમ જેમ વધારે લેવામાં આવે તેમ તેમ વધારે લાભ મળે છે, તેવીજ રીતે આદર્શ પૂર્ણ પુસ્તકાના અહર્નિશ સેવન વિષે પણ છે. કહેવામાં આવે છે કે સંતોષમાં પરમ સુખ છે. હું કહું છું ઠીક છે, પણ એક વસ્તુમાં મનુષ્ય કદાપિ સંતુષ્ટ બનવું ન જોઈએ; એક અસંતોષ હમેશ ઈષ્ટ છે, એ અસંતોષ જ્ઞાનનો, પુસ્તક-પરિશીલન, ઉત્તમ લેખકે પ્રતિ આપણી ભકિતને અસતોષ છે. એ અસંતોષ સદા વધારવા લાયક છે, એવો અસંતોષ સેવા અને તમને સંતોષ પ્રાપ્ત થશે. એવા અસતાધુ સદા ચાલુ રાખવા માટે જે ભાગ્યશાળી પુરૂષે પોતાને જોઈતાં પુસ્તકા શાધી કાઢયાં છે તેણે હમેશ પાતાના સુખની સામગ્રી તૈયારજ રાખી છે. તેવા માણસ આનંદીરહે છે; દિગીરી તેનાથી ડરે છે. તે માણસ પોતાને તવંગર માને છે, નિર્ધનતા તેને દબાવી શકતી નથી. સદિચારાનું ધન તેને વધારે પ્રિય છે, કારણુંકે તેને બળે તે પોતાનું માન, પોતાનું પોતાપણું સાચવી શકે છે, જે ધનીઓને પણ બહુ વિકટ છે.” (નિવૃત્તિવિનોદ 5 માંથી. For Private And Personal Use Only