Page Text
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૨૯૦
શ્રી આત્માનઃ પ્રકાશ
જોવામાં આવે છે કે પચેદ્રિયના વિષયોને યથેચ્છિત ભાગવવા એજ સુખ છે, અને તેને માટે જોઇએ તેટલા ધનના વ્યય કરવે, અને તેવા સાધના મેળવવા માટે ઉદ્યોગ કરવા, ધન પ્રાપ્ત થયા પછી પણ સુખની લાલસાવાળા જીવા પંચેદ્રિયના વિજયાના પાષણનાં સાધના મેળવવાને કમર કસી પ્રયત્ન કરતા માલુમ પડે છે. વિષયા ભાગવવામાં જીવને તૃપ્તિ થતી નથી અને અધિક અધિક ભાગ ભાગવવાને માટે પ્રયત્નવાન થાય છે. પચે'દ્રિયના વિષયામાં અત્યાસક્ત જીવા પરિણામે સુખી થાય છે કે દુ:ખી થાય છે એના નિર્ણય કરવાનું વિચારવાન વાંચકની શેાધકબુદ્ધિને સેપીએ છીએ; કેમકે એમાં બીજાના અનુભવ અને ઉપદેશ વાંચકને લુખા લાગશે. તેના પોતાના અનુભવ જ તેને વધુ કામ લાગશે. અહિં આ તે શાસ્ત્રકારોના કથન અને સમાજની માન્યતામાં જે વિરાધ છે એને જ આપણે વિચાર કરવાના છે. શાસ્ત્રકારાએ જીવનને સુખી મનાવવાને માટે ઈન્દ્રિયને જ મહત્વ આપેલું છે. વિચાર કરતાં શાસ્ત્રકારાની માન્યતા ખરી છે એમ આપણી ખાતરી થશે. પંચદ્રિયના અતિ સેવ નથી વિષય ભાગવનારમાં વિષય ભોગવવાની તૃષ્ણા ઘટવાને બદલે અધિકાધિક મલવત્તર બનતી જાય છે. જેમ જેમ વિષયે ભગવતા જાય છે, તેમ તેમ ઉત્તરાત્તર વિષયે ભાગવવાની તેનામાં લાલુપતા વધતી જાય છે, લેલુપતા વધવાથી પાંચેન્દ્રિયના વિષયા મેળવવા માટે મહાન પ્રયત્ન આદરે છે, અને તેને મેળવે છે અને ભાગવે છે. વિષયતૃપ્તિ કરવાના પદાર્થો પ્રાપ્ત કરવામાં અનેક આપત્તિએ અને અનેક અનર્થોના પ્રસ ંગો તેને પ્રાપ્ત થાય છે, પર તુ તે તરફ વિષયલેાલુપ માણુસનું દુર્લક્ષ્ય રહે છે. તેજ કારણને લઇને પ ંચદ્રિયના અતિ સેવનથી પરિણુામે તેનુ શરીર ઘણુા વ્યાધિઓનું ઘર અને છે અને વૈદ્ય ડૉક્ટરની ઓળખાણુ કરવાના પ્રસંગ પણ પ્રાપ્ત થાય છે. વિષયના અતિ સેવનને અ ંતે દુ:ખની પ્રવૃત્તિજ થાય છે. સુખી જીવનને ખદલે માણસ દુ:ખી જીવન ગુજારે છે. ઇન્દ્રિયજય કરવાથી આર્થિક અવનતિમાંથી ખચવાની સાથે તેની શારિરીક સ...પત્તિમાં ઘણા વધારા થાય છે, એટલુંજ નહિ પણ સમાજમાં પણુ તેની કિંમત વધે છે. સમાજ અતિ ઇન્દ્રિયસેવન કરતાં ઇન્દ્રિયજય કરનારને વધુ માન આપે છે. તેની કિ ંમત સામાન્ય કરતાં કંઈક અંશે વિશેષ આંકે છે; માટે જીવન સુખી મનાવવાને ઇન્દ્રિયજય પણ એક સાધન છે અને તેટલાજ માટે ગૃહસ્થ ધર્મને અંગે શ્રાવકના પાંચ અણુવ્રત, ત્રણ ગુણવ્રત અને ચાર શિક્ષાવ્રતની ઘટના કરેલી જણાય છે. એનું મહત્વ ઇન્દ્રિયજય કરવાના પ્રયાગમાં જણાઇ આવે છે. જગતની અંદર અભક્ષ્ય અને મેહક પદાર્થ અગણિત છે. ઈન્દ્રિય જય કરનાર તેના સપાટામાંથી ખચી જશે; જ્યારે ઇન્દ્રિયને આધિન વનાર તેના યથેચ્છ ઉપભાગ કરવાને ચુકશે નહિ અને તે પ્રસંગે તે સામાન્ય નીતિ અને ધર્મના ફરમાનાને પણ બાજુ ઉપર મુકી દેશે. તેના ઉપદેાગ પ્રસંગે તે પેાતાને સુખી જીવન ગુજારનારામાંના એકને ગણે છે, પણ અહિં તેની ભૂલ થાય છે. પંચેન્દ્રિયના વિષયાના ઉપભાગ ફક્ત થોડા
For Private And Personal Use Only
| SR No. | 531191 |
| Book Title | Atmanand Prakash Pustak 016 Ank 11 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Jain Atmanand Sabha Bhavnagar |
| Publisher | Jain Atmanand Sabha Bhavnagar |
| Publication Year | 1918 |
| Total Pages | 34 |
| Language | Gujarati, Hindi |
| Classification | Magazine, India_Atmanand Prakash, & India |
| File Size | 4 MB |