Atmanand Prakash Pustak 012 Ank 06

Author(s): Jain Atmanand Sabha Bhavnagar
Publisher: Jain Atmanand Sabha Bhavnagar
Catalog link: https://jainqq.org/explore/531138/1

Page #1

THEATMANAND PRAKASARGISTERED No. B. 431 smmmsrammarri
पार्दिक र श्रीमजियानन्दसूरिस् द्गुरुज्यो नमः 9. 40 RSEARSATIRSADSONSTAGRESENSESSESS RELESENSES SEEEEEEEEssa
SeasssGESESSAG193685
आत्मानन्द प्रकाश..
936RESS.C629082959
Gammammmmmmmmmmm-Somamarnamamiwww
39MS MORE BR0249-6029339300 - DASHAIN 2:36. SANDS 1853 सेव्यः सदा ससुरु कल्पवृक्षः
शान्तिः स्वान्तारूढा जवति जवततिञान्तिरुन्मूलिता च झानानन्दोघमन्दः प्रसरति हृदये ताविकानन्दरम्यः । अर्हकाणी विनादो विशदयति मनः कर्मकदानलाम्नः
आत्मानन्दप्रकाशो यदि जवति नृणां नावभृद्-हछिकाशः।। -e- Sarrass-52522-52-2Asa-sdesase -53 पुस्तक १२. वीर संवत् २४४१ पोष. आत्म सं.१ए. अंकगे meseserveesBe55SPEASSES-6500626 प्रकाशक-श्री जैन आत्मानन्द सभा. भावनगर.
વિષયાનુક્રમણિકા न५२. विषय. ye. म. विषय.
પૃષ્ટ अनु स्तुति.......... १४१ न्यास श्रीमानविय भ. { ૨ વિદ્યાર્થી જીવન કેવું હોવું જોઈએ ? ૧ ૨ હારાજનું ધમ સંબંધી ભાષણ. ૧૫૩
૩ મહારા નાથ હારે આધારે. ” ૧૪૭ ૭ ગણિપદ પ્રદાનકે સમય મુનિમહા૪ સસ્તા ભાડાની ચાલી માટે જૈન
રાજ શ્રી હંસવિજયજીને દિયા श्रीमताने मपीस........ १४८ हुवा माध ... ... ... १११ ५विविध विषयो.....
१५१ वर्तमान सभायार. વાષિક-મૂલ્ય રૂા. ૧) ટપાલ ચર્ચ આના ૪ ધી આનંદ પ્રીન્ટીંગ પ્રેસમાં શાહ ગુલાબુરાંદ લલુભાઈએ છાપ્યું’—ભાવનગર
wwwmbaramwww mmmmmmmmme
१९

Page #2

આ સ. લાઈફ મેમ્બરાને ભેટ, આ સભાના માનવતા ?
તે નીચે જણાવેલા ગ્રા ધારા મુજબ ભેટ આપવા માટે મુકરર થયા છે.
૧ શ્રી જૈન ગ્રંથ ગાઈડ (જૈન માગ દશક ભેમીયા ) ૨ શ્રી જ મુચરિત્ર ( ભાષાંતર) ૩ આત્મવિલાસ સ્તવનાવણી. (જેમાં શ્રીમદ્ વિજયાનંદસૂરિકૃત ચોવીશી, ભાવના સ્તવનો
તથા ઉપાધ્યાયજી મહારાજ શ્રી વિરવિજયજી કૃત વિવિધ સ્તવના. ) ૪ શ્રી ભકિત ભાવના પ્રકાશ ૫ શ્રી નવાણું” પ્રકારી પૂજા વિસ્તારથી અર્થ સહિત. ૬ શ્રદ્ધગુણુ વિવરણમૂળ.
૭ ધર્મર ને લધુ ટીકા. ૮ પચ સૂત્ર સટીક
કે ચંપકમાળા કથા. , ૧૦ અ૮૫બહુત્ર વિચાર ગતિ મહાવીર રતવઃ ૧૧ સમ્યકત્વ કૈમુદિ. ૧૨ સુદશ ના ચરિત્ર (માગધી ઉપરથી સંસ્કૃતમાં અનુવાદ ) ૧૩ શ્રી રોહિણી અશોકચંદ્રની કથા. (મૂળ) ૧૪ આચારપદેશ (મૂળ )
નંબર ૬ થી ૧૪ સુધીના સંસ્કૃત મૂળગ્રંથા હોવાથી તેના ખપી જૈન બંધુ ભાગ્યેજ હાવાથી પ્રથમ મુજબ આ સભાના લાઈફ મેરે જે મંગાવશે, તેને મોકલવામાં આવશે. કારણ કે તેવા મૂળ ગ્રંથા બહાળા પ્રમાણમાં તેના અભ્યાસી મનિ મહારાજ વગરને તેમજ જ્ઞાન ભંડારાને સભાની જેમ તેઓની વતી ભેટ અપાયે જાય છે તેમ આ ન. ૬ થી ૧૪ સુધીના મૂળ ગ્રંથા તેમની વતી અપાશે, અને બાકીના મૂલ સૂરત સિવાયના તમામ ગ્રંથા લાઈફ અને પાસ્ટેજ પુરતા પૈસાનું વી. પી. કરી આવતા માહા સુદ ૫ થી માલવામાં આવશે. જેથી અમારા માનવતા મેમ્બરો સ્વીકારી લેશે.
eode આ સભા તરફથી હાલમાં નવા છપાયેલા ગ્રંથા. ૧ જૈન ગ્રંથ ગાઈડ. (જૈન માર્ગ દર્શક ભોમીયા) રૂા. ૧-o= ૨ શ્રી જંબુસ્વામી ચરિત્ર. (ભાષાંતર )
» ૦-૮-૦ ૩ શ્રાદ્ધગુણ વિવરણું.
(સંસ્કૃત) ) ૦-૧૦-૦ ૪ ધમ રત્ન લધુ ટીક્કા,
છ ૦-૧૨-૦ ૫ સમ્યકત્વ કૈામુદિ
૦-૧૦-૦ ૬ પંચસૂત્ર સટીક,
» ૦-૬-૦ ૭ ચંપકમાલા કો.
» ૦-૬-૦ ૮ અ૯૫બહુત વિચાર,
ક ૦૨-૦ ૯ સુદર્શના ચરિત્ર, ૧૦ આચારપદેશ.
ક ૦૩૧૧ રોહિણી અશોકચંદ્ર કથા.
» ૦૨-૦ - ૧૨ શ્રી નવાણુ પ્રકારી પૂજા વિસ્તારથી અર્થ સહિત ૦-૮-૦
માત્ર સંસ્કૃત ગ્રથા જ જ્ઞાનભંડાર અને તેના અભ્યાસી મુનિ મહારાજાઓને તેઓના વિદ્યામાન ( હૈયાત) વડિલ મુનિરાજોની લેખીત આજ્ઞાથી પાચ્ચેજ પૂરતા પૈસાનું (શ્રાવકના નામનું ના, પીપી માલવામાં આવે છે. બીજાને ઉપરની કિંમતથી ઍલવામાં આવશે. પારટેજ જુદુ.)

Page #3

*
છે
आत्मानन्द प्रकाश.
રણબ્રિલિજિનિક રાશિwooછીલિછિિિછન્નતિ Ek Geet
Gજીકનાબાઇક પર
श्ह हि रागद्वेषमोहायनिभूतेन संसारिजन्तुना शारीरमानसानेकातिकटुकदुःखोपनिपातपीमितेन तदपनयनाय हेयोपादेय-- पदार्थ परिज्ञाने यत्नो विधेयः ॥
aહદ છે
ક હ
છે પુર્તજ શરૂ] ધીક રજ, વોરા. ગ્રામ સંવત્ ૧. [વા દો. છે
પ્રભુ સ્તુતિ.
શાર્દૂલ વિકીકત. જે શ્રી પૂર્ણ વિકાશ પંકજ તણું સંપૂર્ણ ભા ધરે, જેમાં કેમળ શાંત તેજ ઝળકે પ્રાણિ દયાનું ખરે; ચાલે નિત્ય અખંડ તત્ત્વપદની જ્યાં ધ્યાન ધારા સદા, તે શ્રી સુંદર વીતરાગ નયને ઘે મેક્ષની સંપદા. ૧
ગુરૂ સ્તુતિ,
ગીતિ. મન વચન કાય વેગે, શુભ કરવા જે મહાવ્રત ધરતા, જય પામે ગુરૂવર તે, ભવિજનના કમ કષ્ટને હરતા.
૨
૧ શોભાથી પૂર્ણ વિકાસ પામેલા.

Page #4

માનદ પ્રકાશ
વિદ્યાર્થીને કેવું હોવું
ટેવ હોય છે ?
અને તેને હિતકર તેમજ માર્ગ સૂચક શું છે? જિક-મુનિરાજ શ્રી જિનવિજયજી મહારાજ, મહેસાણા.
(ગતાંક પૃષ્ઠ ૧૨૨થી શરૂ.). મનની કેળવણીને મતલબ જ્ઞાન પ્રાપ્ત કરવાને છે, વરતુસ્વભાવથી જ્ઞાત થઈ મનને જ્ઞાનદ્વારા દત, નિર્મળ અને ઉન્નત કરવું જોઇએ. જગની અંદર મનુષ્પણું પ્રાપ્ત કરવાને ઉદ્દેશ્ય ફક્ત જ્ઞાન–પ્રાપ્તિ માટે જ છે. જ્ઞાનદ્વારા મનુષ્ય ઉ. જત થાય છે, અને એક્ષપદ પણ પ્રાપ્ત કરી શકે છે. તેથી સંસારની અંદર જે કોઈપણ સારતત્વ હોય તે તે ફક્ત જ્ઞાન જ છે. જ્ઞાનની શાખાઓ મુખ્ય બે ભાગોમાં વહેંચાયેલી છે. એક આધિ ભૌતિક અને બીજી આધ્યાત્મિક આધિભૌતિક એટલે સંસારના બાહ્ય પદાર્થોના સ્વરૂપથી જ્ઞાત થવું તે. અને આધ્યાત્મિક એટલે પિતાના આત્મસ્વરૂપનું જ્ઞાન મેળવવું તે. આ બેને સામાન્ય રીતે વ્યાવહારિક અને ધાર્મિક કેળવણીના નામથી ઓળખવામાં આવે છે. મનુષ્ય માત્રને આ બન્ને પ્રકારની કેળવણી લેવાની આવશ્યકતા છે. એ બન્ને વિના મનુષ્ય પોતાની વાસ્તવિક ઉન્નતિ નથી કરી શકત. વ્યાવહારિક જ્ઞાન વિના કેવળ ધામિક જ્ઞાનમય જીવન આંધળું છે, અને ધાર્મિક જ્ઞાનના અભાવવાળું કેવળ વ્યાવહારિક જ્ઞાનમય જીવન પાંગળું છે, માટે બન્ને પ્રકારના જ્ઞાન પ્રાપ્ત કરવાની મનુષ્ય માત્રની પૂર્ણ ફરજ છે.
પૂર્વકાળમાં આપણે પરમપવિત્ર આવત દેશ સભ્યતાની શિખરે પહેએ હતે. સંસારમાં જેટલું જ્ઞાન-વ્યાવહારિક તેમજ ધામિક આજે વિદ્યમાન છે, તે બધાનું મૂળ કારણ આર્યવર્ત જ છે. આ દેશમાંથી જ દુનીયાના બધા દે. શોમાં જ્ઞાન હેલું છે, પૂર્વકાલના આદેશવાસી મનુષ્યને વ્યાવહારિક અને ધામિક અન્ને પ્રકારનું શિક્ષણ સાથે જ આપવામાં આવતું હતું. તે સમયના ભારતવાસીઓ બન્ને પ્રકારના શિક્ષણમાં પૂર્ણ થઈ પછી જ પોતાના જીવનકાર્યમાં પ્રવૃન થતા હતા. પરંતુ કાલની ગતિ વિચિત્ર છે તે કોઈને પણ સદા એક સ્થિતિમાં રહેવા નથી જ દેતે, તેણે પિતાને અમલ ભારત દેશવાસીઓ ઉપર પણ ચલાવ્યું. ધીમે ધીમે ભારતવર્ષમાં પતિત થવા લાગ્યા, તેમનું તેજ, શૌર્ય, બલ અને
* શ્રી મહેસાણુ શ્રીમદ્દ યશોવિજયજી પાઠશાળાના વિદ્યાર્થીઓ સમક્ષ વિર્ય શાસ્ત્રીજી સુખલાલ સંઘની વિનંતિ ઉપરથી કારતક વદી ૧ ના રોજ મુનિરાજ શ્રી જિનવિજયજી મહારાજે આપેલું વિદ્વતા ભરેલું ભાષણ

Page #5

વિદ્યાર્થી જીવન કથ
જોઇએ.
૧૪૩
જ્ઞાન વિગેરે અધા નાશ પામવા લાગ્યા, અનાહિયેરતવષ ઉપર અજ્ઞાનનું વાદળ છવાઇ ગયું. સેકડા વર્ષ સુધી આવીને આવી અંધકારની જ રાત્રી રહી. સુ• ભાગ્યે પશ્ચિમના સંસર્ગ થયા અને ભારતવાસીઓ પાછા જ્ઞાન પ્રાપ્ત કરવા તરફ પ્રવૃત્ત થવા લાગ્યા. અને કાળની વિષમતાને લીધે દેશમાંથી ધમભાવના નષ્ટ થવા લાગી. જીવન—કળહની વિષમતાના લીધે લોકો ધાર્મિક શિક્ષણ તરફ બેદરકારી થવા લાગ્યા. આપણી જૈનકામ મુખ્યત્વે વ્યાપારી કામ હોવાથી ખીજી કામા ઃરતાં સ્વાભાવિક રીતેજ તેની ઉચ્ચ પ્રતિનું જ્ઞાન પ્રાપ્ત કરવા તરફ ઉપેક્ષા હાવાથી અને હેમાં વળી ઉપરોક્ત કારણ મળી જવાથી ધાર્મિક જ્ઞાનમાં વિશેષ રૂપથી ક્ષતિ થવા લાગી, એ સ્થિતિ એઇ કેટલાક ધર્મ-પ્રિય પુરૂષાનુ લક્ષ્ય એ દિશા તરફ ખેંચાણું, અને તેના પરિણામમાં આ વ્હેમારી પાšશાળા જેવી સસ્થાઓ ઉદ્ભવી.
આ સસ્થાને મુખ્ય ઉદ્દેશ ધાર્મિક શિક્ષણ જ આપવાના છે, કારણ કે વ્યાવહારિક શિક્ષણ માટે તે દેશમાં ઘણા સાધના અને સસ્થાઓ છે, પરતુ ધાર્મિક શિક્ષણ માટે હેવી કશી વ્યવસ્થા નથી. એ ધાર્મિક શિક્ષણના લાભ લેવા માટે કેટલાક કારણાથી પ્રેરાઈ હમે આ પાઠશાળાના વિદ્યાર્થી બન્યા છે, અને તે ઘણી પ્રશ'સાની વાત છે. આત્મિક ઉન્નતિ ઇચ્છનારા દરેક મનુષ્યને ધાર્મિક શિક્ષણ લેથાની અત્યન્ત જરૂર છે. એમાં કાઇ ના કહી શકશે નહિ, કારણ કે તેના વિના આત્મિક ઉન્નતિ થઇ શકે તેમ નથીજ, પરંતુ સાથમાં, ઉપર જે વ્યવાહારિક શિક્ષણ માટે કહેવામાં આવ્યું છે, તે વાત પણ હમારે ભૂલી નહિ જવી જોઇએ. આત્મિક જીવનને ઉજ્જવલ અનાવવા માટે પણ વ્યાવહારિક શિક્ષણની તેટલી જ જરૂર છે, કે જેટલી ધામિક શિક્ષણની છે. કારણ કે ધાર્મિક જીવન પણ હમે ઘણું કરી વ્યાવહાર દશામાં જ રહીને વિતાડવાના છે અને એ વ્યાવહાર દશાને વિશુદ્ધત્તર બનાવવા માટે વ્યાવહારિક જ્ઞાનની પૂર્ણ આવશ્યકતા છે. આત્મિક ઉન્નતિ કરવી તથા ધાર્મિક જીવન ગાળવુ, અને અથ એટલે જ નથી કે ઉપાશ્રયમાં બેસીને ફકત માળા ફેરવ્યા કરવી, ખરી આત્મિક ઉન્નતિ તેા તેનુ જ નામ છે કે, જેના દ્વારા પોતાના ધર્મના ઉત્કર્ષ થાય, સમાજની ઉન્નતિ થાય અને દેશનુ` ભલું' થાય. પેાતાની શક્તિ અનુસાર નિષ્કામ ભાવે પાપકાર ( કરવા ) એજ ખરૂ ધાર્મિક જીવન છે. વમાન–કાલમાં આપણા જૈન ધર્મની સ્થિતિ ઘણી જ શેાચનીય દશામાં છે. ભારત વર્ષની બધી કામ કરતા આપણી જૈન કામ ઘણી જ પાછળ પડેલી છે. એવી અવસ્થામાં હમારા જેવા વિદ્યાર્થીઓ જો પુરૂષા ફેરવે અને સમાજેદ્ધાર કરવાની શક્તિ પ્રાપ્ત કરી, ધર્મની અને કામની ઉન્નતિ કરવા તરફ લક્ષ્ય ખેંચે તા ઘણું સારૂ' ફળ પ્રાપ્ત થઇ શકે છે. હમારામાંના કેટલાકેાના આ ધાર્મિક કેળવણી પ્રાપ્ત કરવાનો મુખ્ય ઉદ્દેશ શિક્ષક થવાના છે. પરંતુ શિક્ષક કાણુ

Page #6

૧૪૪
સિંદ પ્રકાશ અને કેવી શક્તિવાળે થવા દે છે સંબંધી જ્ઞાન હમને બહુ જ અ૫ છે. શિક્ષક શબ્દમાં બહુજ મહત્વ રહેલું છે. સંસારમાં સૌથી ઉંચી પદવી શિક્ષકની છે. દરેક ધર્મ, દરેક સમાજ અને દરેક દેશની ઉન્નતિ અને અવનતિ તેના શિક્ષકે ઉપર જ અવલંબી રહેલી છે, જે ધમ, જે સમાજ અને જે દેશના શિક્ષકે પરેપકારી, સદાચારી, પૂર્ણ ઉત્સાહી અને ઉચ્ચ પ્રતિના વિદ્વાન હોય છે, તે ધર્મ, સમાજ અને દેશ જ સભ્ય, ઉત્તમ અને ઉન્નત કહેવાય છે. કારણ કે શિક્ષકમાં જેવું જ્ઞાન અને ચારિત્ર હશે, તેવું હેમના શિષ્યમાં, હેમની પાસે અભ્યાસ કરનારાઓમાં પણ આવશે, એ વાત આખા જગના અનુભવમાં છે. એવી સ્થિતિમાં હેમે વિચારી શકશે કે શિક્ષકેનું સ્થાન કેવા મહત્વવાળું છે, શિક્ષકો પપકાર કરી પોતાની અને બીજાની જેટલી ઉન્નતિ કરી શકે છે, તેટલી બીજે કઈ પણ મનુષ્ય નથી કરી શકતે. શિક્ષક થવાને લાયક તે જ મનુષ્ય છે કે જે વ્યાવહારિક અને ધાર્મિક જ્ઞાનમાં પ્રવીણ હોય, ઘણે અનુભવી હાય હેમાં પણ ધાર્મિક શિક્ષકને તે ઉક્ત બન્ને પ્રકારના જ્ઞાનની વિશેષ આવશ્યક્તા છે. કેમકે હેનું કાર્ય મુખ્ય, સમાજને ધાર્મિક શિક્ષણ આપવાનું છે. ધાર્મિક શિક્ષણની વ્યા
ખ્યા બહુજ વિસ્તૃત અને ગહન છે. જીવવિચાર, નવતત્વ કે કર્મગ્રંથની ગાથાઓ મેઢે કરાવી દેવી એનું નામ જ ધાર્મિક શિક્ષણ નથી. એટલા પુરતા જ્ઞાનજથી મનુષ્ય ધમવાન કહી શકાતા નથી. ધામિક શિક્ષણ તેનું નામ છે કે જેના વડે મનુષ્ય સદાચારી, નીતિવાળા અને પરેપકારી થાય. સચ્ચારિત્રવાળા મનુષ્ય જ ધામિકેની પંક્તિમાં આવી શકે છે. પિતાનું આમ-સાધના કરી શકે છે, અને બીજાનું હિત સાધી શકે છે. આવા પ્રકારનું શિક્ષણ તે જ શિક્ષક આપી શકે કે જે વ્યાવહારિક અને ધાર્મિક ગૂઢ તને સારી પેઠે સમજ અને જાણતા હોય, એવા શિક્ષકે જ સમાજને ઉપકારી અને સન્માનનીય થાય છે. આ કથનથી હમે વિચારી શકશે કે વ્યાવહારિક જ્ઞાનની લ્હમને કેટલી આવશ્યક્તા છે?
ધાર્મિક જ્ઞાન પણ ત્વમે જેટલું અને જેવા પ્રકારનું મેળવવા ચાહે છે તથા મેળવે છે તે. હમારૂં વાંચ્છિત જે શિક્ષક પદ છે તેને પુરતું નથી, પંચપ્રતિક્રમણ તથા જીવવિચારાદિ પ્રકરણે ભણી ગયા એટલે ધામિક જ્ઞાન પુરૂં થઈ ગયું એમ સ્થમજશે નહિ. એ તે ઉકત ધામિક જ્ઞાનનું એક ગણું અંગ છે. ધર્મના ગૂઢ રહસ્ય, ધર્મનું મહત્વ અને ધર્મની સ્થિતિ હમજવા માટે તે અન્ય પ્રકારના શિક્ષણની જરૂરીયાત છે. વાસ્તવિક અને વિશાળ ધાર્મિક જ્ઞાન મેળવવા માટે તત્વ ઇતિહાસ, નીતિ અને વિજ્ઞાન ગ્રંથને અભ્યાસ કર જોઈએ. જૈન ધર્મના મૂળ ત, જૈન ધર્મને પ્રાચીન ઈતિહાસ, જૈન શાસ્ત્રોની નીતિ પ્રણાલીકા અને જેના ચાર્યોએ કરેલું પદાથે નિરૂપણ-એ બધુ જાણી શકાય ત્યારે જ ખરૂં ધાર્મિક શિ. ક્ષણ મેળવ્યું કહેવાય, એવા પ્રકારના શિક્ષણથી જ કાંઈક ઉન્નતિ થઈ શકશે. વર્ત

Page #7

૧૪પ
વિદ્યાર્થી જીવન કેવું છે . એક માન કાળમાં સંગે બહુજ જુદા પ્રકારે ઉજuદ્ધ છે. આગળના મનુષ્ય વિશેષ પ્રકારનું વ્યાવહારિક જ્ઞાન નહિ મેળવીને પણ પિતાને વ્યવહાર સારી પેઠે ચલાવી લેતા હતા. વ્યપાર ધંધામાં વિશેષ અડચણે નહોતી પડતી પરંતુ હાલના બુદ્ધિવાદના સૂરમ જમાનામાં હેમ ચાલી શકે એમ નથી. હાલના મનુષ્યને પિતાને વ્યવહાર સુવ્યવસ્થા અને ઉત્તમ પ્રકારે ચલાવા માટે વિશેષ કેળવણીની અત્યાવશ્યકતા રહે છે. એટલા માટે દેશની પ્રજાને, એ વિશેષ પ્રકારની કેળવણી લેવી પડે છે અને ભવિષ્યમાં એનાથી પણ વધુ લેવી પડશે. વર્તમાનમાં જે પ્રકારની કેળવણી પ્રજાને મળે છે, તે બધી પાશ્ચાત્ય દેશના અનુકરણવાળી છે. તેથી હેમાં પિત પિતાના ધામિક તત્વ બહુજ અ૫ છે. તથા નવીન વિજ્ઞાન વાદના સિદ્ધાન્ત ભરપૂર છે. વિજ્ઞાન વાદના સિદ્ધાન્ત દેખીતી રીતે ધાર્મિક સિદ્ધાન્તથી બહુજ જુદા પડે છે. પરંતુ તે બધા પ્રત્યક્ષ પ્રમાણ અને પ્રયોગ ગમ્ય હોવાથી મનુષ્યની બુદ્ધિ શકિત ઉપર ઝટ અને સજજડ અસર કરે છે; તેથી ધીમે ધીમે તેના અભ્યાસીઓની શ્રદ્ધા પિતાના ધર્મ ઉપરથી ઓછી થાય છે. એવી સ્થિતિમાં હેમને ધામિક શિક્ષણ એવા પ્રકારનું મળવું જોઈએ કે જેથી તેઓ પોતાના પવિત્ર ધર્મના ગૂઢ રહસ્ય સારી પેઠે હમજી શકે. ધર્મની આવશ્યકતા જાણી શકે અને તેની ઉપગિતાને ખ્યાલ લાવી શકે. એવું શિક્ષણ તે જ મનુષ્ય આપી શકે કે જેણે ઉપરના વિજ્ઞાનવાદના સિદ્ધાન્ત ઉપરાંત ધર્મના સત્ય તત્ત્વોને સારી પેઠે અભ્યાસ અને અનુભવ કર્યો હોય, કેરી કમગ્રંથની ગાથાઓથી કાંઈ ગરજ સરે તેમ નથી.
એક તરફ આવી સ્થિતિ છે, અને બીજી તરફ હારે હમારા જ્ઞાન અને સાધ્ય તરફ જોઈએ છીએ ત્યહારે એ વિષમતા ચિત્તને ખેદ કર્યા સિવાય બીજું કશું કરતી નથી. હમને હુમારા સાધ્યના સ્વરૂપની પણ પૂરી ખબર નથી. ત્યમારા ધર્મના મૂળ સિદ્ધાતેનું યથાર્થ રહસ્ય પણ જાણતા નથી. જૈન ધર્મના પ્રાચીન ઈતિહાસ અને વૈભવથી પણ હમે અજ્ઞાત જ છે તે પછી વિજ્ઞાનના સિદ્વાન્તના જ્ઞાનની આશા રાખવી એ તે આકાશ કુસુમની ઈચ્છા જેવી જ ગણાય.
બધુઓ, એ બધી વાતે હુમારે અવશ્ય વિચારવાની અને મનન કરવાની છે. આમ થવું ને તેમ થવું એ ફક્ત મને માદક જ છે, એમ નહીં સમજતાં. પરં. તુ ઉદ્યમ અને ઉત્સાહવડે એ બધું સિદ્ધ થાય તેમ છે. જે હમારા મનમાં એવી દઢ ભાવના જ કરી લે કે આપણે કોઈ સારી શક્તિ પ્રાપ્ત કરી જગતમાં અવશ્ય કઈ કામ અને નામ કરવું જ જોઈએ, તે તે પ્રમાણે અવશ્ય કરી શકે છે. ઉત્સાહ અને ઉદ્યમ આગળ કેઈપણ કાર્ય અશક્ય છે જ નહીં. હમારા મનમાં સદા તેવી મહત્ત્વાકાંક્ષા રાખો. કેઈપણ રીતે ઉચ્ચપદ પ્રાપ્ત કરવાની અભિલાષા રાખે. મનમાં અકિચિત્કર ભાવ નહીં રાખે. અમે શું કરી શકીએ અથવા

Page #8

દિનેક પ્રકાશ, અમારાથી શું થઈ શકવાનું એ છે પ્રકારની આત્મઘાતિની વૃત્તિ મનમાંથી કહાડી નાખે, અને અમે પણ મનુષ્ય છીએ, અમારી અંદર પણ અગુપ્ત એવી અનંત મહાત્ શક્તિઓ રહેલી છે. અન્ય મહા પુરૂષની માફક અમે પણ પુરૂ પાથ ફેરવી શકીએ છીએ એવી ઉન્નત ભાવના રાખે. જે હમારા મનમાં એવી મહદચ્છા રમી રહેશે તે ભવિષ્યમાં અવશ્ય તે ઈચ્છા સફળ થવા પ્રસંગ આવશે. કારણકે જ્યારે મનુષ્ય કેઈપણ વસ્તુની પ્રાપ્તિની માટે દઢ મનોબળ અને ઉચ્ચ અભિલાષા રાખે છે તે કાલાંતરે તે વસ્તુની પ્રાપ્તિ તેને અવશ્ય થાય છે. એ એક સામાન્ય પણ સત્ય નિયમ છે. કારણકે જ્યારે મનુષ્યના મનમાં અમુક વસ્તુ મેળવવાની દઢ પ્રેરણ થાય છે. ત્યારે તેને પ્રાપ્ત કરવા માટે તે અનેક પ્રયત્ન કરવા માંડે છે. પ્રયત્ન વડે સાધ્ય નહીં થાય એવું તે કાર્ય જ જગતમાં કર્યું છે? જગતના ઇતિહાસના અવલોકનથી જણાય છે કે પ્રથમાવસ્થામાં નિર્માલ્ય અને નકામા ગણાતા એવા અસંખ્ય મનુષ્ય ઉચ્ચ અભિલાષા અને સતત પ્રયત્નવડે ઉત્તરાવ
સ્થામાં મહાન મહાન પદ મેળવ્યા છે. પોતાના વિશિષ્ટ કૃત્ય દ્વારા દુનિયામાં પિતાનું અમર નામ કરી ગયા છે. સેંકડો અને હજારો વર્ષ વીત્યા છતાં અસંખ્ય મનુષ્યના હૃદયમાં અને મહોંમા આજે પણ તેમનું નામ અને કામ તાત્કાલિકની માફક રમી રહેલું છે.
“સ્કેટલંડના અનાથાલયમાં એક છોકરે રહેતું હતું. બીજા છોકરાઓની માફક તે પણ તોફાની, હઠીલે અને મસ્તીખેર હતું. એક દીવસે અનાથાલયના મેનેજરે કઈ કસુર બદલ તે છોકરાને ઠપકો આપે તેથી તે રિસાઈ અનાથાલયમાંથી હાસી ગયે. રસ્તાના ગામડાઓમાં ભીખ માંગતે માંગતે તે લંડન શહેરમાં આવી પહોંચે. અને ત્યાંના એક મોટા પૈસાદાર લેડમેયરના બગીચામાં ફરવા લાગ્યો. (લેડમેયર બહુધા એટલા તે શ્રીમંત હોય છે કે તે સરદારે અને રાજાઓને પણ જરૂરના વખતે પૈસા ધીરે છે) આ છોકરે બગીચામાં ફતે હતે એટલામાં એક બીલાડી હેની નજરે પડી. તેને પકડી તેની સાથે તે રમવા લાગે, અને મહેઠેથી તેની સાથે ગમે તેમ વાતે કરવા લાગ્યો. તેને થાબડવા અને પુંછડી પકડી ખેંચવા લાગ્યો અને છોકરાઓના સ્વભાવ પ્રમાણે અટકચાળા કરી તે બીચારીને સતાવવા લાગ્યા. પાસે જ એક દેવળનું ઘડિયાળ વાગતું હતું
કરે પેલી બીલાડીને પૂછવા લાગ્યો કે, આ ઘેલું ઘડિયાળ શું બકે છે? (ઘેલું એટલા માટે કે ઘડિયાળો ચાર, આઠે અને બહુ તે બાર વાગીને અટકે છે, પરંતુ આ ઘડીયાળ [ઘંટ] તે ગાંડાની માફક વાગ્યા જ કરતું હતું.) બીચારી બીલાડી ઘડિયાળના અવાજમાં શું સમજે? છોકરે બીલાડીની વતી પોતે જ જવાબ આ
છે કે, ટન ટન ટન વિટગટન વિટંગટન (યાદ રાખજો કે તે છોકરાનું નામ વિટગટન હતું.) ટન ટન ટન વિટંગટનું વિટંગટન લેડમેઅર ઓફ લંડન અને

Page #9

મહારા નાથ હવે
૧૪૭ થત તે છોકરાએ પિતાની મેળે જ એ જ જurદ્ધ કે, આ ઘડિયાળ એમ કહે છે કે લંડન શહેરને લેડીમેઅર આવિટંગટન છે. જુઓ! અનાથાલયમાંથી હાસી આવેલા આ ન્હાના સરખા ભિખારીના છોકરાએ પોતાની ઈચ્છા કયાં સુધી પહોંચાડી? એને જરા વિચાર કરે! ઘડિયાળના અવાજમાં પણ પોતે લેડમેયર થશે, એવું ગીત હેને સંભળાતું હતું, એ છોકરે આવી રીતે જ્યારે તે બીલાડી સાથે રમતું હતું, તેટલામાં તે બગીચાને માલીક લેડમેયર ફરતે ફરતે ત્યાં આવી પહોંચે. તેણે એ છોકરાને પૂછયું કે “અરે, તું કોણ છે? અને શું બકે છે?” છોકરે આનંદથી પણ ઉશૃંખલતાથી જવાબ આપે કે “લેડ મેયર ઓફ લંડન, લેડ મેયર ઓફ લંડન” એટલા છેકરા ઉપર કોણ ગુસ્સે થાય? ઉલટું તેનું સ્વછંદી અને તેફાની વર્તન જોઈ લેડમેયર ખુશ થયા. લેડમેયરે પૂછયું કે અલ્યા તે નિશાળે જશે કે! છેકરાએ એના જવાબમાં કહ્યું કે જે માસ્તર નહીં મારે તે જ!
તે છોકરાને નિશાળે મૂક્વામાં આવ્યું. નિશાળમાં ભણતાં ભણતાં આગળ જઈને કોલેજની પણ પરીક્ષા પાસ કરીને આખરે તે ગ્રેજયુએટ થયે. એટલા માં લેડમેયરને મરણુકાળ સમીપમાં આવ્યું. તેને કંઈ ફરજંદ હતું નહીં તેથી પિતાની અપાર સંપત્તિને મોટે ભાગે તે છોકરાને આપી લોડમેયર મરણ પા
એ. આ છોકરે પિતાની સંપત્તિ વધારતે વધારતો એક દિવસે તે પિતેજ “લેડ મેયર ઓફ લંડન બન્યું હતું. લોર્ડમેયરની યાદીમાં આજે તેનું નામ વિધમાન છે. - સ્વામીશ્રી રામતીર્થ કહે છે કે – “આ જગત અને તેની સાથે આપણે સંબંધ, આપણી હિમ્મત અને મનેભાવના પ્રત્યુત્તર જેવું છે. વિટંગટનની હિ.
સ્મત ન્હાનપણથી મહેટી હતી અને તેના મનના ભાવ ઉચ્ચ હતા તે તે પ્રમાણે હેને ફળ મળ્યું. ઈચ્છા પ્રમાણે જ ફળ મળે છે. મનમાં હોય તેવું મળે અને વાવ તેવું લણે.”
અપૂર્ણ.
“મહારા નાથ હારે આધારે,
ગઝલ-કવાલી, ડુબેલે હું મહા દરિએ, હમે તારે મહને તારે!
દયાળુ હે! દયા લાવી, મને તારે હેમે તારો ! શરણ હું આપને આબે, કૃપાળુ નાથ તું કહા !
કૃપા લાવી જરી વ્યારા, હેમે તારે મહેને તારે! દુખી છું હું અહી ભારી, નથી જેડી કહા મારી!
ઉગારે આફત આવી, મને તારે હમે તારે!

Page #10

૧૪૮
માનંદ પ્રકાશ શરણે ના આપ જ કદી હે અંતરે લીધે!
રહેમ લાવી પ્રભા છે, હેમે તારે મને તારે! નથી આધાર વિણ તમની, પુરે ના આશ કે મનની!
હૃદયની વાંચ્છના એ-કે, હવે તારે તમે તારે! બચાવે નાથ કુણ બીજો, તમારા વિણ તે કેને!
ભરોસે ક્યાં નથી હારે, તમે તારે મહને તારે! અરજ છે આજ એ મહારી, હૃદયમાં આપ ધારી! સુ“દામે” દાશ જાણીને, વ્હને તારે હૃમે તારે!
પ્રજક–લલીતાંગ.
ગરીબ અને વચલા વર્ગના જૈનો માટે મુંબઈમાં સસ્તા ભાડાની ચાલીઓની અગત્યતા
તે માટે જૈન શ્રીમંતોને અપીલ. વર્તમાનકાળના મહાભ્યને લીધે કે મનુષ્યના વ્યવહાર વ્યપારમાં પ્રમાણિકપણું કે સદવર્તનની ખામીને લીધે તેમજ દિવસાનદિવસ આપણા દેશમાં વ્યાપારમાં, ઉદ્યોગ, હુન્નરની થતી અવન્તીને લીધે નાના મોટા ગામ યા શહેરમાં અનેક માણસે બીન રોજગારી થતા હોવાથી માત્ર પોતાના કુટુંબની આજિવીકા માટે કુટુંબથી છુટા પડી, મોટા ભાગે તેવા મનુષ્યનું લક્ષ મુંબઈ કે જ્યાં બેહાળા વેપાર ધંધાનું કેન્દ્રસ્થાન હેઈ ત્યાં દેરાતું જાય છે. આવા બીન ધંધા રે. જગારી મનુષ્યને લાગવગ કે વેપારી અગવડતાના અભાવે ઘણી મુશીબતે કરીને ધ મળી શકે છે અને દરેક ગામ અને નાના શહેરમાંથી અનેક મનુષ્ય અહીં ધંધાથી આવતા હોવાથી આપણી કેમના મનુષ્યને તેટલી નેકરીની જગ્યા ન મળવાથી સંખ્યાબંધ જૈનેને નીરાધાર ભટકવું પડે છે. - મુંબઈ શહેરમાં જગ્યાની તંગાસ અને ભાડાની મેંઘવારી એટલી બધી વધી પડેલ છે કે સુવાની જગ્યા પણ મળવી મુશ્કેલી પડે છે. આવી દુખદ સ્થિતિ વચ્ચે એક વ્યકિતને મહા મુશીબતે જમવા પુરતા પૈસા મેળવી વીસીમાં (જ્યાં તંદુરરતી સચવાય તેવું ભેજન ભાગ્યે જ હોય છે ત્યાં) જમી કુટુંબથી અલગ રહી જ્યાં ત્યાં રાત્રિ ગુજારે છે. આવા કારણથી શરીરની હાનિ થતાં અનેક કિ. મતી જાને (ર) મરણને શરણ થાય છે. જેને દેષ કેટલાએક ત્યાંના હવા પાણીને આપે છે. જો કે કેટલાક અંશે તે પણ હશે પણ બહોળા પ્રમાણમાં ઉપ

Page #11

જેન શ્રીમતે વય
૧૪૯
રની સ્થિતિ હોવાથી શ્રીમતેને તેને ખ્યા દ્ધિ આવે ! કે તેવાઓની હાડમારી કયાંથી જોઈ કે જાણી શકે?
નવાઈની વાત તે એ છે કે જ્યારે અપંગ, લૂલા, પાંગળા, જનાવરે, પશુ પક્ષીઓ માટે હજારે કે લાખાને ખરચે પાંજરાપોળો કરાવીએ છીએ, તેના નિભાવ માટે અનેક પ્રયત્ન કરી પૈસા એકઠા કરીએ છીએ. અને નિરાધાર જાનવરોના રક્ષણ માટે અનેક યને દયાની ખાતરી કરીએ છીએ, ત્યારે આપણે આપણું નીરાધાર અને હાડમારી ભેગવતા જૈન બંધુઓ જેઓને ખેરાક અને રહેવાની સગવડ વગર દરવર્ષે સેંકડો હજારોની સંખ્યામાં પિતાના કિંમતી પ્રાણ ખાવે, તે જૈન ધર્મને દાવ ધરાવનાર અને દયાળુપણાના પ્રથમ પંકતિએ બીરૂદ ધારણ કરનારાઓએ કાંઈપણ કર્યું છે. જેને માટે ખરેખર આ બનાવ ખેદયુક્ત છે.
આવા આશ્રય વીનાના અને માંડ માંડ ઉદર પિષણ કરનાર બંધુઓ માટે મકાનની વધતી જતી મોંઘવારી લઈને કુટુંબ સાથે તે શું પણ એકલા રહેવું પણ પરવડી શકતું નથી તેથી ગમે તેવા સ્થળે રાત્રિ ગુજારે છે. આવી સ્થિતિ તેજ ખરે. ખર હાડમારી છે.
મુંબઈમાં અનેક શ્રીમતે છતાં અને મકાનની માલીકી ધરાવનારા છતાં તેમજ અનેક ધર્માદા ફંડના માલેકે છતાં પિતાની મીલ્કત, વ્યાપાર અને ધીરધારમાં અનેક રસ્તે લૂંટાય છતાં, આવા કાર્યોને માટે પિતાને પિસ કે પિતાની મીલ્કતનાં બીલ્ડીંગે તૈયાર કરાવી સરાણી વ્યાજ ઉપજી શકે તે રીતે સસ્તા ભાડાથી સામાન્ય જૈનેને રહેવાની સગવડ કરી આપવા તેવા ગૃહસ્થનું લક્ષ ખેંચાતું નથી. અને આ બાબતે અનેક વખત અનેક વર્તમાન પત્રમાં ચર્ચાયાં છતાં જૈનાની આંખ ઉઘડતી નથી. જે ખરેખર દિલગીર થવા જેવું છે.
સાંભળવા પ્રમાણે મુંબઈમાં વસ્તા શ્રીમંત પારસી ગૃહસ્થાએ કપિળ શ્રીમતેએ હાલાઈ ભાટીઆઓએ પોતાના જ્ઞાતિ બંધુઓની આવી અગવડ અને હાડમારી દુર કરવા માટે ગીરગામના રસ્તા ઉપર આવી સસ્તી ભાડાની ચાલી બનાવી પોતાના જ્ઞાતિ ભાઈઓ ઉપર ગુજરાતી હાડમારી દફે કરી છે, તે જે કેમ દયાળુપણને માટે ખાસ પ્રથમ માન ધરાવનારી છતાં, જેના હાથમાં બહાળે વેપાર અને લક્ષ્મી છતાં પોતાના ધર્મબંધુ માટે આખમીંચામણા કરે અને તેઓની દુઃખદ સ્થિતિ ઉપર લક્ષ ન આપે તે જેને માત્ર દયા–દયાના પોકાર કરનારા જ છે, એવું જો ઈતર કેમ કહે છે તે અગ્ય કેમ ઠરાવી શકાય! લાડી, વાડી અને ગામે ડિન શેખીને અને પુદ્દગલાનંદી જૈન બંધુઓને પોતાના બંધુઓની શું સ્થિતિ છે, તેને કેવી જાતની હાડમારી ભોગવવી પડે છે તેને અભ્યાસ કરવાની શું જરૂર???
જૈન શાસ્ત્રકારોએ સાત ક્ષેત્રમાં પોતાના સ્વધર્મ બંધુને પણ સમાવેશ ક

Page #12

૧૫.
રબાદ પ્રકાશ
રેલો છે, છતાં માત્ર એક બે થે વ્ય, જ્ઞાનદ્રવ્ય વગેરે) જેવા ખાતાઓ કે
જ્યાં હજારે લાખ રૂપીયા સાલાક છે, છતાં તેમાં દિવસનુદિવસ વૃદ્ધિ કરતા જાય છે અને જેને માટે શાસ્ત્રકારોએ કહ્યું છે કે જે ખાતું સીદાતું હોય તેના ઉપર પ્રથમ લક્ષ આપવું, તેને કઈ ભાવ પૂછતું નથી. માત્ર તેવી મિલ્કતની વૃદ્ધિ કરી તેના ટ્રસ્ટીઓ વહીવટ ચલાવનારા પિતાની સત્તા વધારે વધારે જમાવી પૈસા કેમ વધારે થાય તેવી ધારણુ રાખે છે. અને તેવા પૈસાને જે રીતે વ્યય થવું જોઈએ, તેમ વ્યય તે કરતા નથી. પરંતુ પોતાની સત્તા બરાબર સાચવી રાખી, તેવી લકમીની વૃદ્ધિ કરે છે. જેનું પરિણામ આપણે બીજી રીતે આવેલું ઇતિહાસની દષ્ટિથી ઘણી વખત જાણેલું છે. એક કાલ એ હતું કે દેવદ્રવ્યની અતિ જરૂરી હોય કે તે વખતે તેની વૃદ્ધિને માગ સુચવાય. તે બીજી વખતે બીજા જે ક્ષેત્રને પિષણની જરૂર હોય તેની વૃદ્ધિ માટે શું પ્રયાસ નહિ થઈ શકતું હોય ? શાસ્ત્ર કારના કથન પ્રમાણે તે જે કાલમાં જે ક્ષેત્રના પોષણની જરૂર હોય, તેને મુખ્ય કરી બીજાને ગણતામાં રાખવા જોઈએ, તેમ છતાં જરૂરીયાતવાળા ક્ષેત્ર ઉપર દુલક્ષ આપવામાં આવે અને જેની મુખ્ય તરીકે જરૂરીયાત ન હોય તેની જ વૃદ્ધિ કરે જાય, અને તે બાબતમાં અન્ય મનુષ્યને કાંઈ ઉપરોક્ત વિચાર બતાવે તે દેવદ્રવ્યને નાશ કરે છે, અનંત સંસારી છે એવા ધૃષ્ટતા ભરેલા શબ્દો વપરાય તે વિચારવાન જેને કે દયાળ મનુષ્ય કદી બોલે જ નહીં.
જે ક્ષેત્ર (શ્રાવક ક્ષેત્ર) ના પિષણથી જ બીજા બધા ક્ષેત્રનું પિષણ થઈ શકે છે અને ભવિષ્યમાં પણ તેમ છે. તેના તરફ દુર્લક્ષ અપાય તે જૈનેની થતી ઉન્નતિમાં એક અવરોધ છે. ખુશી થવા જેવું છે કે આવી બાબતમાં લાગણીવાળા બંધુ નરેતમદાસ ભવાનભાઈએ મુંબઈમાં વસતા ગરીબ-મધ્યમ વર્ગના જૈન માટેની સસ્તા ભાડાની ચાલીઓને સ્વાલ દયાની નજરે હાથમાં લઈ મુંબઈના શ્રીમતે તેમજ આગેવાનું લક્ષ ખેંચવા થોડા વખતથી પ્રયત્ન શરૂ કર્યો છે. અને જુદી જુદી અનેક રીતે પ્રયાસ કર્યા જાય છે.
મી. નત્તમદાસે મુંબઈની વર્તમાન સ્થિતીને ઉંડે અભ્યાસ કરી એક અપીલ તૈયાર કરી તે તરફ શ્રીમંતોનું ખાસ ધ્યાન ખેંચે છે. તે અપીલમાં તેઓ જણાવે છે કે, મુંબઈના દરેક વેડમાં મળી ૨૦૪૬૦ જૈની વસ્તી છે. જે મેટે ભાગે બી અને સી. વિડમાં છે.
મુંબઈમાં છેલ્લા ત્રણ વર્ષથી જૈન પ્રજાનું જન્મ-મરણપત્રક જે જૂઠું બતાવ્યું છે, જેમાં જૈનની ૨૦૪૬૦ ની વસ્તીમાં છેલ્લા વર્ષ (૧૯૧૩) માં ૧૩૪૯ મરણ થયા છે. જ્યારે બ્રાહ્મણની ૫૩૬૫૬ ની વસ્તીમાં ૧૧૫૯ મરણ, પારસીની ૫૦૯૩૧ ની વસ્તીમાં ૧૧૪૫ મરણુ અને મુસલમાનની ૧૯૩૪૬ ની વસ્તીમાં ૬૯ મરણ છે, આ આંકડા ઉપરથી ખુલ્લી રીતે માલમ પડે છે કે, દરેક કેમ

Page #13

M
વિવિધ ઝિઝ બેસ
૧૫૧
Aavaa
કરતાં જૈનપ્રજા માટે મરણનું પ્રમાણ વધારે
દ્ધિઅને ત્રાસદાયક છે. આ મરણુ પ્રમાણુ સામાન્ય છે. પર`તુ માત્ર એક પ્લેગના જ મરણના આંકડા જે કે તે અપીલમાં જુદો ખતાન્યેા છે, તે તપાસીએ તેા જણાય છે કે, દર હજારે બ્રાહ્મણમાં ૨–૧૪, પારસી ૦-૦૫, મુસલમાનમાં ૧-૬૫ અને જૈનામાં ૯-૫૩ નોંધાયા છે. આ આંકડા આપણા જૈના માટે શું દયાજનક નથી ! અહિંસા પરમાધમ જેના રામેરામમાં હાવાના હક્ક ધરાવનારા અને નિરાધાર જાનવરોના રક્ષણ માટે મગરૂરી રાખનાર જૈનનાયકા માટે કેટલી દયા ઉત્પન્ન કરનાર, અને ઊંડી અસર કરનાર છે !
આ સઘળું ખુલ્લી રીતે ખતાવે છે કે, મુંબઈમાં જૈનપ્રજા માટે રહેવાના સસ્તા ભાડાના મકાનાની ખાસ અગત્યતા છે અને જે તાકીદે થવાની જરૂર છે.
L
“વિવિધ વિષયોં.”
લેખક-ગુલાબચ‘ મુલચંદ ખાવિશી. ચુડા. ( હાલ ) શ્રી જૈન ઑર્ડીંગ, ભાવનગર,
પ્રિય પાઠક ?
બહિર વૈભવ અંતર સુખની કયાં યથાર્થ આરસી છે! મિયાનામાં અને હાથી ઉપર બેસી ક્ર નાર, છત્રચામરના અધિકારી, અને દેશપરદેશના અધિપતિ હસ્તાવદન રાખી આલ્હાદિક આનંદ ભાવે છે, તે જોઇને હું પામર ગરીબ પ્રાણી ? હે પગપાળા ? તું જરાએ દિવાના થઇશ નહિ??? સુખ દુઃખ એતા સ’સારના પ્રપંચની બે પાંખા છે, અને એક સિવાય બીજું નભી શકતું નથી. ગમે તેવી રમ્યતા, ભપકા, અને ગમે તેવા વૈભવ હોય તેાપણુ તેમાંનું કાંઇએ સુખ નથી. જેને આપણે સુખી માનીએ છીએ, તેના દુખના તેા પાર હોતા નથી. પરંતુ મનુષ્યમાં ( જીવનમાં ) કોઇ એવ એ વિચીત્ર વસ્તુઓ રહી છે કે જેથી એક ખીજાની સ્થિતિની સ્પર્ધા હરીફાઇ, ( Rivalry ) ધણા વરસથી ારૂ છે.
પેાતાને ગમે તેવુ' દુઃખ હાય કિવા સુખ હાય, પેાતાની સ્થિતિ, ધણીજ યાજનક હેાય, તા પણ શ્રીમંતથી તે ગરીબસુંધી અને જ્ઞાનથી તે અજ્ઞાન સુધી, અને ખીજા માણુસા પાસે પેાતાની સ્થિતિની શ્રેષ્ટતા બતાવવા યત્ન કરે છે. શ્રીમંત લક્ષ્મીને, ગરીબ કરકસરને, ખેડુત ખેતીને, ચાકર ચાકરીને, ટીકાકાર પાતાની ટીકાને અને ક્ષત્રી યુદ્ધને વખાણે છે, તે માત્ર આ સ્વભાવને લીધેજ છે.
પરંતુ વિચિત્ર વતુ સ્થિતિને લીધે પેાતાની સ્થિતિના મનુષ્ય માત્રને અભાવ થાય છે, અને “ પારૐ પૈસે પરમાણુંદ '' જણાય છે. બહિર દેખાવમાં મેાહ કેવળ નકામા છે. સર્વથા મૃત્યુ પછીજ મનુષ્ય સુખી છે કે દુઃખી છે તે વાત સમજી શકાય એવું ગ્રીસ મહાત્મા સાલનનું કહેવું અનુભવ સિદ્ધ

Page #14

ઉપર
નાdદ નંદ પ્રકાશ, અરે શઠ વિધિ
અરે શઠ વિધિહારામાં શું સારું છે? તે કોઈપણ દિવસ કાંઇપણ સારું કર્યું છે? ગુણ ત્યાં રૂપનાહી, રૂ૫ ત્યાં ગુણ નહી. અને ઉભયપત્તિ ત્યાં વિગ. આ તારા કર્મના પરિપાકી સર્વથા બુદ્ધિને વિપરીત ઉપયોગ કરવામાંજ તારૂં કૌશલ્ય છે? અથવા તારા અનર્થની અસભ્યતાને લીધે વીર પુરુષો પણ તારા નિવાસ સ્થાન = લલાટમાં કર પ્રહાર કરે છે તે જ વ્યાજબી છે. હે દુર્વિદઉં? આવું રૂપ, આવું શાય, આવું શરીર, આવું કુળ, આવા ગુણ, આવો અધિકાર, આવી વૃત્તિ અને અને આવું વય, આ કર્મ કરવાને તેં રચેલું કે ! મુખડા આગળ અમ્રતનો પાલે કરી વિષના ઘૂંટડા પીવાના તારાં ચાતુર્યને કોટીવાર ધિક્કાર છે?
૪ તમારા વિશાળ હયમાં કતરી રાખજે કે – “ જ્ઞાન એ સત્તા છે, ” . Knowledge is Power."
ઉદારતા ઘન માંજ રમી રહેલી છે. નિર્ધનમાં સમાયેલી ભાગ્યેજ જો માં એક બે જોવામાં આવે છે.
x
“દગે કીસીકે સગો નહી” તે કહેવત તદન સત્ય છે
માતા પિતાએ જે કર્યા, આજ લગી ઉપકાર,
લેશ માત્ર સમજે નહીં, મુરખને સરદાર, ભાવાર્થ જેનાથી આ જગતમાં ઉત્પન્ન થશે અને જેણે પાળી પિછી સર્વ વાતે લાયક બનાવ્યા એવા માત પિતા કે જેણે નીશદીત અનેક જાતની ચિંતા અને વ્યાધી વેઠી તન મન અને ધન સાથે સુખના સાધન પુરા પાડ્યા છે, એવા એવા અસંખ્ય ગુણેની અંતઃ કરણમાં ગણત્રી નહી કરતાં તેને વિસરી જાય છે એટલું જ નહીં પણ તેની લાજ મર્યાદા કે આજ્ઞા પાળતો નથી, તે મનુષ્ય ખરેખર મુરખ સમજ.
+
ક્રોધ તે બેધની રાધ છે કે ધજ સજજન ધાતી
કે તે નરકનું બારણું કાંધ દુરીજન પક્ષપાતી ભાવાર્થ-કેધથી બેધને અટકાવ થાય છે, ક્રોધ સજજનને વાત કરનાર છે, ધ અધમગતિનં કાર છે, અને ક્રોધ પાપને પક્ષપાત કરનાર છે. શાંતિને ગુમાવવી અને શાને ગુમાવવું એ સરખું જ છે, એટલે દરજજે શાંતિ છે બેસાય છે, તેટલા પ્રમાણમાં શેર્યને પણ ઈ બેસાય છે, જેને શાની આવશ્યક્તા છે. જેને મહાનમાં મહાન મહાન કાર્યોને સિદ્ધ કરી બતાવવા છે જેને અંતઃકરણની ઉચ્ચતાનો અનુભવ કરે છે, અને જેને વ્યવહાર કે પરમાર્થના મહાન કાર્યોમાં વિજય મેળવો છે, તેમણે તો શાંતિને લેપ કદાપિ પણ કરજ નહિ.
X જેમ વ્યવહારિક કાર્યો સાધવામાં શાંતિ દેવીની જરૂર છે, તેમ પારમાર્થિક કાર્યોમાં પણ તેજ શાંતિ દેવીની જરૂર છે. ઇષ્ટ ચિંતન કરવા બેસે તે વખતે તમારું શરીર, મન, અને ઇંદ્રિય, શાંત
X

Page #15

પન્યાસ શ્રીમદ્ દાનવિજયજીવન સંબંધી ભાષણ. ૧૫૩ થાય તે માટે પ્રયત્ન કરવા પડે છે, અને તે જ વાત એટલેજ (શાંતિ દેવી પ્રસન્ન થાય છે. ત્યારે) અગાઉ પગલું ભરી શકાય છે, માટે શાંત સ્થિતિની દરેક મનુષ્યને જરૂરીયાત છે. શાંત સ્થિતિ રાખવી એ એક પ્રકારનું કાસિદ્ધિ કરવાનું સામર્થ અપાવનાર શૈર્યને સાધવા તુલ્ય છે.
જેને આ જગતમાં જન્મીને કાંઈ મેળવવાની જીજ્ઞાસા છે, તેમણે તે પ્રથમ શાંતિ દેવીને વશ કરવાના જ યનો શરૂ કરવા–અને તેને વશ કરવી. શાંતિને વશ કરવાથી જે મેળવવાની જીજ્ઞાસા (Curiosity) હોય છે તે મળી શકે છે. શાંતિ ન ધારણ કરવાથી ભાગ્યેજ કોઈ પોતાના કાર્યોમાં ફત્તેહ મેળવી શકે છે.
ગઝલ, કવાલી.. સ્વભાવે હોય જે બુરા, બને તેના ખરે ચુરા. સુખીની જીભ જે ઝેરી,મુલક તેનો બધો વેરી; વિના વિદ્યા હૃદય સુનું, વિના પુત્રેજ ઘર સુનું, વિના દામે નગર સુનું, ખરે વીતિજ તે જાણે સર્વને એક છે રસ્તે, પ્રભુના દ્વાર જેવાને, રહે જે ગાફલતમાં તું, ગુમાવ્યું તે ગુમાવ્યું ,
લેખક,
X
છેવટે તમે ધ્યાનમાં રાખજો કે જ્યાસુધી આ દેહ નિરોગી છે, અને આપણા હાથમાં છે, તે અરસામાં આપણે આપણું હિત સાધી લેવું જોઈએ, કેમકે મૃત્યુ નજીક આવ્યા પછી કોટી ઉપાયે હિત સધાવાનું નથી માટે ખાસ ધ્યાનમાં રાખીને કે ક દ ડા. કહે છે કે
કાળા કેશ મટી ગયા, સર્વે બનિયા વેત, જોબન જોર જતું રહ્યું ચેત ! ચેત! નરચેત !
પન્યાસજી શ્રીમદ્ દાનવિજયજી મહારાજનું
( વ્યાખ્યાન - ટૂં.) નીતિનું કિંચિત્ સ્વરૂપ,
(ગતાંક પૃષ્ઠ ૧૩૯ થી શરૂ.) શ્રીમાન ગાયકવાડ સરકાર મહારાજ !
આપની ધમવિષયક શ્રવણાભિલાષા થવાથી, દેવ, ગુરૂ અને ધર્મના સંબંધ કહી બતાવ્યાં, પછી સાધુના આચારનું કિંચિત્ સ્વરૂપ તથા ગૃહસ્થના આચારનું કિંચિત્ સ્વરૂપ ત્યારબાદ પાંત્રીશ નીતિઓમાંથી ત્રણ નીતિનું સ્વરૂપ કિચિત
- ૧ પ્રભુના દ્વાર એટલે પિતાપિતાના ઈષ્ટદેવ જ્યાં ચિરકાળથી બીરાજેલા હોય, તેમના દર્શન કરી પાવન થવાને રસ્તો શુભ અને નિર્દોષ રસ્તો.

Page #16

૧૫૪
બાદ પ્રકાશ,
માત્ર કહી બતાવ્યું. હવે બાકે જર્જચિત્ સ્વરૂપનું છઠું વ્યાખ્યાન કહું છું, તે સાંભળી વિચાર કરે તે તો આપ બુદ્ધિમાનેને આધીન છે.
મંગસ્ટારર મૂ. नमोविकारवृक्षाणां, मूलादुन्मूलनाय च ॥
दुःखदारिद्य दुर्भिक्ष, मेदनायमहात्मने ॥१॥ અર્થ-ઈન્દ્રીઓના વિકારરૂપ વૃક્ષને મૂળથી ઉખેડી નાખનાર, દુઃખ, દારિદ્ર, દુભિક્ષના છેદનાર એવા મહાત્મા પુરૂષને મારે નમસ્કાર થાઓ.
હવે ચેથા ગુણનું કિંચિત્ સ્વરૂપ. પાપભીરૂ–જે કમના કરવાથી નરકાદિ ગતિને પ્રાપ્ત થાય, તેનું નામ પાપ કહીએ. તેનાથી ડરવાવાળો હોય. વાદી વૈતાલ શ્રી શાંતિસૂરિ મહારાજે ધર્મરત્ન પ્રકરણમાં કહ્યું છે કે –
इहपरलोगावाए, संभावेत्तो नवहई पावे ॥
बीहइ अयसकलंकातो, खलुधम्मरहीभीरु ॥१॥ અર્થ-આ લેકના અપાચે જે રાજનિગ્રહાદિ તથા પરલોકના અપાય નરકામનાદિને વિચાર કરતે થકો પાપમાં પ્રવૃત્તિ ન કરે, તથા અપયશ કલંકથી પણ અવશ્ય ડરે. પાપ કરવાથી આ લેકમાં પણ મોટા-મોટાઓને વિટઅનાઓ થયેલી છે. શ્રી જિનમંડનગણિ મહારાજે શ્રાદ્ધગુણ વિવરણમાં કહ્યું છે કે –
द्युताद्राज्यविनाशनं नलनृपः प्राप्तोऽथवा पाण्डवा । मद्याकृष्णनृपश्च राघवपिता पापद्धितो दूषितः ॥ . मांसाच्छ्रेणिकभूपतिश्च नरके चौर्याद्धि नष्टा न के।
वेश्यातः कृतपुण्यको गतधनोंऽन्यस्त्रीमृतो रावणः ॥१॥ અર્થ-નળરાજા તથા પાંડ જુગારના વ્યસનથી રાજ્યના નાશને પ્રાપ્ત થયા. રાઘવપિતા શિકારના વ્યસનથી રાજ્યથી ભ્રષ્ટ થયા. રાજગૃહી નગરીના રાજા શ્રેણિક મહારાજા માંસના વ્યસનથી નરકને વિષે પ્રાપ્ત થયા. ચેરીના વ્યસનીઓ કેણુ નાશને પામ્યા નથી! અર્થાત્ ચેરીના વ્યસનીઓ સર્વ આ લોકમાં તેમજ પરલોકમાં દુઃખી થાય છે. વેશ્યાના વ્યસનથી કૃતપુણ્યક નામને શેઠીઓ નિધન થઈ બહુ દુઃખને પ્રાપ્ત થયે, પરસ્ત્રીના લંપટપણાથી રાવણ મૃત્યુને પાત્ર થશે. આ પ્રમાણે પાપના સેવવાથી આ લોકમાં ને પરલોકમાં દુઃખ થાય છે, માટે પાપના કારણેને અવશ્ય ત્યાગ કરે, તે કારણે મુખ્ય સાત છે. સૂક્તાવલિને વિષે

Page #17

પન્યાસજી શ્રીમદ્ દાનવિજયજીનું ધર્મ સંબંધી ભાષણ.
૧૫૫
द्युतं च मांसं च सुरा च वेश्या पापार्द्धिचोरीपरदार-सेवा ।
एतानि सप्त व्यसनानि लोके घोरातिघोरं नरकं नयन्ति ॥१॥ અર્થ–૧ જુગાર રમ, ૨ માંસ ખાવું, ૩ મદિરા પાન કરવું, કવેશ્યા. ગમન, ૫ શિકાર, ૬ ચેરી, ૭ પરસ્ત્રીગમન-જગને વિષે આ સાત કુવ્યસનના સેવવાથી ઘરમાં ઘેર નકને પ્રાપ્ત થાય છે.
ઉપર કહેલાં કેટલાંક કારણથી પાપભીરુ પુરૂએ અવશ્ય પાપનાં કારણોને ત્યાગ કરવો જોઈએ.
હવે પાંચમા ગુણનું કિંચિત્ સ્વરૂપ, પ્રસિદ્ધ દેશાચાર આચરણ નામે પાંચમે ગુણ, જે દેશમાં પિતે રહેતે હોય, તે દેશના લોકોને સંમત ભેજન, વસ્ત્ર, કિયારૂપ વ્યવહારાદિ જે દેશાચાર હોય તેનું ઉલ્લંઘન કરવાથી તે દેશના રહેવાવાળા લેકેથી વિરોધ થાય માટે લોક વિરૂદ્ધ કાર્ય ન કરે. શ્રાદ્ધગુણ વિવરણમાં કહ્યું
लोकः खल्वाधारः सर्वेषां धर्मचारिणां यस्मात् ॥ तस्माल्लोकविरुद्धं धर्मविरुद्धं च संत्याज्यम् ॥ १॥ અર્થ—જે કારણથી સમગ્ર ધાર્મિક લેકેને આધાર ખરેખર લેક છે, તે માટે લેકવિરૂદ્ધ તથા ધર્મ વિરૂદ્ધને અવશ્ય ત્યાગ કરે. જે ૧
લોક વિરૂદ્ધ સર્વથા ન કરવું, મોટા મોટા મહાત્મા પુરૂષોએ પણ લેક વિરૂદ્ધ કાર્ય ત્યાગ કરેલ છે. શ્રી મુનિ ચંદ્રસૂરિ મહારાજે ધર્મબિન્દુની ટીકામાં
यद्यपि सकलां योगी, छिद्रां पश्यति मेदिनीम् ॥
तथापि लौकिकाचारं, मनसापि न लंघयेत् ॥ १॥
અથ–ચેગી પુરૂષે પૃવીને છિદ્રવાળી અર્થાત્ જગને દૂષિત જુએ છે. તે પણ લૌકિકાચારનું મને કરીને પણ ઉલ્લંઘન કરતા નથી. ૧ દેશાચારનું ઉલ્લઘન ન કરવાથી કેમાં યશ પ્રાપ્ત થાય. કહ્યું છે કે --
समाचारन् शिष्टमतः स्वदेशाचारम् यथौचित्य वशेन लोके ॥
सर्वाभिगम्यो लभते यशांसि, स्वकार्यसिद्धिश्च गृहाश्रमस्थः ॥१॥
અર્થ-ગૃહસ્થાશ્રમમાં રહેલ પુરૂષ શિષ્ટ પુરૂષને માનનીય એવા પિતાના દેશાચારને ચેપગ્ય રીતે આચરણ કરતે થકે લોકમાં સવેને માનનિક થાય છે, અને યશ તથા પિતાના કાર્યની સિદ્ધિને પણ મેળવે છે.

Page #18

૧૫૬
માનદ પ્રકાશ હવે છઠ્ઠા ગુણ કિંચિત્ સ્વરૂપ, અવળુ વાદ કાઇના ન કહેવા, એ છઠ્ઠો ગુણુ.
પારકી નિદાથી અપયશ, તથા દુઃખાદિને પ્રાપ્ત થાય છે. શ્રી હેમચદ્રાચાય માહારાજે પુષ્પમાળામાં કહ્યું છે કેઃ—
=
मुहुविगुणे धरतो, पावइ लहुअत्तण अकिति च પટોલ જૂદા નિહ, સિવરો ત્ર સમુળવુ ॥ ? ॥ आर जइ अकज्जं अन्न किं तुज्झ तत्थ चिंताए अप्पाणं चित्र चिंत, अज्जावि वसगं भव दुहाणं ॥ २ ॥ परदोसं जंपतो, न लहइ अत्थं जसं च पावेइ सपि कुण सत्तुं, बंघइ कम्मं महाघोरम् ॥ ३॥ समयमिनिग्गुणेवि भणिया मज्झत्थ भावणा चेत्र परदोस गहणं पुण, भणियं अन्नेहिं विरुद्धम् ॥ અ—સારા ગુણાને ધારણ કરતા છતાં, પણ પારકા દોષ કહેવામાં સિક અને પેાતાના ગુણના ગવ કરનાર પુરૂષ લઘુતા અને અપયશને પામે છે. ૧
४ ॥
અન્ય કોઇ જો કના વશથી અકાર્ય કરતા હોય, તેની તારે ચિંતા કરવા નુ' શું પ્રયેાજન છે? તું તે અદ્યાપિ પર્યંત સંસારમાં જન્મ મરણના દુઃખને વશ પડેલા પોતાના આત્માનીજ ચિંતા કર. ૨
પારકા દોષને કહેવાથી તું નથી મેળવતા દ્રવ્ય, કે નથી મેળવતા યશ; ઉલટુ‘ સ્વજનોને શત્રુ બનાવે છે અને દુઃખદાયી મહાઘાર કર્મ ને બાંધે છે. ૩
શાસ્ત્રોમાં નિર્ગુણી જનો ઉપર પણ મધ્યસ્થ ભાવના રાખવી કહી છે અને પરદોષ ગ્રહણ કરવાનુ તેા અન્યમત વાળાએએ પણ વિરૂદ્ધ જ કહ્યું છે, તે વીતરાગ ભગવાનના માર્ગમાં કહેવું જ શું
પારકી નિંદામાં પણ રાજામ`ત્રિ આદિની તે વિશેષે કરીને નજ કરવી. ધર્મ બિન્દુમાં કહ્યું છે કેઃ—
न पर - परिवादा-दन्य, द्विद्वेषणे परं भेषजमस्ति
राजादिषु तु वित्तप्राण - नाशादिरपि दोषः स्यात् ॥ १ ॥
અઃ—દુશ્મનાઈની વૃદ્ધિ થવામાં પારકી નિદા સિવાય અન્ય કાંઈ આષધ ( સખળ કારણ ) નથી. તથા રાજા મ`ત્રિની નિદાથી તેા ધન અને પ્રાણને પણ નાશ થાય છે માટે પારકી નિદા સર્વથા ન કરવી, એટલુ જ નહિ' પણ પાતાની લાધા પણ ન કરવી, પેાતાના મુખથી પેાતાની શ્લાધા કરનાર જગતમાં યશને

Page #19

પન્યાસ શ્રીમદ્દ દાનવિજયજીનું ધર્મસંબંધી ભાષણ. ૧૫૭ પ્રાપ્ત થતી નથી. દ્વાદશ કુલક વૃત્તિમાં કહ્યું છે કે
परेण परिख्यातो निर्गुणोऽपि गुणी भवेत् ।। शकोपि लघुतां याति, स्वयं प्रख्यापितै गुणैः ॥१॥ आत्मोत्कर्ष विनापि स्यात् गुणतो गौरवं जने
नहि भास्वाभिजाभासः कदाचिदपि शंसति ॥२॥ અર્થ–બીજાએ કરીને જે પ્રસિદ્ધ થાય તે નિર્ગુણ પણ ગુણવંત કહેવાય છે. પિતાની મેળે પોતાના ગુણોનું વર્ણન કરતાં ઇંદ્ર પણ લઘુતાને પામે છે. - પિતાના ગુણેની ઉત્કર્ષતા (મેટાઈ) કર્યા વિના પણ લેકમાં ગુણેથી ગૌરવતાને પામે છે. દષ્ટાંત જેમ સૂર્ય પોતાના પ્રકાશને કદાપિ પણ વખણાતું નથી.(૨)
આ ઉપર કહેલા હેતુથી કદાપિ પોતાની સ્તુતિ તથા પરનિંદા કદી પણ ન કરવી.
સાતમા ગુણનું સ્વરૂપ. ગૃહસ્થ અનેક પિસવા નીકળવાના દ્વારેથી રહીત મકાનવાળે હોય. કારણ
કે જે ઘરમાં પેસવા નીકળવાનાં ઘણું દ્વાર હોય તે ગ્રહસ્થને જેઓના આગમન અને પ્રવેશની ખબર પડતી નથી ચોગ્ય ઘર, તેવા દુષ્ટ લોકેના આવવાથી સ્ત્રી વિગેરેને પરાભવરૂપ
ઉપદ્રવ થાય છે. આ ઠેકાણે ઘરનાં અનેક કારેને નિષેધ થવાથી ગૃહસ્થ નિયમિત દ્વારથી સારી રીતે રક્ષણ કરાએલા ઘરવાળે હવે જોઈએ, એવું અહીં તાત્પર્ય છે. તેવા પ્રકારના ઘરને પણ અનુચિત સ્થાનમાં નહિ બાંધતાં ઉચિત સ્થાનમાંજ બાંધવું યુક્ત છે, તે સ્થાન આ પ્રમાણે છે. અસ્થિ, રાખ, ખાતર, વિગેરે દોષ અને નિષેધ કરેલ આય ( દ્રવ્ય) થી રહિત હોય તથા ઘણી દૂર્વા, અંકુર, દર્ભને ગુચ્છ, સુંદર વર્ણ, તથા ગંધવાળી માટી હોય, સારા સ્વાદ યુક્ત પાણીને ઉદ્દગમ હેય અને નિધાનવાળું હોય તેને યોગ્ય સ્થાન કહે છે. કહ્યું છે કે
शीतस्पोष्णकाले याऽत्युष्णस्पर्शा हिमागमे ॥
वर्षासु चोभयस्पर्शा सा शुभा सर्वदेहिनाम् ॥१॥ અર્થ– ઉષ્ણ કાળમાં શીત સ્પેશવાળી, શીતકાળમાં ઉષ્ણુ સ્પેશવાળી
અને વર્ષાઋતુમાં ઉષ્ણુ તથા શીત એ બન્ને સ્પર્શવાળી ઘર બાંધવાની હોય તે ભૂમિ સર્વ પ્રાણીઓને કલ્યાણકારી થાય છે.” જગ્યા કેવી જોઈએ? પ્રથમ ભૂમિને એક હસ્ત પ્રમાણ ખેદી પછી તે ખાડાને

Page #20

૧૫૮
આત્માનંદ પ્રકાશ તે રેતીથી પૂરી દેતાં જે રેતી વધી પડે તો શ્રેષ્ઠ ઓછી રહે તે હીન, અને બરોબર થાય તે સાધારણ (મધ્યમ) ભૂમિ સમજવી.
જે જમીનમાં વાવેલી ડાંગેર વિગેરે ત્રણ દિવસમાં, પાંચ દિવસમાં અને સાત દિવસમાં ઉગે તે ભૂમિ અનુક્રમે ઉત્તમ, મધ્યમ, અને હીન, એમ ત્રણ પ્રકારની છે; અથવા જે જમીન દિગમૂહ કરનારી ન હોય, અર્થાત્ જે જમીનમાં ઉભા રહેવાથી દિશાઓની ચોક્કસ ખબર પડતી હોય, ચારે બાજુ સરખી હોય, સુંદર આકૃતિ હોય, ત્રીજે દિવસે બીજને ઉગાડવાવાળી હોય અને પૂર્વ, ઈશાન, તથા ઉત્તર દિશા તરફ જળાશય યુક્ત હોય તે જમીન શ્રેષ્ઠ ગણાય છે, ઈત્યાદિ સ્થાન માટે અન્ય શાસ્ત્રથી જાણી લેવું. સ્થાનના ગુણદોનું જ્ઞાન તે શકુન, સ્વપ્ન, દૈવપ્રશ્ન અને નિમિત્ત વિગેરેના બળથી થાય છે. સ્થાન સંબંધી નિષેધ તે આ પ્રમાણે છે.
જે સ્થાનમાં વૃક્ષ અને વિજા વિગેરેની પહેલા તથા છેલ્લા પહેર શિવાયની બીજા અને ત્રીજા પહેરની છાયા પડતી હોય તે તે છાયા નિરંતર દુઃખ આપનારી થાય છે, ખજુરી, દાડમ, કેળ, બેરડી, અને બીજેરાનું વૃક્ષ જે ઘરમાં ઉત્પન્ન થાય છે તે ઘરને મૂળથી નાશ થાય છે. તેથી આ વૃક્ષના કાણને પણ ત્યાગ કર. કેઈ કહે છે કે ઘરની પૂર્વ દિશાએ વડ, દક્ષિણ તરફ ઉમરડે, પશ્ચિમ દિશાએ પીપળે, અને ઉત્તર તરફ પીપેર હોય તે તે પ્રશંસનીય છે. ગૃહસ્થ તીર્થકરની પીઠ, શંકર તથા સૂર્યની દષ્ટિ, વાસુદેવની ડાબી બાજુ, અને બ્રહ્માની દક્ષિણ બાજુને ત્યાગ કરી મકાન બંધાવે, બીજે સ્થળે પણ કહેવું છે કે “જિનેશ્વરની પીઠ, સૂર્ય તથા શંકરની દષ્ટિ અને વિષગુની વામ બાજુને ત્યાગ જોઈએ.” -વડી સર્વ દિશાએ અશુભ છે, અને બ્રહ્મા સર્વથા ત્યાગ કરવા યોગ્ય છે. અરિહં. તની દષ્ટિ તથા દક્ષિણ બાજુ અને શંકરની પીઠ તથા વામ બાજુ હોય તે કલ્યાણ કરનાર, અને તેથી વિપરીત દિશામાં હોય તે ઘણું દુઃખ આપનાર થાય છે; પરંતુ જે વચમાં માર્ગ હોય તે કાંઈ પણ દેષ લાગતો નથી. જિનેશ્વરની પીઠ આ દેષ ચૈત્યની ત્રણ બાજુ મૂર્તિ રાખવાથી ટાળવામાં આવે છે. સ્થાન સારૂં હેય તે પણ ઘર નિર્દોષ કરવું જોઇએ. કહ્યું છે કે
पुरिसव्व गिहस्संगं, हीणं अहिले न पावए सोहं ॥
तम्हा सुफ कीरइ, जेण गिहं हवइ रिद्धिकरं ॥२॥
અથ–બજૂનાધિક શરીરવાળા પુરૂષની પેઠે ઘરનું પ્રમાણ જૂનાધિક નિર્દોષ ઘર. હોય તે શેભા પામતું નથી, તેથી જે ઘર નિપ કર્યું હોય તે
તે ઋદ્ધિ કરનાર થાય છે.”

Page #21

પન્યાસ શ્રીમદ્દ દાનવિજયજીનું ધર્મ સંબધી ભાષણ. ૧૫૦ વળી–બીજેરી, કેળ, દાડમ, જબીર, આંબલી, બાવળ, બેરડી અને જંતુરાના કાષ્ટને પણ ત્યાગ કરે. ઉપર જણાવેલા વૃક્ષનાં મૂળીયાં પાડેશને લીધે જેના ઘરમાં ગયાં હોય, અને તેમની છાયા જેના ઘર ઉપર પડતી હોય તેના કુળને નાશ થાય છે. પાષાણમયસ્તંભ, પાટડા, છત, બારશાખ, અને ઉત્તરંગ, એ સર્વ ગૃહસ્થોને હાનિકારક છે, પણ ધર્મસ્થાનમાં તે સુખ આપનાર છે. પાષાણમય પ્રાસાદ કે ઘરમાં કાષ્ટના ખંભાદિકને અનેક કાષ્ટમય પ્રાસાદ કે ઘરમાં પાષાણુના ખંભાદિકને ગૃહસ્થોએ પ્રયત્નથી ત્યાગ કર જોઈએ. દેવમંદિર, કૂપ, વાપિકા, સ્મશાન, મઠ અને રાજમંદિરના પાષાણુ, ઈટ અને કાષ્ટ ગૃહસ્થ બાંધકામમાં સરસવ માત્ર પણ લેવા ગ્ય નથી. ગળાકાર, ખૂણુ રહિત, સાંકડુ એક બે કે ત્રણ ખુણાવાળું અને દક્ષિણ તથા વામ બાજુ દઈ હોય એવા ઘરમાં વાસ કરે યોગ્ય નથી. જે ઘરનાં દ્વાર આપોઆપ બંધ થાય છે, અને ઉઘડે છે તે અશુભ ગણાય છે. અને ઘરના મૂળ દ્વારમાં ચિત્ર તથા કળશ આદિની વિશેષ શેભા કરવી તે
શુભ ગણાય છે. જે ગણના નાટક, ભારત, રામાયણ, રાજાનાં ઘરને ચિત્રને યુદ્ધ, બષિ ચરિત્ર અને દેવ ચરિત્રનાં ચિત્રો ઘર ઉપર ચિતરવાં પ્રકાર, એગ્ય નથી, ફળયુકત વૃક્ષ, પુષ્પ, વેલી, સરસ્વતી, નવનિધાન
યુકત લક્ષમી, કળશ, વધામણાં અને સ્વપ્નની શ્રેણી એ મકાન ઉપર ચિગ્યાં હોય તે શુભ ગણાય છે. મકાન પૂર્વ તરફ ઉન્નત હોય તે, દ્રવ્યની હાની કરનાર દક્ષિણ તરફ ઉન્નત હોય તે દ્રવ્યની સમૃદ્ધિ કરનાર, પશ્ચિમ તરફ
( ઉન્નત હોય તે વૃદ્ધિ કરનાર અને ઉત્તર તરફ ઉન્નત હોય તે લક્ષમીની વૃદ્ધિ વસ્તીને નાશ કરનાર થાય છે, નગર કે ગામના ઈશાનાદિક તથા હાનીને કણમાં બાંધવું નહીં. કારણ કે તે સત્પરૂષોને માટે અશુભ પ્રકાર ગણાય છે. પણ અંત્યજ જાતિને માટે તે ( લક્ષમી આદિની)
વૃદ્ધિ કરનાર છે. વળી ઘરમાં લક્ષમીની વૃદ્ધિ કરવાને ઉપાય આ પ્રમાણે છે –
છે જે ઘરમાં વેધાદિક દેન હોય, સઘળે કાટ માલ નો હોય, ઘણું દ્વાર ન હોય, ધાન્યને સંગ્રહ હેય, રકતવર્ણની યવનિકા હય, જ્યાં દેવતા પૂજાતા હેય, આદરપૂર્વક ઉત્સવ થતું હોય, સારી રીતે ઘરને કચરે દૂર થતા હોય, મોટા નાના વિગેરેની સારી વ્યવસ્થા હોય દીપક બળતું હોય, રેગીનું પાલન થતું હોય, અને શ્રમ પામેલાની ચાકરી થતી હોય તેવા ઘરમાં લક્ષ્મી વાસ કરે છે.
- ઘરની વ્યવસ્થા નીચે જણાવ્યા પ્રમાણે હેવી જોઈએ. તેને માટે “વિવેક વિલાસમાં કહ્યું છે કે –

Page #22

૧૬૦
આત્માના પ્રકારા
पूर्वस्यां श्रीगृहं कार्य - मानेय्यां च महानसम् ॥ शयनं दक्षिणस्यां तु, नैऋत्यमायुधादिकम् || ३ || भुजिक्रिया पश्चिमायां वायव्यां धान्यसंग्रहः ॥ उत्तरस्यां जलस्थान - मीशान्यां देवतागृहम् ॥ ४ ॥ અ
''
ઘર કરતી વખતે વ્યવસ્થા કેવી રાખવી તે.
લક્ષ્મીનું સ્થાન પૂર્વ દિશામાં, રસાડું અગ્નિ કાણુમાં, શયન, દક્ષિણ દિશામાં, શસ્રાદિક નૈઋત્ય કોણમાં ભેજન ક્રિયા પશ્ચિમ દિશામાં, ધાન્ય સંગ્રહ વાયવ્ય કાણુમાં, જળનુ સ્થાન ઉત્તર દિશામાં, અને દેવનું મ`દિર ઇશાન કોણુમાં કરવું. ૩–૪ ”
વળી સ્થાન કેવા પ્રકારનુ હાવુ જોઇએ તે સ્પષ્ટ રીતે દર્શાવે છે. અતિ પ્રગટ અને અતિ ગુપ્ત સ્થાનના નિષેધ હાવાને લીધે સ્થાન અતિ પ્રગટ અને અતિ ગુપ્ત ન હેાવુ જોઇએ. તેમાં અતિ પ્રગટ હોય તે નિશ્ચચે સમીપમાં બીજા’ ઘર ન હોવાને લીધે, અને ચારે તરફ ખુલ્લુ હાવાને લીધે ચારાદિકથી પરાભવ થાય, અને અતિ ગુપ્ત હોય તા, ચારે તરફનાં બીજાં મકાનાથી ઘેરાયલુ હાવાને લીધે શેાભાને પામતુ” નથી, અને અગ્નિ વગેરેના ઉપદ્રવ વખતે મકાનમાં મુશ્કેલીથી પેસી કે નીકળી શકાય છે,
જ્યાં સુદરશીલ વિગેરેથી અલકૃત પાડેાશી વસતા હોય, તેવા સ્થાનમાં મકાન હાવુ જોઇએ. જો ખરામશીલ ( આચાર ) વાળા મકાન કેવા સ્થાન- પાડાશી હાય તા . ખરેખર તેમના આલાપ સાંભળવાથી માં હાવુ' જોઇએ. અને ચેષ્ટા વગેરે જોવાથી સદ્ગુણી પુરૂષના પણ ગુણુની આપેાઆપ હાની થઇ જાય છે. ઉત્તમ સાધુના ઉપાશ્રયની પાસે રહેલા હાથીને સાધુના દર્શનથી, દયાના પરિણામ થયા હતા અને પાછળથી સૂકરીના રહેઠાણુ પાસે કરેલી હસ્તીશાળામાં રહેવાથી, તેજ હાથી દયા રહિત થયા હતા. વળી ગાયા ચારનાર સંગમને સારા પાડાશીના ચેગ મળવાથી તે પરલાકમાં શાળિભદ્રપણે ઉત્પન્ન થયા હતા.
આગમમાં નિષેધ કરેલા દુષ્ટ પાડેાશીએ આ પ્રમાણે છેઃ—
ર
દાસી, તિર્યંચાથી પોષણ કરનાર, તાલાચર ( તામેાટા પાડીને ફરવાવાળા મશ્કરા ), સ્મશાન, મૃગલાં વિગેરેને પાસામાં નાખનાર ( પારધી ) વ્યાધ, શીકારી વિશેષ ( જનાવરોની મદદથી શિકાર કરનાર ), હરિ કેશ ચંડાળ વિશેષ, ભિલ્લુલાકા, માછી, જુગારી, વેશ્યા, નરજાતિ વિશેષ, ભાટ, અને કુકમ કરવાવાળા પુરૂષાના ઘર તથા દુકાનના પાડાશ અને તેની મૈત્રીના સર્વથા ત્યાગ કરવા જોઇએ.

Page #23

જેન શ્રીમતિને અપીલ. વળી ઘર દેવળની પાસે હોય તે દુઃખ ચતુષ્પથ (ચેકમાં) હોય તે હાની પૂતના મકાન પાસે હોય તે પુત્રનારી અને મંત્રીના મકાન પાસે હોય તે द्रव्यन नास थाय छे. भूमी, सभा, पामरी, भर्यााडित, यार, शी, आधी, भत्य, मरी, शु३नी शय्या सेवना२, शत्रु, स्वाभिवाय, शिरी, साधु ઇત્યાદિ સ્ત્રી તથા બાળકને ઘાતકસ્નાર, અધમ પુરૂષના પાડે શ આત્માનું હિત ઈચ્છનાર બુદ્ધિમાન પુરૂષે ત્યાગ કર જોઈએ. ઈત્યાદિ શાસ્ત્રોથી જાણી લેવું. इति सप्तम गुणः ॥ इत्यलं ॥
शेहेर रतलाममें उपधान वहननो क्रिया संपूर्ण यता दरम्यान मुनिराजश्री वलनविजयजोका शिष्य मुनिराजश्री सोहेविजयजीकु दीया हुवा
गणीपद.
.
दिया हुवा
(गणिपद प्रदानके समय मुनि महाराज श्री हंसविजयने
दिया हुवा बोध.) श्री वीरः सर्व विद्यादि धावैरिजयश्रियम् ॥ त्रिजगजनरवायां ।। जागत्येकोपियोद्भतम् ॥१॥ जयंतु गुरवस्तेङ्गि । करुणा वरुणालयाः ॥ कटपवरावयद्नक्ति । य॑नक्तिनिखिलाः श्रियः ॥२॥ रत्नकीपोपमंप्राप्य । नृजवं जववारिधौ ॥ धर्मचिन्तामणिग्राह्यः सुधियाऽनीष्टसिद्धये ॥३॥
सज्जनो! आजरोज अपण इहांपर एकत्र हुवे है, इसका कारण तो आप लोकोके जाणनेमें आया ही होगा तथापि जीनोको मालुम न हो उन माहाशयोंके जाणनेके लिये में निवेदन करता हुं की मुनि सोहणविजयजी तपश्चयों पूर्वक अनेक सूत्रका पठन पाठनकी योग्यताको प्राप्त हुवे है तथा अंदाज दो महिने तक इनोने माहानिषिथ सूत्रका आराधन निमित्त आचाम्न तप कीया है तेसेही श्री नगवती सूत्रका स्वाध्याय पूर्वक उमासी तपका प्रा. रंज करके इसी सूत्रके योगोद वहनसे गणिपदको योग्यताको पहोचे है इसबीये कदरदान श्री संघने अगश्महोत्सव पूर्वक इनोको उक्तपद अर्पण करनेका निश्चयको या इस वास्ते अपण सर्व इहांपर हाजर हुवे है महाशय आप जाण गयेकी संघने जो इरादा कोयाथा सो सफन्न नीकर लीया है. अब

Page #24

૧૬૨
આત્માનંદ પ્રકાશ, श्री संघ तरफसे इस माहात्माको कुछ निवेदन करना चाहता हुं सो माहात्मा ध्यान देकर श्रवण करे। माहात्मन् श्राको पन्यास संपतविजयगणिने योगोदवहनको शुज क्रिया करवाके उच्च पदपर पहोचाय दिये है. इस पदको पाकर संतोष मानकर बेठ रहना उचित न समजे इस पदको हांसत करनेवालेके शिर अनेक सुन फरजां बजानेकी हे जैसे आस्मानमें चढे हुवे सूर्य चंजको राहुकी आफत हे तैसे उच्चपद आरुढको अनेक आफते दूर करके तथा अपनी पदव! दीपाके आत्मोन्नति करनेको आवश्यकता है. माहाशय प्रथम तो कुसंप नाबुद करके सर्व समुदायके साथ संप रखनेकी ही जरूरत हे देखीए एक कवीने कहाली हे)
संप करे किम्मत वधे, घटे करे मन रीस,
थाय अंक मुख फेरवे, सपना उत्रीश ॥१॥ माहात्मन् जैसे त्रेसको अंकका मुख फीराय देनेसे उनीस बन जाता है तैसेही रोस करके जो कुसंपसें मुख फोराय लेता है उसकी किम्मत याने लायकी घट जाती है और संप रखनेसे किम्मत वक्षती हे याने जसकी बमी कदर होती है. संप एसा स्तुतिपात्र है की उसका वर्णन करने. को मेरे पास पूरता शर नंमोन नही हे संप बिना हरेक तरेंकी नन्नतीकी आशा वंध्या पुत्र जैसी हे। (कोसी संघ के हीमायतीने कहा नी हे की)
बम निष्फल हिमत विना । वंश संप विन व्यर्थ ।
वित्त व्यर्थ विद्या विना । अगुणे श्रम अनर्थ ॥१॥ माहानुनाव जैसे हिम्मत विना बन्न निरर्थक हे, विद्या विना द्रव्य व्यर्थ हे, निर्गुणको मोला हुवा श्लम अनर्थकारी हे। तैसेही संप बिना वंशकी पायमाली होती हे । इसलिये संप हे वांही सुख ओर श्रेय हे । संप विना आबादी । नन्नती ओर सद्गुण प्राप्तिकी आशा आकाशकुसुम जैसी व्यर्थ समजना इसलिये कोसीके साथ विरोध न रखना. देखीए शास्त्रकार माहात्माओका जी ए ही फरमान है।
बहुनिन विरोधव्यं पुर्जयोहि महाजनः। स्फुरन्तमपिनागें । नयंति पिपीलिकाः ॥ १ ॥

Page #25

વિવિધ વિષયે.
૧૬૩ कदापि बहुत लोकोके साथ विरोध नही करना क्युंकी माहाजन बमा पुर्जय हे देपीये फुफामा वारता नागंजको जी घणी कीमीयां जक्षण करजाती है। और नी सुणी,
वहु नाम समर्घाना ! समुदायो हिउर्जयः॥
तृणैराथै ष्टतारज्जु । र्जायते नाग बंधनम् ॥ १ ॥ असमर्थ जी बहुत लोक इकठे हो जाय तो यह समुदाय वमा उर्जय हो जाता है जैसे घासके त्रणासे बनाया हुवा रज्जु रस्सा हाथीको जी बंधन करनेको समर्थ होता है इसलिये कहा हे की.
समं तु समुदायेन । विरोधो जायते तदा ॥
यदा नाग्य विपर्यासो । नृणामुदयमाश्रयेत् ॥ १॥ जब प्राणीयोका नाग्य विपरीत होता हे तबही समुदायके साथ विरोध होता हे इसलिये सर्वके साथ मीलके रहना चाहीये. क्युकी संप नही वहां जंप नही । और जंप नही वहां सुख तो होवे हो कैसे । इसलिये संप विनय नम्रता रखके अपनी फरज अदाकरते रहे. देखीए जैसे फल आनेसे आम्रवृक्ष जुकता रहता हे तेसे ही मुनिजनोको गुण बहु मान प्राप्त होनेसें अनिमान पर न चढकर । नम्र स्वन्नाव रखना जचीत हे अब मे जेवट ए ही सलाह देता हुं को आपने अनेक कष्ट सहन करके यह पद हांसोल कीया हे उसका सुंदर फल चतुर्विध श्री संघको चखाके सब जहानका नला करनेमें तत्पर रहे.
વર્તમાન સમાચાર, धामणोदमे नीकली हुइ अपूर्व जैनमूर्तिके दर्शनार्थ-रतबामसें मुनि महाराज श्री हंसविजयजीका गमन.
अशोक वृदः सुरपुष्पवृष्टि-दिव्य ध्वनिश्वामरमासनं च । जामंमलं दुंदुनिरातपत्रं, सत् प्रातिहार्याणि जिनेश्वराणाम् ॥ १॥ इस काव्यमें दर्शाये हुवे दिव्य आठ महा प्रातिहार्यका कोतर काम

Page #26

આત્માનંદ પ્રકાશ सहित-रतलामसें चार गाज ( चार कोष) के फासलेपर धामणोद गाममें जिनेश्वर नगवान्की माचिन मूर्ति जमिनमें से प्रगट हु हे.
. इस अद्भुत नगवानकी जव्य प्रतिमाजीके दर्शनके वास्ते मुनि महाराज श्री हंसविजयजी आदि मुनिराज पधारे थे इस प्रसंगपर रतलामके जंडारीजो
आदि बहुत श्रावक लोक हाजर हुवेथे. इस बातको खबर मिलतेगा, सेलानेसे बक्षिजी आदि नामांकित श्रावक श्रावीकाए जी आयेथे और जो सेमलिया पंचेमके श्रावक लोग आयेथे; पूजा तथा स्वामीवात्सस्य कियाथा. महाराजश्रीका व्याख्यान सुनके धाममोदके ढुंढक नाइओंने नी यात्रीयोंकी खानपानादि से स्वागत कियाथा वहांसे पंचे नामती सेमलिया वांगरोद आदि ग्रामोंमें जैन चैत्योंके दर्शन करते हुवे तथा ढुंडकादिकोकों धर्मोपदेश देते हुवे महाराज श्री रतलाममें वापिस पधारे हैं यहांपर हाल में पन्यासजी संपतविजयजी उपधान क्रिया करा रहा हैं। मैं सब ग्राम नग्रोंके स्वधर्मी जाताओंसे प्रणाम पू. र्वक अर्ज करता हूं कि आप अवश्य इस अपूर्व मूर्त्तिके दर्शन करके मनुष्य जन्म सफन करें।
(प्रतापगढसे मुनि वंदनार्थे श्रावक लोकोका रतनाममें आगमन और विद्यार्थीओको ईनाम.)
प्रताबगढके श्रावक मुनि माहाराज श्री हंस विजयजी पन्यासजी-श्री संपतविजयजीके दर्शनके लिये पधारेथे. व्याख्यानमें प्रनावना बांटी गईथी, तथा आत्मानंद जैन श्वे. पाठशालाके विद्यार्थीयोंको घोया बक्ष्मीचंदजोके तफेसे महाराजश्रीके हस्तकमलसे घीयाजी कृत हिन्दी जैन पृथम पुस्तककी प्रतियें पारितोषिक देनेमें आईथी तथा कन्याओंको साध्वी श्री कल्याणश्रीके हाथसें दी गईथी॥

Page #27

વર્તમાન સમાચાર,
૧૬૫
શહેર ભાવનગરમાં સંપૂર્ણ થએલ
ઉપધાન તપની કિયા. શહેર ભાવનગરમાં મહામહોપાધ્યાય શ્રીમદ્દ વિરતિયજી મહારાજ અને પં. શ્રી દાનવિજયજી મહારાજના સદુપદેશ અનુસાર ગયા કારતક સુદી ૧૦ના રોજથી ઉપધાન વહન કરવાની ક્રિયા શરૂ કરવામાં આવી હતી. જે ગયા માગશર વદ ૧૨ ના રોજ નિવિદને સંપૂર્ણ થઈ. અને છેવટે માળ પહેરવાનું છેલ્લું માંગલિક કાર્યો ઉત્સાહ પૂર્વક પૂર્ણ થયું હતું. અને છેલ્લા દિવસમાં શ્રી પાંચ અનુત્તર વિમાનની રચના સાથે અઢાઈ મહેસિવ કરવામાં આવ્યો હતો. અને છેલ્લે દિવસે સ્વામીવાત્સલ્ય પણ કરામાં આવ્યું હતું. ઉપરોકત તમામ બાબતનો ખર્ચ અત્રેના સ્વર્ગવાસી ગૃહસ્થ શેઠ આણંદજી પરશોતમના પુત્ર શેઠ ગીરધરલાલ, કુંવરજી, ગુલાબચંદ, અને ચુનીલાલ, વગેરે તરફથી કરવામાં આવ્યું હતું.
પિતાને સ્વર્ગવાસી પિતાની પાછળ કરેલા ધાર્મિક કાર્યોમાં આ એક ઉત્તમ કાર્યને વધારે કર્યો છે. જેથી ખુશ થવા જેવું છે.
~--8JLe--- શહેર ભાવનગરથી શ્રી સિદ્ધાચલજીને છરી પાલતે
નીકળેલ સંઘ, આ માસની સુદ ૫ સોમવારના રોજ અત્રેના શ્રી સંધમાંના અગ્રેસર અને વિદર્ય સ્વર્ગ વાસી શા. ઝવેરભાઈ ભાઈચંદના સુપુત્ર ભાઇ ફતેચંદ ઝવેરભાઈએ પોતાના પિતાના શુભ સંક૯પ અનુસાર અને તેમની આજ્ઞા મુજબ પોતાના તરફથી શ્રી સિદ્ધાચલજી છરી પાલતા સંઘ કાઢવામાં આવ્યું હતું.
ગયા ચતુમાસમાં અત્ર ચાતુરમાસ રહેલા શ્રીમદ્ વિજયાનંદસૂરિશ્વરના શિષ્ય પરમ ઉપગાર ઉપાધ્યાજી મહારાજ શ્રીમદ્ વિરવિજયજી મહારાજ તથા શ્રીમદ્ પં. દાનવિજયજી મહારાજ વગેરે તેમજ શ્રીમદ્ મુળચંદજી મહારાજ શ્રીમદ વૃદ્ધિચંદજી મહારાજ તેમજ શ્રીમદ્ ઝવેરસાગરજી મહારાજ એ ચારે મહાત્માઓના શિષ્ય પરિવાર મલી સાધુ સાધીના એકંદર વીશ થાણાં અને સુમારે એક હજાર શ્રાવક શ્રાવિકાના મળેલા તુર્વિધ સંઘ સાથે વરતેજ, દેવગાણું, દાણા, બુઢણું થઈ પોશ શુદ પ્રથમ ૧૦ શનીવારના રોજ સવારના ૧૧ વાગે શ્રી સિદ્ધાચલજી સંઘ પહોંચ્યો હતો. રસ્તાના દેવગાણા-વગેરે ગામમાં તથા શ્રી સિદ્ધાચલજી પહોંચ્યા તે દિવસે ઉકત સંઘવી ફતેચંદ ઝવેરભાઈ તરફથી ચતુર્વિધ સંધની યથાશકિત ભકિત સ્વામીવાતસલ્ય પૂજા ભણાવવા વગેરે વગેરે કાર્યો કરવામાં આવ્યાં હતાં.

Page #28
આત્માનંદ પ્રકાશ. પૂજાના કાર્ય માટે ભાવનગર શહેરના રાજય ગાયકોને વિવિધ વાછત્ર સાથે સાથે લેવામાં આવ્યા હતા. જેથી તે સ્થળોએ જૂદી જૂદી તેમજ બીજે દીવસે બીજી પોશ શુદ ૧૦ને રવીવારના રોજ સિદ્ધાચલજી ઉપર નવાણું પ્રકારની પુજા સંઘવીરકથી ભણાવવામાં આવી હતી જે દરેક પૂજામાં અપૂર્વ આનંદ થયો હતો, રથયાત્રા પણ તેજ દિવસે કરવામાં આવી હતી અને છેવટે પણ શુદી 11 ના રોજ શ્રી સિધાચળજી ઉપર ઉકત સંઘવીએ તેમજ તેમની માતુશ્રી લઘુ બંધુ જાદવજી વગેરે તિર્થમાળ ગુસમક્ષ વીધી પર્વક પહેરી, તિય માળ પહેરનાર સર્વેએ યથાશક્તિ વત પચ્ચખાણ કર્યા હતાં. સંધવી ફતેચંદ ઝવેરભાઈ પિતે ધર્મશ્રદ્ધા અને ધર્મની સમજવાળા હોવાથી કઈ જાતની વ્યવસ્થાના કાર્યમાં ભાગ ન લેતા માત્ર આમ ધર્મ સાધવામાં જ મશગુલ હતા. આવા ઉત્તમ કાર્યો કરતાં આવી વૃત્તિનાં પ્રાણીઓ પોતાનું ખરેખરૂં હિત સાધી શકે છે. આડંબરી, માનભૂખ્યા, એક ગણું કરી સો હજારગણું બતાવનારા અને વ્યવસ્થા વગેરેમાં માથું મારનારા મનુષ્ય જોઈએ તે લાભ મેળવી શકતા નથી. પિતાના પિતાના ફરમાનને માન આપી ઉદાર દિલેથી ખર્ચ કરી આવું ઉત્તમ કાર્ય કરવા માટે મી. ફતેચંદને અમે ધન્યવાદ આપીએ છીએ અને છેવટે સ્વર્ગવાસી ઝવેરભાઈ ભાઈચંદના સુપુત્રે ફતેચંદ વગેરેને સુચના કરીએ છીએ જેમ આવા ઉત્તમ કાર્યોમાં ઉદારતા બતાવી પિતાની આજ્ઞા સાથે આત્મ ધર્મ સાધ્યો છે, તેમ જૈન સમાજની સ્થિતી સુધારણા માટે અથવા કેળવણી જેવા મહાન કાર્યને માટે ભવિષ્યમાં એવોજ ઉદાર હાથ લંબાવી એક સારું કાર્ય પિતાને પિતાની ખ્યાતિમાં વધારે કરવા માટે કરશે એવી આશા રાખીએ છીએ. સભાની લાયબ્રેરી માટે નીચેના પુસ્તક ભેટ આવ્યા છે, જે ઉપકાર સહ સ્વીકારીએ છીએ. શેઠ દેવચંદ લાલભાઈ જેને પુસ્તકેદાર ફંડ તરફથી શ્રી ઉપદેશ રત્નાકર. શ્રીયક મુનિ કયવન્તા શેઠ ઈ. ની કથા. ] નવપદની ઓળી વીધી. શ્રાવક ભીમશી માણેક મુબઈ તરફથી. સ્વદય જ્ઞાન. શ્રી કુલક સંગ્રહ. શત્રુજય મહા તિથદિ વિચાર. - મી મહેસાણું શ્રેયસ્કર મંડળ તરફથી. ચૈત્યવંદન સ્તુતિ-સ્તવનાદિ સંગ્રહ. For Private And Personal Use Only