Atmanand Prakash Pustak 006 Ank 11

Author(s): Motichand Oghavji Shah
Publisher: Jain Atmanand Sabha Bhavnagar
Catalog link: https://jainqq.org/explore/531071/1

Page #1

2
1
છેઆત્માનન્દ પ્રકાશ.
ર
- દેહરે. આત્મવૃત્તિ નિર્મલ કરે, આપ તવ વિકાસ,
આત્માને આરામ દે, આત્માનન્દ પ્રકાશ. પુરતક ૬ ઠું, વિક્રમ સંવત ૧૯૬૫. જે અં
ગે
પ્રભુ સ્તુતિ.
માલિની, કુમત 'તિમિર હારી ધર્મ તેજઃ પ્રસારી,
વિજન નભ સારી કર્મ તારા વિદ્યારી; જિનવર મુખ વાણી પૂર્ણ ચંદ્ર કાંતિ, વિમલ વિજયકારી આપજે ચિત્ત શાંતિ.
ગણધર સ્તુત. જેણે સાત નયે નિરૂપણ કર્યો સ્યાદ્વાદ સિદ્ધાંતને, જે વાદ ગાલ કેશરિ બની ગયા ત્યછ બ્રાંતને; જે દ્વાદશ અંગ આગમ રચી ભક્તિ કરી "આહતી, તે આપે જિનરાજની ગણધર શ્રેણી સદા સમેતિ. ૧
૧ કમત રૂપી અંધકારને હરનારી. ૨ ધર્મના તેજને પ્રસાર કરનારી. ૩ ભવિજન રૂપી આકાશમાં પ્રસરેલી. ૪ કમેપી તારાને નાશ કરનારી. ૫ શ્રી જિનવાણી રૂપી પૂર્ણ ચંદ્રની કાંતિ.
૬ મોટા વાદીઓ રૂપ શયાળે વિષે સિંહ માન. ૭ અરિહંત પ્રભુની. ૮ ગણધરોની યુતિ.
-
-
-

Page #2

આત્માનન્દ પ્રકાશ,
આત્મસ્વરૂપ.
अज्ञात स्व स्वरुपेण, परमात्मा न बुध्यते । आत्मैव प्रावि निश्चयो, विज्ञातुं पुरुषं परम् ॥१॥
જેણે પિતાને આત્માનું સ્વરૂપ જાણ્યું નથી તે પુરૂષ પર માત્માને જાણે શક્તિ નથી. તે માટે પરમાત્માનું સ્વરૂપ જાણ વાની ઈચ્છાવાલાએ પહેલા પિતાના આત્માને નિશ્ચય કરે જઈએ. આત્મ તત્વનું યથાર્થ સ્વરૂપ નહીં જાણનાર મનુષ્યના આત્મામાં નિશ્ચય ઠહરવાપણું હોતું નથી, અને તેથી અન્તરંગમાં શરીર અને આત્મા ભિન્ન ભિન્ન સમજવામાં મેહને વશ થઈ ભૂલી જાય છે, અને ઇન્દ્રિય-મન-દર્શન-જ્ઞાન સુખ દુઃખ ક્રોધ માન માયા લાભ રાગ દ્વેષ અજ્ઞાન આદિ અનેક ભાવ જે દેખાય છે તેમાં આત્માનું શું છે, અને શું સંબંધ છે તે મેહરૂપી ભ્રમ ઉત્પન્ન થવાથી પિતાનું શુદ્ધ સ્વરૂપ શું છે તે માલમ પડતું નથી જેથી પિહેલે આત્માને નિશ્ચય કરવાની આવશ્યકતા છે.
આત્મા અને દેહ જુદા છે તેવા ભેદ જ્ઞાન વિના આત્માને લાભ થતું નથી, જેથી મેક્ષાભિલાષિ મનુષ્યએ તે પ્રથમ નિશ્રય કરવાની જરૂર છે.
- આ આત્મા દેહ ધારી જેમાં ત્રણ પ્રકારને શાસ્ત્રકારોએ બતાવેલ છે. ૧ બહિરાભર અન્તરાત્મા અને ૩ પરમાત્મા. જે જેની શરીર સ્ત્રી પુત્ર લક્ષ્મી વિગેરે પદાર્થોમાં ભ્રમથી આત્મબુધિ હોય, અને શરીરાદિક પદાર્થો તેજ હુ અર્થાત્ પર નહીં, એવી જે મેહ રૂપી નિદ્રા, તેમાં જેની ચેતના અસ્ત થઈ ગઈ છે તે બહિરાત્મા કહેવાય છે. તેથા–
જે પુરૂને બાહ્ય ભાનું ઉલ્લંઘન કરી આત્મામાં જ આ

Page #3

૨૪૩
હિને દહ રૂપે સમજે છે ત્યારે આત્માને
આત્મસ્વરૂપ ભાને નિશ્ચય હોય અને વિશ્વમરૂપ અંધકારને દુર કરી આત્માને આત્મપણે જાણે તે અન્તરાત્મા કહેવાય છે. તથા - જે નિર્લેપ છે અર્થાત્ જે પુરૂષને કર્મોને લેપ નથી, શરીર રહિત શુદ્ધ છે. તેમજ જેને રાગાદિ વિકાર નથી જેને કાંઈ કરવાપણું નથી નિવૃત છે. અવિનાશી સુખના જે ભકતા છે એવા - દ્વાત્માને પરમાત્મા કહેવાય છે.
જે બહિરાત્મા છે તે ચૈતન્ય સ્વરૂપ આત્માને દેહની સામે જોડે છે અથૉત્ એક સમજે છે, ત્યારે અન્તરામાં (જ્ઞાની) છે તે દેહને દેહ રૂપે અને આત્માને આત્મારૂપ પૃથક જાણે-દેખે છે, એજ ભેદ બહિરાત્મા અને અન્તરાત્માના જ્ઞાનમાં ભેદ છે.
બહિરાભા છે ઈન્દ્રિયની દ્વારા વ્યાપારરૂપ થયેલ શરીરને આત્મા માને છે, અને મનુષ્ય પર્યાયે સહિત મનુષ્ય, અને નારકી તીર્થંચ અને દેવ તેના પર્યાયે સહિત, તે તે રૂપ પિતાને માને છે. જે ભ્રમરૂપ છે. કારણ કે પર્યાયનું રૂપ તે આત્માનું રૂપ નથી આમા તે અમૂર્તિક છે.
બહિરાત્મા છે દુનિયાની સાચી ઓટી વાત સાંભળી ખુશી થાય છે, ત્યારે અત્તરાત્માઓ જ્ઞાન ધ્યાન કરી,આનંદ પામે છે. બહિરાત્મ જે અનેક પ્રકારની કપટ કિયાએ, કેલવી પિતાની .મહત્તા બતાવે છે, ત્યારે અન્તરાત્માએ તેવું કરી પોતાના આત્માને છેતરતા નથી. બહિરાત્મા છે અનેક કારણે માટે જ્યારે બીજાની નિંદા કરે છે, ત્યારે અન્તરાત્મા છે દરેક પ્રાણી કર્મને આધિન છે તેમ માની કોઈની નિંદા કરતા નથી. બહિરાત્મ જીવે જ્યારે પિતાની પૂજા માન કીર્તિ માટે અનેક ક્રિયાઓ કરે છે, ત્યારે અન્તરાત્મા પિતાના આત્માનાજ હિત માટે પ્રયાસ કરે છે. બહિરાત્માએ જ્યારે પિતાને દીન-દુખી–રોગી, માને છે ત્યારે અન્તરાત્મા પિતાને નિરોગી અનંત લક્ષ્મીવાલે માને છે.

Page #4

આત્માનન્દુ પ્રકાશ
આવી રીતે બહિરાત્મા સત્ય જ્ઞાનના અભાવે મિથ્યાત્વરૂપી જવરથી નિરંતર પીડિત હેઈને, પિતાથી તદન ભિન્ન એવા શ્રી, પુત્ર, પશુ, લક્ષ્મી વિગેરે ચેતન અચેતન પદાર્થોને પિતા રૂપે માની, તેને સંગ અને નાશ થયે પિતાને સંગ અને નાશ માને છે. તેથી શરીરમાં જે આત્મ બુદ્ધિ છે તેજ ધન ભાઈ બાપ વિગેરે કપના કરાવે છે અને તેને પિતાનું માની ઠગાય છે.
શરીરમાં એ ભાવ થાય કે આ હું (દેહ) તેજ આ ત્મા એ ભાવ તે સંસાર સ્થિતિનું બીજ છે. જેથી તે સંસાર
તિરૂપ બીજને નષ્ટ કરી આભા તેજ હુ તેમ સત્યરૂપ જાણવાની મુમુક્ષ જેને ખાશ આવશ્યકતા છે.
આવા બાહ્ય શરીરાદિકમાં આત્મ બુદ્ધિ છેડવાને માટે દરેક મનુષે વિચારવું જોઈએ કે, જે જે પદાર્થો દેખવામાં આવે છે તે અન્ય સ્વરૂપ છે. અને મૂર્તિક પદાર્થો હોવાથી તે જડ છે અને હું (આત્મા) અમૂતિક છું.
દેરડીમાં જેની સપની બુદ્ધિ છે તેવા ભ્રમવાળા પુરૂની જેમજ શરીરાદિકમાં આત્મ બુદ્ધિ જાણનાર મનુષ્યનું જાણવું. જેથી તે શ્રમ કયારે જાય છે કે જ્યારે આત્મા એવું વિચારે કે, મારે આત્મા જર્તિમય જ્ઞાન પ્રકાશ રૂપ છે. આ જગતમાં નથી કે મારે શત્રુ નથી કે કોઈ મારે મિત્ર. અને અત્યાર સુધી મેં જે જે ચેષ્ટાઓ કરી તે મારૂં ખરું સ્વરૂપ જાણવાથી હવે તમામ મને સ્વપ્ન જેવું યાને ઇંદ્ર જાલવત્ છે તેમ જણાય છે. આવી રીતે વિચારવાથી અને શ્રદ્ધાથી બાહ્યભાવ છેડતાં અન્તરાત્મા દ્વારા ક૯૫ના જાલ મટવાથી પરમાત્મા સ્વરૂપ પ્રાપ્ત થાય છે.
બહિરાભા જ્યારે પિતા માટે સુંદરરૂપ, આયુ, બેલ, ધન ઈત્યાદિ ને ચાહે છે ત્યારે અન્તરાત્મા છે તેનાથી છુટવા માગે છે.
આત્માને જાણવાવાળા જ્ઞાનીઓ, ડાહ્યા પુરૂષ જેમ વસ્ત્ર - વિન હોવાથી છેડી દે છે, તેમ આ દેહને ગ્લાનિનું સ્થાન અને

Page #5

આત્મસ્વરૂપ
આત્માથી ભિન્ન માની તેનો ત્યાગ કરી દે છે. જેથી–આત્માને આત્માદ્વારા જ આત્માથી શરીર ભિન્ન છે તેમ જાણવું જેથી સ્વમમાં પણ શરીર તેજ હું એવી બુદ્ધિ ન થાય.
* આત્મા શરીરથી ભિન્ન છે તેની સાબિતી માટે સ્વમનું દષ્ટાંત બરાબર છે. જેમ એક માણસ સ્વપ્નમાં પિતાને વધ થપેલે માની જાગૃત થતાં પિતાને વધ થયેલે તેને જેમ જણાતે નથી, અને તે જેમ ભ્રમ છે તેમજ દેહના ના આત્માને નાશ માનવે તે ભ્રમ છે, જેથી આત્મા અમર છે અને મરણ નથી, તેથી તે દેહથી જુદે છે એમ ખાત્રી થાય છે. - હવે આટલા ઉપરથી જણાય છે કે શરીરાદિકમાં આત્મપણું માનવાથી કર્મથી છુટી શકાતું નથી. જેથી આત્મસ્વરૂપ જાણવા માટે અને તે જાણી તેની મુક્તિ થવા માટે આત્મજ્ઞાનની જરૂર છે. તે આત્મજ્ઞાન એવું હોવું જોઈએ કે દુઃખ આવે તે પણ ડગે નહી. તેટલું જ નહીં પણ દુઃખ આવતાં જ્ઞાનીઓ જેમ તત્વને અનુભવ કરે છે તેમ થવું જોઈએ. વળી તપાદિક ક્રિયાઓ કરતાં અને પરીષહ અને ઉપસર્ગ આવે તે પણ જરાપણું ચલાયમાન થવાય નહીં એવું આત્મજ્ઞાન પ્રાપ્ત થયા સિવાય અન્તરાત્મપણું પ્રાપ્ત થઈ પરમાત્મપદ પ્રાપ્ત થશે નહીં. જેથી તેવું આત્મજ્ઞાન પ્રાપ્ત કરવા તેમજ બાહ્ય વસ્તુઓથી આત્મા જુદે છે અને જ્ઞાન દર્શન ચારિત્રાદિ અનંત ગુણમય આત્મા તેજ હું (આત્મા) છું, તેવું સ્વ સ્વરૂપ પ્રગટાવવાને માટે સમ્યકજ્ઞાન મેળવવાની જરૂર છે. કારણ કે તે સિવાય આત્મ સ્વરૂપનું ભાન ન થતાં અનંત એવું મોક્ષ સુખ પ્રાપ્ત થતું નથી જેને માટે શાસ્ત્રકારોએ પણ કહે છે કે એજ ન તન વરાળ પક્ષ માળો (મેક્ષ માગની પ્રાપ્તિ જ્ઞાન દર્શન ચાસ્ત્રિથી થાય છે.) એ સૂત્ર દરેક મુમુક્ષ જીએ હૃદયમાં ધારણ કરી રાખી પિતાનું ખરૂં રવરૂપ એલખવાની અગત્યના છે.

Page #6

૨૪૬
સત્ય.
સત્યતાની દ્રીપતિ જેનાં, ઉર મીરે શાબે છે; તેત્તુ મનુષ્યનાં ગુણગણ ઉપર, દેવ દાનવા લેાભે છે.
:
:
આભાત પ્રકાશ.
પૂર્વ કર્મના સુયોગથી મનુષ્ય જન્મરૂપે અમુલ્ય હીરા પ્રાપ્ત થએલા છે, તે હીરાની કીંમત કરાવવામાં પાસા પાડવાની પ્રથમ જરૂર રહે છે અને પાસાથીજ પૂર્ણ કીંમત મળી શકે છે, પરંતુ તેની કીંમત કરવામાં વિનય, ક્ષમા, આદાતા, દયા, સમતા, અને સત્યાદિ અનેક સુકી રૂપ સદ્ગુણેની સહાયતા લેવી પડે છે. તે તે દરેક ગુણા' સાથે મુખ્યતઃ સત્યને પ્રાધાન્યપદ આપવામાં આવ્યું છે; કારણ કે સત્ય એ આ સૃષ્ટિના વિકાસ ક્રમમાં અત્યુપયેાગી પ્રમલ તત્વ છે. તત્વ છે. સભ્યના આધારે સર્વ પ્રાણીએના જીવન વ્યવહાર સરલ રીતે ચાલી શકે છે, અને અસત્યતાની અ ધારી આંખપર ચડાવવાથી અનેક દુઃખ રૂપ ઝેરી કીડાથી ખદબદતા કુવામાં પડી મરી દુઃખા સહેવા પડે છે; એટલું' નહિં પરંતુ સત્ય વિના જીવન પ્રકાશ નિસ્તેજ જેવુ ગુારવું પડેછે. સત્યવિનાનુ સુખ કોકી વિનાની આંખ જેવુ ફી છે-સત્યની સાડમાં સૂવા માટે આ જીવન સર્જાયેલુ છે. નહિં કે અસત્યતાની આગમાં બળી ભસ્મ થવા માટે, સત્યતાની સુંદર સુખમય વાટીકામાં આનંદથી વિચરવુ, સત્યતાના શીતલ તાપહર નિર્મળ સરાવરનાં મીઠા જલમાં ખેલવુ, સત્યતાની સુંદર સતારનાં મનહર કર્ણપ્રિય ચીત્તદુર ગીતા સુણવા, સત્યતાની સુંદર અવિકારી ચક્ષુથી લક્ષ અલક્ષના અનેક રંગો— નવલી રમત અને સુફ્ળ સ્થાનનું અવલેાકન કરવું એજ મનુષ્ય જીવનના ઉદ્દેશ છે. પરંતુ તેથી ઉલટી રીતે અસત્યતાની તરવાર નીચે માથું નમાવી શિચ્છેદન કરાવી ફાટી આંખે માટીમાં મળી જવું એ પેાતાની કીર્તિને કાળે ડાગ લગાડવા જેવુ છે, માટે સત્યતાની સુરખ ઢાલને હસ્તમાં ધારણ કરી, સ`સાર રણુમાં આવતા દુર્ગાણ રૂપ દુશ્મતાની સામે દ્રઢતાની સમશેરથી ઝુઝવા વીર અની
: :
"#
"

Page #7

સત્ય.
૨૪૭
સદા તત્પર રહેવું. પરંતુ અસત્યાદિ દુર્ગુણા રૂપ . રાક્ષસાને . ઉ ઘરમાં આવકાર આપવા નહિ. કારણકે તે રાક્ષસે. પેાતાનુ તે ભક્ષણ કરી જશે પરંતુ તે સાથે આજુબાજુના સગા સબંધી તેમજ આડોશી પાડેાશીને પણ ત્રાસ વર્તાવી વિનાશની અપીથી અધકારમય કરી મુકશે. તે હું બધુ ! જો સસાર સમુદ્રને તરી પાર થવા ચાહતા હે, ને જગતની જાલને તેાડી ફાડી મુક્તિ સુખ સ ́પાદન કરવા ઇચ્છતા હા, આ દુનિયામાં સલગતી આગથી મચવા ઉત્કંઠ હા, ભવાટવીમાં ભટકતાં અટકવુ હાય, જીવનનું સાલ્ય કરવા ચાહતા હાઇએ, તેમજ જન્મ, મરણનાં અનંત દુ:ખાથી દૂર થવા દીલમાં ભાવ હાય, અને છેલ્લે એસસાર સુખ રૂપ કરી માત તાત અને પેાતાની કીર્તિને દીપાવવા ચાહતા હાઇયે તે સત્યતાની કીર્તિ રૂપી ટીલી ભાલપર કરી મેક્ષ સાધી લેવા તૈયાર થવુ.
જે મનુધ્યેા સત્યતાને ગ્રહુણ નહી કરતાં લક્ષ્મીની લાલચમાં લલચાઇ જઇ અનેક રીતે અસત્ય આલે છે, તેનું પરીણામ ઘણા કાલ સુધી. ભવાટવીમાં ભટકવુ' પડે છે તે આવે છે. અરેરે ! કરેલાં કુકાનાં કેવાં કડવાં ફળ ભોગવવાં પડે છે, તે શાદ્વારા મહાભાએ આપણને પોતાના બુલંદ અવાજથી શ્રવણુ કરાવે છે. તપિ આપણા પથ્થર જેવાં હૃદયમાં યત્કિંચિત્ અસર થતી નથી, એ કમભાગ્યની નિશાની છે. જે મનુષ્યા સત્યતાના શૃંગારથી શેાભતે નથી; જે પુરૂષ સત્યતા રૂપ શર્કરા આરાગતા નથી, તે મનુષ્ય જીવતા છતાં મુઆ જેવે છે. સત્યતાની સર્વોત્તમ સંગત ત્યજી એવા કાણુ મુર્ખ શિશમણી આ સૃષ્ટિપર હંસ્તિ ધરાવે છે કે, જે અસત્યતાના પાયા વિનાની અટારીપર શાન્તિ લેવા ચડતે હરી, હાય ! અફ્સાસ છે કે જ્યારે સત્યતાને માટે અનેક મહાન્ સત્યવાદી પુરૂષાએ પેાતાના પ્રાણની પણ દરકાર કરી નથી, ત્યારે પરમાત્મા રૂપી માલેકની આજ્ઞાનું ઉલંઘન કરી આપણે ઉલટી રીતે ચાલીયે છીયે તે એક પશુથી પણ વધારે. હુલકા છીયે. અરે! કોઈ કેટેગ્રાફર પણ તેવા મનુષ્યનું ચિત્ર લેવા સમર્થ થતા નથી. કોઈ કવિ તેનુ` ક્રાવ્ય કરી કલમને લજાવતા નથી, જેથી સત્યતાને
> ±
3

Page #8

૨૪૮
આત્માનન્દ પ્રકાર સ્વર્ગમાં જવાની સીડી સમાન જાણું તેનું પાલન કરી, સ્વર્ગ અને મોક્ષનું સુખ સંપાદન કરી દરેક પ્રાણ શાતિ ભોગવે.
સદા રહે સંસારમાં સુખ શાંતિ નરનાર; આશીષ આપે હોંશથી, સફળ કરે અવતાર.
લો. વિનય.
સાચું સુખ શેમાં સમાયેલું છે?
દરેક મનુષ્યના વ્યવહારનું અવલેહન કરીશું તે જણાશે કે મનુષ્ય માત્ર સુખ પ્રાપ્તિ અર્થે અનેક પ્રયત્ન કરતા જણાય છે. રિક કાર્યમાં, દરેક પ્રસંગમાં, દરેક પ્રવૃત્તિમાં, દરેક સ્થલમાં, પ્રત્યેક સંબંધમાં, અને દરેક પલમાં સુખ સંપાદન કરવાને ઉદેશ મુખ્ય હેય છે, અને રાયથી રંક માંડીને તમામ મનુ એ કોઈ સુખની શોધમાં મચેલા હોય છે, અને તે મળવાની લાલસા યાને આશાતૃષ્ણા ગમે તેવી દુક્કર અને વિકટ ઘટનામાં મને રેરે છે.
ખરૂં સુખ શેમાં સમાયેલું છે, કેવી કેવી પ્રવૃત્તિ અને કાર્યોથી તે પ્રાપ્ત થશે તે કેરે મૂકી ગમે તેવી ઘટનામાં સુખ માટે મનુષ્ય ઝંપલાય છે.
આપણુ ધર્મના શાસ્ત્રોમાં તે માટે શું ફરમાન છે તેમાનાં બેધને શું સારાંશ છે? જુદા જુદા ધર્મના આંતરિક આશય શું છે, તે જાણવાની ખાશ આવશ્યક્તા છે. ગમે તે આર્ય અનાર્ય ધર્મના ખરા તેનું અવલોકન કરશું અને તે શાન્ત અને નિષ્પક્ષપાત ચિત્તે જઈશું તે તેમાં સર્વમાન્ય રહય એ જણાશે કે, રખ નિવૃત્ત કરી સાચા સુખની પ્રાપ્તિ કરવી, (જે સુખ પછી કોઈ વખત દુખ આવે જ નહીં તેવા) એ મનુષ્ય જીવનનું મુખ્ય કર્તવ્ય બને આયકતા છે, અને એજ મનુષ્યના શ્રેષ્ઠ સાધનથી પ્રાપ્તવ્ય વરતુ છે.

Page #9

સાચુ` મુખ શેમાં સમાયેલુ' છે ?
૨૪૯
અત્યારે અવલેાકન કરીશું તેા જણાય છે કે સુખની શોધમાં સર્વ કર્ણ નિમગ્ન જશુાય છે, પરંતુ તે પ્રાપ્ત કરવાના સાધન અને પ્રકારે સર્વના એક સરખા જણાતા નથી. કેાઇ લક્ષ્મીના લેાભથી લલચાઈ પોતાના વ્યવહાર અને વેપાર આદિમાં અનેક જાતની ગાઇ વિશ્વાસઘાત કરી લેાંકેના ગળાં રહે’સી પૈસે એકઠા કરવામાં સુખ સમજેછે, તે કાઇ પરસ્ત્રી ગમન ખની તુચ્છ વિષયમાં પેતાને પૈસે આબરૂ અને શરીરની હાનીના હામ કરી સુખ માને છે, કેાઈ ગાડી લાડી અને વાડી વિગેરેના વૈભવમાં અને અધિકારના અધકાર અને અહુ કારમાં અસ્થીર સુખ માને છે, કોઇ પૈસાને પેાતાના પરમેશ્વર માની પ્રાણ જાયે પણ પસેા ન ખરચવા ન વાપરવા એવી કંજુસાઈમાં સુખ માને છે, કઈ પાતાની સ્ત્રી અને કરાં છૈયાને જ માત્ર પેાતાની દુનિયા માની કુટું‘ખના વ્યવહુારના ગુ'ચવાડામાં ગુ'ચાતા સુખ માને છે, કાઇ પોતાના ધંધા રાજગારના રસ્તામાં માથું મારવાનુંજ માત્ર એક ઇંદ્રિનું જ્ઞાન રાખી તેમાં સુખ માને છે, કોઇ પોતાની કીર્તિ વધારવામાં અને લેકે વાહવાહ કેમ બેલે તેમાં સુખ માની તેની બ્રાન્તિમાં ભુલા પડેલા છે, કાઈ સ`સારની ઉપાધિયેાથી કટાલી દુર જ'ગલમાં અખાડા જમાવી પેાતાની ત્યાગ વૃતિથી સુખ માનેછે, કેાઈ પેાતાના ઉદર પાષણ માટે ભીખ માગી પુરૂ' કરવામાં સુખ માનેછે, પરંતુ તેવા ઘેાડાજ હશે કે સ’સારની આધિવ્યાધિ અને ઉપાધિથી ઘેરાયેલ છતાં, વ્યવહારમાં ડુખી ગયેલ છતાં આ સસાર સમુદ્રના ચિત્ર વિચિત્ર 'ગિન પાટાએતના ઇલ’ગામાં ન ભરાતા, ન ખાતાં, ન મુંઝાતાં ખરા સુખ રોધવા અને પ્રાપ્ત કરવા, પેાતાના બહિરાત્માને અતરઆત્મા અને પરમાત્મા પણ પ્રાપ્ત કરવાના પ્રયાસમાં સુખ માનતા હોય ?
ઉપર પ્રમાણે ભિન્ન ભિન્ન મનુષ્યો શોધતા જણાય છે, ત્યારે આપણી આ પણે જે પ્રયત્ન આદર્યાં છે, તે
ભિન્ન મિન્ન પ્રકારે સુખ મનુષ્ય જીંદગીમાં આસત્ય સુખ શોધવામાં
''

Page #10

ઉપર
આત્માનન્દ પ્રકાશ
- સ્ત્રીઓ ભવિષ્યની પ્રજાની માતાઓ છે. વિદ્વાન અને મહાન પુરૂષેનો અભિપ્રાય છે કે કેમ અને દેશને ઉદય કાનું મુખ્ય સાધન કેલવાયેલી માતાઓ છે. કેલવાએલી માતાએ સો માસ્તરે અને હજાર પિતાની ગરજ સારે તેવી છે. જેને માટે પશ્ચિમાત્ય વિદ્વાન જ્યોર્જ હરબર્ટ કહે છે કે
One good mother is worth a hundreal schoolMasters.
Geroge Herbert. વળી તે સાથે યુરોપ ખંડમાં વિરત્વને માટે પ્રસિદ્ધ પામેલ નેપોલીયન પણ કહે છે કે
કહે નેપલીયન દેશને, કરવા આબાદાન;
સરસ રીત તો એજ છે, ઘ માતાને જ્ઞાન. પુત્ર કે પુત્રી જન્મે ત્યારથી જ પ્રથમ માતાના સહવાસમાં વધારે રહેતા હોવાથી, માતા કેળવાયેલી–સુશિક્ષિત હોય તે તેના (પુત્રપુત્રીના) શરીર મન બુદ્ધિ વિગેરેને વિકાસ, તેમના સુચરિત્રે, અને ઉન્નતિ વિગેરે મટી ઉમરે થાય છે. જેથી દરેક ગૃહમાં આવી રીતે જે સ્ત્રી કેલવાયેલી હોય તે તેના બાળકે ભવિષ્યમાં મહાન પુરૂ બની દેશની, કેમની, કુટુમ્બની, સમાજની ઉતિ કરી શકે છે. જેથી દેશની કે તેમાં વસનારી પ્રજાની ઉન્નતિ કરવાની ઈચ્છા રાખતા હોઈએ તે, પિતાની પુત્રીઓ કે જે ભવિધ્યમાં માતાઓ થવાની છે, તેને સારી કેળવણી આપી, જ્ઞાનવાન, બલવાન, વ્યવહાર કુશલ, અને નીતિમાન બનાવવાની ખાસ જરૂર છે.
એક પુત્રને કેળવણી આપવાથી માત્ર તે પિતે કેલવાય છે, અને પુત્રીને સારું શિક્ષણ આપવાથી તે કુટુમ્બને કેલવી શકે છે.
હજુ કેટલાક જૂના વિચારના અને બીન કેળવાયેલા અને બીન અનુભવી વૃદ્ધ પુરૂ “સ્ત્રીને કેલવણ આપવાથી તેઓ સ્વ
દી બને છે, તેઓને કેલવણ આપવાથી તેમનું અનિષ્ઠ બને

Page #11

સી કેળવણીની આવશ્યક્તા.
૨૫૩ છે” એમ કહે છે. અને વિશેષમાં સ્ત્રીને નોકરી કરવા કે કમાવા જવું નહીં પડતું હોવાથી કેળવણી આપવાની જરૂર નથી, એમ કહી અટકાયત કરે છે તે કેટલું શરમ ભરેલું છે. તેઓએ વિરવું જોઇએ કે આ વિષયમાં ઉપર બતાવવામાં આવ્યું તેમ પ્રાચીન અને અર્વાચીન કાલમાં અને વિશેષમાં અનાદિ કાલથી સ્ત્રીઓને કેલવણી આપવામાં આવતી એ નિ:સંદેહ સિદ્ધ થાય છે, અને ધર્મ શાસ્ત્રનું અવલોકન કરતાં પણ તે વાત વસ્તુતઃ સાચી જણાય છે. " પુત્રી કે સ્ત્રીને જે કે દ્રપાર્જન કરવાનું કે નોકરી ક૨વા જવાનું નથી, પરંતુ સ્ત્રી જીવનના કર્તવ્ય વ્યવહારિક તેમજ ધાર્મિક બજાવવાને, જેવા કે ઘર વ્યવસ્થા–સુઘડતા-રાંધવું કરકસરના નિયમે, સાધારણ નામું રાખવું, શીવવું, ગુંથવું, ચાકર નેકર, તેમજ કુટુમ્બ અને કેમ તેમજ સગા સંબંધીઓ સાથે કેમ વર્તવું, બાળકે શી રીતે ઉછેરવા અને તેને ઉચ્ચ શિક્ષણ આપવું, સાધારણ વદક જાણવું-અને નવરાશને વખત કેમ ગાલો, પતિ અને વડિલેની સેવા અને તેમની આજ્ઞા પ્રમાણે વર્તવું, પિતાના શિયલનું રક્ષણ કરવું, પ્રભુ ભકિત કરવી વિગેરે આ અને બીજા કર્તવ્ય બનાવવા માટે સ્ત્રીને નાનપણથી જ સારી કેલવણી આપવાની ખાસ આવશ્યકતા છે.
કેળવણીથી કે ઈપણ મનુષ્ય ખરાબ થતું હોય તો પુરૂ પણ થવા જોઈએ—કોઈપણ પુત્ર કે પુત્રીને નાનપણમાં જોઈએ તેવી કેલવણી નહીં આપવાથી, તેમજ બીલકુલ કેલવણી નહીં આપવાથી, ખોટા લાડમાં ઉછેરવાથી, દરેક ભૂલની ધરગુજર કરવાથી, તેઓને નિરંકુશ રાખવાથી, અને છેવટે મેઢે ચઢાવવાથી જ સ્ત્રી કે પુરૂષ અમુક ઉમરે ખરાબ સંગે પ્રાપ્ત થયે કદી બને છે, જે આવું ન બનવાને માટે તે બન્નેને ખાસ કેલવણી આપવાની જરૂર છે.

Page #12

આત્માનન્દ પ્રકાશ.
કેટલીક વખત પુત્રીને કેલવણી આપવાથી અને પુત્રને ઓછી કે નહીં આપવાથી, તેમજ કેટલીક વખત પુત્રને કેલવણી આપવાથી અને પુત્રીને નહીં આપવાથી ભવિષ્યમાં થનારાં પતિ પત્નિના તેવા સંબધે અણબનાવ થતાં કેલવણીને હુલકો પાડવાના દાખલાઓ! અનતા આપણા જોવામાં આવે છે જેથો અન્નેને ખાસ કેલવણી આપવાની આવશ્યકતા છે.
૫૪
પ્રાચીન કાલની સ્ત્રીઓ--સુલસા-સુભદ્રા-ચંદન બાળા દ્રોપદી સીતા--મય ચૈહા-મૃગાવતી-વિગેરે અનેક સ્ત્રીઆ કે જેણે પોતાને અનેક મરણાંત કબ્જે પડયા છતાં પોતાને જે ધર્મ સાચવી શકી છે, અને અત્યારે આપણે જેને પૂજ્ય અને વંદનીક ગણીએ છીએ, તેથી સ્ત્રીએએ ઉચ્ચ કેળવણી લીધેલી હતી જેથોજ પેાતાના ધર્મ શુ છે તે જાણી ગમે તેવી મુસીબતના વખતમાં પણ પાતાનું શુધ્ધ ચારિત્ર સાચવી શકી છે, જેથી સ્ત્રી કેલવણી આપવા ની પ્રથમ અને ખાસ આવસ્યકતા છે.
આપણા ધર્મ શાસ્ત્રમાં મહાન તીર્થંકર મહારાજાએ અને બીજા મહાન પુરૂષે કહ્યું છે કે પ્રમમ જ્ઞાન ને પછી અહિંસા (ક્રિયા) એ સામાન્ય અને સર્વ પ્રાણી આશ્રિ હાવાથી પ્રથમ જ્ઞાન મેળવવુ તે સ્ત્રી અને પુરૂષ બંનેને માટે હાવાથી સૌને પશુ
ખાસ ફેલવવાની અગત્યતા છે.
( અપૂર્ણ)
V.
પ્રબંધ માલા.
શન દ્વારા તણા
જાવડે શાહનું ચરિત્ર.
કલ નગરમાં પરમાર નામે રાજા હતા. તે નગરમાં જિનદત્ત નામે એક શ્રેષ્ઠી રહેતા હતા. તેને નેમિત્ત નામે પુત્ર

Page #13

પ્રબંધ માલા,
૨૫૫
હતે એક વખતે રાજાએ તે શેઠની પાસે જબરજસ્તીથી લાખ સેનયા દંડ લીધે; તેથી તે શેઠે મધુમતી નગરીમાં જઈને અર્ધ વાસ કર્યો. એક વખતે તે નગરીમાં કઈ વેત હાથી આવ્યો. તે શેઠે તે હાથી લઈ અવંતિ નગરીના રાજા વિક્રમને ભેટ કર્યો. રાજા વિકમે તેથી સંતુષ્ટ થઈ તે જિનદત્ત શેઠને ચોરાશી ગામની સાથે તે મધુપુરી અર્પણ કરી જેથી જિનદત્ત શેઠ એક રાજા સમાન થયે અને તેણે પિતાને સ્વજનેને સારે સત્કાર કર્યો. જિનદત્ત શેઠને જયતલદેવી નામે એક સ્ત્રી હતી. તેણીએ ભાવડ નામના એક તેજસ્વી પુત્રને જન્મ આ. ભાવડ જ્યારે ત્રણ વર્ષને થયે એટલે તેની માતા જયતલદેવીએ સ્વર્ગવાસ કર્યો હતે. પછી સદબુદ્ધિવાલા જિનદત્ત શેઠે પિતાના પુત્રને સે વર્ષની આયુષ્યવાલા ધારી બ્રહ્મચર્યવ્રત ગ્રહણ કર્યું હતું અને આ સંસારની ઉપાધિમાંથી મુક્ત થઈ આત્મ સાધન કર્યું હતું.
ભાવડ બાલ્યવયથી જ ચતુર બુદ્ધિવાલે હતે. અનુક્રમે તે યવન વયને પ્રાપ્ત થયે. ભાવડ જ્યારે વન વયમાં આજે, ત્યારે તેની પાસેના ગામમાં રહેનારા કેટલાએક સ્વજને સુલલિતા નામની એક કન્યા લઈ તેની પાસે આવ્યા હતા. તે કન્યાને જોઈ ભાવકે કહ્યું કે, “જે કન્યા વાદ-વિવાદમાં મને જીતી લે, તે કન્યાની સાથે હું પાણિ ગ્રહણ કરીશ” ભાવડની આ પ્રતિજ્ઞા જાણું તે સંબંધીઓ નાશપાશ થઈ વિમુખ થયા હતા.
ચતુર બુદ્ધિવાળી સુલલિતાએ ભાવડની પ્રતિજ્ઞા પૂર્ણ કરવાને સરસ્વતીની આરાધના કરી હતી. પ્રસન્ન થયેલા સરસ્વતીએ સુલલિતાના મુખમાં વાસ કર્યો હતે. પછી સુલલિતા પિતાની સખીઓથી પરિવૃત થઈ ભાવડની સાથે વાદ કરવાને આવી હતી.
સુલલિતા જ્યારે વાદ કરવાને તત્પર થઈ ત્યારે ચતુર ભાડે તેણીને કહ્યું “આ જગતમાં સ્ત્રીઓ મૃષાવાદી, માયાવી, નિર્દય, અપવિત્ર, જડ, લેભી, અને દેશનું મંદિર છે. તેવી સ્ત્રીઓને સંગ સજ્જન પુરૂને આનંદદાયક થતું નથી. એક દેષ પશુ

Page #14

આત્માન પ્રકારે.
દેષને માટે થાય છે તે જે ઘણું દેનું સ્થાન છે, તે કેમ ન થાય? ચતુર સુલલિતા ઊંચે સ્વરેથી બોલી–આ જગતમાં કહેવત છે કે, “લેકે પર્વત ઉપર બળે તે જુવે છે, પણ નીચે પિતાના પગતળે બળે છે, તેને જોતા નથી.” આ લેકિક કહેવત તમારા વચનમાં ખરેખર સાબિત થાય છે. જો કે શાસ્ત્રમાં સ્ત્રીઓને દોષ પાત્ર ઠરાવી છે, અને તે સત્ય છે, પરંતુ તમારા વચનની સામે થવાની ખાતર મારે અહિં કહેવું પડે છે. કે “આ જગતમાં રાજા યુધિષ્ઠર સત્યવાદીઓમાં અગ્રેસર અને પુરૂષોમાં મુગટમણિ ગણુંએ હતું, તથાપિ તેણે વૃદ્ધ અને બ્રાહ્મણ ગુરૂ દ્રોણાચાર્યની આગળ ન વા ન જા” એવું અસત્ય બોલી પૃથ્વી પર પાકર્યો હતે. “ સ્ત્રીઓ માયાવી હોય છે અને પુરૂષ પ્રાયે સરલ હેય છે ' એ કહેવત વણિક પુરૂષોએ ખોટી કરી દીધી છે. વ. શિક વિદ્યામાં સર્વત્ર માયાજ રહેલી છે. અભયકુમાર અને પ્રતના સંબંધમાં કેવી વાત બની હતી. તેમાં કપટથી ઉદયન રાજાને કાષ્ટના પીંજરામાં પૂર્યા હતા. એ વાત જન પ્રસિદ્ધ છે. કસે ફરતાથી સાત બાળકને માર્યા હતા. લાકિકમાં કહેવાય છે કે, વિશ્વામિત્રે વસિષ્ઠના સે પુત્રની શી સ્થિતિ કરી હતી. તમે સ્ત્રીઓને મૂર્ખ કહે છે પણ અધિકારને પ્રાપ્ત થયેલા કયા પુરૂષે પિતાના અધિકારના મદમાં મૂર્ખ નથી બનતા તેને વિચાર કરે ભરત જેવા સમર્થ ચક્રવતીએ લેભને વશ થઈ પિતાના ભાઈ બાહુબલિ ઉપર ચક છેડયું હતું અને સુભમ ચક્રવર્તી સમુદ્રમાં ડુબી ગયે હતે. તે ઉપરથી સાબીત થાય છે કે, જેવી રીતે સ્ત્રીઓ દેશની સ્થાન રૂપ છે, તેવી રીતે પુરૂષે પણ દેષના સ્થાનરૂપ જોવામાં આવે છે. સુકુમારિકા વગેરે સ્ત્રીઓએ જેમ નઠારૂં પ્રવર્તન કરેલું છે, તેમ ગેશલા વિગેરે પુરૂએ પણ નડારૂં પ્રવર્તન કરેલું છે.”
સુલલિતાના આ વચન સાંભળી ભાડે ફરી વાર કહ્યું – “પ્રદેશ રાજાને તેની સ્ત્રીએ વિશ્વાસઘાત કરી વિષ આપીને માર્યો હતે. એ વાતને વિચાર કરે

Page #15

પ્રબંધ માલા,
૨૫૭
- સુલલિતા ઉંચે સ્વરે બેલી–તમારા પુરૂમાં એથી પણ વધારે વાતે બનેલી છે. કૈરવપતિ દુર્યોધને પિતાના કાકાના પુત્ર પાંડને વિષ આપ્યું હતું. વળી તેમની પાસેથી રાજય લેવાની ઈચ્છાથી તેણે અગ્નિદાહથી પાંડવેને બાળવાનો પ્રયત્ન કર્યો હતે. અને સ્વજનની સાક્ષીએ તેમની સતી સ્ત્રી ટ્રિપદીના વને હરી લીધા હતા. પુણ્ય લેક નળરાજાએ જુગારથી રાજ્યને હારી પિતાની ગુણવતી સ્ત્રી દમયંતીને વનમાં રઝળતી મુકી હતી. કહો, પુરૂષે કહેવા હોય છે?
ભદ્ર-હવે સ્ત્રીઓ કેવી ઉચી જાતની પણ હોય છે, એ વાત પણ તમારે સાંભળવી જોઈએ. ત્રણ જગતને પૂજનીય અને વંદનીય એવા તીર્થકરે સ્ત્રીનાજ ઉદરથી ઉત્પન્ન થયેલા છે. બ્રાહ્મી અને સુંદરી પણ સ્ત્રીઓ જ હતી. તેમણે રચેલા ગ્રંથ પુરૂષ વર્ગને વિશેષ ઉપયોગી થઈ પડેલા છે. મદિરાપાની, જુગારી, ચાર અને બંદીવાન એ બધા પુરૂજ હોય છે. સ્ત્રીઓ હૈતી નથી. તે ઉપરથી “ સ્ત્રીઓ પુરૂષોના કરતાં હલકી છે, એમ કહેનારાઓ અલ્પબુદ્ધિવાળા છે; એમ સમજવું ; કારણકે, સ્ત્રીઓ પિતાના પ્રવર્તનમાં પુરૂષથી અધિક છે. સન્નારીઓ પિતાના પતિને ઈષ્ટ દેવવત્ માનીને તેવું છે. પતિ મૃત્યુ પામતાં તેની પાછળ સાથે મરવા તૈયાર થાય છે. જે સી પતિ પાછળ કદિ મરે નહીં, તે તે પિતાને સર્વ શૃંગાર છોડી વધવ્ય પાળે છે. આવી ઉત્તમ સ્ત્રીઓની આગળ પુરૂષે કેવા હલકા છે? તેને વિચાર કરે. પુરૂષ પિતાની સી મૃત્યુ પામતાં તેની પાછળ મરવા તૈયાર થતો નથી, તેમ પિતાના મૃગારને છોડતું નથી. ઉલટ પ્રા કરીને તે બે ત્રણ વાર પરણવાને તૈયાર થાય છે, તથાપિ એ પુરૂષ જાતિ લાઘનીય ગણ્ય એ કેવી વાત ? સ્વજનોની વચ્ચે વિવાહ વિધિથી ગ્રહણ કરેલી ગ્રહિણીને ત્યાગ કરનારા પુરૂષે પણ જગતમાં જોવામાં આવે છે. ભદ્ર, આવા પુરૂષને સર્વોત્તમ ગણવાએ વાત સર્વ રીતે અસંભવિત છે. ચમકાર કરનારું એ પુરૂનું ચરિત્ર અન્યાયથી ભરપૂર હોય છે..

Page #16

૨૫૮
આનન્દ દા
ronn
nnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnn.
વળી કેટલી એક સ્ત્રીએ આ જગતમાં એવી પણ થઈ છે કે, જેમનાથી પુરૂની વિખ્યાતિ થઈ છે. જુને, બ્રહ્મા બ્રહ્માણીથી વિખ્યાત છે. મહાદેવ ગિરિજાથી ગરવતાને પામેલ છે અને લકમીથી સાગર સમુદ્ર (મુદ્રા સહિત) કહેવાય છે. એક અનુ. ભવી વિદ્વાન સ્ત્રીને માટે નીચેની એક સુંદર કવિતા લખે છે.
" गृहचिंताभरहरणं मति वितरण निखिलपात्र सत्करणम् । किं किं फलति नबुंसां, गृहिणी गृहं कल्प वलीव ।।१।।
ઘરની ચિંતાના ભારને હરનારું, બુદ્ધિને આપનારું અને સર્વ સત્પાત્રોને સત્કાર કરનારું એવું ગૃહિણીવાળું ઘર કલ્પલતાની જેમ પુરૂષને શું શું ફલ નથી આપતું ? ૧”
હે ભદ્ર, “આ પ્રમાણે સ્ત્રીઓના ગુણોને દ્વેષ છેડી, કદાગ્રહ મુકી દઈ અને હદયથી વિચાર કરી તમે ગુણરાગી બને, એજ મારી વિનંતિ છે.”
- સુલલિતાના વચનની આવી યુક્તિથી ભાવડ અતિશય રંજિત થઈ ગયા પછી તરતજ શુભ લગ્નવાળા દિવસે મોટા ઉત્સવથી તેણે સુલલિતાનું પાણિ ગ્રહણ કર્યું હતું. અને તેણીની સાથે તે ગૃહ સુખ ભોગવવા લાગે.
(અપૂર્ણ.) --- -- दिक्षामहोत्सव.
अहाहाहा क्या अपूर्व समयहैं महरिषी कलिकाल सर्वज्य समान न्यायांभ्यो निधि जैनाचार्य श्री१००८ स्वर्गवासी श्रीमान विज्यानंद मुरिश्वर प्रसिद्ध नाम आत्मारामजी महाराजके शिष्य वर्ग मेसे वादि मुख भंजन माहात्मा श्रीमान् वल्लभविजयजी महाराज

Page #17

દિક્ષામહાત્સવ.
૩૫૯
ललितविजयजी विमलविजयजी सोहनविजयजी विश्यानविजयजी विविधविजयजी महाराजके जैपुरनगर में प्रवेस होतेही वो आनंद छारहा है कि लेखनीकी शक्तीनही जो लिखसके घजा पताकाओंसे मंदिर उपासरे धर्मस्थान सब सजाये गये हैं युवा वृद्ध बालसभी मनुष्य हाथी घोडे वेंड बाजे आदि जल्लूसके साथ महाराजश्रीको जैकारोंकी ध्वनी सहित नगरमें लाये हैं नित्य पूजा प्रभावना ओर स्वामी त्यों हो रहे हैं सभा और पाठशालाभी स्थापित हो गई है हमेशा व्याख्यान और उसमें भी प्रभावनाहों रही हैं अतीव प्रशंसनीय धर्मके कृत्य किये जारहे हैं मोहनवाडीको श्रीजीकी सवारी बडे भारी समारोहसे निकली है पांच (५) अठाई महोत्सब trचुकेहैं यहांसे २४ मीलपर खोवामें एक हजार वर्षका प्राचीन जिन मंदिर है लोग वहां कम आयाजाया करते थे पर महाराजश्री के उपदेश से वहांको संघ निकाला गया है वर्षमें एक बार वहाके जिन मंदिरजी के दर्शन करनेका सबने नियम लिया है इत्यादि बहुतही उत्साहपूर्वक जैपुरना वासी भाईयोने धर्मकी जो महिमा महाराजश्री के पधारनेसे कर दिखाई है उसका खुलासा बरनन् अलेहदा ( खुशखबर) में पाठक वर्गके जानने वास्ते लिख चुकेहैं अब कुच्छ उनका वरनन करते हैं जो तीन महाश्य वेराग रंगमें रंगे हुबे महाराज साहबके साथ हैं सबसे बडे श्रीमान किशनलालजी ब्राह्मणं जिला मेरठ निवासी हैं जोदिक्षाको प्रतीक्षाकर रहे हैं दूसरे श्रीमानलाला अच्छरमलजी तीसरे लालामच्छरमलजी औसवाल नाहर गोत्र होयारपुर मुल्क पंजाब निवासी हैं पिताका नाम नत्थूमलजी माताका नाम जोदेवी घरके मालदार सरीफहैं आयू लगभग २० वर्ष विवाहकी तैयारीहीथी कि दोनो भ्राता इस संसारको असार समझकर जिस प्रकार साथही जन्मलिया उसी प्रकार

Page #18

આત્માનન્દ પ્રકાશ, साथही दिक्षा लेनेको तत्पर हुवेहैं अपने मालकोभी इस प्रकार बांटदिया है कि एक १००० हजार रूपया अपने भत्रीजे लाला अमरनाथ गौरामलजीके पुत्रको देदिया और २१६ रूपया श्रीजिन मंदिर जैपुर और पंजाब और पुजारी वगेरहको दिया और दुकानादि धर्मार्थ अर्पण करदी तिसका तहरीरी कागज श्रीमान् लाला दोलतरामजी प्रसीडेंट आत्मानंद जैन सभा होश्यारपुरके नाम कर दियाहै और जो रुपया भेटादि वंदोरोंमें प्राप्त होवो आधा जैपुरको आत्मानंद जैनश्वेताम्बर पाठशाला को और आधा बनारसके विद्यार्थीयोंको सहायताको प्रदान करके महाराजश्रीके चोका सहारालियाहै जैपुर निवासी भाइयोंने इस उत्साहको देख जैपुरमेही दिक्षा उत्सबकी महाराज श्रीसे प्रार्थना करी और वो मन्जुर होनेपर अन्य नगरोंके भाईयोंको कुमकुम पत्रिका ऐं भेजी गई और फाल्गुन शुक्ल ६ सेही दिक्षा महोत्सव प्रारंभ करदिया लगातार पंद्रह दिन तक हरहमेश मंदिरजीमें पूना प्रभावनादि गायन होतेथे नोपद और वीस्थानकका मंडल रचा गयाथा मंदिर धर्मशाळा धजापताकाओसें सुशोभित थीं दिक्षा लेने वालोंको वरघोडे (जल्लूस) के साथ नगरमें किरानादि धर्मोनातिकी क्रिया होतीथी पंद्रहही दिनो में २७ सत्ताहिस बंदोरे निकाले गये ८०० आठसोह तक मनुष्योंकी भीड साथमें जैकारे बोलती रहतीथी और सब बंदरों में पेडे पतासे और नारयलोंकी प्रभावना होती रहतीथी और एक गौरजावाईकी तफसे स्वामी बत्सल्य भी बड़ी धूमके साथ किया गयाथा जो जैपुरमें एक महाश्यकी तर्फसे होनेका पहलाक्षी नजीरथा दिक्षाका एक दिन बाकी रह्याथा अर्थात चैत्र कृष्णा तीज को छटा औरभी पेहेले दिनोसें केइ गुनी चढचढ करथी कारणके जस दिन रथयात्राकी स्वारी जेपुरके चारों बाजारों में होती
सायंकाल वापिस मंदिरजीमें आई, जिसकी शोभाही निराली थी. भगवतकी सवारीका हस्ती उपर अम्बारी सुन्हेरी अजब बहा

Page #19

v
à
v
v
v
v
v
v
::
.
::*
દિક્ષા મહેસવ. र दिखा रहीथी समोसरणकी रचना भान पडतीथी इस कदर अपूर्व समयथाकि देखने वालेही समझ सकते हैं सरकारी जाब ता मये हथयारोके साथमें चलताथा आगे २ झंडे निशानवाले चलतेथे बादमें हस्ती सजे हुवे झूमते जारहेथे उनके उपर जयप ताकाका झंडा लहराताथा. बादमें कोतल घोडे सजाईयुक्त नृत्य करते अजब वहार दिखा रहेथे. उसके बादमें दो बेंड बाजे और नाना प्रकारके वाजित बजते जारहेथे उसके बादमें लुध्यिानेकी आत्मानंद भजन मंडलीवो लल्कारकर गुरु भक्तिके भजन सुना रहीथी कि इस्त्री पुर्षोंके झुंडके झुंड सुन्नेके वास्ते उपरा उपरी गि पडतेथे बादमें होश्यारपुरकी आत्मानंद भजन मंडली पंजावके अ... नगरोंकी आत्मानंद भजन मंडलियां भजन करती चलतीथी. बाई में श्रीजीकी सवारीके आगे जैपुर और आगरे नगरके भाई मधु र ध्वनी पूर्वक भगवान भजन गाते चले जारहेथे, साथमें माहात्मा श्री १००८ बादि मुख भंजन श्रीमत वल्लभविजयजी महाराजकि जिनके तपोबलके प्रताबसे आज जैन जातिको शुभ दिन देखना नसिव हुवा है सहपरिवार और खरतर गच्छके श्रीपूज्यजी महाराज परि वार सहिते शोभाको चढा रहेथे औरभी कईयतिजी साथमेंथे कि जिनका नाम मुझे नः मालुम होनेके कारण प्रघट नही कर सकता हूं अन्य नगरोंके आये हुवे भाई आगरा-दिल्ली-सिकन्दराबाद होश्यारपुर--गुजरांवाला-समानां-मालेरकोटला-रोपड-जालन्धर लुथ्याना-सनखतरा-जेजों-कमूर-किलादीदारसिंह -जम्बू-गुवा लियर-बनारस-कलकत्ता-अजमेर-व्यावर-पाली-बीकानेर-वडोदा सीरोही-सांभर-भालपुरा-वरखेडा-चाखम्मू-टोंक--मूरत-आदिकके समस्त हजारों नरनारीयों के दलके दल साथ चलते रहनेके अतिरिक्त वोभी जिनेश्वर भगवानकी जय ३ कलिकाल सर्वस्य समा

Page #20

આત્માનન્દ પ્રકાશ. न बावा आत्मारामजी महाराजकी जय मुनि बल्लभविजय महाराजा की जय धर्मका सच्चा रास्ताबताने वालेकी जय इत्यादि जैकारोंकी ध्वनि सहित जैपुर नगरको माह त करते चले जातेथे. स्वर्गवासी गुरू श्री आत्मारामजी महाराजका नाम युवा बाल वृद्ध सभीकी जुवानपर छा रहाथा सबके मुखसे उसी गुरूको धन्यवाद निकलताथा कि धन्य है उस माहात्माको जिसने हमारे वास्ते माहात्मा श्रीवल्लभबिजयजी महाराज जैसे धर्मवीर धर्मका झंडा उठानेवालोंको तैयार कर दिये इसी प्रकारसे नाना भांति जस स्वर्गवासी गुरूका गुणानुबाद होरहाथा उन महात्माओंकी प्रशंसा चारों और फैलती देखकर धर्मोन्नतिकी महिमाको नः सहते हुवे एक दो निरक्षर भट्टाचार्योने वो उत्पात मचायाकि बिरादरीमें टंटा डालने के अतिरिक्त अदालत तक मागे २ फिरे और अपनी मूर्खता प्रघटकीपर अंतमें वोह भंहकी खाइकि चारों कोनेचित्त गिरे जो मूर्यके सनमुख धूल उडाई वो उल्टी आंखोमें पडकर स्वयम अन्धा बनताहे और इस जल्लूसकोभीनः देख सका रात्रीको मंदिरजीमें वो ज्ञका झक रोशनी हुई कि जिसमें जिनराजकी अंगी वो बहार देरहीथी कि दर्शकोंकी भीड समय समयपर बह रहीथी लगभग २५० मनुष्य जो पंजावसे आयेथे इस प्रकार भजन कहरहेथेकि सुननेको इतने मनुष्य मंदिरजीमें जमा होगयीक बैठने तकको जगहनः मिली सम स्त मंदिर ठसाठस मनुष्यों से भराथा आधी रात्री बीत गइथीपर मनुष्योंकी ताकाद कांचित मात्रभी नहीं घटीथी पंजाव निवासी आत्मानंद भजन मंडलीयोंने वो छटादार भजन सुनायेकि जेपुर निवासीयोंने आजतक कभी नही देखेथे गरजके रात्रीको भगव त भजन होकर प्रातःकाल सेही दिक्षाके वास्ते मोहनवाडी जानेकी तेपारी होनेलगी सारे शेहेरमें वो आनंदछा रहाथाकि जल्लूस निकालनेसे पहले ही हजारों नर नारीयोंके झंडके झुंड मोहनवाडी

Page #21

દિક્ષા મહોત્સવ. जाहां जिनमंदिर और वादिमुख भंजन माहात्मा बल्लभविजयी महाराज विराजमानथे पहुचने लगे हालांकि उपरसे धूप पड रहीथी पर तिसपरभी दिक्षा उत्सब देखने वास्ते हजारों मनुष्य टीडीदलकी तरह घंटो पहलेसे जमाहोगया जल्लूस दिक्षा लेनेवालों सीनो महाषयोहाँ पालखीमें विठाकर मोहनवाडी पहुंचे वहांपर जाकर करीव तीसहजार ३०००० नरनारीयोंकी भीड जमा होगई उस समय दिक्षाका कार्य प्रारंभ होनेसे पहले पबलिकको दिक्षा लेनेवालों तीनो महाश्योंका कंचित इतिहास और दिक्षा लेनेका कारण और पिछाडीकी जादादका निस प्रकार विभाग किया पश्चात समोसरणकी रचना युक्त भगवत देवके सनमुख शास्त्र विधि अनुसार दिक्षा दी गई और किशनलालजीका नाम तिल क विजयजी और अच्छरमलजीका नाम विद्याविजयजी और मच्छरमलजीका नाम विचार विजयजी दिक्षाका नाम दिया गया बाद नारयलोंकी परभावना दीगई उसदिनका समस्त खर्च श्रीमान सेठ धेवरचंदजीके पुत्र सेठ फूलचंदजी कोठारीकाथा बाकी सर्व सर्ख श्री संघकाथा. कोटिसः धन्यवाद जैपुरके सकल श्री संघको है कि जिसने ये अपूर्व काम करके जैन धर्मकी महिमाको बढाई है कि जिनकी प्रशंसा के वास्ते वो शब्द हमारे पास नही हैं जिनके द्वारा उनकी स्तुति कीजावे तथापिजो आजतक इस प्रकारका समारोहसे उतसब पहले कभी जैपुरमॅनः होने परभीये उत्साब निर्विघ्नतासे पार उतारा है उसका अन्य समस्त नगरोंकी तर्फ से जैपुरके सकल भाइयोंको धन्यवाद दिया जाताहै और साथही प्रार्थना है कि जिस प्रकार धर्ममें द त चित्त होकर इस सम य जिनधर्मकी प्रभावना करके वृत नियमादि गृहण करके पाठशा काका झंडा गाडा है उस उत्साहको सदैव इसी प्रकार वृद्धि

Page #22
4. A.... આત્માન પ્રકાશ ............. . ...................... करते हुवे अपने नियमोंकी पाबंदी करके जैन झंडा भारतमें फरकावे इति. ला जवाहरलाल जैनी सीकन्दराबाद, यु. प्रो. जीला बुलंद शेहेर. વર્તમાન સમાચાર, શહેર મેસાણામાં શ્રીમમહેપાધ્યાયજી શ્રીયવિજયજી જૈન સંસ્કૃત પાઠશાળાની કમીટીતથા શ્રી સંઘ તરફથી શેઠ મણિભાઈ ગોકળભાઈને આપવામાં આવેલું માનપત્ર. તા. 28-4-09 વૈશાક શુદી 9 ના રોજ રાવ બહાદુર દાકતર સાહેબ બાલાભાઈ મગનલાલને પ્રમુખપણ નીચે શેઠ મણિભાઈ ગોકળભાઈને ઉકત પાઠશાળા તરફથી માનપત્ર આપવાને મેળાવડો કરવામાં આવ્યો હતે જે વખતે શ્રી સંઘના આગેવાન ગૃહસ્થ પાઠશાળાની કમીટીના મેમ્બરે વિગેરે મળી ઘણું મા ણસોએ હાજરી આપી હતો. શરૂઆતમાં ઉક્ત પાઠશાળાના સેક્રેટરી વેણીચંદ સુરચંદે પાઠશાળાની હકીકત, તેમજ શેઠ મણિભાઈએ કરેલ અને શુભ કૃત્યે વિષેની માહિતગારી જણાવી હતી. ત્યારબાદ ગાંધી મુળચંદ હરગોવનદાસે માનપત્ર વાંચી સંભળાવ્યું હતું ત્યારબાદ પ્રમુખ સાહેબને તે માનપત્ર રેશમી રૂમાલમાં મૂકી શેઠ મણિભાઈને આપ્યું હતું. જેને વળતો જવાબ શેઠ મણિભાઈએ યોગ્ય રીતે આ હતા. ત્યારબાદ ઉક્ત પાઠશાળાના. આગલા બે ટ્રસ્ટીઓગુજરી જવાથી તેની જગ્યાએ શેઠ મણિભાઈ કુળભાઈને નિમવાની દરખાસ્ત મૂકી વિનંતી કરવામાં આવતાં તે દરખાસ્ત પસાર થતાં ટ્રસ્ટી નિમવામાં આવ્યા હતા. ત્યારબાદ પ્રમુખને ઉપકાર માની મેળાવડે વિસર્જન થયું હતું.'