Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ ArSa vizva AcArya kalyANabodhi zikSAsamIkSA rAjasthAna rAjya pAThyapustaka maMDala ne AThavI kakSA ke hiMdI ke pUraka pAThyapustaka ke rUpa meM 'bhArata kI khoja' pustaka ko sthAna diyA hai| jo bhArata ke AdaraNIya netA va pUrva pradhAnamaMtrI zrI javAharalAla neharU likhita 'DiskavarI oNpha iMDiyA' kA saMkSipta hindI anuvAda hai| bhArata kA gauravamaya itihAsa, bhArata kI parama pAvana saMskRti va bhAratIya janatA ke sukhIsaMtuSTa jIvana kI AdhArazilA samAna bhArata ke prAcIna dharmoM ke viSaya meM chAtroM ko jAnakArI mile, yahI pavitra uddezya se pAThyapustaka maMDala ne isa pustaka ko pasaMda kiyA hogA, aisA hama anumAna kara sakate hai / isa pustaka kA adhyayana karake hamane usa para niSpakSapAta ciMtana kiyaa| hamAre chAtroM va deza ke hita ke liye, hameM jo kahane yogya lagA, use hamane yahA~ prastuta kiyA hai / AzA hai kendrasarakAra, rAjyasarakAra, zikSAmaMtrI va pAThyapustaka maMDala sahita samagra deza ke manISI niSpakSapAtatayA isa para vicAra kareMge, aura aisA nirNaya kareMge jo deza ke hita ke pakSa meM hogaa| 'bhArata kI khoja' pustaka ke ciMtanIya pahalU~ (1) vaidika yuga ke Arya mRtyu ke bAda ke astitva meM bahuta aspaSTa DhaMga se vizvAsa rakhate the / (pR0 21) ciMtana : sabhI vaidika zAstra AtmA, puNya, pApa, paraloka Adi satyoM kA pratipAdana dRDhatApUrvaka karateM hai / pUrvajanma, punarjanma ke viSaya meM aneka kesa kI jA~ca karane ke bAda aneka Adhunika vijJAnI bhI AtmA va paraloka ke viSaya meM spaSTa DhaMga se vizvAsa rakhane lage hai, to AstikatAsampanna Aryo ke viSaya meM to kyoM kahanA ? (2) Aryo kA AnA (pR0 19) ciMtanaH sarvaheyadharmebhya ArAdyAtA AryA : - jinhoMne sarva pApo kA tyAga kiyA hai, use Arya kahate hai, aisI bhArata ke prAcyatama zAstroM ne kahI huI paribhASA hai| bhAratIya prajA anAdi kAla se apane niSpApa ahiMsApradhAna jIvana ke liye suprasiddha hai / ataH Aryo ke Agamana kI kalpanA ucita nahIM hai| (3) vedoM kI avestA se nikaTatA (pR0 21) ciMtana : vedoM ko Arya mAnava ke dvArA kahA gayA pahalA zabda kahA, jisase vedoM ko apauruSeya yA bhagavatpraNIta mAnane vAlI bhAratIya janatA kI dhArmika bhAvanA ko Thesa pahu~ca rahA hai| vedoM kI bhASA kI irAna kI bhASA se tulanA kI gaI hai, aura saMskRta kI apekSA avestA
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ se jyAdA samIpa batAyA gayA hai| bhAratIya prAcyavidyA ke kitane vidvAna isa bAta se sammata hoMge? va vedoM, jo bhAratIya saMskRti ke upahAra hai, unake bAre meM yaha bAta bhAratIya saMskRti ke cAhakoM ko kitanI svIkRta hogI? nirdhana aura abhAge loga eka hada taka paraloka meM vizvAsa karane lagate hai| (pR0 22) ciMtana : paraloka ke inkAra se videzoM meM jo bhayAnaka hiMsA, corI, vyabhicAra Adi kA tAMDava macA hai, aura bhAratIya janatA apanI naitikatAmUlaka AstikatA se videza kI tulanA meM kaI gunA adhika svastha, saMtuSTa va sukhI jIvana jI rahI hai| Apa kisI bhI sAla kI khUna, balAtkAra, corI Adi ghaTanAoM kI (bhArata va videza sambandhI) tulanA karoge, to usakA pariNAma hI isa bAta kA paricAyaka ho jAyegA / to AstikatA kA sambandha nirdhanatA va durbhAgya se batAkara hama bhAratIya vidyArthIoM ko kyoM banAnA cAhate hai ? hamAre samasta pUrvaja, dharmaguru, evaM dharmopadezaka paramAtmA AtmA, paraloka va puNya-pApa Adi meM dRDha vizvAsa rakhate the, to kyAM ve nirdhana va abhAgI the? pratyakSasiddha vAstavikatA to yahI hai ki jinheM paraloka para vizvAsa nahIM ve hI vyasana, hiMsA, corI, vyabhicAra Adi aparAdha karate hai, aura Akhira meM na kevala nirdhana va abhAgI hote hai, apitu hara taraha se barabAda hote hai| vizva ke hara aparAdha ke pIche kisI na kisI prakAra kI nAstikatA hI nihita hotI hai| to nAstikatA kA samarthana karake tathA AstikatA ko aise zabdoM se kucalakara hama isa deza ko kisa dizA meM le jAnA cAhate hai ? * vaidika saMskRti kI mUla pRSThabhUmi paralokavAdI yA isa vizva ko nirarthaka mAnane vAlI nahIM hai / (pR0 22) ciMtana - kyAM paralokavAdI honA, isa kA artha yaha hai ki yaha vizva va yaha jIvana nirarthaka hai ? kyA yaha pratipAdana bhramaNA kA prasAra nahIM hai ? 'yadi maiM kisI ko mAruMgA yA kisI ko kaSTa pahu~cAUMgA, to mujhe paraloka meM usake kaTu phala mileMge / jaisI karanI vaisI bharanI / ' yaha hai paralokavAda / jisa ke AdhAra se manuSya aparAdhoM se mukta rahane kI zakti pAtA hai aura sukhI, svastha va naitika jIvana jIkara jIvana kA saccA AnaMda pAtA hai / paralokavAda se hI isa jIvana kI sArthakatA saMbhavita hai, to usase isa vizva ke nirarthaka hone kI Apatti kaise A sakatI hai ? adhika duHkha kI bAta to yaha hai ki ukta pratipAdana se parama Astika vaidika saMskRti ko nAstika kahA gayA ho, aisA pratIta hotA hai| bhArata meM hara jagaha mujhe eka sAMskRtika pRSThabhUmi milI jisakA janatA ke jIvana para bahuta gaharA asara thA / rAmAyaNa aura mahAbhArata aura anya grantha bhI janatA ke bIca dUra dUra taka prasiddha the / hara ghaTanA, kathA tathA usakA naitika artha lokamAnasa para aMkita thA aura
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ usane unheM samRddha aura saMtuSTa banAyA thA / ( pR0 15) ciMtana : bhAratIya saMskRti va rAmAyaNa Adi grantha AstikatA se hI pUrNa hai va ve AstikatA kI hI zikSA dete hai, isameM koI saMdeha nahIM hai / AstikatA hI saMtuSTi va samRddhi kA mUla hai, aisA svayaM lekhakane svIkAra kiyA hai / sarakAra yadi janatA ko samRddha va saMtuSTa dekhanA cAhatI hai, to rAmAyaNa, mahAbhArata aura anya grantha jinameM saMskRti, sadAcAra, naitikatA, ahiMsA, prema, karuNA va AstikatA kI zikSA ho usakA janatA meM prasAra karanA cAhiye tathA ina grantho ke preraka aMzo ko pAThyapustako meM adhika se adhika sthAna denA cAhiye / anapar3ha grAmINoM ko saikar3oM pada yAda the aura apanI bAtacIta ke daurAna ve barAbara yA to unheM uddhRta karate the yA phira kisI prAcIna racanA meM surakSita kisI aisI kahAnI kA ullekha karate the, jisase koI naitika upadeza nikalatA ho / ( pR0 15) ciMtana : naitika zikSA dene vAle saikar3oM pada va prAcIna kathAyeM jinakI bAtacIta kA hissA bana gayA ho, una grAmINoM ko zikSita kahA jAye ? yA jinake jIvana meM naitikatA kA koI sthAna na rahA ho aise DigrIdhArI va sattAdhArI ko ? hama zikSA dene para atyadhika jora dene lage hai, kintu zikSA kI paribhASA samajanA usase bhI kaI gunA Avazyaka hai, use samaje binA hama kabhI 'zikSA' nahI de pAyeMge, aisA nahIM lagatA ? na svarga aura naraka hai aura na hI zarIra se alaga koI AtmA / ( pR0 27) ciMtana : bhautikavAda kI mAnyatA yaha hai, aisA pustaka meM kahA gayA hai| isa se chAtroM ko kyAM zikSA milegI ? kyAM yaha aparAdhoM kI zikSA nahIM hai? RNaM kRtvA ghRtaM pibet - kI nimna vRtti kI zikSA nahIM hai ? vizva ke bar3e bar3e manISI kaha rahe hai, ki jise paraloka kA r3ara nahIM, usa se r3arate raho, yataH vaha kabhI bhI koI bhI aparAdha kara sakatA hai / kyAM aisA nahIM lagatA, ki ukta zikSA se deza meM bhayajanaka va hAnikAraka logoM kI vRddhi hogI ? ve apane Apa ko atIta kI beDiyoM va bojha se mukta karanA cAhate the - una tamAma bAtoM se jo pratyakSa dikhAI nahIM detI / ( pR0 27) ciMtana : jisa kI pavitra chAyA meM bhAratIya janatA hajAro sAla taka saMtuSTa va samRddhatayA jItI rahI, vaha pAvana saMskRti, sadAcAra va AstikatA yadi bandhana hai, to saMsAra meM mukti jaisI koI cIja hI nahIM rahegI / vartamAna bhArata kI sArI samasyAyeM bhautikavAda se hI pedA huI hai / bhautikavAda kI aura chAtroM ko AkarSita karanA yAni una sArI samasyAoM ko bar3hAvA denA / hamAre dAdAjI ke dAdAjI hameM pratyakSa nahIM dikhAI dete, parantu hama unakA inkAra nahIM 3
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ kara sakate, yataH una kI vaMzaparamparA svarUpa pariNAma ko hama dekha sakate hai| AtmA, puNya, pApa, paraloka, Adi bhI hameM pratyakSa dikhAI nahIM dete, tathApi hama unakA inkAra nahI kara sakate, yataH pUrvajanma kRta sukRta-duSkRta ke pariNAma svarUpa saMsAra ke sukha-duHkha ko hama dekha sakate hai / pUrvajanma kI smRti kI prAmANika ghaTanAyeM niyamita banatI rahatI hai, vArtApatroM meM chapatI rahatI hai va vijJAnIoM kA samarthana bhI pAtI rahatI hai| aneka suzikSitone kaDI parIkSA ke bAda ina ghaTanAoM kA aura sAtha hI sAtha AtmA, paraloka Adi tattvo kA bhI svIkAra kiyA hai, jo eka dRSTi se bhautikavAdane kiyA huA AstikatA kA svIkAra hai| kyAM hama chAtroM ko ina naye AyAmoM kI zikSA se vaMcita rakheMge? vivekapUrNa cetanA lupta hotI gaI aura atIta kI andhI mUrtipUjA ne usakI jagaha le lii| (pR0 8) ciMtana : aisI bAte sunane para acchI va alaMkArika lagatI hai| isa bAta kA artha yaha ho sakatA hai ki mUrtipUjA meM jinakI AsthA hai, ve andhe va avivekI hai| aba jarA soco / bacapana meM jisane apanI mA~ ko gavA diyA hai, vaha mAnava sArI jindagI taka apanI mAtA kA phoTo apane pAsa rakhatA hai, use dekhatA hai, usa meM jIvanta mAtA kI anubhUti karatA hai, usa se vaha prema va vAtsalya kI prApti karatA hai, jo dUsarI koI mahilA use nahIM de sakatI / phoTo bhale hI usa kI jIvanta mAtA nahIM hai, tathApi yadi vaha usa se prema, vAtsalya va jIvana kI UrjA prApta karatA hai, to kyA hame use andhA yA avivekI kaheMge ? yadi vaha yuvAna apanI mAtA kI pratimA banAkara usakA sammAna kare, to kyAM vaha kucha galata kara rahA hai ? vAstava meM phoTo yA mUrti parokSa vyakti kA bhAvasAnnidhya prApta karane ke liye eka anubhavasiddha Alambana hai, jise eka yA dUsare prakAra se prAyaH sArI duniyA ne apanAyA hai| to yadi isa Alambana kA upayoga koI apane AdaraNIya mahApuruSa se pavitra guNoM kI UrjA va AdhyAtmika Ananda ko prApta karane ke liye kareM, to kyAM vaha aviveka yA andhatA ho sakatI yadi sarvekSaNa kiyA jAyeM, aura vizva ke adhamatama aparAdhIoM kA inTaravyU liyA jAye, to jJAta hogA, ki unameM se eka bhI mUrtipUjaka nahIM hogA / jinhoMne paramAtmA kI parama pAvana UrjA ko prApta kiyA ho, jinhoM ne mUrtipUjA ke mAdhyama se viveka va divyadRSTi kI prApti kI ho, ve bhalA adhama kRtya kaise kara sakate hai ? * jainadharma aura bauddha dharma donoM vaidika dharma se kaTakara alaga hue the| aura unakI zAkhAe~ the / (pR0 57) ciMtana : vizva ke mUrdhanya vidvAnoM ne jaina, vaidika, Adi aneka zAstroM va anya pramANoM kA nirIkSaNa karake ekamata se isa bAta kA svIkAra kiyA hai, ki jaina dharma pUrNatayA svataMtra va maulika dharma hai| vaha kisI anya dharma kI zAkhA nahIM hai| vedoM evaM purANoM meM jaina tIrthaMkaroM
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ va jaina zramaNoM ke viSaya meM sammAnapUrNa ullekha prApta hote hai / jo isa bAta ke sabalatama pramANa hai, ki jaina dharma vedoM se bhI prAcIna hai / isa dharma ko vaidika dharma kI zAkhA mAnanA yaha eka galataphahamI hai, jisa kA chAtroM meM prasAra karanA ucita nahIM hai / hamArA to yahI kartavya hai kI chAtroM ko bhAratIya saMskRti, dharma Adi ke viSaya meM yathArtha prAmANika jJAna de / unhoMne vedoM ko pramANa nahIM mAnA / (pR0 37) ciMtana : jaina dharma kisI kA virodha yA khaMDana karanA nahIM cAhatA, kintu dusaroM kI dRSTi ko parakhanA, aura usakA sammAna ke sAtha samanvaya karanA cAhatA hai| bhagavAna zrI mahAvIrasvAmI ke pAsa indrabhUti gautama Adi 11 brAhmaNoM ne dIkSA lI thI / dIkSA ke pUrva unhoMne apane vedoM ke saMzaya prabhu se pUche the / prabhu ne samAdhAna karate hue eka ko bhI aisA nahIM kahA ki veda apramANa hai, kintu kahA ki - veyapayANamatthaM Na yANasi tesimo attho - 'tuma vedoM ke padoM ke artha ko nahIM samaje ho, isI liye tumheM yaha saMzaya huA hai / maiM tumhe batAtA hU~, ki unakA kyA artha hai|' prabhu ne prema va karuNA se unake samakSa samyak vedArtha kA pratipAdana kiyA / ve santuSTa hue va unhoMne bhagavAna mahAvIrasvAmI ke ziSyatva kA svIkAra kiyA / svayaM sarvajJa hote hue bhI bhagavAna zrImahAvIrasvAmI kI yaha udAra dRSTi thI / yadi jaina dharma ke prAcIna zAstroM meM bhI sammAna va samanvaya kI hI udAra dRSTi ke darzana hote hai, to ukta pratipAdana kaise kiyA gayA, yaha bAta samaja meM nahIM A rahI hai| * Adi kAraNa ke bAre meM ve yA to mauna haiM yA usake astitva se inkAra karate haiN| (pR0 37) ciMtana : bilakula atiraMjitatA ke binA kahU~ to jaina dharma meM vizvavyavasthA, kSetra, kAla Adi kA jo sUkSmatama nirUpaNa kiyA gayA hai, vaisA zAyada anya koI bhI dharma meM nahIM kiyA gayA hai / vanaspatisajIvatA, pudgalapariNati, jAtismaraNajJAna, avadhijJAna, vaikriyalabdhi Adi aneka jaina siddhAnta vaijJAnika parIkSaNoM se pramANita ho rahe hai| amarikA, keneDA, jarmanI, jApAna Adi aneka dezoM meM jaina sAhitya para gahana saMzodhana ho rahA hai / isa sAhitya ke adhyayana ke liye samasta vizva meM saMskRta, prAkRta va ardhamAgadhI bhASAoM ke chAtroM kI saMkhyA meM Azcaryajanaka vRddhi hui hai| jaina dharmane 'Adi kAraNa' ke viSaya meM spaSTa pratipAdana kiyA hai - na kadAcidanIdRzaM jagat - yaha jagata anAdikAla se aisA hI hai| DArvina kA jo utkrAnti siddhAnta sAlo sAla paDhAyA jAtA hai, vaha eka kalpanAmAtra hai, jisase aneka uccatama Adhunika vijJAnI sahamata nahIM hai| pahale murgI yA pahale aNDA ? isa prazna kA kyA javAba ho sakatA hai? yaha donoM hI anAdi paramparA se pravAhita hai / murgI se hI aNDA ho sakatA hai, na peDa se, na kisI bekTeriyA se / manuSya se hI manuSya ho sakatA hai, na la se, na bandara se / phira bhale hI araboM sAloM
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ kI prakriyA kI kalpanA kyoM na kI jAye ? kalpanA Akhira kalpanA hI rahatI hai| prAcInatama bauddha sAhitya meM ullekha hai ki 'bhagavAna mahAvIrasvAmI sarvajJa hai' - isa bAta kA gautama buddha ne bhI svIkAra kiyA thaa| Aja aneka vijJAnI isI svIkAra kI dizA meM pragati kara rahe hai| khAsa dhyAna khicanevAlI bAta to yaha hai ki lekhaka ne svayaM-yA to ...haiM yA...hai - aisA kahakara jaina dharma kI mAnyatA ke viSaya meM apane ajJAna kA svIkAra kiyA hai aura kevala do kalpanAyeM kI hai, jinameM se kise saca samajA jAyeM, vaha chAtroM kI samasyA banI rahatI hai, to aisI zikSA se unako kyA lAbha hogA? sAre vizva meM hajAroM-lAkhoM vidyArthI gahana jaina tattvajJAna kI prApti kara rahe hai, va sRSTi ke satyoM kA jJAna pA rahe hai, taba hamAre chAtroM ko usa mahAna tattvajJAna se vaMcita rakhakara aisI sAMzayika zikSA dekara hama kyAM sAbita karanA cAhate hai? lekhakazrI ke prati hamArA koI virodha nahIM hai| unheM bhArata ke viSaya meM jo jAnakArI thI, vaha apane jaila-vAsa ke daurAna unhoMne akSarAMkita kI / mujhe pUrA vizvAsa hai ki yadi yaha prayAsa unhoMne eka pAThyapustaka ke liye kiyA hotA to unhoMne anya viSayoM ke sahita jaina zAstro kA gahana adhyayana karake usake viSaya meM likhA hotA / kintu unhoMne sahaja bhAva se isa kRti kI racanA kI, na ki pAThyapustaka kii| aba yadi pAThyapustaka maMDala isa kRti ko pAThyapustaka banAnA cAhatA hai, to usa kA dAyitva banatA hai ki isa pustaka meM pratipAdita sarva viSayoM ke liye paryApta zodha kI jAye / isake liye pratyeka viSayoM ke niSNAtoM kI rAya lI jAye / * jaina dharma ke saMsthApaka mahAvIra (pR0 37) ciMtana - jisane jaina dharma ke viSaya meM thoDA bhI adhyayana kiyA ho vaha aise zabda kaha hI nahI sakatA / jaina dharma meM eka virATa kAlamAna kA pratipAdana kiyA gayA hai, jise utsapiNI va avasapiNI kahate hai| isa pratyeka kAla meM 24 tIrthaMkara hote hai / bhagavAna zrImahAvIrasvAmI 24 ve tIrthaMkara the / anAdi kAla meM aise anaMta 24 tIrthaMkara ho cUke / isa kAla ke prathama tIrthaMkara zrIRSabhadeva the, jinakA Rgveda va purANo meM gauravapUrNa ullekha upalabdha hotA hai| isa taraha jaina dharma zAzvata hai, evaM anAdi kAla se pravAhita hai, pratyeka tIrthaMkara isa dharma kA upadeza dete hai, kintu unheM isa dharma ke saMsthApaka nahIM kaha sakate / * jaina dharma, jo apane mUla dharma ke virodha meM khaDA huA thA / (pR0 39) ciMtana - uparokta pratipAdana kA eka bhI zAstrIya pramANa upalabdha nahIM hotA hai| jaba ki jainadharma kI zAzvatatA va maulikatA ke aneka pramANa prastuta ho cUke hai|
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ mahArANA pratApa kI abhimAnI va adamya AtmA ko jhukAne meM akabara ko saphalatA na milI / (pR0 80) ciMtana - isa pratipAdana ke pUrva akabara bAdazAha kI paryApta prazaMsA kI gaI hai, jisa kI tulanA meM rAjasthAna ke gaurava va sAre bhArata ke liye AdaraNIya mahArANA pratApa ke liye kevala do vAkya kahe gaye hai| jisameM se pahalA vAkya yahI hai / isa sthiti meM aisA laga rahA hai ki akabara ko jo niSphalatA milI usa para yahA aphasosa vyakta kiyA gayA hai| yadi aisA na hotA to 'abhimAnI va adamya' ina zabdoM kA jagaha para svAbhimAnI yA Atmagauravayukta va zUravIra yA mahApratApI jaise zabdo kA prayoga karanA anurUpa ho sakatA thA / mahArANA pratApane akabara ko videzI vijetA samajA, unase aupacArika saMbaMdha bA~dhane se bajAya jaMgala meM mAre mAre phiranA behatara samajA / (pR080) ciMtana - kyAM akabara ko videzI samajanA va usake aMkuza meM na AnA, yaha mahArANA pratApa kI bhUla thI ? akabara ke guNAnuvAda meM pUre do panne va bhArata kI zAna jaise mahArANA pratApa ke liye kevala do vAkya, vo bhI aise jinase unake gaurava kI abhivyakti nahIM ho rahI hai, api tu unakI prekSAzakti para saMzaya ho rahA hai, aura unakA svamAna va saMskRtiprema anAdarapAtra ho rahA hai| mahArANA pratApane jo kiyA va na kevala ucita thA, api tu samagra deza va vizva ke liye AdarzarUpa thA / isI liye Aja saiMkar3o sAla bAda bhI bhAratIya janatA unake nirupama guNoM kA sammAna kara rahI hai| vyakti apane guNoM se hI mahAna bana sakatI hai, na ki sAmrAjya ke vistAra se / yAda rahe, mahArANA pratApa se bhI adhika sAmrAjya akabara kA thA, aura usase bhI adhika aMgrejo kA, tathApi na Aja akabara kI pUjA ho rahI hai, na aMgrejo kI / mahArANA pratApa ke satkAra kI to kyA bAta kahe, unake ghoDe taka kI pratimA banAkara bhAratIya janatAne use azrupUrNa zraddhAMjali dI hai| Aja bhI kisI 'cetaka' sarkala se gujarate loga use dekhate hai, aura unake smRtipaTa para mahArANA pratApa ke alaukika zaurya va saMskRtiprema kA eka itihAsa khaDA ho jAtA hai / unakA hRdaya eka rajapUta rAjA kI gauravagAthA aura eka azvaratna kI svAmibhakti ke prati jhuka jAtA hai| to kyAM yaha bhAratIya janatA kI bhUla hai? hameM to isa bAta kA Azcarya ho rahA hai ki kendra sarakAra yA rAjasthAna sarakAra ne isa pustaka ko pAThyapustaka kA sthAna dene se pahale isa kA nirIkSaNa nahIM kiyA hogA? saMpAdakazrI va salAhakArazrI Adi kamiTIne vAstavikatA va janatA kI bhAvanA kA khayAla nahIM kiyA hogA? mahArANA pratApa tathA chatrapati zivAjI mahArAja to bhAratIya itihAsa ke gauravazAlI AdhArastambha hai| unhoMne dharma va saMskRti kI rakSA karake isa deza kI utkRSTa sevA kI hai| una kI prazaMsA meM jo pustaka mauna jaisI hai, usa pustaka ke liye madhyastha itihAsakAroM va manISIoM kA prAmANika abhiprAya kyA hogA ? mahilAoM kI pardA prathA se sAmAjika vikAsa meM rukAvaTa AyI /
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ ciMtana : pardA rakhanA yA nahIM, yaha mahilA kI icchA kI bAta hai| pardA rakhane yA na rakhane para use bAdhya nahIM kiyA jA sakatA / jahA taka sAmAjika vikAsa kA prazna hai, to isa ke liye hameM pahale vikAsa kI paribhASA nizcita karanI hogI / eka bAjU prAcIna bhAratIya saMskRti kI premI aisI lAkhoM-karor3oM mahilAyeM hai, jo apanI icchA se pardA prathA kA Adara karatI hai| aura dusarI ora anya mahilAyeM hai, ki jinhoMne apanI icchA se vastra prathA ko bhI zithila kara diyA hai / pardA-prathA meM jI rahI mahilAyeM saphara meM evaM jAhira sthAnoM para apane Apa ko surakSita mahasUsa karatI hai| unakA vaivAhika jIvana sukhI va saMtuSTa hotA hai| na unake pati kabhI unheM zaMkA kI dRSTi se dekhate hai, na hI una ke pati ke prema va sammAna meM kamI AtI hai| dusarI ora jinhoMne pardA-prathA kA Adara nahIM kiyA, ve saphara meM va jAhirasthAno meM apane Apa ko asurakSita mahasUsa karatI hai| yadi parIkSaNa kiyA jAye, to jJAta hogA kI balAtkAroM kI mahattama ghaTanAyeM bepardA mahilAoM ke sAtha ho rahI hai| nArI uddhAra ke jo AgevAna mahodaya Aja bhI pardA-prathA kA virodha kara rahe hai, ve vastra-svAtantrya ke nAma para usa saMskRti kA khUna kara rahe hai, jo hajAro sAlo se nArI kA rakSAkavaca banI rahI hai, unheM yaha bAta para ciMtana karane kI AvazyakatA hai, ki kyA hama nArI kA vikAsa kara rahe hai yA vinAza? jaba sthiti yaha hai, taba hameM isa bAta kA gaurava ke sAtha svIkAra karanA cAhiye, ki hamArI saMskRti apane Apa meM vikasita hai| surakSA, zuddha prema, sukhI pArivArika jIvana, saMtoSa - yaha saba isI saMskRti kI chAyA meM saMbhavita hai / isa satya ko samaja kara Aja pazcimI dezoM kI janatA bhAratIya saMskRti kI ora abhimukha ho rahI hai, taba hama hamArI saMskRti se vimukha ho, yaha na kevala mUrkhatA hai, api tu AtmaghAta bhI hai| isa sthiti meM vidyAlayoM meM yaha sIkhAnA ki 'pardA-prathA se sAmAjika vikAsa meM rukAvaTa AtI hai' isa kA kyA artha ho sakatA hai va usakA kyAM pariNAma ho sakatA hai, vaha sujJa vAcaka svayaM samaja sakate hai| upasaMhAra merA bhArata mahAna / bhArata deza isa liye mahAna nahIM hai ki vaha 'merA' hai| kintu isa liye mahAna hai ki usa ke dharma, saMskRti va naitika mUlyoM kA sArI duniyA meM javAba nahIM hai| yadi bhArata ko apanI mahAnatA kI surakSA karanI hai, to use apane mUlabhUta dharmoM, gauravapUrNa saMskRti aura eka taMdurasta va svastha-sukhI samAja ke liye prANavAyu jaise naitika mUlyoM kI rakSA karanI cAhiye aura usake liye pAThyapustakoM meM isa uddezya ko siddha kare aisI zikSA ko hI sthAna denA caahiye|
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ ArSa vizva AcArya kalyANabodhi jaina dharma aura bhagavAna mahAvIrasvAmI jaina dharma yaha eka svatantra evaM pUrNatayA maulika dharma hai / jisakA prAcyatama kAla meM anya dharmone bhI Adara kiyA thA / isa bAta kA sabalatama pramANa vedoM va purANoM meM prApta jaina dharma saMbaMdhita gauravapUrNa ullekha hai / jaina dharma ke anusAra eka virATa kalamAna jise utsarpiNI va avasarpiNI kahA jAtA hai, usa meM 24 tIrthaMkara hote hai / bhagavAna mahAvIrasvAmI 24 ve tIrthaMkara the / Aja taka anaMta 24 tIrthaMkara ho cUke / Rgveda meM prathama tIrthaMkara bhagavAna RSabhadeva kA sammAna ke sAtha ullekha va varNana kiyA gayA hai | bhagavAna mahAvIrasvAmI ke mAtA-pitA trizalA rAnI va siddhArtha rAjA the / jo 23ve tIrthaMkara pArzvanAtha kI paramparA ke anuyAyI the / isa taraha anAdi kAla se pravAhita jaina dharma bhagavAna zrImahAvIrasvAmI ke pUrva bhI akhaNDa rUpa se pracalita thA / bhagavAna zrImahAvIrasvAmI eka rAjakumAra hote hue bhI atyaMta virAgI, guNavAna evaM karuNA ke dhAraka the / samasta vizva ko sarva duHkho se mukta karane kI pavitra bhAvanA se unhoMne 30 varSa kI yuvA vaya meM rAjyasukha kA tyAga kiyA, pUrNatayA ahiMsAmaya niSpApa jIvana kI pratijJAsvarUpa dIkSA kA svIkAra kiyA aura atyaMta duSkara sAdhanA kA prArambha kiyA / vizva kA kalyANa vahI vyakti kara sakatI hai, jo svayaM pUrNa ho / bhagavAna mahAvIrasvAmI kI kaThina AtmasAdhanA kA AdhAra unakI vizvopakAra kI bhAvanA thii| unakI sAdhanA lagAtAra sADe bAraha sAla taka calatI rhii| jisa ke daurAna ve kabhI bhI leTakara soye to nahIM, baiThe taka nahIM / ve dina-rAta kAyotsarga (eka viziSTa dhyAnayoga) meM magna rahe / ajJAnavaza kai logoM ne evaM pazu-pakSI Adi ne unako behada satAyA, anekazaH unake prANa lene kI koziza kI gii| prabala zakti hone para bhI bhagavAna mahAvIrasvAmI ne una sarva kaSToM ko na kevala samabhAva se sahana kiyA, para una duSToM ke prati bhI pUrNa karuNA dhAraNa kI / bhagavAna mahAvIrasvAmI kI isI karuNAmaya dRSTi se aneka durjana bhI sajjana evaM mahAna bana gaye / sADe bAraha sAla ke isa virATa sAdhanAkAla meM prabhu ne kevala 349 dina hI bhojana liyA thA / usa ke atirikta sarva upavAsa kiye the, ve bhI nirjala / arthAt kula 349 dina ke atirikta prabhu ne eka bhI dina na anna kA dAnA bhI liyA thA, na pAnI kA buMda bhI / 9
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ sADe bAraha sAla ke bAda RjuvAlukA nadI (bihAra) ke kinAre para bhagavAna zrImahAvIrasvAmI vizuddhatama dhyAna kI dhArA meM the taba unheM kevalajJAna prApta huA / yaha sarvajJatA kI upalabdhi thI, jisa ke bala se unhoMne vizvakalyANa ke mArga ko dekhA aura usakA yathArtha upadeza denA zurU kiyA / vizva ke sUkSma se bhI sUkSma jIvoM kA spaSTa pratipAdana, sarva jIvo kI rakSA kI parama pavitra bhAvanA aura utkRSTa ahiMsAmaya jIvana kI pAlanA yaha bhagavAna zrImahAvIrasvAmI ke upadeza kI viziSTatAyeM hai| bhagavAna zrImahAvIrasvAmI ne jo upadeza diyA, vaha vizvazAMti kI AdhArazilA bana sakatI hai| unhoMne kahA, vaha tUM hI hai, jise tUM mAranA cAhatA hai / tUM sarva jIvoM ko apane samAna dekha / duHkha yA mRtyu jaise tujhe pasaMda nahIM hai, vaise unheM bhI pasaMda nahIM hai / tUM dusaroM ke prati ThIka aisA hI vyavahAra kara, jo tUM khuda apane liye cAhatA hai / bhagavAna zrImahAvIrasvAmI ke isa ahiMsA, prema aura karuNAmaya upadeza se prabhAvita hokara lAkhoM logone apane jIvana se hiMsA, krodha, lobha, havasa Adi durguNoM ko dUra kiyA / yuddhoM va vivAdoM ke sthAna para zAnti aura premabhAvanA kA prasAraNa huA / sarvajJatA ke prakAza meM prabhu ne vizva ke gahana satya ko dekhA, aura usakA yathArtha pratipAdana kiyA, jo Aja bhI virATa jaina sAhitya meM surakSita hai, aura samagra vizva ke anekAneka vidvAnoM ko AkarSita kara rahA hai| bhagavAna zrImahAvIrasvAmI kI prema aura karuNAbhAvanA kA upahAra Aja bhI jaina janatA meM sarakSita hai| jaina sAdha-sAdhvI Aja bhI parNa ahiMsAmaya jIvana jIte hai| ve na vAhana kA upayoga karate hai, na ilekTrIsiTI kA / ve bhAratabhara meM padayAtrA karate hai, aura prema, zAMti va karuNA kA upadeza dete hai| una ke upadezane janakalyANa ke kAryo meM kIrtimAna banAyeM hai / nadI kI bAr3ha ho yA dharatIkaMpa, tsunAmI kA prakopa ho yA akAla...samasta janatA evaM pazu taka kI sahAya ke liye jainoM kI ora se eka hI dina meM lAkhoM aura karor3o rUpaye kI na kevala sahAya A jAtI hai, jaina yuvA kAryakartAe~ apane ghara-parivAra-vyApAra Adi ko chor3akara Apattigrasta vistAra meM svayaM sahAyakArya meM laga jAte hai / jIvadayA, samAja-kalyANa, zaikSaNika suvidhAe~, aspatAlanirmANa, meDikalakempa Adi meM jainoM kA ullekhanIya yogadAna rahatA hai, jisa kA AdhAra bhagavAna mahAvIrasvAmI va unakA prema va karuNAmaya upadeza hai| bhArata ke lokapriya pUrva pradhAnamaMtrI morArajI desAI ne kahA thA ki jainadharma vizvadharma banane ke liye yogya hai| vizvaprasiddha ciMtaka jyorja barnADa zo ne kahA thA ki maiM apanA agalA janma eka jaina parivAra meM lenA pasaMda karUMgA / jaina dharma kI utkRSTa
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ ahiMsAmaya dRSTi ne mahAtmA gAMdhIjI ko bhI paryApta prabhAvita kiyA thA / Aja bhI delavADA, rANakapura, pAlItANA jaise vizvaprasiddha tIrthoM, jinamaMdiroM kI zRMkhalAyeM, ati virATa prAcya sAhitya, prAcIna paramparA kA vizuddha zramaNa jIvana va bhagavAna zrImahAvIrasvAmI kI karuNA kI jIvaMtatA jaina dharma kI gauravaprada saMpatti hai, jo vizva ko Azcaryacakita kara rahI hai| isa taraha jaina dharma anAdikAla se pravAhita eka zAzvata va maulika dharma hai / saMskRta ke 'hiND' dhAtu se hiMdU zabda banA hai, jisakA artha hai calanA / AtmA isa loka se paraloka meM prasthAna karatI hai, aisA jo bhI mAnate hai, ve hiMdU hai / eka dusarI paribhASA ke anusAra jo hiMsA se duHkhI hote hai, ahiMsA ko parama dharma samajate hai, ve hiMdU hai / ve cAhe vaidika ho, vaiSNava ho, zIkha ho, pArasI ho, jaina ho yA bauddha ho, ve saba 'hiMdU' hai| rASTrIyatA kI mahAna bhAvanA hiMdU prajA kI isa paribhASA meM nihita hai / jisameM pratyeka dharma kI svataMtratA bhI surakSita hai, evaM prema va zAMti se pUrNa rASTrIya ekatA kI bhAvanA bhii|
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ ArSa vizva AcArya kalyANabodhi kathA..aMtaraMga vizvanI (upamiti-1008 varSa prAcIna eka anupama kathA) eka evuM mAdhyama je sahaja sukya janmAve, Atura ane utsuka banAve, AbAlavRddha sarvanA rasano viSaya bane, enuM nAma che...kathA. mATe ja anAdikALathI kathAnuM eka sarakhuM AkarSaNa rahyuM che. cAhe dAdImAnI vAto hoya ke sacitra bALapustaka hoya, nATakano raMgamaMca hoya ke calacitrano paDado hoya, novela-buka hoya ke rAmAyaNa-satra hoya, kathA sarvavyApI che. ahIM eka evI kathAnI vAta karavI che, je uparokta sarvakathAmAM vyApta che. jIvananI pratyeka ghaTanA je kathA sAthe vaNAyelI che. mArI paNa e ja kathA che, ne tamArI paNa. jeNe A kathAne nathI jANI, eNe kazuM ja nathI jANyuM. dunyavI DigrIo enuM gaurava nahIM, paNa kalaMka che. vizvavyavasthA ane vizvasaMcAlananuM rahasya je kathAmAM rasaprada rIte vyakta thayuM che. ApaNe je je prasaMgamAMthI pasAra thaIe chIe, te eka eka prasaMganuM je kathAmAM posTamorTama thayuM che. je kathAnA parizIlana bAda samagra jagata ArapAra dekhAya che. AtmAnI pAradarzI dRSTinA AvaraNo vidAya le che. parama zAMti AtmAnI sahacarI bane che...parama sukha svAdhIna bane che...vizvamaitrInI bhAvanA hRdayamAM pratiSThA pAme che...jIvamAtramAM rahelA zivasvarUpano sAkSAtkAra thAya che...parama samAdhinI sthiti sahaja bane che ane AtmA ahIM ja jIvanmuktinA paramAnaMdane anubhave che. e kathAnuM nAma che "upamiti bhava prapaMca kathA." jenA lekhaka che parama kArUNika zramaNa zrI siddharSi gaNi. vi.saM. 962mAM saMskRta bhASAmAM A kathAnuM sarjana thayuM che. jeTha suda 5 nA divase A kathAno 1008 mo janmadina AvI rahyo che. janmadina eno ja manAvavA yogya che, jeNe paropakAra karyo hoya, jeNe vizvanuM maMgala karyuM hoya. A kathAe Aja sudhImAM hajAro zrotAone pAradarzI dRSTinuM dAna karIne jIvanmuktino paramAnaMda Apyo che. saMklezonI haiyAhoLImAMthI mukta karIne 12
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ samAdhinI sudhAvRSTi ApI che. AtmAno AmUlacUla uddhAra karyo che. je vizvane ApaNe joI rahyA chIe, e bahiraMga vizva che. enA vaNaukelyA agama koyaDAonA samAdhAna aMtaraMga vizvamAM rahelA che. jyAM sudhI AtmAne aMtaraMga vizvanuM darzana na thAya, tyAM sudhI e chatI AMkhe aMdha rahe che, tIvra buddhi hovA chatAM mUrkha rahe che. bahirdaSTithI ghaTanAonA arthaghaTana ane vyaktionA mUlyAMkana kare che. ane pariNAme ciMtA, saMtApa, kalaha, azAMti, asaMtoSa, aneka zArIrika-mAnasika rogothI mAMDIne AtmaghAta ane durgati sudhInA bhayAnaka phaLone bhogave che. 'upamiti' kathA AtmAnI anAdinI aMdhatAne dUra kare che. jANe eka divya aMjana kare che ane AtmAne aMtaraMga vizvano sAkSAtkAra thAya che. eka bAju anaMta guNasamRddhi dekhAya che ane bIjI bAju anaMta doSadAvAnaLa dekhAya che. aMtaraMga doSomAM sarva du:khonA mULa dekhAya che ane aMtaraMga guNomAM sarva sukhonI prApakatA dekhAya che. vizvano pratyeka jIva vAstavamAM zuddhasvarUpI che. AtmA ane paramAtmA vacce vAstavamAM koI ja bheda nathI. kuzaLa zilpI zilAmAM ja zilpanA darzana kare che, e ja rIte jJAnIo AtmAmAM ja paramAtmAnA darzana kare che. eka pradarzana-holamAM lokonA ToLe ToLA eka zilpane gherI vaLyA, Abehuba ne jIvaMta e zilpa. 'adbhuta...adbhuta'nA udgAro sarI rahyA che. badhA ApharIna ApharIna che. e samaye tyAM Agamana thayuM enA sarjakanuM. koIe emane oLakhI kADhyA. lokone jANa karI. abhinaMdano varasI rahyA che. paNa zilpInI sahaja namratA dAda mAMgI le tevI che. eka kalArasike atyaMta jijJAsA sAthe prazna karyo "tame AvuM advitIya sarjana zI rIte karI zakyA ?" zilpIe e ja namratA sAthe javAba Apyo, "meM sarjana karyuM ja nathI." sahunA caherA para praznArtha taravarI rahyo. zilpIe spaSTatA karI. "meM to mAtra visarjana karyuM che. meM avazeSanuM visarjana karI dIdhuM. zilpa svayaM pragaTa thaI gayuM.' - avazeSa dUra thaI jAya, to zilA e ja zilpa che. doSo dUra thaI jAya, to AtmA e ja paramAtmA che. jIvananuM sArthakya sarjanamAM nahIM, visarjanamAM che. ajJAnI samagra jIvana saMpatti, sAdhano vagerenA sarjanamAM lagADI de che ne aMte badhuM ja mUkIne asahAyapaNe vidAya le che, sAthe hoya che mAtra doSo. bhayAnaka duHkhamaya 13
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ hoya che eno paraloka. lImaDo vAvyA pachI AmraphalonI AzA vyartha che. jJAnI samaje che, ke visarjana jevuM sarjana bIjuM koI ja nathI. doSonuM visarjana e ja AtmaguNonuM sarjana che. upaniSadono saMdeza yAda Ave che - upAdhanAzAt trIvA doSonuM visarjana e ja duHkhonuM visarjana che. AnA sivAya duHkhamuktino bIjo koI upAya nathI. Agama A ja vAta kahe che - rAsa to ya saMgUUU tasovae samuveH movae ! bAvaLa para prema rAkhIne kAMTAonI phariyAda karavI jema vyartha che, tema doSo sAthe dostI rAkhIne duHkhonI phariyAda karavI paNa vyartha che. Agama kahe che - guddhArarda nu sudaM . ati durlabha A manuSya dehanuM sAphalya aMtaryuddha karavAmAM che, parama parAkramathI doSone parAjita karIne javalaMta vijaya meLavavAmAM che. 'upamiti" A ja tattvane rocaka kathA dvArA prastuta kare che. lagabhaga soLa hajAra zloka pramANa A graMtha ATha prastAvomAM vibhakta che. eka eka prastAva Avato jAya che...eka eka ghaTanAnuM jANe jIvaMta prasAraNa (lAIva TelikAsTa) thatuM jAya che, ne saMsArano pardAphAza thato jAya che. manomaMthanane AlaMbana maLatuM jAya che. hiMsA ane krodha karelI naMdivardhana rAjakumAranI durdazA. ahaMkAra ane asatyanuM ripudAraNa rAjAe bhogavela kaDavuM phaLa...corI ane kapaTathI nirmita vAmadevanI dardanAka kathA...lobha ane maithune karelA dhanazekharanI barabAdI...mahAmoha ane parigraha karela ghanavAhana rAjAnuM satyAnAza... paLe paLe uttejanA upajAvatI kathA cAlatI rahe che ne paDadAo khasatA jAya che...eka pachI eka...vAcaka pratIti kare che...A to mArI ja vAta... mArI ja kathA.. huM ja nAyaka..huM ja khalanATaka. durbhAgya e ja - Aja sudhI AnAthI ajANa rahyo. sabhAgya e ja - Aje A pardAphAza thayo. yogazAstranI sUkti yAda Ave che - mAtmA jJAnamaa TuH-mAtmajJAnena hete ! duHkhano janma thAya che AtmAnA ajJAnathI ne duHkhano vinAza thAya che AtmAnA jJAnathI. zAkhA ane prazAkhAothI vRkSa samRddha bane che. kathA ane avAMtarakathAoe A graMthane samRddha banAvyo che. sparza sukhanI Asaktie karela "bAla'nI viDaMbanA AMcako Ape che...svAdalolupatAe kADhela "jaDa'nuM dhanotapanota kamakamATI upajAve che.. sugaMdhanAM Azika "maMda'nI yAtanA stabdha karI de che...rUpanA mAzuka "adhamanI
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ du:khakathA lAlabattI dhare che...to saMgItanA zokhIna 'bAlizanI vyathA vicArAdhIna karI de che. saMsArano game teTalo rAgI AtmA paNa A kathAdhArAmAM plAvita ane AplAvita thAya eTale enuM mana nirNayabaddha thayA vinA na rahe, ke saMsAranuM pratyeka sukha duHkhathI maLe che, e sukha svayaM vAstavamAM duHkharUpa che, ne ene bhogavavAnuM pariNAma anekagaNa duHkha sivAya bIjuM kAMI ja nathI. AgamanuM vacana che - mittasuvaThThI vadurnAkuvag I sukha kSaNamAtranuM che...duHkha dIrgha-sudIrgha kALanuM che. kathAkAre mAtra nakArAtmaka (negeTIva) bAjune ja nathI rajU karI, balka samAMtarapaNe ja hakArAtmaka (pojhiTIva) bAju paNa evI rIte rajU karI che, ke vAcaka maMtramugdha thaI jAya. guNavAna banavA mATe enA hRdayamAM prabaLa jhaMkhanA jAgI jAya. utkRSTa bhogasAmagrInI vacce paNa manISInI nirvikAra cittavRtti, vicakSaNano javalaMta virAga, budhasUrinuM nirupama vacana, uttamanI abhuta niHsaMgatA ne kovidanI anAsakti...eka eka guNanuM darzana bhrAmaka sukhanI doDadhAmane sthagita karI devA samartha che. e srotathI AtmAne kadI tRpti maLavAnI nathI je AtmAnI bhItaramAMthI nathI nIkaLyo. hajAro yayAtio, duryodhano ne gijhanIo mRgatRSNAnI pyAsamAM jIvanabhara doDe gayA che...kastUrImRganI jema surabhinI zodhamAM bhaTakatA rahyA che...paNa koIne kyAMya kazuM hAtha lAgyuM nathI, sivAya parasevo, parizrama ne pIDA. sukha to bhItaramAM che, e bahAra kyAMthI maLe ? 'upamiti e mAtra kathAgraMtha ke dharmagraMtha nathI, saphaLa jIvananI zailI che...sukha-zAMtino rAjamArga che. Aloka ane paralokane sukhasamRddha karavAnI kaLA che. kuzaLa DaoNkTaro, buddhizALI vakIlo, arabo-kharabonA AsAmIo, sva-sva kSetra (philDa)nA khelADIo, tIvra medhAvI vepArIo ne AI.TI.nA mAsTara-mAinDa vidyArthIo...jemanI pAse paNa samajaNazakti che, te badhAne hArdika AmaMtraNa che... 'upamiti'nA aMtaraMga vizvamAM padArpaNa karavA...ApanI buddhinI sArthakatA paNa AmAM ja che, ane jIvananI saphaLatA paNa. AmAMthI jema jema pasAra thazo eTale bAhya parizrama, saMzodhana, sarjana, sattA, pratiSThA, lobhAmaNI vastuo badhuM ja vyartha lAgaze.eka eka prastAvo AMtara-gUMcane ukelatA jaze...hRdayane pIgALatA jaze..ne AThamo prastAva parAkASThAe pahoMcaze, tyAre thoDI paNa saMvedanazIlatA haze...to AMsuono baMdha
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ tUTI paDaze... hIbakA bharI bharIne raDI paDAze. ne e azruonI uSmA ja doSo ne duHkhonA dariyAne sUkavI devA samartha banaze. A graMthane tenA mULarUpe - saMskRta bhASAmAM mANavAno je AnaMda ane je anubhUti che, te varNanAtIta che. Ama chatAM jeo saMskRta bhASAnA jANakAra nathI, temanA mATe saMto ane sajjanoe A graMthano anuvAda karyo che. 'upamiti" e vizvano advitIya rUpaka graMtha che. vizvanA anekAneka bhASAomAM teno anuvAda thaI cUkyo che. gujarAtI anuvAdanI pAMca AvRttio paNa thaI gaI che. to saMkSeparUci vAcakone anulakSIne saMskRta ane gujarAtImAM tenA sAroddhAro paNa prakAzita thaI cUkyA che. pazcimI vidvAno A graMthanI asmitA para ovArI gayA che, ne ApaNI dazA...ghara kI murgI... cAlo, badhA laI gayA, tame rahI gayA - A sthitimAMthI bahAra nIkaLIe...AtmArthI banIe...AtmakathAnI ajANatAnA kalaMkanuM prakSAlana karIe...kyAMka vAMcelI A paMktio pAtro, saMvAdo ne prasaMgo che chatAM, jiMdagI, vAMcyA vagaranI vAratA. savAla mAtra jiMdagIno nathI, janamo janamano che. anaMta bhUtakALanI bhUlone samajIne anaMta bhaviSyakALane sudhAravAno che. surepu liM vahunA ? bahuzruta guru bhagavaMtanuM zaraNa laIe....A kathAno rasAsvAda laIe ane kRtArtha banIe. parama tAraka sarvajJavacana viruddha lakhAyuM hoya, to micchAmi dukkaDam avazeSa dUra thaI jAya, jIvananuM sArthakya to zilA e ja zilpa che. sarjanamAM nahIM doSo dUra thaI jAya. visarjanamAM che. to AtmA e ja paramAtmA che.
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ e srotathI tane kadI tRpti maLavAnI nathI, je tArI bhItaramAMthI nathI nIkaLyo. AvI rahyo che 1008 mo janmadina e rIte sAmela thaIe ke ApaNA dedAra palaTAI jAya. : 17 tyAre tUTI paDaze AMsuono baMdha ne raDI paDAze hIbakAM bharI bharIne.
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ AtmAnI oLakhANa brahmasUtra eka siMhanuM baccuM...hajI to tAjuM janmeluM che...ne koI kAraNasara enA mAtA-pitAthI vikhUTuM paDI gayuM. yogAnuyoga e ja arasAmAM tyAM koI bharavADa gheTA-bakarA carAvavA Avyo. siMhanuM baccuM e ToLAmAM sAmela thaI gayuM. gheTA-bakarA care che, tema e ya care che. gheTA-bakarA jevo avAja kare che, tevo e ya kare che. gheTA-bakarA najIvA kAraNamAM gabharAIne Dare che, tema e ya Dare che. divaso vItatA jAya che. baccuM moTuM thatuM jAya che...paNa siMhanA khoLiye gheTuM ja... ArSa vizva AcArya kalyANabodhi of ... eka divasa...e jaMgalamAM caratuM hatuM. ekAeka enI sAme eka siMha AvI gayo. baccuM vismita AMkhe joI ja rahyuM, enuM mana cakita banyuM. A ?...A to huM eka ja kSaNa..ne varSonI bhUla chatI thaI gaI. siMhanI AMkho ene kahI rahI che, 'mUrkha !' A zuM gheTA-bakarAnI jema cAro care che ? tuM gheTuM paNa nathI, ne bakaruM paNa nathI, tuM to siMha che siMha. tAre A rIte beM beM na karavAnuM hoya...tAre to garjanA karavAnI hoya. tAre Ama ThekaDA na mAravAnA hoya...tAre to chalAMga lagAvavAnI hoya. keTalo nAdAna che tuM ! ke potAne ja oLakhato nathI, ne eTale ja AvI lajjAspada sthitimAM jIvI rahyo che. bahAra nIkaLa A ToLAmAMthI, ne cAla mArI sAthe. siMhe eka jabaradasta garjanA karI, baccAnuM manomaMthana nirNAyaka sthitine AMbI gayuM. eNe ya prayAsa karyo ne jaMgala enI garjanAthI guMjI uThyuM. gheTA-bakarA ThekaDA mAratA mAratA gAma bhaNI nAsI rahyA che ne baccuM...nA, balke siMha chalAMga lagAvIne enA 'vanarAja'-padane AMbI rahyo che, jenA para eno janmasiddha adhikAra che. siMhanI vAta pUrI thAya che, ne ApaNI vAta zarU thAya che. e baccuM eTale ApaNe pote ja. 'huM zarIra chuM.' A ApaNo bhrama che. 'huM marI jaIza.' A ApaNo bhramajanita Dara che. tuccha viSayomAM manamAnyA sukhasAdhanomAM pravRtti e ApaNI 'cAro caravAnI ceSTA' che. vyartha vacanapralApa ane duHkhanA 'gANAM' gAvAnI 18 -
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ vRtti e "beM be che. najIvA harSa-zokamAM cittakSobha e ThekaDA che. A badhI ja viDaMbanAnA mULamAM che AtmAnuM ajJAna. bacyuM tyAM sudhI ja "bakarI che, jyAM sudhI teNe potAnA "siMhasvarUpane oLakhyuM nathI. AtmA tyAM sudhI ja duHkhI che, jyAM sudhI eNe potAnA "brahmasvarUpane oLakhyuM nathI. mATe ja sarva zAstro ane sarva upadezonuM tAtparya AtmAne AtmasvarUpanI oLakhANa karAvavAmAM ja raheluM che. basa, eka vAra AtmA enA brahmasvarUpane oLakhI le, pachI eno bhrama, Dara, cAro, be be ne ThekaDAM...badhuM ja...choDavuM nahIM paDe...balka sahaja rIte chUTI jaze. zrIbAdarAyaNasUtrita brahmasUtra A ja tAtparyathI brahmasvarUpanuM digdarzana karI rahyuM che. athAto brAjhijJAsA zA A upodyAtathI zarU thatA A sUtramAM khUba ja saMkSepamAM gaMbhIra abhiprAya sAthe AtmAnI oLakhANa karAvavAno prayAsa karAyo che. 'huM koNa ?' A praznano javAba jayAM sudhI bhramAtmaka che, tyAM sudhI duHkha che. bhrama che, tyAM sudhI bhramaNa che. - brahmasUtra - zAMkarabhASyamAM bhramanI sacoTa vyAkhyA karI che. dhyAne nAma gamitaddhiH | je je nathI, ane te mAnavuM, enuM nAma bhrama. 'huM zarIra nathI, zarIrane 'huM mAnavuM, enuM nAma bhrama. A bhramamAMthI cAra bhrAntiono janma thAya (1) bAhyadharmomAM AtmAdhyAsa - putra, patnI vagere sukhI ke du:khI hoya, tenAthI huM sukhI ke du:khI chuM, evI bhrAnti. (2) dehadharmomAM AtmAdhyAsa - zarIra jADuM / pAtaLuM / goruM kALuM / rogiSTa hoya, tenAthI jADo | pAtaLo | goro | kALo / rogiSTa chuM, evI bhrAnti. (3) indriyadharmomAM AtmAdhyAsa - indriyo vikala hoya, tenAthI huM mUMgo | kANo bahero chuM, evI bhrAnti. (4) cittadharmomAM AtmAdhyAsa - cittamAM kAmanA, harSa, zoka vagere hoya, tenAthI mane A kAmanA, harSa, zoka vagere che, evI bhrAnti. AtmAnA samasta du:khonuM mULa uparokta brAntiomAM raheluM che. jayAM sudhI A bhrAntio astitva dharAve che, tyAM sudhI duHkhavinAza zakya nathI. ne A bhrAntione dUra karavAno eka mAtra upAya AtmajJAna che. mATe ja upaniSadono upadeza che -
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ AtmA vA are draSTavyaH zrotavyo mantavyo nididhyAsitavyaH // bRhadAraNyakopaniSad 2-4-5 // kartavya che Atmadarzana...AtmazravaNa....Atmamanana ane AtmanididhyAsana. zAstrokta jJAna ane e jJAnane anurUpa AcaraNathI jyAre AtmajJAna AtmAmAM pariNati pAme che, tyAre AtmAnI asmitA pUrNa parivartana pAme che. _ vijJAtabrahmatattvasya yathApUrvaM na saMsRtiH / deha haze, tyAM sudhI AtmajJAnI paNa saMsAramAM ja haze, paNa e saMsAra pUrvasaMsArathI taddana viparIta haze. putramRtyuno AghAta ApaghAta sudhI pariName, e ajJAnInI dazA che... ne evA samaye mAtra RNAnubaMdhanA pUrNavirAmanuM darzana thAya. e AtmajJAnInI dazA che. daza karoDa rUpiyAnuM nukazAna kAcI paLamAM hRdayarogano hamalo lAve. e ajJAnInI dazA che. ne evA samaye 'bhaluM thayuM bhAMgI jaMjALa'nA udagAro sarI paDe. e AtmajJAnInI dazA che. kensaranuM nidAna jIvatAM ja mArI nAkhe, e ajJAnInI dazA che, ane AkhuM zarIra kensaranA kIDAothI khadabadI rahyuM hoya, tyAre mAtra sAkSIbhAve roganuM nATaka jovuM e AtmajJAnInI dazA che. jJAnasAranA TaMkazALI vacano yAda Ave che pazyanneva paradravya - nATakaM pratipATakam / mavapuropi, nAgUDha: paristhati che saMsAracakra e eka evuM zahera che, jenI galIe galIe paradravyanuM nATaka cAlI rahyuM che. zarIra, saMpatti, ghara, parivAra.. A badhuM ja pAradravya che. ajJAnI emAM bhaLe che - emAM levAya che - ene potAnuM mAne che, ne paLe paLe duHkhI thAya che. jJAnImAM samyak samaja che. e jANe che, ke AmAM kazuM ja mAruM nathI. A to mAtra eka nATaka che. koI nATaka kalAkonuM hoya che, to koI nATaka varSonuM. paNa nATaka eTale nATaka, paDado paDaze ne emAMnuM kazuM ja nahIM rahe. nahIM priya hoya, nahIM apriya hoya. to pachI zenA mATe rAga-dveSa karIne duHkhI thavuM ? eka svapna AMkho khule ne pUruM thAya che...eka svapna AMkho mIMcAya ne pUruM thAya che... svapna to svapna ja. kyAMka vAMcI hatI A paMktio -
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ koNa ? konuM ? ne e ya kyAM lagI ? / muka saghaLI mamata, koI tAruM nathI. // AtmajJAnI hasato paNa nathI, ne raDato paNa nathI. kAraNa ke e ghaTanAo sAthe bhaLato nathI. nATakane e nATaka ja samaje che, ne svapnane svapna ja. mATe e mAtra prekSaka banI rahe che. sarva duHkhonuM kAraNa che aMtarbhAva ane paramAnaMdanuM mULa che sAkSIbhAva. nitRptaH...vijJAnamAnanuM brahma...A zrutinirdiSTa brahmasvarUpa AtmAnA sAkSIbhAvane AbhArI che. vimamuhasaM yA...A AgamapratipAdita siddhasvarUpano AdhAra A ja sAkSIbhAva che. A sAkSIbhAvano AdhAra che. AtmajJAna. adhyAtmasAramAM kahyuM che - jJAte hyAtmani no bhUyo jJAtavyamavaziSyate / ajJAte punaretasmin, jJAnamanyan nirarthakam // jeNe AtmajJAnane prApta karI lIdhuM che, teNe bIjuM koI ja jJAna meLavavAnuM bAkI rahetuM nathI, ane jeNe AtmajJAna prApta nathI karyuM, tenuM bIjuM badhuM ja jJAna vyartha che - phogaTa che. zikSaNanA pariprekSyamAM mahAtmA gAMdhIjInA zabdo ahIM smartavya che - gAmanI galIonI gatAgama nathI ane iMgleMDanI nadIonA nAmo gokhI gayo che. jyAM sudhI AtmAnI oLakhANa nathI thaI, tyAM sudhI bIjI badhI ja oLakhANo kalaMkarUpa che. ne eka vAra AtmAnI oLakhANa thaI jAya, tyAre AtmaguNonI nirUpama samRddhimAM jhumatA AtmAne bIjI koI ja oLakhANomAM rasa raheto nathI. je mAruM nathI...jenAthI mane koI lAbha nathI...e mArA mATe che ja nahIM. brahma satyaM nAn mithyA- nI bhUmikA kevI divya che ! koI ciMtake kharuM ja kahyuM che - sAce nAhI ja nAkhyuM che meM enA nAmanuM / mAruM nathI je svarga, e mAre zA kAmanuM ? // brahmasUtranA A Azayane zAMkarabhASya satata anusare che. zrutio ne smRtionA arkane prastuta kare che ane pharI pharIne AtmAne AtmajJAna mATe protsAhita kare che. ya AtmA'patapAkhA moDavevya: meM vinijJAmitavya: tArI bIjI badhI ja zodhone abharAIe caDAvI de, ne eka mAtra tArA niSpApa AtmAnI zodhamAM lAgI jA. bIjA badhAM ja abhyAsa ane bhaNatarane gauNa karIne tuM 21
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ AtmajijJAsA karI le ane AtmajJAnane meLavavAnA prayatnamAM lAgI jA. mAtmacevopAsIta - zarIra, saMpatti, sattA...A badhA upAya nathI. upAsya che mAtra tAro AtmA. paropakAra, sadAcAra, dAna, dayA A badhA ja AtmopAsanAnA sAdhano che. mAtmAnava nomupAsItA tArA jIvananuM sArthakya ane sAphalya emAM ja che, ke tuM tArA AtmAnI upAsanA karI le, tArA samaya, buddhi, zakti, sAmagrIno AthI zreSTha bIjo koI ja upayoga nathI. - siMhe to badho ja pardAphAza karyo che. have ApaNe "beM beM karavuM ke garjanA karavI, e ApaNA hAthanI vAta che. bhramamAM baMdhAvuM ke mukta thavuM, e ApaNane svAdhIna vAta che. nazvara - kSaNika-tuccha viSayono cAro caravo ke AtmaramaNatAnA adUbhUta AnaMdanA AsAmI thavuM, e ApaNI rucinI bAbata che. "ThekaDA" ne "ThesanA bhoga banavA mATe ke paramasukhanA zikhare udhvarohaNa karavA mATe ApaNe svataMtra chIe. saMsAra eka bharavADanI adAthI ApaNane hake tema DhasaDAyA karavuM ? ke AtmajJAna ane AtmahitAnuSThAnanA mAdhyame AtmasAmrAjayanA samrATa thavAno ApaNo janmasiddha adhikAra meLavI levo ? siMhanI garjanA thaI cUkI. have vAro baccAno che.
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ viSavighAta zabda ane vicAranI jAduI asara zrAddhapratikramaNasUtra ArSa vizva AcArya kalyANabodhi chAtI phATI jAya evI cIsa sAthe e vRddhA DhaLI paDI. AgaMtuko stabdha thaI gayAM. vAtAvaraNa disUMDha banI gayuM. hAtha-paMkhAno pavana ane zItaLa jaLanuM siMcana...thoDI vAra pachI e vRddhA bhAnamAM AvI ane e nizceSTa dehane vaLagI paDI, jene AgaMtuko laI AvyA hatAM. e hato eno ekano eka putra-lIlochama che eno deha...khyAla AvI gayo che vRddhAne ke vagaDAmAM ene koI sApa karaDI gayo che. paththara hRdayane ya pIgaLI de evo e kalpAMta..beTA haMsa ! AMkho khola ! AMkho khola beTA haMsa ! eka vAra AMkho khola...nahIM to A tArI mAnI AMkho mIMcAI jaze... 'tame jarA bAjumAM AvI jAva. juo A vaidarAja AvI gayA che. hamaNA badhuM sAruM thaI jaze.' paDozInA zabda vRddhA khasI gaI. enI AMkhonI AzA jANe sAta minAra UMcI thaI thaIne cetanAnA Agamanane jhaMkhI rahI che. paNa kA...za vaidarAjanA nIsAsAe e AzAne nirAzA banAvI dIdhI. vAtAvaraNanI gaMbhIratA vadhatI jAya che. vaidarAja phaLiyAnI bahAra nIkaLe, e pahelA to gAruDIo paNa AvI gayA. tama-tamAre koI ciMtA na karo, A maMtra bolIe eTalI ja vAra, hamaNA jhera utaryuM ja samajo. AkhI poLa kyAMya sudhI maMtroccArothI guMjatI rahI. vRddhAnI AMkhomAM AzAnI camaka osarI rahI che. putrano deha evo ne evo...nizceSTa paDyo che. ne gAruDIonA avAja paNa dhIrA thaI rahyA che. 'thoDuM vaheluM karyuM hota to jAna bacI jAta. jIva jato rahyo pachI zuM thAya ?' gAruDIoe vidAya lIdhI. aMdhAruM vadhI rahyuM che. loko vIkharAI rahyA che. 'savAre vahelA kADhI jaIzuM' evI gaNagaNa thaI rahI che. paNa vRddhA...ene hajI ya AzA che. eTale ja to e jIvI rahI che. AkhI rAta eno vahAla varasAvato hAtha putranA mAthe pharato rahyo ane 23
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ enA kAnamAM e bolatI rahI...beTA haMsa !...beTA haMsa ! haMsa beTA !..ne savAre...dIkarAe AMkha kholI...eka bAju sUryodaya thaI rahyo che...ne vRddhAno AnaMda hiloLe caDyo che. gAma to bheguM thayuM. gAruDIo paNa doDatA AvyA. joyuM to zarIramAM jheranuM nAmonizAna nathI. 'Azcarya...mAjI ! tame zuM karyuM hatuM ?' 'kazuM nahIM. huM to phakta ene bolAvatI rahI hatI.' 'acchA....zuM nAma che enuM ?' 'haMsa.' aye gAruDamantrabIjAkSaramidaM tenAsau sajjo jAtaH / tALo maLI gayo...A ja to gAruDamaMtranI bIjAkSara che, eTale enAthI jhera utarI gayuM. zabdamAM akalpita zaktinA bhaMDAro paDelA che. eka eka akSaranI potAnI AgavI viziSTatA ane sAmarthya che. jema ke kaDakaDatI ThaMDInA samaye barphIlA pahADonI vacce khullA medAnamAM madharAte amuka cokkasa paddhatithI '2'nuM dhyAna ane raTaNa karavAmAM Ave, to parasevo chUTI jAya. kAraNa ke '2' e agnibIja che. prAcIna zAstromAM pratyeka akSarane 'siddhamAtRkA' tarIke kahevAyA che. zabdazakti para Aje paNa aneka prakAranA saMzodhano thaI rahyA che. ane temAM ochI-vattI saphaLatA paNa maLI rahI che. paNa ApaNA RSi-munio mAtra ATalethI aTakyA nathI. zabdathI paNa para che azabda, zabdanA mAdhyamathI azabdamAM javAnuM che. azabda eTale vicAra.. adhyavasAya...bhAva. jemAM pragaTa uccAra nathI, paNa bhItaramAM zabdamaya saMvedanA che. jene aMtarjalpa kahevAmAM Ave che. taMtrajagatamAM zabda ane azabdanI ajaba-gajaba zaktino durupayoga paNa karavAmAM Avyo che. paNa ApaNA RSi-munioe A zaktino AtmakalyANa mATe viniyoga karIne teno utkRSTa sadupayoga karyo che. jenuM zreSTha udAharaNa che zrAddhapratikramaNa sUtra. AjathI lagabhaga 2500 varSa pUrve bhagavAna zrImahAvIrasvAmInA pAMcamA ziSya zrIsudharmAsvAmIe A sUtranI racanA karI hatI. prAkRtamAM 'gAthA' chaMdamAM racAyela A sUtramAM 50 gAthAo che. sadbhAgyathI Aje...2500 varSa bAda paNa A sUtra akhaMDapaNe enA mULa svarUpe prApta thAya che. A sUtranA rahasyone pragaTa karavA mATe enA para judI judI bAra jeTalI saMskRta TIkAo upalabdha che, to judI 24
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ judI lokabhASAomAM tenA anuvAdo ane vivaraNo paNa vidyamAna che. eka tAMtrika zabdazakti ane vicArazakti dvArA koInuM kAMI bagADavA ke sudhAravA prAyasa kare, tenuM phaLa TUMkA samayanuM hoI zake che. koI cikitsaka dhvanicikitsA, saMgItacikitsA ane rekI jevI paddhati dvArA dhvanizakti ane vicArazaktino upayoga koInA roga maTADavAmAM kare, tenuM phaLa thoDA lAMbA samayanuM hoI zake che. A ja zaktio dvArA phaLa-zAkabhAjIonA utpAdanamAM camatkArika pariNAmo meLavavAnA prayogo thAya che, te paNa ochA-vattA aMze saphaLa thaI zake che. paNa A badhuM ja kinAre karelA chabachabiyA jevuM che. ApaNA pUrvamaharSio cheka majhadhAre gayAM che, eTaluM ja nahIM, sAgaranA taLa sudhI pahoMcyA che. temaNe jIvana ane janmojanamano vicAra karyo che. vijJAnIo roganI davA zodhe che. e davAnA vadhu sArA vikalpo zodhe che. e davAnI ADa-asaro kema ochI thAya, enuM saMzodhana kare che. ane eka jagajAhera vAta che, ke vijJAnanI pragati sAthe sAthe rogonI vasatimAM bhayajanaka vadhAro thato rahyo che. AnI sAme RSi-munio koI paNa duHkhanA mULa sudhI gayA che. roga Avyo kyAMthI? vijJAnI kaheze, sijhana, pradUSaNa, bekTariyA ke vAyarala IphekTathI...nA, A mULa nathI. je kAraNa sArvatrika hoya. tenuM pariNAma paNa sArvatrika hovuM joIe. badhA e ja sijhanamAM rahyA che. to badhAne roga kema na thayo ? eka deza - eka ja zahera - eka ja gharamAM rahetA eka ja mAtA-pitAnA putro ne e paNa joDiyAM bhAIo.. eka sarakhA vAtAvaraNamAM eka sarakhA khorAka-pANIno upayoga karI rahyA che. temAMthI ekane ja kensara kema thayuM? vijJAna hajI paNa mAthuM khaMjavALI rahyuM che. ane RSi-munio pAse eno javAba anAdisiddharUpe vidyamAna che - duHkhaM pApAt / duniyAnuM koI paNa duHkha pApathI Ave che. sarva duHkhanuM mULa che pApa. aMtargata pApa ja bAhya nimittonA mAdhyame jIvane duHkhI kare che. bAhya nimitta akasmAta hoI zake, hatyA hoI zake, rogajanaka vAtAvaraNa, kITANu vagere hoI zake, vepAramAM nukazAnI hoI zake, paNa A badhuM mULa nathI, mAdhyama che. jyAM sudhI mULa dUra nahIM thAya, tyAM sudhI duHkhono aMta nahIM Ave. duHkhono aMta karavAno upAya A ja che ke jIva navA pApo karavAnuM choDI de ane A janmamAM ne pUrvajanmamAM karelA pApono vinAza kare.
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrAddhapratikramaNasUtra zabdazakti ane vicArazakti dvArA pUrvakRta pApono vinAza karavA mATe eka adbhuta AlaMbana che. zrAddhano artha che e vyakti, jene jIva, ajIva, puNya, pApa vagere tattvo para dRDha zraddhA che...pUrNa vizvAsa che. Adhunika vijJAnIo paNa jyAre pUrvajanma ane punarjanma para zraddhA dharAvI rahyA che, tyAre buddhijIvIo mATe paNa 'zrAddha' banavuM kaThina nathI. 'pratikramaNa'no artha che pAchA pharavuM. svasthAnAdyat parasthAnaM, pramAdasya vazAd gataH / bhUyo'pyAgamanaM tatra, pratikramaNamucyate // niSpApavRtti e jIvanuM potAnuM sthAna che. te sthAnane choDIne viSayatRSNA vagerene kAraNe jIva pApapravRtti kare, ane parasthAnamAM jAya che. A parasthAnathI jIva svasthAnamAM pAcho Ave, enuM nAma pratikramaNa. pApono vinAza karavA mATe cAra sopAna (sTepsa) che. (1) pApono tIvra pazcAttApa (2) sadguru samakSa pAponI kabUlAta (3) pAponI niMdA (4) prAyazcittano svIkAra. adhyAtmavizvano A zAzvata siddhAnta che ke doSa ane guNa A baMnemAMthI tame jene dhikkArazo, e tamArAmAMthI dUra thaze, ane jene cAhazo, e tamane maLaze. pApa e Atmagata doSano vikAra che. zrAddhapratikramaNasUtra pApanuM unmUlana kare che, ne mATe ja du:khonuM unmUlana kare che. kayapAvo vi maNusso, AloIyaniMdio gurusagAse / hoi airegalahuo, ohariyabharu vva bhAravaho // pApI manuSya paNa guru pAse pAponI kabUlAta ane pAponI niMdA karIne atyaMta haLavo thaI jAya che, jANe koI bhAravAhake potAnA mAthA parano bojo utArI dIdho hoya. zrAddhapratikramaNasUtramAM kramazaH hiMsA, asatya, corI vagere pApono ullekha Avato jAya che, ane paDime...nile...taM nive taM = rihAmi...jevA zabdo dvArA e pApothI 'pratikramaNa' karavAmAM Ave che. pApo pratyeno pakSapAta pharI pharI pApapravRtti karAve che ane jIva duHkhonA viSacakramAMthI mukta thaI zakato nathI. 'pratikramaNa' ane 'niMdA' A pakSapAtane toDI nAkhe che. pakSapAta tUTI javAthI jIvane pApamAM rasa raheto nathI. kadAca saMyogavaza ene koI pApa karavuM paDe, to ya enuM dila DaMkhe che, ane e pApa khaTake che, e ochAmAM ochuM pApa karavA prayatna kare che, 26
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ e pApane e khUba dhikkAre che. pariNAme e pApa ene viziSTa phaLa ApI zakatuM nathI. jene pApamAM majA nahIM, ene pApanI sajA nahIM. jene pApamAM majA nahIM, ene pApanI sajA nahIM. zarata eTalI ja..pApa pratye teno dhikkArabhAva hArdika hovo joIe. je svarasathI pApa kare. tenI pApaniMdA paNa daMbha banI jAya che. nindrANi - pUivAmi va...A ghATa ghaDAya che. je "zrAddha' che, tenuM aMtara A sUtra bolatA bolatA gadgad thaI jAya che, ane AMkhomAMthI azrudhArA vahevA lAge che. A che zabdazakti ane vicArazaktino subhaga samAgama, je Atmagata pApone bhasmIbhUta karI de che. zakaya che cha mahinAnI aMdara je pApa kensaranI traNa gAMTho lAvavAnuM hoya, e pApa A subhaga samAgamamAM....pazcAttApanI gaMgAmAM dhovAIne sApha thaI jAya..akasmAtu AdinI zakyatAo nAbUda thaI jAya. are, A to bhaviSyanuM phaLa che...haLavAza, prasannatA, svasthAna'nI zAMti jevA aneka phaLo to tAtkAlika maLe che. hA pastAvo vipula jharaNuM svargathI utaryuM che, pApI temAM DubakI daIne puNyazALI bane che. zrAddhapratikramaNa sUtranI pUrvabhUmikA ane pAzcAtyakriyA baMne maLIne kula eka kalAkanuM A pAvana anuSThAna hoya che. Aje paNa seMkaDo hajAro zrAddhajano savAre ane sAMje A anuSThAnanuM AcaraNa kare che. parvanA divasomAM A saMkhyA lAkhone AMbe che. adhyAtma vizvano A zAzvata | pApavinAzano A rAjamArga ja siddhAnta che - guNa ane doSa - | vyaktigata ane samaSTigata sukhanuM A baMnemAMthI jene dhikkArazo. e | kAraNa che. pApa mAtra AdhyAtmika dUra thaze, jene cAhazo e maLaze. | daSTie ja nahIM, paNa sAmAjika ane rAjakIya dRSTie paNa icchanIya nathI. mATe ja sAmAjika ane rAjakIya kAyadAo pUrvakALathI ja pApo na thAya evI jogavAI karatAM AvyA che. paNa vicAraNIya muddo e che, ke e kAyadAo pApa nivAraNamAM keTalA saphaLa thaI zakyA che ? jAtIya satAmaNI mATe mRtyudaMDa sudhInI jogavAI thavA chatAM e pApamAM koI ghaTADo kema thato 27
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ nathI ? dina-pratidina bhraSTAcAra ne corIo vadhatI kema jAya che ? dhAro ke eka divasa evo TheravavAmAM Ave, ke e divase karelA koI paNa aparAdha mATe koI paNa daMDa nahIM, to e divase zuM thAya ? (sorI, zuM na thAya ?) AtmasAkSika svaicchika sajjanatAnuM samAjamAM sthAna keTaluM ? game teTalA pralobhano ane svataMtratA hovA chatAM vyaktine pApa karavAno vicAra suddhA na Ave e zI rIte zakya bane ? javAba A ja che-- pratikramaNa. duniyAbharanA kAyadAzAstrIo ane daMDavyavasthA eka bAju che, ane bIjI bAju maharSioe dekhADelo A pAvana mArga che. rAjadaNDabhayAt pApaM, nAcaratyadhamaH punaH / paralokabhayAn madhyaH, svabhAvAdeva cottamaH // adhama vyakti vicAre che, ke jo huM pApa karIza, to mane rAjA (sarakArI adhikArI, polisa vagere) daMDa Apaze.' ne A vicArathI e pApanI aTake che. madhya vyakti vicAre che, ke pApa karIza, to paralokamAM mAre du:khI thavuM paDaze. mATe e pApa nathI karatI. ane uttama vyakti daMDanA / duHkhanA bhayathI nahIM, paNa svabhAvathI ja pApa nathI karatI. dhArAsabhA ane nyAyataMtra jo samAjane aparAdhamukta karavA mAMgatA hoya, to temaNe samAja adhamadazAmAMthI madhyamadazA ane uttamadazA pAme evA prayatna karavA joIe. sajjanatA, pApatyAga, saMskAra ane saMskRtinA mULabhUta siddhAnto je ApaNA prAcIna zAstromAM rahelA che, tenuM zikSaNa narsarIthI mAMDIne koleja sudhI goThavI devuM joIe. vartamAna zikSaNa paddhatimAM A atyaMta upayogI jJAnanI avagaNanA dekhAI rahI che. A sthitimAM bhale game teTalA ucca daMDanI jogavAI karavAmAM Ave, aparAdho ochA thAya evI koI ja zakyatA nathI. eka DaoNkTara jo kiDanInI corI kare che ne eka vakIla jo pote meLavelA zikSaNano bhayAnaka durupayoga kare che, to e kalaMka mAtra e DaoNkTara ke vakIlanuM nathI, samagra zikSaNavyavasthAnuM che. vAvetara ja jo viSavRkSanuM karyuM che, to amRtaphaLanI AzA zI rIte rAkhI zakAya ? pratikramaNavijJAna e sudhAvRkSanuM vAvetara che, je sarva viSavikArone dUra karIne parama sukha Ape che. zrIsudharmAsvAmInA zabdo mananIya che - jahA visaM kuTThagayaM, maMtamUlavisArayA / vijjA haNaMti maMtehiM, to taM havai nivvisaM // 28
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ evaM aTThavihaM kammaM, rAgadosasamajjiyaM / AloaMto ya niMdaMto, khippaM haNai susAvao // AtmaghAtaka AtaMkavAdI jevI ApaNI dayanIya sthiti che. visphoTa nathI thayo, tyAM sudhI bAjI ApaNA hAthamAM che. gAruDamaMtrathI jema zarIranuM viSa nAza pAme che, tema pratikramaNathI AtmAnuM viSa (pApo) nAza pAme che. AtmAnuM viSa ja bAhya badhAM ja viSone (duHkhone) kheMcI lAve che. A aMtargata viSa e TAImaboMba jevuM che. AtmaghAtaka AtaMkavAdI jevI ApaNI dayanIya sthiti che. visphoTa nathI thayo, tyAM sudhI ApaNI bAjI ApaNA hAthamAM che. pAponA saMyoga (kanekzana) dUra karI daIe, to rAja, ne nahIM to tArAja. pasaMda ApaNI. 29
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ sudhAnuM sarvasva amRtabiMdUpaniSad parvatIya pradeza...khaLakhaLa vahetA jharaNA....kalarava karatAM paMkhIo...2maNIya parisara ane prabhAtano samaya...eka vRkSanI nIce eka saMta dhyAnamagna che. mukha para prazAntatA paNa chalakI rahI che ane prasannatA paNa. bahAranI ramaNIyatAne kyAMya zaramAve, evI parama ramaNIya AMtarasRSTimAM vicarI rahyA che e saMta, bahAranA jharaNAone jhaMkhA pADI rahyA che emanA aMtaramAMthI phUTI nIkaLatA svayaMbhU sukhanA jharaNA, kazuM ja nathI emanI pAse, ne chatAM ya duniyAnA betAja bAdazAha che e. upaniSadoe amastu nathI kahyuM. tena tyaktena bhuJjIthAH / bhogano eka mAtra upAya che tyAga. bhogI mRgatRSNAnA mRganI jema jIvanabhara bhaTakato ja rahe che, ane bhItaranA sukhathI vaMcita rahe che. tyAgI samaje che, ke e jaLa nathI, jhAMjhavA che. tyAgI bhItarI srota tarapha vaLe che ane e sudhArasamAM nimagna banIne parama tRptino anubhava kare che. tRptinuM ekachatrI sAmrAjya saMtanI asmitA banyuM che, e samaye koI jijJAsu tyAM AvI caDhe che. e caraNasparza kare che ane saMta AMkho khole che. teja ane kRpAnA dhodhathI jijJAsu AplAvita thaI jAya che...yasya daSTi: pAvRSTi... bhogano ekamAtra upAya che tyAga ArSa vizva AcArya kalyANabodhi thoDI kSaNo ema ja vItI jAya che ane have jijJAsu prazna kare che. "bhagavaMta ! baMdhananuM kAraNa zuM che ?" saMte javAba Apyo, "mana." jijJAsu vismita thayo. eNe bIjo prazna karyo, "muktinuM kAraNa zuM che ?" saMte kahyuM. "mana." jijJAsuno vismaya anekagaNo banyo. eNe khulAso karavA vinaMti karI, ane saMtanA hoTha pharakyA. mana eva manuSyANAM kAraNaM bandhamokSayoH / " 30
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ bandhAya viSayA''saktaM, muktyai nirviSayaM smRtam // manuSyanA baMdhana ane mokSanuM kAraNa mana ja che. viSayomAM Asakta mana baMdhananuM kAraNa bane che ane viSayothI virakta mana mokSanuM kAraNa bane che. sRSTinuM A parama rahasya che, jene amRtabiMdUpaniSamAM pIrasavAmAM AvyuM che. A upaniSadranuM bIjuM nAma brahmabiMdUpaniSad paNa che. kRSNa yajurvedathI saMbaMdhita A upaniSadranI racanA ajJAta pUrva maharSie karI che. prAsAdika saMskRtamAM "anuSTapu" chaMdamAM 25 zloka pramANa A graMthamAM prakRtinA gUDha rahasyone vaNI levAmAM AvyA che. bhAvavizvamAM jo rAga-dveSanA | mana eka bhAvavizva che. bAhyavizvanI tophAno che, to bAhyavizvamAM | pratyeka ghaTanAno saMbaMdha A bhAvavizva sAthe zAMti saMbhavita ja nathI. | hoya che. bhAvavizvamAM jo rAga-dveSanA tophAna che, to bAhyavizvamAM zAMti saMbhavita ja nathI. ane jyAM zAMti nathI, tyAM baMdhana che. adhyAtmadaSTi ghaNI sUkSma che. eka vastunI corI karavI e jema pApa che, tema adhyAtmadaSTie eka vastu gamI javI e paNa pApa che. kAraNa ke corInA mULamAM paNa gamavAnI vRtti hoya che. cora "baMdhana pAme che, tenA mULamAM tenA bhAvavizvanA rAga-dveSanA tophAna hoya che. ne A tophAnano AdhAra tenuM mana che...vAya viSayAsak...viSayAsakta mana eTale baMdhananuM nimaMtraNa, corI paNa sUkSma hoI zake che. ane baMdhana paNa sUkSma hoI zake che. je vastu gamI, enA ApaNe gulAma thayAM. e pAse che to ApaNe khuza, e pAse nathI to ApaNe nAkhuza. ApaNI lagAma ne ApaNuM rimoTa enA hAthamAM. koI ene laI na le eno bhaya che. e tUTI-phUTI na jAya eno gabharATa che. e jatI na rahe enI ciMtA che...pratiH suradhvI yite na tha ta | A baMdhana nahIM, to bIjuM zuM che ? ApaNe kabUlIe ke na kabUlIe... gamA-aNagamAnI sAthe sAthe bhaya, gabharATa, ciMtA, tRSNA vagerenI vaNajhAra avazya hoya che. vastunI vidAyamAM je zokano visphoTa thAya che, e ja A vAtane puravAra kare che. ajJAnIne je vastu ke vyakti pAse enA sukhanI AzA che, e ja ene vAstavamAM duHkha ApatI hoya che. 31
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ ApaNane je game che, enA ApaNe gulAma chIe. sambandhAnAtmano janturyAvataH kurute priyAn / tAvantastasya jAyante hRdaye zokazaGkavaH // jIva jeTalA jeTalA priyasaMbaMdho kare che, teTalA teTalA zokanA zalyo enA hRdayane vIMdhe che. mokSanA parama sukhano A ja mArga che, ke mana viSayothI virakta banI jAya. janaka rAjAe aSTAvakra munine mokSamArga batAvavA vinaMti karI. tyAre temaNe A ja mArgadarzana ApyuM hatuM. je Aje paNa aSTAvakra mahAgItAmAM kaMDArAyeluM che. vAstavamAM e ja duHkha Ape che, jenI pAse sukhanI AzA che. muktimicchasi cet tAta ! viSayAn viSavattyaja / jo mukti joItI hoya, to viSayone viSa samajI le ane temano tyAga kara. suMvALA sparzo, bhAvatA bhojano, mAdaka sugaMdha, mohaka rUpa, ane lobhAmaNA gItasaMgIta - A badhAM viSayo che. ajJAnIne e amRta lAge che, jJAnInI dRSTimAM e haLAhaLa jhera che. saMsAranA tamAma pApo ane aparAdhonA mULamAM A viSayonI Asakti che ane samasta duHkhonuM mULa paNa A ja che. AgamamAM kahyuM che. guNe se A viSayo ja duHkhamaya saMsArano paryAya che. 'jaLa'ne eTalA mATe ja 'jIvana' kahevAya che, ke jaLa vinA jIvana saMbhavita nathI. viSayone eTalA mATe ja duHkhamaya saMsAra che. anubhUtigItAnA zabdo yAda Ave che. mukti mukti zuM karo ? karo viSaya parihAra / viSayamukti mukti che, viSaya che saMsAra // ajJAnIne je amRta lAge che, e jJAnInI dRSTimAM haLAhaLa jhera che. mokSa 'mukti mukti'nuM raTaNa karavAthI nathI maLato. viSayatyAga karavAthI maLe che. tuM tArA AtmAne viSayothI mukta karI de, e ja tArI mukti che, kAraNa ke saMsAra e bIjuM kazuM ja nathI, sivAya viSayo. 32
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ amRtabiMdu vadhu ne vadhu spaSTa thaI rahyuM che. vanyAya viSayAsaham... rAvaNanuM patana thayuM, ghora parAjaya thayo, karuNa mRtyu thayuM, ane bhayAnaka durgati thaI, enuM kAraNa viSayAsakti sivAya bIjuM zuM hatuM ? rAvaNanI viSayAsaktie ja anarthonI paraMparAnuM sarjana karyuM hatuM. bhagavadgItAmAM A paraMparAnuM kramabaddha varNana karela che - dhyAyato viSayAn puMsaH, saGgasteSUpajAyate / saGgAt saJjAyate kAmaH kAmAt krodho'bhijAyate // vizvamAM pratyeka AtmAnI potAnI rAmAyaNa hoya che. jemAM rAvaNa thavuM ke rAma e enA hAthanI vAta che. krodhAd bhavati sammohaH, sammohAt smRtivibhramaH / smRtibhraMzAd buddhinAzo, buddhinAzAt praNazyati // jIva viSayono vicAra kare che, tenAthI tene 'viSayAsakti' thAya che. viSayAsaktithI 'kAma' janme che, ane 'kAma'thI 'krodha'no udbhava thAya che. 'krodha'thI 'saMmoha' thAya che. 'saMmoha'thI 'smRtibhraMza' thAya che. 'smRtibhraMza'thI 'buddhinAza' thAya che ane 'buddhinAza'thI jIva 'vinAza' pAme che. 'sItAjI'nA vicArothI rAvaNane temanAmAM Asakti thaI ane kAmavAsanAthI e nakhazikha saLagI uThyo. pachI je e kAmapUrtimAM vighna lAgyA, emanA para eno krodha bhabhUkI uThyo. e krodhe ja ene saMmohano zikAra banAvyo - mAruM hita zemAM che ane ahita zemAM che, enuM ene bhAna na rahyuM. ne A saMmohanA kAraNe eNe je tattvajJAna prApta karyuM hatuM, ene to e bhUlI ja gayo, potAnA kuLanI maryAdAne paNa bhUlI gayo. AnuM nAma smRtibhraMza. jenA pariNAme enI buddhi bhraSTa thaI gaI. vinAzAne viparItabuddhiH / hanumAnajI ane aMgadajIe to ene samajAvyo, bibhISaNajIe paNa kAMI kahevAmAM bAkI rAkhyuM nahIM, to ya e na samajyo, te na ja samajyo. paheluM pagathiyuM e cUkyo hato. have vacce kyAMya aTakavuM enA mATe zakya na hatuM. vinAza thaIne rahyo. 3 3
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ sthUladRSTie rAvaNano parAjaya zrIrAme karyo hato. paNa sUkSmadaSTie rAvaNano parAjaya sItAjIe karyo hato. ne dRSTine hajI sUkSma banAvIe to pratIta thAya che, ke rAvaNano parAjaya rAvaNe ja karyo hato. kAraNa ke rAvaNa khuda enA viSayAsakta manane AdhIna thayo hato ane eNe ja vinAzane nimaMtraNa ApyuM hatuM. upaniSadUnuM tattvajJAna kahe che, ke vizvamAM pratyeka AtmAnI potAnI rAmAyaNa hoya che. jemAM rAvaNa thavuM ke rAma e enA hAthanI vAta che. viSayone AdhIna thAya to e pote ja rAvaNa ane viSayonI gulAmIthI mukta thAya to e svayaM zrIrAma. rAvaNa baMdhana pAme che ne zrIrAma mukti... vanyAya viSaya muvarce nirviyaM mRtam | saMtanI AMkho baMdha thaI che ane jijJAsunI AMkho khulI gaI che. saMta pharI dhyAnamAM magna banyA che ane jijJAsunI AMkho emanA caraNa para abhiSeka karI rahI che. e azruomAM harSa paNa che. kRtArthatA paNa ane kRtajJatA paNa. kAraNa ke saMte ene je ApyuM che, e sudhAnuM sarvasva paNa che ane amaratAnuM varadAna paNa. 34
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ ArSa vizva AcArya kalyANabodhi adhyAtmanuM amRta adhyAtmopaniSad aMge aMgathI lAvaNya nItarI rahyuM che. saundarya TapakI rahyuM che...mAdakatAe mAjhA mUkI che...mohakatA mana mUkIne varasI che. adAo avarNanIya banI che. ne nRtya caramasImAe pahoMcyuM che. paththarane ya pIgALI de evA vAtAvaraNanuM sarjana thayuM che. nAma ja che rUpakozA...rUpano mUrtimaMta koza. paNa re ! muni sthUlabhadranI AMkha paNa UMcI thatI nathI ne rUMvADuM paNa pharakatuM nathI. jANe kazuM che ja nahIM, evo upekSAbhAva. jANe pote tyAM hAjara ja nathI, evo aMtarmukhabhAva. ane kharekhara, AtmaguNonI anaMta samRddhinI tulanAmAM bahAra hatuM paNa zuM? bAhya lAvaNyanA AvaraNamAM maLa-mUtranI gaMdakI... nRtyanA nAme vyartha uchaLa-kuda.. saMgItanA bahAne naryo ghoMghATa, nA, bahAra kazuM ja na hatuM. ne, e pote ya tyAM nathI ja. e to magna che bhItaranA paramAnaMdanA amRtakuMDamAM. jenA jIvanamAM zAstra kaheluM tattva jIvaMta banyuM hoya, enuM nAma saMta. zAstra che adhyAtmopaniSad ane tattva che virAga. vAsanAnudayo bhogye, vairAgyasya tadAvadhiH / ahaMbhAvodayAbhAvo, bodhasya paramAvadhiH // lInavRtteranutpatti - maryAdoparatestu sA / sthitaprajJo yatirayaM, yaH sadAnandamaznute // bhogyanI hAjarImAM paNa vAsanA na jAge, e virAganI pArakASThA che. ahaMkAranI zakyatA ja nAbUda thaI jAya, e jJAnanI carama sImA che. rAga-dveSanI vRttio evuM maraNa pAme, ke jenA pachI janma ja nathI, e viratinI parAkASThA che. Avo virAga, jJAna ane viratino triveNI saMgama jemane svAdhIna che e saMta 'sthitaprajJa che. e saMta sadA AnaMdamAM magna rahe che.
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ jenA jIvanamAM zAstra kaheluM tattva jIvaMta banyuM hoya, enuM nAma saMta. adhyAtmopaniSad e zukla yajurvedathI maharSie karI che. saMskRtabhASAmAM 'anuSTup' saMbaMdhita graMtha che, jenI racanA ajJAta pUrva chaMdamAM racAyelA A graMthamAM 81 zloko che. pUrva maharSie A graMthamAM adhyAtmanuM anupama amRta pIrasyuM che... vAsanAnutyo bhoye... gerahAjara bhogyanI paNa tRSNA e rAgInuM lakSaNa che. hAjara bhogyanI paNa upekSA e virAgInuM lakSaNa che. manuSyamAMthI 'rAga'nI bAdabAkI thAya, to bhagavAna bAkI rahe che. mATe ja virAgIne bhagavAnatulya kahevAmAM AvyA che. nirakhIne navayauvanA, leza na viSayanidAna / gaNe kASThanI pUtaLI, te bhagavAna samAna // rAgI mAtra upalI sapATIne jue che. virAgI ArapAra jue che. rAgI mAtra vartamAnane jue che. virAgI trikALa jue che. rAgInuM darzana apUrNa che, virAgInuM darzana pUrNa che. rAgIne rUpavatI yuvatI para rAga che ane kurUpa vRddhA para dveSa che. virAgIne baMne pratye samabhAva che. virAgI samaje che ke e bemAMthI eka upara paNa rAga karavA jevo nathI, kAraNa ke baMnenA deha azuci che. ne e baMnemAMthI ekke para dveSa karavA jevo nathI, kAraNa ke baMnenA AtmA parama pavitra che....vairAyasya taddAdhiH / eka zrImaMtanA nabIrAe khUba ja rUpavatI kanyA sAthe lava-mereja karyAM. gharanI bahAra jAya, to ya enI patnInA ja vicAro karyA kare...jyAM jue tyAM e ja dekhAyA kare. e pAse na hoya tyAre enI ciMtA satAvyA kare. ghare ATha-daza phona na kare tyAM sudhI cena na paDe. ghare pAcho Ave tyAre patnIno mobAIla ceka karI le. lagnane hajI eka varSa thayuM hatuM, ne evAmAM enI patnIno kAra-ekasIDenTa thayo, samAcAra maLyA ne yuvakanA mAthe jANe vIjaLI paDI. AI.sI.yu.nI bahAra raDI raDIne enI AMkho sUjhI gaI. bUTanA avAje eNe UMcuM joyuM. DaoNkTarane jotAnI sAthe e DaoNkTaranA pagamAM paDI gayo..."plIjha, seva mAya vAipha...DaoN. sAheba ! je levuM hoya laI lejo....paNa huM enA vagara jIvI nahIM zakuM...plIjha" DaoNkTare AzvAsana ApyuM. TrITamenTa cAlI. jIva bacI gayo. cha divasa pachI caherA parano pATo khulyo ne yuvAnanA paga taLethI dharatI sarakI gaI. kAMcanI karacoe patnInA caherAne behada kadarUpo lagAvI dIdho hato. yuvAna sIdho bahAra nIkaLI gayo. 36
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ DaoNkTaranI kebinamAM jaIne kahI dIdhuM "je levuM hoya, e laI lejo. ene jheranuM iMjekazana ApIne patAvI do." rAgI mArA upalI sapATIne 'lava' karanAra paNa rAga che. jue che. virAgI ArapAra ciMtA ane zaMkA karanAra paNa rAga che. jue che. hasanAra ane raDanAra paNa rAga che. patAvI nAkhanAra paNa rAga che ane bIjAM rUpanI zodha karanAra paNa rAga che. parama satya e che ke jyAM rAga che, tyAM sukhanI koI ja zakyatA nathI. saMdhyAtmopaniSad nA tattvano have sAkSAtkAra thAya che...vAsanAnula moye vairAthI tAvaH je aMdarathI pUrNa che, ene bahAra badhuM ja zUnya dekhAya che. ane zUnya pratye koI vAsanA jAgavI zakya ja nathI. yuvAna pAse A AMtarika pUrNatA na hatI, mATe ja e du:khI duHkhI thaI gayo. ajJAnInI dRSTimAM e tyAre ja du:khI hato, jyAre raDI raDIne enI AMkho sUjhI gaI hatI. jJAnInI dRSTimAM e tyAre paNa duHkhI hato, jyAre e enI patnI sAthe vilAsa karato hato. rAga = du:kha, virAga =sukha. TaMkazALI che adhyAtmopaniSanuM vacana...yaH savAnandamaznare ! je aMdarathI pUrNa che, ene aMdarano khAlIpo ja bahAra doDAve che bahAra badhuM ja zUnya dekhAya | ane je aMdarathI khAlI che, ene duniyAnI che. koI vastu bharI zake tema nathI. kAgaDo pote kALo che, to cUnAnA game teTalA thara paNa ene dhoLo nahIM karI zake. hA, enAthI kAgaDAne evo AbhAsa thaI zake, ke huM dhoLo thaI gayo. paNa AbhAsa e AbhAsa ja che, ane vAstavikatA e vAstavikatA che. kyAMka vAMcI hatI A paMktio - amArI jiMdagIno A saraLa sIdho paricaya che ! sadanamAM vAstavikatA che ne hasavAmAM abhinaya che || je aMdarathI khAlI cUnAnA drAvaNamAM snAna kare, to ya kAgaDo che, ene bahAranI | kALo ja hoya che. sukhanA seMkaDo sAdhanonI vacce paNa koI vastu bharI zake | rAgI duHkhI ja hoya che. hA, AbhAsa ne abhinaya tema nathI. sukhano paNa hoI zake che, paNa eno zo artha? eka bhikhArI kalpanA kare ke huM pradhAnamaMtrI ke udyogapati banI gayo, eno zo artha ? 37
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ peTano khADo pUravAnI ciMtA to yathAvat UbhI ja che. rAgI AbhAsane vAstaviktA mAne che ane sukha-duHkhanI bhramamAM paDIne potAne duHkhI kare che. virAgI vAstavikatAne ja vAstavikatA mAne che, ane tethI koI paNa nimittonI vacce e sahajAnaMdamAM magna rahe che. kolasAmAM ALoTe, to ya haMsa dhoLo hoya che. duHkhanA seMkaDo nimittonI vacce paNa virAgI sukhI hoya che.... sadAnamajhute. virAga e sukhanuM parama rahasya che. virAgamAM bhagavattvanI bhavyatA che. nItivAkyAmRtamAM kahyuM che - sa khalu pratyakSaM daivatam, yasya parasvesviva parastrISu niHspRhaM cetaH / pratyakSa bhagavAna che e, jene paradhana ane parastrImAM koI ja spRhA nathI. aSTAvakragItAmAM virAganI A ja asmitAnA darzana thAya che - sAnurAgAM striyaM dRSTvA, mRtyuM vA samupasthitam / avihvalamanAH svastho, mukta eva mahAzayaH // Agamana karanAra anurAgiNI strI hoya ke mRtyu hoya, jenA manamAM koI ja vihvaLatA nathI. je pUrNapaNe svastha che, e mahAzaya mukta ja che. strI / puruSa ke mRtyuno saMbaMdha deha sAthe che, ne virAgI dehAtIta AtmadazAnI anubhUti kare che. jemAM kevaLa pUrNatA che. kahevAtA sukhanA sAdhano emAM kAMI sudhArI ke umerI zakatA nathI ane kahevAtA duHkhanA sAdhano enuM kAMI bagADI zakatAM nathI ke kAMI corI zakatAM nathI. adhyAtmopaniSad A ja vAta kahe che - akhaNDAnandamAtmAnaM vijJAya svasvarUpataH / sukhanuM parama rahasya virAgI jANe che, ke "akhaMDa AnaMdanI pUrNatA che virAga. e ja mArA AtmAnuM svarUpa che." e paramAnaMdanI anubhUti jene paLe paLe romAMcita karI rahI che, enuM ruMvADuM bAhya padArthothI zI rIte pharakI zake ? bhItaranA alaukika AtmasvarUpane je animeSapaNe nIrakhI rahyo che, enI pAMpaNo bAhya rUpane jovA mATe zI rIte UMcI thaI zake ?.. vairANyi talAvatha . rUpakozA Aje paNa nAcI rahI che. rAgI duHkhI che. virAgI sukhI che. ApaNe zuM thavuM, e ApaNA hAthanI vAta che. 38
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ ArSa vizva AcArya kalyANabodhi saMtanuM saundarya avadhUtagItA khaLa khaLa vahetI nadI che, ramaNIya kinAro che. e kinArAnI retImAM eka saMta beThAM che. emanA caherA para prazAMtatA paNa che, prasannatA paNa ane dhanyatA paNa...nirprApte'tti dhA.....dhyAnanA alaukika UMDANamAMthI saMta bahAra AvyA che...AMkho khulI che...ane sAme dekhAya che eka vIMchI. pANInI najIka e sarakI rahyo che. saMta hajI kAMI samaje enI pahelA to vIMchI pANImAM paDI gayo. jIva bacAvavA e taraphaDI rahyo che...saMtanI karuNA chalakI uThI. tarata ja tyAM jaIne emaNe vIMchIne potAnA hAthamAM laI lIdho. premathI ene kinArAnA surakSita sthAne mUkavA jAya che, tyAM to vIMchIe saMtane bhayaMkara DaMkha daI dIdho. saMtane asahya vedanA thaI, paNa to ya e ja prema sAthe emaNe vIMchIne haLavethI mUkI dIdho. saMta pharI potAnA sthAne besI gayA. thoDI vAra thaI ane pharI vIMchI pa2 dhyAna gayuM. nAdAna vIMchI pharI pANImAM paDI rahyo hato. saMte pharI ene bacAvyo. ne vIMchIe pharI DaMkha mAryo. pharI bacAvyo ne pharI DaMkha mAryo. cAra vAra A ghaTanA banI. eka yuvAna saMtanI A pravRttine joI rahyo hato. eNe saMtane kahyuM, "tame rahevA do ne, e eno svabhAva nahIM choDe." saMte smita karIne javAba Apyo, "e eno svabhAva nathI choDato, to huM mArA svabhAva kema choDuM ?" 'vIMchI jevo vIMchI paNa jo enA svabhAvane vaLagI rahe che. to huM to saMta chuM. mAre paNa mArA svabhAvane vaLagI rahevuM joIe. 'DaMkha mAravo' e eno svabhAva che. 'karuNA' e mAro svabhAva che. A che saMtanuM saundarya, sAmAnya vyakti jAta mATe jIve che. saMta jagata mATe jIve che. sAmAnya vyakti potAnA duHkhathI duHkhI hoya che. saMta bIjAnA duHkhathI du:khI hoya che. avadhUtagItA nAmanA graMthamAM saMtanA A alaukika saundaryanA darzana thAya che. zrI dattAtreya avadhUta A graMthanA kartA che. saMskRta bhASAmAM kAvyarUpe racAyela A graMthamAM 289 zloka che. AtmAnubhUti, virAgarasa, adhyAtmavidyA ane samAdhimArganuM A graMthamAM sUkSma nirUpaNa karela che. to sAthe sAthe ja te guNone 39
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ pAmIne saMtanuM saundarya kevuM khIlI uThe che, tenuM paNa varNana karela che. jenI jhalaka ahIM prastuta che. kRpAlurakRtadroha - stitikSuH sarvadehinAm / satyasAro'navadyAtmA, samaH sarvopakArakaH // sAmAnya vyakti jAta mATe jIve che. saMta jagata mATe jIve che. (1) kRpALu - saMtanuM A paheluM lakSaNa che. kRpA eTale karuNA. vizvanA sarva jIvo pratye jenA aMtaramAM karuNA ubharAI rahI che, enuM nAma saMta. kIDIthI mAMDIne hAthI sudhInA sarva jIvo pratye jene dayA che enuM nAma saMta. pRthvI ane pANI vagerenA sUkSma jIvo pratye paNa jenA hRdayamAM vAtsalya che, enuM nAma saMta. hRdayanuM A vAtsalya saMtanI AMkhomAM chalake che, ane saMtanI vANI ane vartanamAM pragaTe che. saMtanA AzIrvAdathI saMkaTo TaLI jAya, rogo dUra thAya, evI je ghaTanAo bane che, temAM saMtano A vAtsalyabhAva kAraNa hoya che. Adhunika vijJAna paNa Aje vicArazaktinI asarakArakatAno svIkAra kare che, tyAre evI ghaTanAomAM azakyapaNuM nathI. (2) akRtadroha - saMta e ke je duniyAnA koI paNa jIvano droha karatA nathI, vAtsalyano mahAsAgara jenA haiyAmAM hiloLA laI rahyo hoya, e koIne droha zI rIte karI zake ? AgamamAM kahyuM che - avaro vi La bapha koI potAne gALo Ape, mAra mAre ke mArI nAMkhavA sudhIno prayAsa kare, saMtane enA pratye manamAM paNa krodha jAgato nathI. nAnakaDo bALaka enI mAtAne lAta mArI de, evuM paNa bane, paNa mAtAno enA pratye zuM pratibhAva hoya ? zuM mAtA ene lAta mAraze ke enA para gusse thaze ? nA, mAtAnA mukha para smita haze. hRdayamAM vAtsalya haze, ane 'mAro vhAlo dIkaro'-A lAgaNI akabaMdha haze. eka mAtAne je lAgaNI putra mATe che, te ja lAgaNI saMtane vizva mATe che. saMta 'kRpALu' che, mATe ja 'amRtadroha' che. eka mAtAne je lAgaNI putra mATe che, te ja lAgaNI saMtane vizva mATe che. - (3) titikSu - titikSAno artha che sahana karavuM. je sahanazIla che, te titikSu che. koInuM kazuM ya sahana na karavuM, e sAmAnya vyaktinI bhUmikA che. badhAMnuM badhuM ja sahana karavuM, e saMtanI bhUmikA che. upadezamAlAmAM kahyuM che - sAdU sadaMti saLaM LIyALa vi pesapesALa saMta saMnyAsa 40
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ pUrvanI avasthAmAM rAjA ke zeTha vagere hoya. te samayanA temanA je nokara-cAkara-dAsa vagere hoya, te dAsanA paNa dAsa jevI vyakti Aje saMtane satAvatI hoya, to ya saMta premathI ene sahI le. na sAmano, na phariyAda, na krodha, na ucATa, na kheda, na dInatA...basa. e ja askhalita prasannatAno pravAha....enuM nAma saMta. tAttvika dRSTie vizvamAM koI svataMtra hoya, to e saMta che. kAraNa ke enI prasannatA parAdhIna nathI. vivazatAthI sahana kare, e 'bicAro' hoI zake che. prasannatAthI sahana karI zake, enA jevo samrATa bIjo koI nathI. (4) satyasAra jene 'khoTuM' kahI zakAya evuM jenA jIvanamAM kazuM ja na hoya, enuM nAma 'satyasAra.' saMta ane satya - A baMne zabdonA mULamAM eka ja pada che - sad. sarva sukhonI pratiSThA sat mAM che. mATe ja upaniSadomAM prArthanA karavAmAM AvI che - asato mA sad gamaya - he prabhu ! tuM mane asatyAMthI satmAM laI jA. mane durjanamAMthI sajjana banAva ane sajjanamAMthI saMta banAva. durjana asane apanAve che ane sukhamAM ya raDatAM rahe che. saMta satne apanAve che, ane duHkhamAMya hasatA rahe che. - (5) anavadyAtmA-avaghano artha che pApa jene svapnamAM paNa pApa karavAnuM mana thatuM nathI, e anavadyAtmA che. pApa pAMca prakAranuM che - (1) hiMsA (2) asatya (3) corI (4) abrahma (5) parigraha. A pAMca pApo ja sarva duHkhone janma Ape che. saMtanI prasannatAnuM rahasya temanI niSpApa vRtti che. jenuM mULa ja ukhaDI gayuM che, e vRkSa zI rIte phaLa ApI zake ? du:stuM pApAt - pApa ja duHkhanuM mULa che. du:kha pratye thoDo paNa aNagamo hoya to 'anavadyAtmA' banavA jevuM che. jJAnasAramAM kahyuM che - mikSuH sukhI AkhA vizvamAM koI sukhI hoya, to e saMta che. kAraNa ke e 'anavadyAtmA' che. vivazatAthI sahana kare, e bicAro' hoI zake che. prasannatAthI sahana kare, enA jevo samrATa bIjo koI nathI. (6) sama - je samatAno svAmI che, enuM nAma 'sama.'...samatA...jenAthI sonuM ane mATI banne sarakhA lAge. jenAthI sukha ane duHkha banne samAna lAge. jenAthI zatru ane mitra evo bhedabhAva na rahe...viSamatA e azAMti ane saMklezano mArga che. samatA e zAMti ane samAdhino mArga che. hIro game che ane 41
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ paththara nathI gamato - AvI viSamatAmAMthI ja jagatanI azAMtinuM sarjana thayuM che. saMtane mana hIro ne paththara - banne samAna che. mATe e parama zAMta dazAne anubhave che. adhyAtmasAra mAM kahyuM che - DAyaH samalaiva pIyUSayanavRSTivat - Akho saMsAra dAvAnaLanI jema bhaDake baLI rahyo che. janma, roga, ghaDapaNa, mRtyu, rAga, dveSanI javALAo jIvone zekI rahI che. A sthitimAM koI upAya hoya, to e samatA che, kAraNa ke samatA e amRtano varasAda che. saMta A sudhAvarSAmAM snAna kare che, ane sarva saMtApothI mukta rahe che. (7) sarvopakAraka - je sarva para upakAra kare, te sarvopakAraka. saMnyAsa ke dIkSA samaye saMta parivArano tyAga kare che, evI ApaNI mAnyatA che. vAstavamAM saMta samagra vizvano potAnA parivAra tarIke svIkAra kare che. "dIkSA'nuM tAtparya hRdayanI vizALatA che. hRdaya saMkucita hoya, tyAM sudhI "mAro ne "pArako' evo vicAra Ave che. hiMsA, corI vagere badhAM pApo hRdayanI saMkucitatAthI thAya che. saMtanuM hRdaya vizALa che. emane mana koI ja pArakuM nathI. yaMtra vizve bhavanTejanIm - huM eka paMkhI ne AkhI duniyA mAro mALo - A vedono saMdeza saMtanA jIvanamAM jIvaMta banyo che.... DAritAnAM tu vasudhaiva kuTum - AkhuM vizva jyAre potAno ja parivAra che, tyAM pakSapAta zI rIte hoI zake ?..sarvopakAra...vijJAnIo so varSanA saMzodhano pachI davAthI je roga nathI maTADI zakatA, e roga "saMta'nA darzanathI maTI zake che. sukhanA lAkho sAdhano je AnaMda nathI ApI zakatA, e AnaMda "saMta"ne kareluM vaMdana ApI zake che. saMtanI asmitA ja zAMtinuM sAmrAjaya che, ane zAMtiprasAra jevo upakAra bIjo koI ja nathI. avadhUtagItAmAM kahelA A sAta lakSaNo ApaNAmAM jeTalA aMze hoya, eTalA aMze ApaNAmAM saMtatva che. sukhano saMbaMdha mAtra saMtatva sAthe che. "saMtatvane AvakArIe, ane sukhI thaIe.
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ ArSa vizva AcArya kalyANabodhi jIvana jIvavAnI kaLA dharmopaniSad nadInA pANIne cIratI cIratI hoDI AgaLa vadhI rahI che. zeTha sahelagAhano AnaMda laI rahyA che, e samaye emane kAMI tukko sUjhayo. nAvikane pUchyuM, "alyA, tuM kAMI bhaNyo-gaNyo che ke nahIM ?" nAvike saraLatAthI javAba Apyo, "nA, mAre to kALA akSara bheMsa barAbara che." zeThe kahyuM, "to tArI pA jiMdagI pANImAM gaI. ThIka che. te paisA keTalA bhegA karyA che?" nAvike je hatuM e kahI dIdhuM, "phUTI koDI ya nathI. huM to roja kamAuM chuM, ne roja khAuM chuM." "are re, to to tArI aDadhI jiMdagI pANImAM gaI. paNa e to kahe, tuM paraNyo che ke nahIM ?" A vakhate nAvika jarA phikka hasI paDyo.. "zeTha ! mArA jevA garIbane dIkarI koNa Ape ?" oha...tArI poNI jiMdagI pANImAM gaI." hajI to A vAta cAle che, tyAM pANInI eka joradAra thapATa hoDIne vAgI. eka nAnuM pATiyuM hoDImAMthI chUTuM paDI gayuM, pANI pUra vege hoDImAM aMdara AvavA lAgyuM. zeTha phATI AMkhe joI rahyA nAvike jhaDapathI zeThane pUchyuM, "zeTha! tamane taratAM to AvaDe che ne ?" zeThe gabharATa sAthe javAba Apyo, "nA." "to pachI tamArI AkhI jiMdagI pANImAM gaI." pachI zuM thayuM. e kahevAnI jarUra nathI, vAta mAtra e zeThanI nathI. samAjanI, dezanI ane duniyAnI che. Aje vyakti spokana iMglIzanA klAsa bharI bharIne dezI | videzI IMglIza bolavA lAge che. nAnI-moTI DigrI meLavI le che. paisA kamAvAnI tarakIbo zIkhI le che. "phera skIna'vALI kanyA ke mUratiyAne pasaMda karI le che. paNa jIvanamAM aneka prakAranA dariyA AvatA hoya che, jemane taratA temane AvaDatuM nathI. ne pariNAma e ja Ave che, je e zeThanuM AvyuM hatuM. dharmopaniSad jIvana jIvavAnI kaLA zIkhavADe che. jIvanamAM AvatA dariyAone taratAM zIkhavADe che. du:khamAM hasatAM zIkhavADe che. sukhamAM svastha rahetAM zIkhavADe che, pralobhano samakSa aNanama rahetAM zIkhavADe che. pArivArika prema, zAMti 43
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ ane vizvAsane jALavI rAkhatAM zIkhavADe che. ane e vyaktitvanuM nirmANa kare che, je vyaktinA potAnA hitamAM to che ja, samAjanA, dezanA ane jagatanA eka eka jIvanA hitamAM che. dharmopaniSanuM hArda paNa A ja che, ke je vastu pratyeka jIvanA hitamAM nathI hotI, e vyaktinA hitamAM paNa nathI hotI. vyaktinA hitamAM e ja vastu hoya che, jenAthI samAjanuM zArIrika ane mAnasika svAthya jaLavAI rahe. jemAM dezadrohano aMza paNa na hoya, ane jenAthI vizvano nAnAmAM nAno jIva paNa dubhAto na hoya. je vastu pratyeka jIvanA dharmopaniSA kartA koI eka vyakti hitamAM nathI hotI, te vastu nathI. A eka mananIya saMgraha graMtha che. jemAM vyaktinA hitamAM paNa nathI. vedo, purANo, Agamo, upaniSado, gItA, hotI. mahAbhArata, cANakyasUtrA, tripiTaka, graMthasAhiba, saMhitA ane kabIravacanathI mAMDIne kurAna ane bAibala sudhInA dharmazAstronA saMdarbhone viSayAnusAra prastuta karavAmAM AvyA che. saMskRta, prAkRta, pAlI, urdu vagere bhASAnA A saMdarbhone sahu samajI zake, te mATe pratyeka saMdarbhanI sAthe sAthe ja teno saraLa hiMdI ane aMgrejI anuvAda ApavAmAM Avyo che. bhAratanA ane vizvanA koI paNa dezanA sattAdhIzo ane zikSaNakhAtAnA maMtrIo jo kharekhara lokakalyANa karavA icchatAM hoya, to temaNe narsarI | bALamaMdira | AMganavADIthI mAMDIne koleja sudhInA samagra zikSaNamAM dharmopaniSad ne pAThyapustaka tarIke sthAna ApavuM joIe. | dara varSe dazamA ane bAramA dhoraNanI parIkSAo Ave che ane vidyArthIomAM DiprezanathI mAMDIne ApaghAta sudhInA saMkhyAbaMdha kissAo bane che. rijhalTanA divaso Ave ne Thera Thera soLa ane aDhAra varSanA kizora - kizorIonI nanAmI nIkaLe che. thoDI cakacAra. thoDo hobALo.. thoDI vicAraNAo ne phira vo hI raphatAra. parIkSAonI paddhatine kema haLavI banAvavI enI jAta-jAtanI maMtraNAo cAle che, paNa paristhitinA mULa sudhI javAnuM keTalAne sUjhe che ? bAramA dhoraNanA eka vidyArthI rijhalTanA divase savAre ja bhayaMkara Diprezanano zikAra banI gayo. khoTI kalpanAonA pravAhamAM taNAIne eNe ApaghAta karI 4 .
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ lIdho. parivAra upara jANe vIjaLI tUTI paDI. karuNa kalpAMte AkhI sosAyaTIne guMjavI dIdhI. sAMje smazAnethI pAchA AvyA, tyAre ghare koI rijhalTanI mAhitI ApI gayuM hatuM. ApaghAta karanAra e vidyArthIne 91% AvyA hatAM. vAta khUba aphasosanI che, paNa ApaNe mAtra aphasosa nathI karavo, mULamAM jaIne maMthana karavuM che. bAramA dhoraNamAM 91% lAvanAra vidyArthI mATe ApaNe kahI zakIe ke eNe potAnA jIvananA bAra varSa sudhI khUba ja niSThAthI abhyAsa karyo haze. pratyeka dhoraNamAM e tejasvI pariNAma lAvyo haze ane tenA parathI anumAna karI zakIe ke sarakAre taiyAra karela pAThyapustakono teNe zreSTha abhyAsa karyo haze. ATalo abhyAsa karyA bAda paNa e vidyArthI AvI ceSTA kare, enA mATe e vidyArthInI ja khAmI samajavI ke je zikSaNa eNe lIdhuM che enI paNa khAmI samajavI? vidyArthInA ApaghAta pAchaLa gharakAma, nokarI vagerenI javAbadArIonI sAthe sAthe je mAtAkoNa javAbadAra ? vidyArthI ? pitAe bAra ke paMdara varSo sudhI je ke ene ApavAmAM AveluM saMtAnone skule pahoMcADavA ane pAchA nirupayogI zikSaNa? lAvavA mATe. hADamArIo veThI che, parasevAnA paisAnuM pANI karyuM che, skula-Tyuzana-klAsanI kamaratoDa phInA bojA uThAvyA che. re..abajo rUpiyAthI paNa jenuM mUlyAMkana na thaI zake evI saMtAnanI eka eka kSaNano viniyoga je mAtA-pitAe keLavaNI mATe karyo che, e mAtApitAne zikSaNataMtra zuM badalo Ape che? karoDo mAtAo emanA lADakavAyAne vahelI savAre kAcI uMghamAMthI uThADe che. so maNanI ciMtAnA bhAra sAthe snAna, nAsto vagere prabhAtakramanA kAryo karAve che. addhara zvAse bhAga-doDa karIne skula basanA AgamananI kSaNane sAcavI le che ane basano mANasa bALakane uMcakIne be dAdarA upara caDAvI de eTale e mAtAo rAhatano zvAsa le che. paNa lAkha rUpiyAno prazna e che, ke kharekhara emAM rAhata mAnavA jevI hoya che kharI ? ATa- ATalo bhoga ApIne potAnA kALajAnI kora jevA saMtAnane mAtA-pitAo je zikSaNataMtranA havAle kare che, e zikSaNataMtrane potAnI javAbadArIno keTalo khyAla che? e zikSaNataMtra je zikSaNa ApI rahyuM che, emAM jIvanopayogI zikSaNa keTaluM hoya che?
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ nApAsa thavAthI ke apekSita TakA na AvavAthI eka kizora jaMtunAzaka davAne gaTagaTAvIne jAya che, aMgata (!) jIvanamAM mammInI dakhalagirI (!) thI eka kizorI chaThThA mALethI nIce jhaMpalAvI de che. sAsu ke naNaMdanA be zabdo sahana na thavAthI navavadhU kerosIna chAMTIne baLI mare che. nokarI mATe bhaTakIne thAkI gayelo yuvAna TrenanA pATA para sUI jAya che. je zikSaNa jIvananI vAstaviktAone svIkAravAnI pAyAnI kaLA paNa zIkhavI zakyuM nathI, te zikSaNe potAnI javAbadArI keTalI nibhAvI che ? hAthamAM paiso AvatAnI sAthe putra pitAnuM haDahaDatuM apamAna karato thaI jAya ane gharamAM patnI AvatAnI sAthe mAtAne trAsa Apato thaI jAya, e kalaMka putranuM ja? ke enuM ghaDatara karanArA zikSaNanuM paNa ? gharaDAgharomAM AMsu sAratA mammI-pappAoe kadI kalpanA karI hatI kharI, ke putrane 'lAyaka' banAvavA mATe ame ene je zikSaNanA havAle karIe chIe e zikSaNa ene eTalo badho lAyaka (?) banAvI deze, ke pachI putra amane ja "nAlAyaka samajavA lAgaze? - je zikSaNe zarIranA avayavone oLakhatAM zIkhavyuM. roganA nidAno ane davAo zIkhavI. sAravAronI vividha paddhatio zIkhavI. paNa garIba dardIone lUMTavA nahIM, evuM na zIkhavyuM. zrImaMta dardIone ThagavA nahIM, e na zIkhavyuM. binajarUrI oparezano karIne koInA jIvana sAthe ramata na karavI, e na zIkhavyuM, nakAmI ne hAnikAraka davAo ApIne koInA Arogya sAthe ceDA na karavA e na zIkhavyuM, potAnA para vizvAsa mUkIne je strI-dardI potAnI kebinamAM AvI che, enA zarIra sAthe aDapalA karIne eno vizvAsaghAta na karavo, e na zIkhavyuM, e zikSaNa samAjanuM kalyANa karyuM che ? ke pachI samAjano droha karyo che ? moTAmAM moTo DaoNkTara paNa nIcamAM nIca harakata na kare, e mATe oparezana thiyeTaromAM pharajiyAta kemerA rAkhavAno Adeza karyA badala sarakAre gaurava levA jevuM che ke zarama anubhavavA jevuM che ? zuM A Adeza DaoNkTaranI avizvasanIyatAne puravAra nathI karato ? ane eka suzikSita DaoNkTaranI avizvasanIyatA samagra zikSaNataMtranI avizvasanIyatAne puravAra nathI karatI ? bhraSTa haoNspiTalonA AI.sI.sI.yu.mAM divaso sudhI venTileTarathI zvAsa letA maDadAM jevI lAkho zikSitonI sthiti che. jemanAmAM zvAsa to che, paNa lAgaNInI 4 6
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ cetanA nathI. teo garIbonA lohI cUsI zake che, gharAko ne kalAyanTone ThaMDe kaleje chetarI zake che, koInI kabara para potAno mahela banAvI zake che, koInA AMsumAM 'namaka' zodhI zake che, koInI citA para potAnI bhAkharI zekI zake che. ane kahetAM paNa zarama Ave evA akSamya aparAdho karI zake che. doSa emano nathI. doSa emane ApavAmAM AvelA zikSaNano che. eka kUmaLA bALakane je samaye jema vALo tema vALI zakAya tema hatuM, tyAre ApaNe ene jIvanopayogI ane samAjopayogI zikSaNa na ApyuM. enA para vyartha gokhaNapaTTInA bojAo khaDakI dIdhAM. jeno enA sAmAjika ke vyavasAyika jIvana sAthe koI saMbaMdha na hato, evA viSayonA bhAra lAdI dIdhAM. enA amUlya varSo eka majUranI jema A bojAone upADavAmAM jatAM rahyA. je atyaMta Avazyaka zikSaNa hatuM, enA bArAkSarI zIkhavAno paNa avakAza na rahyo. ane bIjI bAjuthI asamAjika tattvoe jAta-jAtanA mAdhyamo dvArA enA krodhane ane lobhane uzkeryo, ene chaLa-kapaTa karatAM zIkhavADyuM. ene paisA pAchaLa pAgala banAvyo. enI kAmavRttine bhayajanaka rIte sateja karI. pariNAma ApaNI sAme che. eka vRkSane yogya samaye pANI na maLyuM. e sUkAvA lAgyuM enA pAMdaDAM pILAM paDIne sUkAvA lAgyAM. have e sUkAM pAMdaDAMnI phariyAda karavAno zo artha ? have enA para pANI DhoLavAno zo phAyado ? have avasara gayo. hA, jeno avasara che evA vRkSanA mULamAM siMcana karo, to artha sare. bhraSTAcAra, hiMsA ne jAtIya satAmaNIonI badIthI deza khadabadI rahyo che. ApaNe hobALA macAvIe chIe, AMdolano karIe chIe, jAta-jAtanA kAyadAo ghaDI kADhIe chIe. paNa A badhuM kadAca maDadAMnI cikitsA jevuM che. maDaduM beThuM thaI jAya, to e AnaMdanI vAta che. paNa je jIvita che - jenI pAchaLa karelo prayAsa kharekhara saphaLa thaI zake che. jene jIvanopayogI zikSaNa ApavA mATe karoDonuM arthataMtra ane karoDonI sthAvaramilakato che...lAkho zikSako rokelA che. enI dharAra upekSA zI rIte thaI zake ? mULamAM siMcana na karavuM ane pachI sUkA pAMdaDAne joIne hobALo macAvavo, emAM mUrkhAmI sivAya bIjuM kazuM ja nathI. ApaNe ApaNI jAtane daridra samajI lIdhI che, ane mATe ja ApaNe badhuM ja pazcimathI AyAta karavAmAM mAnIe chIe. mATe ja ApaNA pAThyapustakomAMthI 47
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ pitRbhakti ne bhrAtRbhAvanA amUlya pATho zIkhavatA rAmAyaNanA rahyA sahyA aMzo adRzya thatA jAya che ane jeka enDa jIla jevA tattvahIna nirarthaka zabdonA bhUMsA pagapesAro karatAM jAya che. sattAdhIzonA haiye dezanA kUmaLA bALakonuM hita keTaluM vasyuM che, e to khabara nathI. paNa mAtA-pitAo potAnA saMtAnonA hita sAthe koI ja kompromAijha karavA mAMgatA nathI, enI pUrI khAtarI che. je mAtA-pitAo 'phI'o cUkavI cUkavIne saMtAnonA hita khAtara emane zikSaNasaMsthAne soMpe che, enI pAse saMtAnonA sarvAMgINa vikAsanI apekSA rAkhavAno temano pUro adhikAra che. jo mAtA-pitAo jAgaze, to sarakAra jarUra jAgaze. samaju zikSako, vicakSaNa AcAryo ane hitecchu mAtA-pitAo TUMka samayamAM AkhA dezanI kAyApalaTa karI zake che. dharmopaniSad e bhAratanI svargIya prAcya samRddhi che. e ArSadaSTA mahApuruSono aNamola vAraso che. samAjane svastha ane taMdurasta banAvavA mATe e Arogya-Tonika che. saMskAronI suvAsa prasarAvatuM e maghamaghatuM gulAba che. jIvanamAM paisAthI nahIM, paNa guNothI sukhI banI zakAya che. Aje paNa vizvamAM dhanavAna nahIM paNa guNavAna ja sukhI che. dharmopaniSad mAM guNono prasAra karavA mATe AgevAnI levAnuM sAmarthya che. AtmanaH pratibhAni pareSAM na samAt - je tamane potAne pratikULa che, tevuM vartana tame bIjA pratye na karo - A eka suvAkyamAM hajA2o hatyAo aTakAvavAnI zakti che. na pApaM prati pApa: svAt, sAdhureva savA mavet - durjana pratye paNa durjana na thavuM. paNa haMmezA sajjana ja rahevuM - e eka sunIti veranA anarthone rokI zake che. satyaM brUyAt priyaM brUyAt, na trUyAt satyapriyam - sAcuM bolavuM, priyavacana bolavuM, sAcuM paNa evuM na bolavuM, jenAthI koInuM dila dUbhAya A eka ja subhASita jhagaDAo, vivAdo ane yuddhothI bacAvI zake che. mA hiMsIstanvI prajAH koI paNa jIvanI hiMsA na karo - A eka suvacana samasta paryAvaraNane surakSita karI zake che. ahiMsA paramo dharmaH ahiMsA e ja parama dharma che = ramakhANo ane hullaDone aTakAvI zake che. = 48 - A suvarNavAkya komI
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ lobhaH sarvArthabAdhakaH lobha badhI siddhiomAM bAdhaka che. - A eka vAkyano samyak bodha dezabharanA bhraSTAcArone samApta karI zake che. muphta sa vataM pApaM, mukte yo Arthi vinA - te mAtra pApa ja khAI rahyo che, ke je atithinA vinA jame che A eka suvacana dezaprema ane bhAIcArAnI bhAvanAne jIvaMta banAvI zake che. paradhanane mATInA DhephA samAna jovuM satAmaNIo ane corIone dUra karI zake che. mAtRvat paravArALi, padravyALi jovat - parastrIne mAtA samAna jovI ane AvuM eka subhASita vyabhicAro, jAtIya madyaM kAraNamApadAm dArU ApattionuM kAraNa che. AvuM ekAda vAkya vyasanamuktino nAda jagAvI zake che. mAtA-pitA devatA samAna che. AvuM eka vAkya gharane svarga pitaro devAH banAvI zake che. - phandriyaniyatavuMddhivaMddhaMte - indriyonuM niyaMtraNa karavAthI buddhi vRddhi pAme che - AvuM eka subhASita samAjamAM ziSTatA jALavI rAkhe che, ne mAdhyamonA durupayogane aTakAve che. AvuM ekAda nAsti krodhasamo ripuH krodha jevo koI zatru nathI suvarNavAkaya mananI zAMti Ape che ane ane durghaTanAone aTakAve che. dAnaM sabbatthasAdhakam dAna sarva prayojanone siddha kare che. AvuM eka subhASita dezamAM tyAga ane samarpaNanI bhAvanA jIvaMta rAkhe che. A to mAtra jhalaka che. saMsAranI evI koI samasyA nathI, jenuM samAdhAna A ArSa vArasAmAM na hoya. evuM koI sukha nathI, je A vacanonA anusaraNathI na maLe. samAjanI evI koI badI nathI. je AnA zikSaNathI na TaLe. - 1 1 AkhuM vizva Aje hiMsAnA khapparamAM homAI rahyuM che. bhraSTAcAra ane durAcAranI durgandhathI khadabadI rahyuM che. hajI mUMchano ghero na phUTyo hoya, evo putra pitAne rivolvarathI zUTa karI de ane bAra varSanI kanyA kuMvArI mAtA bane evI ghaTanAo duniyAnA anekAneka zaheromAM sAmAnya banI che, A sthitimAM bhArate duniyAnA cIle cAlIne barabAda thavuM ? ke potAnI prAcIna saMskRtinA bhavya vArasAne 49
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ svIkArIne vizvoddhAra mATenI AgevAnI levI ? khUna ke jAtIya satAmaNInI eka ja ghaTanA pUrA be parivAronuM dhanota panota kADhI nAkhe che. vAsanAnA vamaLo sukhI lagnajIvanane raphe-daphe karI nAkhe che. niraMkuza lobha bhayAnaka anarthone AmaMtraNa Ape che. phATa phATa thato krodha AkhA gharane naraka banAvI de. che. jenA manamAM AvA doSonA sApoe rAphaDA bAMdhyA che, e bhale hAIejyukeTeDa hoya, bhale enA nAmanI pAchaLa DigrIonA lAMbAlacaka pUMchaDA lAgatA hoya. vAstavamAM e mUrkha che. saMta kabIranAM vacano yAda Ave che. kAma krodha mada lobha kI, jaba laga mana meM khAna / taba laga paMDita mUrakha hI, kabIra eka samAna // sAcuM zikSaNa e che ke je doSone dUra kare ane sadguNonuM AropaNa kare. jIvanane sukhI banAvavAno eka mAtra A ja upAya che. sAcuM zikSaNa e che ke je doSone dUra kare ane sadguNonuM AropaNa kare. jIvanane sukhI banAvavAno eka mAtra A ja upAya che. mAtA-pitAo, adhyApako, AcAryo ane zikSAmaMtrIoe maLIne vyakti, samAja ane dezanA hita khAtara A upAya apanAvI levo joIe ane temanI hitecchatAne puravAra karI devI joIe. 50
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ ArSa vizva AcArya kalyANabodhi AhAra mImAMsA vizvanA dharmonI dRSTimAM vizvanA badhA dharmoe jIvamAtramAM paramAtmAnI jhalaka jovA kahyuM che ane ahiMsAno 'parama dharma' rUpe svIkAra karyo che. AhAra mATe paNa koI jIvanI hiMsA na karavI joIe, A vAta para sarva dharma ekamata che. moTA bhAganA dharmoe to vistArapUrvaka mAMsAhAranA doSa batAvyA ane kahyuM che, ke mAMsAhArathI AyuSyano kSaya thAya che, ane patana thAya che. jo koI paNa vyakti evuM mAnatI hoya, ke mArA dharmamAM mAMsAhArano niSedha nathI, to e eno bhrama che. cAlo joIe, ke AhAramImAMsAnA viSayamAM vibhinna dharmadraSTio zuM kahe che ? - (1) hiMdu dharma - sarva jIva IzvaranA ja aMza che. ahiMsA, dayA, prema, kSamA Adi guNo ghaNA mahattvanA che. mAMsAhAra atyaMta tyAjya che ane doSapUrNa che. mAMsAhAra karavAthI AyuSyano kSaya thAya che. atharvaveda (8-6-23)mAM kahyuM che - ya AmaM mAMsamadanti pauruSeyaM ca ye kaviH / garbhAn khAdanti kezavAstAnito nAzayAmasi // jeo kAcuM ke pAkuM mAMsa khAya che, jeo iMDA khAya che, temano ahIMthI ame nAza karIe chIe. RgvedamAM paNa kahyuM che, ke zAkAhAra e sarvottama AhAra che ane mAMsAhAra e niMdanIya che. mahAbhAratanA anuzAsana parvamAM kahyuM che ke mAMsa khAnA2, mAMsano vepAra karanAra ane mAMsa mATe jIvahatyA karanAra - e traNe doSita che. mAMsAhArI jyAM paNa janma le che, tyAM sukhapUrvaka rahI zakato nathI. 'mAMsa'no artha che - mAMsa mayitAputra - jenuM mAMsa huM khAI rahyo chuM, e mane paralokamAM khAze. bhagavadgItAmAM kahyuM che ke mAMsAhAra kusaMskAronI tarapha laI jAya che, buddhine bhraSTa kare che tathA roga ane ALasa Adi durguNo Ape che. 51
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ jeo kAvyuM ke pAkyuM mAMsa khAya che, jeo IMDA khAya che, temano ame ahIMthI nAza karIe chIe - atharvaveda (2) IsAI dharma - IsA masIhane jAna dibepaTisTa pAsethI jJAna maLyuM hatuM, je mAMsAhAranA samra virodhI hatAM. IsA masIhanA upadezanA be mukhya siddhAnta che - Thou shall not kill. tuM jIvahatyA nahIM kare. Love thy neighbour potAnA pADozIne prema karo. gAspala oNpha pIsa oNpha jIsasa krAisTa' mAM IsA masIhe kahyuM che - "satya to e che, ke je hatyA karI rahyo che, te vAstavamAM potAnI ja hatyA karI rahyo che. je mArelA jAnavaranuM mAMsa khAya che, te vAstavamAM potAnuM maDaduM pote ja khAya che. jAnavaronuM mRtyu enuM potAnuM mRtyu che, kAraNa ke A aparAdhanI sajA mRtyuthI ochI hoI ja na zake. jo tame zAkAhArane potAnuM bhojana banAvazo, to tamane jIvana ane zakti maLaze. paNa jo tame mRta (mAMsAhAra) bhojana karazo, to e mRta AhAra tamane paNa mArI nAkhaze. kAraNa ke mAtra jIvanathI ja jIvana maLe che. mRtyuthI haMmezA mRtyu ja maLe che. jAnavaronuM mRtyu enuM potAnuM mRtyu che, kAraNa ke A aparAdhanI sajA mRtyuthI ochI hoI ja na zake. Thou shall not kill - tuM jIvahatyA nahIM kare. - IsA masIha (3) zinjo dharma - A dharmanA anuyAyIo jApAnamAM vaselA che. A dharmanI mAnyatA che ke je loko dayA kare che, temanuM AyuSya vadhe che." (4) tAo dharma - A dharmanA anuyAyIo cIna tathA eziyAmAM vaselA che. A dharmanI mAnyatA che ke badhI ja kriyAonI pratikriyAo hoya che. If you kill, you will also be killed. jo te hatyA karIza, to tArI paNa hatyA karavAmAM Avaze. (5) kayUzasa dharma - A dharmanA anuyAyIo cIna, jApAna, barmA ane
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ thAileMDamAM vaselA che. A dharmanI mAnyatA che ke mAMsAhArano tyAga e dharmanI paripUrNatA che. (6) pArasI dharma - A dharmanA graMtha jenTa avestAmAM kahyuM che, ke jIvonI hatyA e adhArmika che. (7) zIkha dharma - guru nAnaka deve mAMsAhArano spaSTa zabdomAM virodha karyo che, ane kahyuM che ke je lohI lAgavAthI kapaDuM gaMdu ane apavitra thaI jAya che, e lohIne je mANasa pIve che, tenuM mana kevI rIte nirmala rahI zake ? je rata lAge kApar3e, jAmA hoI palIta / te rata pIve mAnuSA, tina kayU~ nirmala cIta ? // guru sAheboe spaSTarUpe hiMsA na karavAno Adeza Apyo che, ane jyAre hiMsA ja pratibaMdhita che, tyAre mAMsa-mAchalI khAvAno savAla ja raheto nathI. ziromaNi gurudvArA prabaMdhaka kamiTIe UMDI tapAsa karyA bAda guru sAhebanA nizAna ane hukamanAmAone pustakarUpe chapAvyA che. temAM eka hukamanAmuM A che - dAru koI nAhI khaannaa| mAsa machalI piAja nAhI khANA / vorI nAnI nAdI rai . - guru sAheba hukma nAma na. 113 hukmanAmA bAbA bandA bahAdurajI mohara phArasI dego tego phatahi nusarata bedariMga yAphata aja nAnaka guru gobindasiMha 1 o phate darasanu sirI sace sAhiba jI dA hukma hai sarabata khAlasA jaunapura kA guru rakhegA / khAlase dI rahata rahaNA bhaMga taMmAkU haphIma posta dAru koI nAhI khANA mAsa machalI piAja, nAhI khANA corI jArI nAhI karaNI / 6 rU
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ arthAt mAMsa, mAchalI, khAja, nazIlA padArtho, dArU vagerenI manAI karI che. badhAM zIkha gurudvArAomAM laMgaramAM avazyapaNe zAkAhAra ja bane che. (8) bauddha dharma - A dharmanA paMcazIla, eTale ke sAdAcAranA pAMca niyamomAM prathama ane mukhya niyama - koI prANIne duHkha na ApavuM - ahiMsA ja che. dhammapada (pR. 20)mAM kahyuM che - savve tasanti daMDassa, savve bhAyanti maccuno / attAnaM upamaM katvA, na haneyya na ghAtaye // jema mane pIDA pasaMda nathI, tema anya jIvone paNa pIDA pasaMda nathI. jema mane mRtyuno Dara satAve che, tema sarva jIvone paNa mRtyuno Dara lAge che. Ama na badhA jIvone potAnI samAna samajavA. na koI jIvane mAravo, na marAvavo. laMkAvatAra sUtramAM kahyuM che ke badhA jIvone potAnA saMtAnanI jevA samajIne prema karavo joIe. buddhimAna vyaktie saMkaTanA samaye paNa mAMsa khAvuM e ucita nathI. e ja bhojana ucita che, jemAM mAMsa ke lohIno aMza na hoya. gautama buddha spaSTa kahyuM che ke mAMsa durgadhamaya che, abhakSya che ane dhRNAthI bhareluM che. (9) yahUdI dharma - A dharma paNa ahiMsAno pakSa le che. A dharmamAM tevA lokone tyAjaya kahyAM che, ke jemanA hAtho lohIthI raMgAyelA che. bAibalamAM kahyuM che, tuM mArA mATe haMmezA eka pavitra AtmA hoIza. zarata eTalI ja ke tuM koInuM mAMsa nahIM khAto." A dharma nyAya, dayA ane vinamratAno upadeza Ape che. jayAre mAMsAhAra e traNeno virodhI che. mATe bAibalamAM tyAM sudhI kahyuM che ke Keep away from those who consume meat and intoxitants for they will be deprived of everything and will eventually become beggers. dArU ane mAMsanuM sevana karanArAonI saMgata kadI na karo. kAraNa ke tevA loko Apattiono bhoga bane che ane bhIkha mAMgatA thaI jAya che. jIsasa khite ema paNa kahyuM che ke - I say unto all who desire to be my disciples, keep your hand away from bloodshed & let no flesh meat enter your mouth, for God
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ is just & bowntiful who ordaineth that man shall live by fruits, grains & seeds of the earth alone. mArA ziSyo ! tame lohI vahevaDAvavAnuM choDI do. ane potAnA mukhamAM mAMsa na nAkho. Izvara khUba dayALu che. emanI AjJA che ke manuSyoe pRthvI para utpanna thatA phaLa ane annathI jIvana nirvAha karavo. (10) islAma dharma - A dharmamAM dayAno ghaNo mahimA che. paigambara mahammada sAhebe pavitra graMtha hadIsamAM kahyuM che - rU, manana barve yama mumAna "duniyAvALA para tame dayA karo, kAraNa ke bhagavAne tamArA para ghaNI maherabAnI karI che." kurAna zarIphamAM sUre bakaramAM hajanA varNanamAM lakhyuM che - jAnavarone mAravA ane khetIno vinAza karavo, e jamInamAM kharAbI phelAvavA jevuM che ane allAha kharAbIne pasaMda nathI karatAM - vaijA tavallA sAA phira arade lyuka sida phIhA / va yuha likala harasA bannasla vallAho lA yuhibula phasAdA / kurAnamAM ema paNa kahyuM che, ke je badhA para rahama (dayA) kare che, te rahIma che. mATe badhAM prANIo para dayA karo. khudA eka nAnI kIDI ke retanA nAnA kaNa jeTalo paNa julama paNa koInI upara icchatA nathI. (nisAanI 40mI AyAta) laMDana masjidanA ImAma ala hAphija bazIra ahamada masarIe potAnA pustaka - "islAmika kaMsarga abAuTa enImalsa'mAM majabahanA hisAbe pazuo para thatAM atyAcAro para du:kha pragaTa karatAM pAka kurAna majIda ane hajarata mahammada sAhebanA vacananI sAkSI ApatAM kahyuM che, ke koI paNa jIva-jaMtune kaSTa ApavuM, emane zArIrika ke mAnasika pIDA ApavI, ke tyAM sudhI ke pakSIone paNa pAMjarAmAM pUravA, e paNa guno che. islAma to vRkSone kApavAnI paNa rajA ApatuM nathI, evuM paNa temaNe kahyuM che. ImAma sAhebe potAnI pustakanA pRSTha 18 para hajarata mahammada sAhebanuM vacana A rIte kahyuM che - jo koI manuSya nirdoSa cakalIne paNa mAre che, to eNe khudAne teno javAba devo paDaze. ane je koI pakSI upara paNa dayA karIne tene jIvana Ape che. to allAha enA para kayAmatanA divase dayA karaze.
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ ImAma sAheba pote paNa zAkAhArI che ane badhAne zAkAhArI banavA mATe preraNA kare che. (11) jaina dharma A dharmamAM samasta vizvamAM vyApta jIvonuM cha prakAromAM vibhAjana karavAmAM AvyuM che. jemAM manuSyathI mAMDIne kIDI ane pRthvI, jaLa vagere sudhInA jIvonI rakSAno sUkSma upadeza ApavAmAM Avyo che. ahiMsA A dharmano mukhya siddhAnta che. koIne evuM vacana kahevuM, ke jenAthI e pIDita thAya, ke koInuM kharAba vicAravuM, ene paNa A dharmamAM hiMsA kahI che. A dharmamAM pazuone bAMdhavA ke vadhAre bhAra lAdavAne paNa pApa mAnavAmAM Ave che. tyAM mAMsAhArano to savAla ja Ubho nathI thato. yogazAstramAM kahyuM che narakAdhvani pAtheyaM ko'znIyAt pizitaM sudhIH ? - - mAMsa to narakanA mArganuM pAtheya che, kayo DAhyo mANasa ene khAvA icche ? A rIte ApaNe joI zakIe chIe, ke badhAM dharmoe jIvadayAno upadeza Apyo che ane mAMsAhArano niSedha karyo che. jeo potAnuM kalyANa icchatAM hoya, temanuM kartavya che, ke A upadezanuM dRDhatApUrvaka anusaraNa kare. (vinaMti - A lekhano pempleTa / posTara rUpe pracAra karIne jIvadayAno aNamola lAbha meLavavA jevo che.) 56
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ ArogyavidyA AcArya kalyANabodhi zuM khAvuM? veja ke nonaveja vaijJAnika dRSTithI bhojana vicAra vijJAna kahe che ke koI paNa vyaktie potAne anurUpa bhojananI pasaMdagI karavA mATe potAnI prakRti ane zarIraracanAno vicAra karavo joIe. manuSyanI bAbatamAM vicAra karIe, to enA dAMta mAMsAhArI prANIonA dAMta sAthe biskula maLatA nathI. manuSyanA vaccenA be dAMta bAkInA dAMto sAthe eka ja vAramAM hoya che. paNa mAMsAhArI jIvone je AgaLanA be moTA dAMta hoya che, te bIjA dAMto karatA dhAradAra ane AgaLanI tarapha nIkaLelA hoya che. emano paMjo ane nakho 'teja hoya che. emanA jaDabA mAtra upara-nIce cAle che. teo potAnA AhArane gaLI jAya che. emanI jIbha kharabacaDI hoya che. teo jIbhathI pANI pIve che. emanA AMtaraDAM nAnA hoya che. emanuM hRdaya ane kiDanI bIjAnI apekSAe moTA hoya che. emanI lALamAM hAiDroklorika amla hoya che. manuSyanI zarIraracanA AnAthI biskula alaga che. emanI zarIraracanA zAkAhArI prANIothI maLe che. zAkAhArI prANIonA dAMta ane nakha dhAradAra nathI hotA. emanA jaDabAM badhI dizAomAM khule che. teo potAnA AhArane cAve che. temanI jIbha cIkaNI ane snigdha hoya che. teo hoThathI pANI pIve che. temanA AMtaraDAM moTA hoya che. emanuM hRdaya ane kiDanI nAnA hoya che. emanI lALamAM kSAra (alkalAIna) hoya che. prakRtie svayaM manuSyane zAkAhArI asmitA ApI che. manuSyanA zarIranI racanA paNa tadanurUpa karI che. jo manuSya potAnI prakRti ane zarIra racanAthI viparIta bhojana kare, to enA zarIra para dugdhabhAva paDe ja. to cAlo, have joIe ke vizvanA pratiSThita vijJAnI ane DaoNkTara potAnA saMzodhana ane anubhavathI zuM kahe che ? 0 DaoN. kiMsphorDa ane hega-mAMsa khAvAthI dAMtone hAni pahoMce che, saMdhivAta thaI
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ jAya che. eTaluM ja nahIM, mAMsAhArathI krodha utpanna thAya che, je aneka rogonuM kAraNa che. DaoN. joziyA AlDa philDa (D.C.M.A., M.R.C. L.R.C.P.) siniyara phijhisIyana mAragereTa haoNspiTala brAmale) - mAMsa aprAkRtika bhojana che, tethI e zarIramAM aneka prakAranA upadrava kare che. mAMsAhArI loko kensara, kSaya, javara, peTanA kRmi vagere bhayAnaka rogothI vadhu pIDita thAya che. emAM koI Azcarya nathI, ke mAMsAhAra e bhayAnaka rogonA kAraNomAMthI eka kAraNa che, je 100mAMthI 99 ne satAve che. silapesTara, grehama, o.esa. phaulDara, je. epha nyUTana, je. smitha, DaoN. o.e.alakara hiDakalenDa, cIna, lemba vakAna, TujI, olAsa, pembaraTarna, hAiTelA vagere keTalAya DaoNkTaro, kuzala cikitsakoe aneka pramANo dvArA siddha karyuM che, ke mAMsa-mAMchalI khAvAthI zarIra aneka rogonuM ghara banI jAya che. jaTharanA rogo, yakSmA, rAjayakSmA, mRgI, pAdazotha, vAtaroga, saMdhivAta, nAsUra vagere rogo utpanna thAya che. temaNe pratyakSa joyuM che ke mAMsa-mAMchalI khAvAnuM choDI devAthI manuSyanA utkaTa roga mULamAMthI naSTa thaI jAya che ane teo hRSTa-puSTa thaI jAya che. DaoN. esa grahemana, DablyU esa. phUlara, DaoN. pArmalI lemba, kyAnisTara belara, je. porTara, e. je. nAITa ane je. smitha vagere DaoNkTara pote mAMsa khAvAnuM choDI devAthI yakSmA, atisAra, ajIrNatA ane mRgI rogothI mukta thaIne sabaLa ane parizramI thayA che. A ja rIte temaNe anya rogIone mAMsa khAvAnuM choDAvIne sArA taMdurasta karyA che ane keTalAya DaoNkTaroe potAnA parivArano mAMsAhAra choDAvyo che. DaoN. keloga-vijJAnanI dRSTie tapAsa karavA pa2 siddha thayuM che, ke A vAta sAva khoTI che, ke gAyanuM mAMsa zakti Ape che. vAstavamAM mAMsAhAra nirbaLatAno zikAra banAve che. ane enAthI je nAiTrojInasa padArtha utpanna thAya che, te snAyujALa para jheranuM kAma kare che. DaoN. DauglAsa mekaDonAlDa - mAMsAhArathI yurika esiDanI vRddhi thAya che, jenAthI nAsUranuM darda lAgU thAya che. 58
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ DaoN. viliyamsa robarTa (miDale seksa kensara hospiTala) - mAMsAhArathI A roganI vRddhi thAya che, evuM AMkaDAothI sAbita thAya che. DaoN. sara jemba soyara (M.D.ER.C.P) mArA UMDA anubhava pachI A siddha thayuM che ke mAMsAhArathI igleMDamAM nAsUranuM darda phelAyuM che. DaoN. hega-dhAnya, phaLa ane zAkanA AhArathI roga thato ja nathI. DaoN. lIonArDa viliyamsa - 85% mAMsAhArI prajA gaLAnI bImArIo ane AMtaraDAnA rogothI duHkhI thaI rahI che. jenuM mULa kAraNa temano mAMsAhAra ja prophesara kItha - mAMsAhArathI dAMta, gaLA ane nAkanA darda utpanna thAya che. DaoN. pola kArTana - mAMsano khorAka DIspesiyA epenDI sAiTIsa vagere rogone utpanna karavAmAM mahattvano bhAga bhajave che. TAIpo saMgrahaNI vagerenI takalIphone vadhAre che ane kSaya, nAsUra jevA prANaghAtaka rogonA jIvANuone praveza karavA mATe sahAyaka thAya che. DaoN. kojhansabelI - pazu-pakSIonA mAMsamAM epenDI sAiTIsanA jaMtuo hovAthI zarIramAM rahelA mAMsane A rogano cepa lAge che. DaoN. pola kArTana - mAMsano khorAka TAiphoDa jevA roganA jherI jaMtuo mATe khUba ja anukULa che. DaoN. eca. esa. bruara - mAMsa khAvAvALAonI naso ane ghorI naso bharAI jAya che ane pAtaLI paDI jAya che. mATe temane ocho ke vadhu tAva Avato rahe che. DaoN. bona nuraDana - mAMsAhArathI livara, kiDanI ane tevA ja bIjA bhAgone vadhAre bojo thAya che. ane tenAthI saMdhivAta ane livara tathA kiDanI saMbaMdhI anyAnya pIDA utpanna thAya che. DaoN. pArkara saba - mAMsa khAvAthI gAiDa, saMdhivAta ane kiDanInI pIDA utpanna thAya che. DaoN. saheje - pAgalapaNAnI bImArI mAMsabhakSI lokomAM ja vizeSathI jovAmAM Ave che.
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ DaoN. DeviDa poTarTana - mAMsane AMtaraDAMomAMthI pasAra thatA 3 ke 4 divasa lAgI zake che, jyAre taMtusamRddha (phAyabarsa) zAkAhAra 24 kalAkamAM ja AMtaraDAMonI yAtrAne pUrI karI le che. mATe zAkAhArI vyakti pazcima jagatanI tamAma vikAramUlaka (DIjenareTivjha) bImArIothI bacI jAya che. amerikana phUDa enDa nyUTrIzana borDa - nezanala risarca kausila - adhikAMza poSaNa vijJAnI A tathyathI sahamata che ke yathocita zAkAhAra svayaM saMpUrNa ane paryApta AhAra che. duniyAnA prAyaH badhAM ja dezomAM zuddha zAkAhArIoe potAnuM svAsthya uttama rIte jALavI rAkhyuM che. je A vAtanuM pratika che, ke saMtulita AhAra amRta jevo che. sTeTa yunivarsiTI oNpha nyuyorka, baphelo - amerikAmAM dara varSe 47000thI vadhu bALako evA janme che, jemanA mAtA-pitA mAMsAhArI hovAthI temane ghaNI bImArIo janmathI ja hoya che. ane te bALako moTA thayA pachI paNa pUrNapaNe svastha thaI zakatAM nathI. DaoN. mAikala esa. brAuna ane DaoN. josepha ela. golDasTIna (amerikA, nobala puraskAra vijetA) hradayarogathI bacavA mATe kolesTerolane jAma thatA rokavuM khUba ja jarUrI che. A tattva vanaspatimAM nahIvat hoya che. mAMsa, iMDA ane pazuothI prApta thatI carabImAM ghaNA pramANamAM hoya che. je vyakti mAMsa ke iMDA khAya che, emanA zarIramAM rispaTaronI saMkhyA ochI thaI jAya che, jenAthI lohImAM kolesTerolanuM pramANa vadhI jAya che. AnAthI hRdayaroga, kiDanInA roga ane patharI jevI bImArIo vadhe che. DaoN. ema. raoNka. (briTana) - zAkAhArIomAM saMkrAmaka ane ghAtaka bImArIo mAMsAhArIonI apekSAe ochI hoya che. teo mAMsAhArIonI apekSAe vadhu svastha, vadhu sphUrtivALA, zAMtaprakRtivALA ane ciMtanazIla hoya che. (eka sarvekSaNa abhiyAnanuM pariNAma.) DaoN. viliyama sI. robarTsa - amerikAmAM mAMsAhArI lokomAM hRdayaroganA dardIo vadhAre che. temanI tulanAmAM zAkAhArI lokomAM hRdayaroganA dardIo ochA hoya che. heltha ejyukezana kAuMsila - viSAkta bhojana (Food poisoning)thI thatAM 60
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ 90% mRtyuonuM kAraNa mAMsAhAra che. prophesara egnarabarga (jarmanI) - IMDuM 51.83% kapha utpanna kare che, je zarIranA poSaka tattvone asaMtulita karI de che. DaoN. I.bI. emArI (amerikA) tathA DaoN. inhA (iMgleMDa) - iDAM manuSya mATe jhera che. (vizva vikhyAta pustako - 'poSaNanuM abhinava vijJAna' ane 'rogIonI prakRti'mAM) DaoN. Ara. je viliyama (iMgleMDa) IMDAM khAvAvALAne hRdayaroga, ekajImA, lakavA jevA bhayAnaka rogonA bhoga banavuM paDe che. DaoN. nitIna mahetA (yu.ke.) - dara varSe lagabhaga 50 lAkha vyakti Salmonella thI prabhAvita thAya che. N.H.S.nA anusAre cikana ane IMDAthI thatA phUDa poijhaniMgano bhoga banelA rogIono upacAra karavAmAM 20 lAkha Dolara kharca thAya che. gomAMsa (Beaf)thI thatI eka magajanI bImArI che, jenuM nAma che creutzfelt Jacob's disease, osTreliyA, jayAM sarvAdhika mAMsabhojana khAvAmAM Ave che, tyAM AMtaraDAMonuM kensara sauthI vadhu che. nasonI aMdaranI dIvAlo para kolesTerolanuM jAmI javuM, e hRdayaroga ane hAi blaDaprezaranuM mukhya kAraNa che. kolesTerolano sarvAdhika mukhya srota che iMDAM. IMDA, mAMsa khAvAthI pecisa, maMdAgni vagere rogo ghara karI jAya che. AmAzaya nabaLuM paDI jAya che ane AMtaraDAo saDI jAya che. IMDA, mAMsa khAvAthI zarIranI viSAvarodhI zakti naSTa thAya che ane zarI2 sAdhAraNa rogano paNa pratikAra karI zakatuM nathI. buddhi ane smaraNazakti nabaLI paDe che. vikAsa maMda thaI jAya che. zAkAhAra cAmaDInI rakSA kare che. mAMsa, IMDA ane dArUnA sevanathI cAmaDInA rogo vadhe che. cAmaDImAM baLatarA thAya teA rogo moTA bhAge mAMsAhArIomAM ja jovA maLe che. 61
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ mAigrena, inphekzanathI thatAM rogo, strIonA mAsikadharma saMbaMdhI rogo paNa mAMsAhArIomAM ja vadhu jovA maLe che. to A che duniyAbharanA DaoNkTaro, vaijJAniko ane Arogya niSNAtonA abhiprAyo ane aneka sarvekSaNonA pariNAmo, jeo vAstavamAM ApaNA prAcIna zAstronuM ja samartha kare che. ApaNA zAstro paNa A ja vAta kare che hiMsAthI duHkha maLe che ane ahiMsAthI sukha maLe che. yogazAstramAM kahyuM che dIrghamAyuH paraM rUpa - mArogyaM zlAghanIyatA / ahiMsAyAH phalaM sarvaM kimanyat kAmadaiva sA / dIrgha AyuSya, atyaMta suMdara rUpa, Arogya ane prazaMsanItA - A badhuM ahiMsAnuM phaLa che. kharekhara, ahiMsAthI badhI ja manokAmanAo pUrI thAya che. duniyAmAM keTalAya loko evA che, jeo jIvadayAnI dRSTie mAMsAhArano tyAga kare che. keTalAya loko evA che, jeo ArogyanI dRSTie mAMsAhArano tyAga kare che. bAkInA loko ajJAnane kAraNe mAMsAhAra kare che, ane uparokta rogonA bhoga banIne duHkhI thaI jAya che. AvA loko pote ja mAMsAhAra-tyAganA mUka upadezaka che. A rIte ApaNe joI zakIe chIe ke AkhuM vizva mAMsAhAranA tyAganA pakSe ja raheluM che. (A lekhano posTara, pempleTa vagerenA rUpe jAhera sthAno, haoNspiTala, meDikala sToro vageremAM pracAra karavA vinaMti.) 62
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ tAruM zAsana mAro zvAsa gurudeve pustaka vAMcavA ApyuM. siMhapuruSa. DaoN. zarada ThAkaranI kalame 'vIra sAvarakara' upara upanyAsa. vAMcato gayo ne raDato gayo. divase vAMcatA vAMcatA raDyo. rAte anAyAsapaNe AvatI enI smRtiothI raDyo. mAtra raDyo nathI. dAyo paNa chuM, saLagyo paNa chuM, ne maMthananA mArge AgaLa vadhatAM vadhatAM e pradezamAM pahoMcyo chuM, jayAM mArA azruonA guNAkAra thayAM che, te prayAsa karavA chatAM hIbakAonAM avAjane huM rokI zakyo nathI. upanyAsanA aMte lekhake haiyAvarALa kADhI che ke "zuM vIrasAvarakaranuM balidAna, samarpaNa, sAdhanA, zaurya ane samAtIta sahanazIlatA e mATe hatI ke bhraSTa netAo lAMca-kauMbhADomAMthI UMcA na Ave ?' eka yuvAna berisTare jenA mATe potAno parivAra, paiso, zarIra, kArakirdI ane samagra jIvana homI dIdhuM, e deze ene zuM ApyuM? samarpaNanuM eka zreSTha udAharaNa sAvarakara cokkasa hatAM. paNa AdhyAtmika pariprekSyamAM ke tAttvika pariprekSyamAM samarpaNanuM sthAna zuM hovuM joIe ? maMthananA minArethI daSTipAta karatAM lAge che ke mArA mATe mAtRbhUmi ke mAtA je kaho e "mahAvIra' che. e mahAvIra, jemaNe vIza sAgaropamo pUrve mArA hitanI parAkASThAnI bhAvanA bhAvI hatI, e mahAvIra, jemane anaMta kALa pahelA ya parArthanuM vyasana hatuM, e mahAvIra, jemanA A vyasane mane asaMkhya ke anaMta vAra lAbhAnvita karyo che. e mahAvIra, jemaNe naMdana rAjakumAramAMthI naMdana rAjarSi banIne eka lAkha varSa sudhI mAsakhamaNanA pAraNe mAsakhamaNa karyA, e mahAvIra jemanA 11,80,645 jeTalA e adhadhadha mAsakhamaNonI pAchaLa mArA kalyANano udezya hato. e mahAvIra, jemaNe mane tAravA chatrikA nagarInA sAmrAjyane lAta mArIne vana-vagaDAnAM kaSTone vadhAvI lIdhAM hatA, e mahAvIra, jemaNe rAjavI bhogone ucita komaLa kanakavargI kAyAne kaThora-ujha-ghora tapa dvArA hADapiMjaramAtra ane kolasAsamAna banAvI dIdhI. e mahAvIra, je prANata - "kalpa'nA kalpanAtIta divyasukhonA pralobhano vacce ya nirlepabhAve mane tAravAnA avasaranI pratIkSA karatAM rahyA e mahAvIra, jemaNe potAnA eka-eka kalyANakanA avasare mane zAtA ApI che, kadAca, huM narakamAM hato, to paNa. e mahAvIra, jemaNe mane coryAzI lAkha
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ yonionA bhayAnaka bhramaNathI bacAvavA trIza varSanI yuvAna vaye rAjyasukhane dhULanI jema khaMkherIne sAdhanAno paMtha pakaDyo hato, e mahAvIra, jemaNe parISaho ane upasargone sAmI chAtIe vadhAvyA, jeno uddezya vizvakalyANano hato, vizva eTale? nirjIvavastuono samUha nahIM, paNa jIvajagata, jeno huM eka aMza chuM, kathaMcita jenAthI huM ananya chuM. zUlapANinI pAzavI-rAtri hoya ke saMgamanI e kALa-rAtri hoya, paNa mahAvIra e mahAvIra ja rahyA che, emanuM zarIra dAyuM che, cholAyuM che, kotarAyuM che, ghavAyuM che, pachaDAyuM che. paTakAyuM che, cAlaNI jevuM thayuM che, paNa emanI karuNA evI ne evI akabaMdha rahI che, asaMkhyakALathI niraMtara vahetI ne vahetI enI dhArA nathI huM emAMthI bAkAta thayo, nathI to e pApIo paNa bAkAta thayAM. vizvoddhArano bhekha lenArA bIjA ya haze, paNa temanuM kSetra eka nAnuM kUMDALuM banI gayuM haze. mahAvIre vizvoddhArano mahattama sAphalyayukta mArga joyo, e vikaTa mArge mahAbhiniSkramaNa karyuM. ghorAtighora sAdhanA karIne sarvajJa-vItarAga padanI prApti karI. kevaLajJAnanA parama prakAzamAM mokSamArga joyo ane teno yathArtha upadeza Apyo. eka evI saMsthAnI sthApanA karI, je avicchinnapaNe hajAro varSa sudhI cAlatI rahe. e saMsthAnA sabhya banavA mAtrathI vadhumAM vadhu sAtathI ATha bhavamAM anAdinI A duHkhada yAtrA para sukhada pUrNavirAma AvI jAya. vizvoddhAranuM A pleTaphorma zI rIte banyuM che, e pUrNapaNe to e mahAvIra jANe che. rivAja ke kartavya khAtara kalpasUtranA pAnA vAMcI ke sAMbhaLI javAthI vadhumAM vadhu eno Acho khyAla AvI zake che. e pleTaphormamAM iMTanI jagyAe prabhunA azrubiMdu, nA, azrusiMdhu vaparAyA che, eno kaNa kaNa mahAvIranI mahAnatA ne mahAvIratAne AbhArI che. eka daSTie e ploTaphorma khuda mahAvIra ja che vizvoddhArano pUrNa prabaMdha e mahAvIre karI dIdho. Avo, sabhya bano, mukta thAo, zAzvata sukhanA svAmI bano. vizva na Ave, emAM enI kamanasIbI che. mahAvIranA ajoDa upakAranI asmitAne enAthI koI AMca AvI zake tema nathI. sUrya vizvaprakAzaka che ja. jene aMdhAruM ja vahAluM hoya, jene bArI kholavI ja na hoya, enA gharamAM aMdhAruM hoya, to ya sUryanI vizvaprakAzakatAne koI AMca AvatI nathI. mahAvIra vizvoddhAraka hatAM ja, ane che. paNa vAta to mArI karavI che. vizva-vizvanI vAtomAM mAro ne mahAvIrano 6 6.
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMbaMdha kema bhUlI zakAya ? mahAvIranI e parama pAvana saMsthA duSamakALanI kALarAtrinA parISaho-upasargone vaTAvatI vaTAvatI seMkaDo-hajAro sAla sudhI AgaLa vadhI. enA uttarAdhikArIo, enA maMtrIo, enA sabhyo...badhuM ja adbhuta... atulya eka-eka upara eka-eka graMtha paNa ocho paDe. Aja sudhI A paraMparA cAlI AvI. eka parama pAvana paLe mArA mahAvIre je svapna mArA mATe seveluM, e mane khudane phaLyuM. mane enI e parama pAvana saMsthAnuM sabhyapada maLI gayuM. mArA dedAra palaTAI gayAM, mArI dizA badalAI gaI, mAruM bhaviSya badalAI gayuM. mahAvIranI anarAdhAra karuNAe mane aplAvita karI dIdho. mahAvIranA amuka uttarAdhikArIoe mAruM hajI vadhu saMskaraNa karyuM. mArI yogyatA vadhArI, ne mane pramozana ApyuM. mokSamArga para mArI gatinA guNAkAra thaI gayAM. huM nyAla thaI gayo, huM dhanya thaI gayo, mahAvIra ! te mane A zuM ApI dIdhuM ? AkhA vizvanI samRddhi paNa jenI samakSa dhULa ne DhephAM tulya che, e adbhuta vaibhava...devone ya irSA Ave evo anahada AnaMda...mArA mahAvIra ! nyAla...kharekhara nyAla karI dIdho te mane, have basa, hAthaveMtamAM mokSa, have saMsArane jalAMjali have kadI narakanI bhaTTImAM karuNa cIso nahIM pADavI paDe, have kadI nigodanA baMdIkhAne nahIM pUrAvuM paDe. hA, kadAca mArI koI durbuddhi...avaLacaMDAIthI tArI saMsthAnuM sabhya pada choDI dauM, to e mAro doSa che. emAM tAro asIma-anaMta upakAra radabAtala nathI thato. tArI karuNA ne tArI saMsthAnuM gaurava ochuM nathI thatuM, te to mane sarvasva ApyuM che... eka apekSAe mokSa ja Apyo che. savAlono savAla e che ke tArA pratye mArI saMvedanA ne kRtajJatA keTalI? ne kevI ? daza-paMdara varSa pahelA je bhUmimAM janma thayo hoya, e bhUmi sAthenA saMbaMdhanuM aucitya jo vyavahArika | laukika rIte enA khAtara tana-mana-dhana-jIvana-parivArasukha badhAnuM balidAna ApavAthI sacavAtuM hoya, e bhUmi "mAtRbhUmi' kahevAtI hoya, to mahAvIra ! tane mAre zuM saMbodhana karavuM? ane tArI sAthenuM aucitya zI rIte sacavAI zake ? tArI sAtheno saMbaMdha to hajAro-lAkho-karoDo ke abajo varSa nahIM, paNa asaMkhya asaMkhya asaMkhya varSa purANo che... mahAvIra ! tuM e anaMta anaMta
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ tIrthaMkarono pratinidhi ke pratika che, jemaNe anaMtAnaMta kALacakro pUrvethI ya mArA para karuNA varasAvI che. mArA uddhAra mATe mane duHkhothI mukta karavA mATe kaThora puruSArtha karyo che. mahAvIra ! tuM e siddha bhagavaMtano pratinidhi che jemaNe mane avyavahA2rAzinI anAdinI nigodamAMthI mukti apAvI che. mArA nAtha ! ghaNuM kahevAnuM rahI jatuM haze, je tane jJAnaprakAzamAM karAmalaka jeTaluM spaSTa bhAsatuM haze. basa, have eTaluM kahe, tArA anaMta-anaMta-anaMta upakArothI upakRta-mAruM aucitya zuM che ? A pahelA mALethI kUdako lagAvI dauM, tArA nAme to tuM kyAM kahe che ? ne tuM je kahe che, e mane kyAM huM A saMsthAno sabhya banyo chuM. ne sabhya banyA mArA nAtha ! tuM kahe to mAro jAna ApI dauM, paNa evuM khabara nathI ? tAruM sAMbhaLIne pachI mahattama kArya to tane sAMbhaLavAnuM ja karyuM che. to basa nAtha ! have tArI AjJA e ja mAruM jIvana, tAruM zAsana e ja mAro zvAsa, nA, bIjo koI uddezya nahIM, bahAnA nahIM, samAdhAna (kompromAijha) nahIM, eka muddAno kAryakrama...tAruM zAsana, mAro zvAsa. 66
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ Come On, It's evening - pa.pU. A. zrIkalyANabodhisUrijI aMdhAruM gherAvA lAge, e divasanI sAMja che. pANI osaravA lAge, e dariyAnI sAMja che. yauvana karamAvA lAge, e jIvananI sAMja che. sAMbhaLanArA baherA thavA lAge, e AdeyatAnI sAMja che. kamANI ghaTavA lAge, e saMpattinI sAMja che. taMdurastI ogaLavA lAge, e ArogyanI sAMja che. svArtha vadhavA lAge, e mitratAnI sAMja che. jo sAMja paDI ja gaI che, to ene svIkArI levA karatAM vadhu sAro koI vikalpa ja nathI. huM lakhavA beTho chuM. ghaNuM lakhI nAkhavuM che. phuraNAo thaI rahI che. hAtha jhapATAbaMdha cAlI rahyo che. paNa kudaratanA kramane mArI dhAraNAnuM koI baMdhana paNa nathI, ne paravA paNa nathI. sAMja paDI gaI che. prakAza osarI rahyo che mArI dhAraNAmAM chuM, paNa vAtAvaraNa AkhuM ya badalAI gayuM che. lakhANanuM dazya jhAMkhu thaI rahyuM che. hAtha cAlI rahyo che ne thoDI ja vAramAM aMdhakAranuM sAmrAjya chavAI jAya che. mAre to ghaNuM ghaNuM lakhavuM hatuM. to have zuM karavuM? hajI dhRSTatA karIne lakhavuM? ke aMdhakAra sAthe laDavuM ? ke saryane gotavA javAnI murkhatA karavI ? zreSTha vikalpa che - sAMjano svIkAra. je che. e che. savAra hatI tyAre jema savAranuM kArya karyuM. ema sAMje sAMjanuM kArya karavAmAM ja zANapaNa che. kAraNa ke sAMje kadI savAra paDatI ja nathI. sAMje savAranuM kArya karavAnA durAgrahamAM dhRSTatA che, saMkleza che, niSphaLatA che ne mUrkhatA che. parama pAvana zrIdazavaikAlika sUtranuM suvarNavacana che - #ne #na samAyare - je kALa che, e kALane ucita AcaraNa karavuM. sAMja paDaze ja evo vizvAsa ane sAMjane samajavAnI + svIkAravAnI kSamatA e samAdhino rAjamArga che, ne eka mAtra mArga che. je A mArga para che, e dareka viSama paristhitimAM ya sukha-zAMti-samAdhine akabaMdha rAkhI zake che, kAraNa ke e eka g ausziel talladat risul a 9 - come on, It's evening. 67
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhale ahIM ja karyA tA chabachabiyAM. paNa tyAre bharatI hatI, sAnamAM samajI jA have, retImAM tapavuM na hoya to. asakRdunmiSya nimiSanti sindhUmivat cetanAcetanAH sarvabhAvA: - - zAMtasudhArasa
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ (namra vinaMti - A lakhANa vAMcI svajIvanamAM AdaravA prayatna karI zako, to sAruM che, paNa A vidhAno dvArA anyane mApavA jatAM paheluM nukazAna to potAnA AtmAne ja thaze, mATe evuM na karavA vinaMti) kRtajJatAnI urmi (zrAvakocita) "huM mahAvIrano. mAruM badhuM mahAvIranuM mahAvIranA upakAronA pahADonA pahADo nIce huM dabAyelo...AmAM mAruM astitva zuM ? huM chuM ja nahIM. basa, mahAvIra che. je che enuM che." ATalI urmi satata jIvaMta hoya, pachI A kRtajJatA A rIte sahaja sakriya bane - (1) sUtAM-uThatAM, khAtAM-pItAM pUrve bhAvathI prabhune vaMdanA. (2) avakAzanI paLomAM prabhunA upakAranuM ciMtana. (3) AvakamAMthI prabhunA saMgha mATe ucita bhAga. (4) nAma Ave evA dAnamAM svayaM alopa thaIne mahAvIranuM puraskaraNa. (5) derAsara, peDhI, pAThazALA, upAzraya AdinA kartavyomAM umaLako. (6) hospiTala, skula vageremAM dAna ApyuM hoya to tyAM mahAvIranI pratimAnuM sthApana, saMyamIo - jaino mATe suvidhA-rAhatanI mAMgaNI. (7) prabhunA varaghoDA-bhakti anuSThAna AdimAM uchaLatA ullAsathI otaprotatA. (8) prabhunA anuyAyIne zobhe evA veSane dhAraNa. (9) gharamAM paga mukanArI vyakti eka ja miniTamAM mahAvIramaya banI jAya evo mAhola. (10) duniyAmAM jyAM paNa jAya, tyAM mahAvIranA anuyAyitvanI khumArI. (11) roga-garIbI vagerethI grasta saMyamI - zrAvakonI vizeSa kALajI. (12) duniyA AkhI mahAvIrane jANe ane anusare evI jhaMkhanA. (13) anukULatA saMyogAnusAra sAMsArika mahattama nivRtti laI zAsananI mahattama pravRtti. (14) zrAddhavidhi Adi graMthonA mAdhyame jinAjJAnuM jJAna ane tenuM vadhu ne vadhu
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ anusaraNa. (15) svajanone saMyamagrahaNa mATe svayaM preraNAkaraNa ane saharSa sammatipradAna. svayaM paNa yathAzakti puruSArtha. (zramaNocita) (1) mahAvIranI AjJAnuM pAlana - eka muddAno kAryakrama. (2) vAcika | kAyika pravRtti mahAvIrane kalaMkita na kare, enI pUrNa kALajI, (dA.ta.. pAriSThApanikA saMbaMdhita pravRtti) (3) zuddha AcArothI mahAvIranA gauravane vadhAravuM. jema sAdharmika | anya gRhasthane sahAya karanAra enA gharamAM potAnI takatI nathI lagAvatA, tema preraNA dvArA nimitta banyA hoIe, tevA jinAlaya | tIrthanA jIrNoddhAra-nirmANa AdinA kAryomAM takatI dvArA potAne hAilAiTa na karavA. emAM prabhu para upakAra karyo hoya evI vicitra sthiti nirmANa thAya che. prabhunuM gaurava ghaTe che. prabhu to rAjAdhirAja - traNa lokanA nAtha che. devadravyAdi je paNa rakama vaparAI e prabhunI ja hatI. preraNA dvArA ApaNe svalpa nimitta banyA, paNa ApaNe ya prabhunA ja chIe prabhunA dAsanA dAsanA dAsa...pazuthI ya pazu, to ApaNA nAmano sUkSma paNa ullekha karavAmAM, jinAlayanI dIvAlomAM bhagavAnanA gharamAM kotarAvavAmAM aucitya jaNAtuM nathI. upAzraya, pAThazALA vagerenA kAryomAM paNa preraka banyA pachI prabhunA nAmane puraskRta karavAmAM aucitya jaNAya che. svayaM alopa thavuM zakya na ja hoya, to kama se kama prabhuthI khUba nAnA svarUpe prastuta thavuM joIe, evuM lAge che. paNa "mahAvIra' zodhyA ya na jaDe ane svayaM viziSTa rIte ke punaH punaH prastuta thavuM, e to akSamya aparAdha jevuM lAge che. patrikA | pustaka AdimAM ya uparokta nIti samajavA yogya che. (7) potAnA upakArI gurudeva-magurudevAdi pratyenI tAttvika bhakti temanI AjJAnA pAlanamAM che. mATe temanI bhakti nimitte paNa "mahAvIra' gauNa na thAya, e kALajI rAkhavA jevI che - gurudevAdi ane "mahAvIra' vaccenuM (5) 7 0
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ aMtara ane upakRta-upakAraka bhAva paNa yAda rAkhavA jevo che. uparokta muddAo kalpita nathI. zAstromAM taktI vagerenI vAta na hovA chatAM sAdhvAcAra-sAmAcArInA nirUpaNamAM gurunI pahelA prabhune puraskRta karavAnI vAta kahI che, ane ema na karavAmAM AzAtanA ane prAyazcittano nirdeza karyo che. gurubaliyattamaIe, jo u jiNAsAyaNaM kuNai mUDho / so gurutarapacchittaM, pAvai jamiNaM sue bhaNiyaM // titthayara pavayaNa suaM, AyariaM gaNaharaM mahiDDIaM / AsAyaMto bahuso, abhiNiveseNa pAraMcI / (juo gurutattvavinizcaya - trIjo ullAsa - gAthA 9 thI 12) (9) mobAIla, lepaTopa vagere sAdhano mahAvIranA zAsanadehanA uttamAMga (mastakasamAna-zramaNasaMsthA)ne pholI khAtA kIDAo che. jemaNe ene pholI khAvAnuM kayAranuM ya zarU karI dIdhuM che. saMyamavirAdhanA ane pravacanavirAdhanAnA A prabaLa nimitto che, mATe temane svarUpataH zAsanazatru samajIne - mahAvIra pratyenIka samajIne dhRNA sAthe temanAthI dUra rahevA yogya che. (10) zubhAzaya - zAsananA kArya Adi AlaMbanathI paNa A sAdhanono upayoga anubaMdha, anavasthA, Adi dvArA saravALe yogabiMdunA - tArI thAt sa niyama, tapI veti yo naH: - A nyAyano viSaya bane ke nahIM, e madhyastha gItArtho pAsethI jANavA jevuM che. (11) je kArya mATe mobAIla Adino upayoga, phaMDa-phALA vagerenI anivAryatA hoya, e kAryano tyAga karavAmAM zAsananuM vadhu moTuM kArya samAyeluM che, kAraNa ke e anivArya kAraNothI saMyama, svAdhyAya, sUtrArthaporasI, zaikSAnuzAsana vagere paNa sIdAI rahyAM che, ane gRhastho paNa moTA pramANamAM adharma pAmI rahyA che. viziSTa labdhionA dhAraka mahAtmA paNa dviSTa rAjAnA saMgha para upadrava vagere AgADha kAraNa sivAya jIvanabhara kadI e labdhiono upayoga karatAM nathI, evo zramaNAcAra che. paMcavaTukamAM pU. haribhadrasUri mahArAjA kahe che - 71
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ ceiyakulagaNasaMghe AyariANaM ca pavayaNasue ya / savvesu vi teNa kayaM tavasaMjamamujjamaMteNa // 103 // caitya, kula, gaNa, saMgha, AcArya, pravacana ane zrata A badhAmAM je karavA jevuM che, te badhuM tapa ane saMyamamAM udyama karatA zramaNe kareluM che. (A bemAM karelo udyama zramaNa mATe mukhya che, caityAdi sarva kAryonuM phaLa enAthI prApta thAya che. mATe puSpamALAmAM pU. maladhArI hemacandrasUri mahArAjA kahe che - tisthayaUT vi siddhinina - saMgamaM yupImUnaM ! tIrthakaranA uddezathI paNa sadgati hetu saMyamane zithila na karavuM, kAraNa ke tIrthakara svayaM kahe che ke caityAdi kAryo karatAM tapa-saMyama e pradhAna che. (12) mahAvIranI AjJAnusAra niHsaMgapaNe navakalpI vihAra, sUtrArthaporasI Adi yatanA, gItArthanizrA, jinAjJApAlana sivAyanA progrAmano abhAva, mobAIla-vijAtIya-chApAone no enTrI - A rIte vicaratuM munivRMda e mahAvIranuM utkRSTa bhakta che. jinazAsananuM zreSTha prabhAvaka che. A grupamAM puSkaLa dIkSAo thaze, nUtanadIkSito gaLathuthImAMthI sahaja rIte e ja rIte ghaDAze ane prabhAvanAnA guNakAro thaze. keTalA sacoTa che prabhuvacana - savvasu vi teT yaM | parakalyANa-vartamAnakALa-zAsanakArya vagere AlaMbanothI zithila-visaMsthala-vyasta-trasta banavA karatAM mahAvIranA A mArga para mastIthI cAlavAthI "mahAvIra'nuM ya gaurava thaze, AnuSaMgika jabaradasta prabhAvanA-parakalyANAdi thaze ane je uddezathI saMsAratyAga karyo, e uddeza saphaLa thaze. (13) mahAvIrano A mArga yena kena prakAreNa parakalyANano mArga nathI. dIkSA ane vaDI dIkSAnI samagra pratijJAomAM apavAdabhUta ekAda paNa pratijJA "koIne pamADavA" AdinI nathI. to je pratijJA nathI lIdhI, enI pAchaLa paDavuM ane je pratijJA lIdhI che, ene taddana gauNa banAvavI, A mahAvIranA mArganI viDaMbanA che. jo dIkSA bAda thoDuM ghaNuM bhaNIne A ja DhAMcAmAM javAnuM hoya, to pachI raMgecaMge ujavAtI dIkSA - vaDIdIkSA enI vidhi enI pratijJA A badhuM mAyA-mRSA Thare che. upadezamAlAmAM kahyuM che - 72
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ jo jahavAyaM na kuNai, micchadiTThI tao hu ko anno ? / vaDDhei ya micchattaM, parassa saMkaM jaNemANo // 504 // je jema kahyuM - pratijJA karI, te mujaba karato nathI. te ja to mithyASTi che. bIjAne ya zaMkA janmAvIne te mithyAtvavRddhi kare che. vimavaMvidha teSAM tha: ?- zuM emano dharma Avo haze? zuM mahAvIre AvA AcArano upadeza Apyo haze ? "manI di thavAnoDacathIripa:' A loko pratijJA alaga kare che, ne kare che alaga. Ama to kahevAya che ke sAdhu ilekaTrIka sAdhano vagere na vApare, ne ahIM to juduM ja dekhAya che. mATe A dharma ja barAbara nathI lAgato. A paristhiti mahAvIra pratyenA drohanI sthiti che. (14) maho. zrIyazovijayajI mahArAjA prabhAvanAnI vyAkhyA kahe che. jinazAsana guNavarNanA, jehathI bahu jaNa huMtA. kije teha prabhAvanA, pAMcamuM bhUSaNa khaMta . A vyAkhyAnusAre AcArazaithilyathI thatI kahevAtI prabhAvanA e pUrvoktAnusAre jananiMdAparyavasita hovAthI apabhrAjanA che ane zuddhAcAracustatA e ahobhAvAdinuM kAraNa hovAthI zAsananI prabhAvanA che. mahAvIranA mArganI yazavRddhi che. mahAvIranI tAttvika bhakti che. (15) chApA ane pUrtiomAM zuM Ave che, e gRhastho sArI rIte jANatA hoya che. saMyamIone emAM rata joIne teo adharma-zAsana pratye abahumAna pAme che. mumukSu-anya dIkSito vagere paNa dhIme dhIme kutuhala rasa dharAvatA thAya che. ane A rasa kyAM jaIne aTake eno bharoso nathI. pAMcamA ArAnA vakra jaDa. jIvo bahudhA guruvacananuM nahIM, paNa gurunuM ja anukaraNa karatAM hoya che. svAdhyAya-saMyamavyucchedaka + apabhrAjanAkAraka A hAninI sAme bIjo (vAMcanajanita) balavattara lAbha jaNAto nathI. 73
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ gurunuM 'nAma' karavuM sAruM ke nahIM ? anAdikALathI jIvane potAnA nAmano khUba ja moha che. A moha jo deva-gurunA nAma para AvI jAya, ene prazasta moha kahI zakAya, ene mokSayAtrAno prAraMbha paNa kahI zakAya. dhanya che e jIvo, jeo pena tapAsavA mATe sahajapaNe deva-gurunA nAma lakhe che. eTalI ja sahajatAthI ke jeTalI sahajatAthI bIjA jIvo potAnuM nAma lakhe che. astitvanA visarjananI A sAdhanA che jemAM 'huM'no patto ja nathI. kyAMya nahIM. je che ja nahIM e kyAM dekhAya ? je potAne ja nathI dekhAto, e bIjAne kyAMthI dekhAya ? basa, A zUnyamAM ja AkAra le che Agamavacana taddiddI tammuttI taLurA...sAco sAdhaka jANe 'hoto'ja nathI. hoya che mAtra guru. sAdhaka gurunA IzAre cAle emAM hajI ya uNapanI anubhUti thAya che. 'guru ja cAle che' A che sAdhanAnI pUrNatA. dvAdazAra nayacakranA kAlavAdanA pariprekSyamAM kahIe to 'hrAta: pati bhUtAni' AmAM sAzaMkatA che. 'jAta va padmate' ahIM nizcitatA che. nAma ane rUpa e ja saMsAra che. siddhadazAmAM nAma ane rUpa nathI, to saMsAra paNa nathI. nAmAdhyAsa ane rUpAdhyAsa (dehAdhyAsa) A beno hrAsa kare te kharI sAdhanA, A benI pakaDamAMthI AtmAne mukta kare, te mokSayAtrA ane A benI pakaDane majabUta kare te saMsArayAtrA...nAmarUpe hi saMsAra... potAnA nAmano moha chUTI jAya ane e moha deva-gurunA nAma para AvI jAya. e anAdinI avaLI yAtrAno eka mahAdurlabha vaLAMka che. 'mane vhAluM lAge prabhu tAruM nAma'-A vacana have vartana bane che. hoThe ne haiye deva-gurunuM nAma rame che. pahelA je kadAca jIvanano eka bhAga hato, e have jIvana bane che. mahAyogInA zabdomAM have 'kapaTa rahita thaI Atama arapaNA' thAya che. jenuM svAmitva potAnuM nathI, enA svAmitvano dAvo karavo e kapaTa ja ne ? 'a2paNA' ka2vAmAM kazuM ja jatuM nathI. sivAya adhyAsa - bhrama. dareka kriyAnI pratikriyA hoya che, e nyAye A arpaNanI sAme deva-guru pratyarpaNa kare che. sAdhaka pUrNasvarUpanI prApti kare che. kaMTakanyAyathI mohoddhAra karIne have prazasta moha paNa vidAya le che. ane sAdhaka siddhadazAne pAme che. A prakriyAmAM eka vaLAMka evo paNa saMbhave ke jemAM arapaNA eka alaga 74
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ AkAra dhAraNa kare. mAro vhAlo sauno vhAlo bane evI saMvedanA jhaMkRta thAya. duniyAmAM deva-gurunuM nAma karavAnI jhaMkhanA thAya. deva-gurunA guNone prasiddha karavAnA prayatno thAya. e parArthaprayatnonA pariNAma-svarUpe aneka jIvo prazasta mohanI prApti kare ane kramazaH nirmohadazAne pAme. A parArthasiddhithI e jIva paNa zIdhra svArthasiddhi kare. A rIte deva-gurunuM "nAma karavAnI pravRtti prazasya Thare che. paNa bIjI rIte A pravRtti vicAraNIya banI jAya che. jyAre parArthabhAvanAnuM sthAna pakSabhAvanA laI le. "mArA guru mahAna" A vacananuM tAtparya 'bIjA badhA nimna evuM banI jAya. gurubhaktinI bhItaramAM bhaktavRddhinI spRhA ramavA lAge, gurunI mahAnatAnA nAte ADakatarI rIte potAnI mahAnatAne TharAvavA ne ThasAvavAno manasubo thavA lAge. "game te bhoge A 'gurubhakti mATe kamara kasavAmAM Ave. ne e prayatnonuM anaucitya parArthabhAvanAne zaramAvIne vidAya levA mATe majabUra karI de. A sthitimAM bIjAne ane potAne zuM pariNAma maLI zake? Ane prazasta moha kahevo? ke moha? mArA guru mahAna che' eno artha e che ke "guru mArA jIvanamAM mahAna che." duniyAmAM huM game teTalA ghATA pADIne kahyuM ke "mArA guru mahAna che, paNa jo mArA jIvanamAM guru karatAM viSayo pratyenuM AkarSaNa vadhAre che, jo guradarzana karatAM vijAtIyadarzanano rAga vadhAre che, jo gurunI sevA karatAM bhaktonA mevA mane vadhAre priya lAge che. jo gurunA guNAnuvAdanI pAchaLa "mArI pIpUDI vagADavAno ja mAro Azaya che, to vAstavamAM meM pote ja mArA gurunI mahAnatAno svIkAra karyo nathI. "bhai maganatA prabhu guNa rasa kI, kuNa kaMcana? kuNa dArA?' vizvasuMdarI vAMdarIthI ya adhama lAge ane hIrAnA DhagalA dhULa barAbara lAge, tyAre samajavuM ke deva-guru kharekhara mahAna lAgyA che. gurunI icchAne samajavA mATe mana satarka banI jAya, guruvacanane jhIlavA mATe kAna saravA banI jAya, gurunI AjJAne anusaravA mATe jIvana utsuka banI jAya, tyAre samajavuM ke gurunI mahAnatAno bhAvathI svIkAra karyo che. paNa jo AmAnuM kazuM ja na hoya, to bahArathI bhale seMkaDo guNAnuvAdo thaI jAya, vAstavamAM gurunI avagaNanA thaI che. hakIkatamAM to gurunA mAdhyame gurutattvano sparza karavAno che. guru ke koDiyuM che, gurutattva e jyota che. koDiyA pratye kRtajJa banavAnuM che, koDiyAno Adara karavAno che, paNa avalaMbana jyotanuM karavAnuM che. guru e eka vyakti che. gurutattva e samaSTi che.
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ aDhI dvIpanA traikAlika anaMtAnaMta guruo...anaMta kevalajJAnIo..anaMta cauda pUrvadharo...anaMta kSamAzramaNo...e badhAnuM pratinidhitva guru kare che. jyota jemAM anaMta guruonA guNo jhagamagI rahyA che. koDiyAnA mAdhyame jyota sudhI pahoMcavAnuM che. jemAM gurunA guNo paNa che ane anaMta guruonA paNa jyota eTale A guNo jyota eTale gurutattva. ATaluM samajAya pachI e jyota jyAM paNa hoya, enuM avalaMbana karavAmAM koI ja takalIpha paDatI nathI. eno inkAra e anaMta guruno paNa inkAra che, ane tAttvika dRSTie potAnA guruno paNa. gurutattvanA svIkAra vinA vAstavika gurusvIkAra zakya ja nathI. vaiyika AkarSaNanuM sthAna guNonuM AkarSaNa laI le. mananI johukamInuM sthAna gurvajJA laI le ane dRSTirAganuM sthAna gurutattvasamarpaNa laI le, AnuM nAma vAstavika gurusvIkAra. gurusvIkArano mULa uddeza 'huM' ne bhUMsavAno che, nAmAdhyAsa ane rUpAdhyAsamAMthI mukta thavAno che. AtmArthanI dRSTie gurunuM nAma karavAno artha A ja hoI zake. parArthadaSTie pUrvokta rIte bAhya pravRtti paNa prazasya hoI zake, paNa e to AtmasAdhake svayaM AtmasAkSika nirIkSaNa karavuM paDe ke saMvijJagItArthane pUchavuM paDe, ke huM kaI yAtrA karI rahyo chuM ? je. 15. zaMkhezvara - hemazizu A. kalyANabodhisUri vi.saM. 2069 76
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizva AcArya kalyANabodhi kathA... aMtaraMga vizva kI ( upamiti - 1008 sAla prAcIna eka anupama kathA ) eka aisA mAdhyama, jo sahaja utsukatA ko janma de, AbAlavRddha sarva ke rasa kA viSaya bane, usa kA nAma hai kathA / ata eva anAdi kAla se kathA kA sAtatyapUrNa AkarSaNa rahA hai / cAhe dAdI mA~ kI bAte ho, yA sacitra bAlapustaka ho, nATaka kA raMgamaMca ho yA calacitra kA paradA ho, novela buka ho yA rAmAyaNa satra ho, kathA kA sAmrAjya sarvavyApI hai / yahA~ eka aisI kathA kI bAta karanI hai, jo uparokta sarva kathA meM vyApta hai / jIvana kI pratyeka ghaTanA jisa kathA ke sAtha saMlagna hai / merI bhI yahI kathA hai, aura Apa kI bhI / jisane isa kathA ko nahIM jAnA, usane kucha bhI nahIM jAnA / dunyavI upAdhiyA~ usa ke liye vAstava meM gaurava nahIM, kintu kalaMka hai / jisa kathA meM vizvavyavasthA evaM vizvasaMcAlana kA rahasya vidhA se prakaTa huA hai| hama jina jina prasaMgo se uttIrNa hote hai, usa pratyeka prasaMga kA jisa kathA meM 'paoNsTamaoNrTama' huA hai / jisa kathA ke parizIlana ke bAda samagra jagata kA Ara-pAra darzana hotA hai / AtmA kI pAradarzI dRSTi ke AvaraNa dUra hote hai... paramazAMti evaM paramasukha svAdhIna hote hai / vizvamaitrI kI bhAvanA hRdaya meM pratiSThita hotI hai / jIvamAtra meM nihita zivasvarUpa kA sAkSAtkAra hotA hai | parama samAdhi kI sthiti sahaja hotI hai evaM AtmA yahI jIvanmukti ke paramAnaMda kA anubhava karatI hai / usa kathA kA nAma hai upamiti bhava prapaMca kathA / jisake lekhaka hai parama kAruNika zramaNa zrIsiddharSi gaNi / vi.saM. 962 meM saMskRta bhASA meM isa kathA kA sRjana huA hai / jyeSTha zukla paMcamI ke dina isa kathA kA 1008 vA janmadina A rahA I janmadina unakA hI manAne yogya hai, jisane paropakAra kiyA ho, vizva kA maMgala kiyA ho / isa kathA Aja taka hajAro zrotAo ko pAradarzI dRSTi kA dAna karake jIvanmukti kA paramAnaMda diyA hai| saMklezo kI agnivarSA se mukti de kara samAdhi kI sudhAvRSTi kA dAna diyA hai| 1 77
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ jisa vizva ko hama dekha rahe hai, vaha bahiraMga vizva hai, jisakI agamya samasyAo ke samAdhAna aMtaraMga vizva meM nihita hai| jaba taka AtmA ko aMtaraMga vizva ke darzana na ho, taba taka vaha cakSurahita hotI huI bhI vAstava meM aMdha rahatI hai / tIvra buddhi hote hue bhI mUrkha rahatI hai| aMtaraMga vizva se aparicita AtmA bahirdRSTi se ghaTanAo kA arthaghaTana evaM vyaktio kA mUlyAMkana karatI hai| ata: ciMtA, saMtApa, kalaha, asaMtoSa evaM aneka zArIrika-mAnasika roga evaM AtmaghAta tathA durgati jaise bhayAnaka phala ko prApta karatI upamiti kathA AtmA ke isa anAdi ke aMdhatva ko dUra karatI hai| mAnoM eka divya aMjana karatI hai, aura AtmA ko aMtaraMga vizva kA sAkSAtkAra hotA hai / eka aura anaMta guNasamRddhi kA darzana hotA hai to dusarI aura anaMta doSadAvAgni dRSTigocara hotA hai| aMtaraMga doSo meM sarva duHkho ke mUla sAkSAt hote hai, evaM aMtaraMga guNo meM sarva sukho kI prApakatA pratyakSa hotI hai| vizva kA pratyeka jIva vAstava meM zuddha svarUpI hai| AtmA aura paramAtmA ke bIca vAstava meM koI bhI aMtara nahIM hai| jaise kuzala zilpI zilA meM hI zilpa kA darzana karate hai, usI taraha jJAnI AtmA meM hI paramAtmA kA darzana karate hai / eka thA pradarzana / logo ne eka adbhuta zilpa ko ghera liyA thA / jIvaMta sA thA vaha zilpa / loga 'adbhuta...adbhuta' bola rahe the| usI samaya usa ke zilpI kA vahA~ Agamana huA / kisI ne logo ko unakA paricaya diyA / abhinaMdana evaM prazaMsA kI mAnoM varSA ho gyii| tathApi zilpI kI namratA Azcaryajanaka thii| kisI jijJAsune vismaya se prazna kiyA, 'Apa ne aisA advitIya sarjana kaise kiyA ?' zilpI ne vahI namratA ke sAtha uttara diyA - 'maiMne sarjana kiyA hI nahIM.' saba kI A~kho meM praznArtha hai....zilpI ne spaSTatA kI - 'maine to kevala visarjana kiyA hai| zilpa to zilA meM pahale se hI hAjira thA, maine avazeSa kA visarjana kara diyA, zilpa svayaM prakaTa ho gayA / avazeSa dUra ho jAye, to zilA hI zilpa hai / doSa dUra ho jAye, to AtmA hI paramAtmA hai| jIvana kA sArthakya sarjana meM nahIM, visarjana meM hai| ajJAnI samagra jIvana ko saMpatti, sAdhana Adi ke sarjana meM lagA detA hai, aura aMta meM saba kucha choDakara asahAyatayA bidA hotA hai| sAtha meM hote hai kevala doSa / bhayAnaka duHkhamaya hotA hai usakA paraloka / boye hai nIma, to phira Ama kI AzA vyartha hai| jJAnI samajate hai, ki visarjana jaisA sarjana koI bhI nahIM / doSo kA visarjana hI AtmaguNo kA sarjana hai / upaniSado kA saMdeza yAda AtA hai - upAdhinAzAda brahmaiva / 78
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ doSo kA visarjana hI duHkho kA visarjana hai / isa ke sivA duHkhamukti kA ora koi upAya nahIM hai / Agamo meM bhI yahI bAta kI gaI hai rAgassa dosassa ya saMkhaeNa, egaMtasokkhaM samuvei mokkhaM // kaMTakI vRkSa se prema karake kA~To kI phariyAda karanI vyartha hai, usI taraha doSo ke sAtha mitratA karake duHkho kI phariyAda karanI bhI vyartha hai | Agama meM kahA hai - juddhArihaM khalu dullahaM / atidurlabha isa manuSyadeha kA sAphalya aMtaryuddha karane meM hai, parama parAkrama se doSo ko parAjita karake jvalaMta vijaya prApta karane meM hai / - 'upamiti' isI tattva ko rocaka kathA dvArA prastuta karatI hai / karIba 16000 zloka pramANa yaha graMtha ATha prastAvo meM vibhakta hai / eka eka prastAva AtA jAtA hai, eka eka ghaTanA kA mAno jIvaMta prasAraNa hotA jAtA hai, aura saMsAra kA pardAphAza hotA jAtA hai / manomaMthana ko abhinava abhinava AlaMbana milatA jAtA hai / hiMsA aura krodha se hui naMdivardhana rAjakumAra kI durdazA... ahaMkAra aura asatya se ripudAraNa rAjA ne prApta kiyA huA kaTu phala....corI aura chala se nirmita vAmadeva kI dardapUrNa kathA... lobha aura maithuna se dhanazekhara kI barabAdI... mahAmoha aura parigraha se ghanavAhana rAjA kA satyAnAza / I - pratikSaNa utsukatAdAyaka kathA calatI rahatI hai, aura parde dUra hote rahate hai ... eka ke bAda eka... vAcaka pratIti karate hai yaha to merI hI bAta... merI hI kathA... maiM hI nAyaka...maiM hI khalanAyaka..... durbhAgya yahI, ki Aja taka ise nahIM jAnA / saubhAgya yahI, Aja yaha pardAphAza huA / yogazAstra meM kahA hai AtmA'jJAnabhavaM duHkhaM-mAtmajJAnena hanyate / duHkha kA janma hotA hai, AtmA ke ajJAna se, aura duHkha kA vinAza hotA hai AtmA ke jJAna se / zAkhA evaM prazAkhA se vRkSa samRddha banatA hai, usI taraha kathA aura avAntarakathA se yaha graMtha samRddha banA hai / sparzasukha kI Asakti se 'bAla' kI viDaMbanA dayotpAdaka hai...svAda kI lolupatA se hui 'jaDa' kI durdazA sacamuca dardanAka hai... sugaMdha ke Azika 'maMda' kI yAtanA stabdha kara detI hai... rUpa ke cAhaka 'adhama' kI duHkhakathA khatare kA nirdeza karatI hai....to saMgIta ke gulAma 'bAliza' kI vyathA vicArAdhIna kara detI hai / saMsAra kI atyanta rAgI AtmA bhI isa kathAdhArA se AplAvita ho, taba usa kA mana nirNayabaddha hotA hai, ki saMsAra kA pratyeka sukha, duHkha se prApta hotA hai, vaha sukha vAstava duHkharUpa hai, aura usakA pariNAma anekaguNa duHkha ke atirikta aura kucha bhI nahIM hai / Agamavacana hai meM 79
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ khaNamittasukkhA bahukAladukkhA / sAMsArika sukha kSaNamAtra kA hai, jaba ki duHkha dIrgha-sudIrghakAlIna hai / kathAkArane kevala nakArAtmaka (negeTIva) bAta ko hI upanyasta nahIM ki hai, apitu samAMtara hI hakArAtmaka (pojhiTIva) bAta bhI aisI vidhA se prastuta kI hai, ki vAcaka maMtramugdha ho jAye / guNavAna banane ke liye, usa ke hRdaya meM prabala abhilASA utpanna ho jAye / utkRSTa bhogasAmagrI ke bIca bhI manISI kI nirvikAra cittavRtti.... vicakSaNa kA jvalaMta virAga...budhasUri kA nirupama caritra...uttama kI adbhuta ni:saMgatA aura kovida kI anAsakti...eka eka guNa kA darzana bhrAmaka sukha kI daur3a ko sthagita karane ke liye paryApta hai / usa srota se AtmA ko kabhI tRpti nahI mila sakatI, jo AtmA kI bhItara se nahI nikalA hai / haz2Aro yayAti - duryodhana - gijhanI mRgatRSNA kI pyAsa meM jIvanabhara daur3e gaye hai...kastUrImRga kI taraha surabhi kI zodha meM bhaTakate rahe hai...para kisI ko bhI kucha bhI hAtha nahI lagA hai...sivA pasInA, parizrama aura pIDA...sukha to bhItara hai, vaha bAhara kaise mila sakatA hai ? upamiti kevala kathAgraMtha yA dharmagraMtha nahIM hai, apitu saphala jIvana kI zailI hai...sukha-zAMti kA rAjamArga hai...isa janama aura janamo janama ko sukhasamRddha karane kI kalA hai / kuzala DaoNkTara, buddhizAlI vakIla, udyogapati, tIvra medhAvI vyApArI, adhyApaka aura Ai.TI. ke mAsTaramAinDa chAtra...jina ke pAsa bhI samajazakti hai, una saba ko hArdika nimaMtraNa hai...umamiti ke aMtaraMga vizva meM padArpaNa karane ke liye... Apa kI buddhi kI sArthakatA bhI isameM hai, aura jIvana kI saphalatA bhI / isa ke vAcana se Apa ko hI pratIta hogA kI bAhya sRjana, saMpatti, sattA, pratiSThA saba kucha na kevala vyartha hai, api tu bhayAnaka bhI hai / eka eka prastAva hRdayagranthi kA viccheda karate jAyeMge, mana ko dravita karate raheMge, aura jaba aMtima prastAva parAkASThA ko prApta hogA, taba...thoDI bhI saMvedanazIlatA hogI, to azruoM kA bA~dha tUTa jAyegA, aura una azruo kI uSmA hI doSo ko evaM duHkho ko vinaSTa kara degii| isa kathA ko usa ke mUla rUpa meM saMskRta meM par3hane kA jo AnaMda aura jo anubhUti hai, vaha varNanAtIta hai / tathApi jo saMskRta bhASA se paricita nahIM hai, una ke liye saMtoM evaM sajjanone isa graMtha kA anuvAda kiyA hai| upamiti vizva kA advitIya rUpakagraMtha hai| vizva kI anekAnekabhASAo meM usa kA anuvAda huA hai| gujarAtI anuvAda kI pA~ca 80
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ AvRttiyA~ bhI ho cukI hai| pazcimI vidvadvaMda isa kathA kI asmitA para ApharIna hai, aura hamArI sthiti...ghara kI mUrgI... calo, saba le gaye - Apa raha gaye - isa sthiti se bAhara nikale...AtmArthI bane...AtmakathA ke anajAnapana kA yaha kalaMka miTA de...bahuzruta gurubhagavaMta kA zaraNa le..isa kathA kA rasAsvAda le, aura kRtArtha bane / parama tAraka sarvajJavacana ke viruddha likhA ho, to kSamAyAcanA karatA huuN| avazeSa dUra ho jAye, to zilA hI zilpa hai / doSa dUra ho jAye, to AtmA hI paramAtmA hai| jIvana kA sArthakya sarjana meM nahIM, visarjana meM hai| usa srota se tujhe kabhI tRpti nahIM milegI, jo terI bhItara se nahI nikalA hai| vizva kI eka adbhuta kRti kA 1008 vA janmadina
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ ArSavizva AcArya kalyANabodhi adhyAtma kA amRta adhyAtmopaniSad aMga aMga se lAvaNya baha rahA hai... mAnoM saundarya kI saritA baha rahI hai... nazA nisIma banA hai...mohakatA kA sAmrAjya chA gayA hai... adAyeM avarNanIya banI hai... nRtya carama sImA ko prApta huA hai... patthara ko bhI pAnI pAnI kara de, aisI sthiti kA sRjana huA hai / nAma hI to hai rUpakozA... rUpa kA mUrtimaMta koza / para re ! muni sthUlabhadra kI A~khe bhI uMcI nahIM ho rahI hai aura eka roma bhI kaMpita nahIM ho rahA / mAnoM kucha bhI hai hI nahIM, aisA upekSAbhAva / jaise svayaM vahA hAz2ira hI nahIM, aisA aMtarmukha bhAva / sacamuca, AtmaguNoM kI anaMta samRddhi kI tulanA meM bAhara thA bhI kyAM ? bAhya lAvaNya ke AvaraNa meM mala-mUtra kI gaMdagI.... nRtya ke nAma para vyartha uchala-kUda...saMgIta ke bahAne se kevala zora / nahIM, bAhara kucha bhI nahIM thA, aura vaha khuda bhI vahA nahIM hai, vaha to magna hai, bhItarI paramAnanda ke amRtakuMDa meM / zAstrane kahA huA tattva jisake jIvana meM jIvaMta banA ho usakA nAma hai saMta / zAstra hai adhyAtmopaniSad aura tattva hai virAga / vAsanAnudayo bhogye, vairAgyasya tadAvadhiH / ahaMbhAvodayAbhAvo, bodhasya paramAvadhiH // lInavRtteranutpatti-rmaryAdoparatestu sA / sthitaprajJo yatirayaM yaH sadAnandamaznute // zAstrakathita tattva jisake jIvana meM jIvaMta banA hai usakA nAma hai saMta bhogya kI upasthiti meM bhI vAsanA na jage, vaha virAga kI parAkASThA hai / ahaMkAra kI saMbhAvanA hI naSTa ho jAye, vaha jJAna kI carama sImA hai / rAga-dveSa kI vRtti kI aisI mRtyu ho, ki jisake bAda janma hI nahIM, vaha virati kI parAkASTha hai / virAga, jJAna va virati kA yaha triveNI saMgama jahA 82
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAkAra huA hai vaha saMta 'sthitaprajJa' hai / vaha saMta sadA AnaMda meM magna rahate hai / __ zukla yajurveda se saMbaMdhita graMtha hai adhyAtmopaniSad / jisakI racanA ajJAta pUrva maharSine kI hai| saMskRta bhASA meM anuSTup chaMda meM racita isa graMtha meM 81 zloka hai| pUrva maharSine isa grantha meM adhyAtma kA anupama amRta prastuta kiyA hai....vAsanAnudayo bhogye.... anupasthita bhogya kI bhI tRSNA yaha rAgI kA lakSaNa hai, upasthita bhogya ke prati bhI upekSA yaha virAgI kA lakSaNa hai| manuSya meM se rAga dUra ho jAye, to bhagavAna bAkI rahate hai / isI liye virAgI ko bhagavAnatulya kahA gayA hai - nIrakha kara navayauvanA, leza na viSaya nidAna / mAne kASTha kI putalI, vaha bhagavAna samAna // rAgI kevala uparI bhAga ko dekhatA hai / virAgI ArapAra dekhatA hai / rAgI kevala vartamAna ko dekhatA hai / virAgI tInoM kAla ko dekhatA hai / rAgI kA darzana apUrNa hai / virAgI kA darzana pUrNa hai / rAgI ko rUpavatI yuvatI para rAga hai evaM kurUpa vRddhA para dveSa hai| virAgI ko una donoM ke prati samabhAva hai / virAgI samajatA hai, ki unameM se kisI para bhI rAga karane jaisA nahIM hai, yataH donoM kA zarIra azaci hai| tathA unameM se kisI para bhI dveSa karane jaisA nahIM hai, yataH donoM kI AtmA parama pavitra hai...vairAgyasya tadAvadhiH / ___ eka zrImaMta ke putrane atyaMta rUpavatI kanyA ke sAtha lava-mereja kiyA / vaha ghara se bAhara jAtA, to bhI patnI ke hI khayAloM meM kho jAtA / jahA bhI dekhe vahA vaha hI dikhAI detI / vaha pAsa meM na ho, taba usakI ciMtA satAyA karatI / ghara para ATha-dasa phona na kareM, taba taka use caina nahIM AtA thA / ghara meM vApasa Akara vaha patnI kA mobAIla ceka kara letA thA / zAdI ko abhI eka hI sAla huA thA, ki usakI patnI kA kAra-eksIDenTa huA / samAcAra mile aura mAnoM usa yuvaka ke sira para bijalI girI / AI.sI.yu. ke bAhara ro ro kara usakI A~khoM meM sUjana A gaI / jUte kI AvAz2a AI aura usane upara dekhA / DaoNkTara ko dekhate hI vaha usake pAvoM meM gira gayA...plIja, seva mAya vAipha...DaoN. sAhaba ! jo lenA ho le lenA...magara...maiM usake binA jI nahIM pAuMgA...plIja... DaoNkTarane AzvAsana diyA / 83
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ TrITamenTa calI / jAna baca gii| chaha dina ke bAda cahare para kI paTTI khulI, aura yuvaka hakkA bakkA raha gayA / kA~ca ke TukaDoM ne patnI ke cahare ko behada badasUrata banA diyA thaa| yuvaka sIdhA bAhara nikala gyaa| DaoNkTara kI kebina meM jAkara kaha diyA, "jo lenA ho, le lenA... use jhahara kA iMjekzana dekara khatama kara do / " rAgI kevala uparI bhAga ko dekhatA hai, virAgI ArapAra dekhatA hai / 'lava' karanevAlA bhI rAga hai, ciMtA va zaMkA karane vAlA bhI rAga hai / hasanevAlA aura ronevAlA bhI rAga hai / khatama kara denevAlA bhI rAga hai aura anya rUpa kI zodha karanevAlA bhI rAga hai | parama satya yaha hai, ki jahA rAga hai, vahA sukha kI koI saMbhAvanA nahIM hai / Agamavacana hai- eviMdiyatthA ya maNassa atthA dukkhassa heU maNuyassa rAgiNo / adhyAtmopaniSad ke tattva kA aba sAkSAtkAra hotA hai - vAsanAnudayo bhogye vairAgyasya tadAvadhiH | jo bhItara meM pUrNa hai, use bAhara saba kucha zUnya dikhatA hai / aura zUnya ke prati vAsanA jage, yaha saMbhava hI nhiiN| yuvaka ke pAsa AMtarika pUrNatA nahIM thI, isI liye vaha du:khI ho gayA / ajJAnI kI dRSTi meM vaha taba hI duHkhI thA, jaba ro ro kara usakI A~kho meM sUjana A gayI thI / jJAnI kI dRSTi meM vaha taba bhI duHkhI thA, jaba vaha patnI ke sAtha vilAsa kara rahA thA / rAga = duHkha | virAga = sukha / kitanA divya hai adhyAtmopaniSad kA vacana yaH sadAnandamaznute / jo bhItara meM pUrNa hai, use bAhara saba kucha zUnya dikhatA hai / bhItara kI zUnyatA hI jIva ko bAhara daur3AtI hai| kintu jo bhItara meM zUnya hai, use duniyA kI koI cIja bhara nahIM sakatI / kauA khuda kAlA hai, to cUne kA kitanA bhI raMga use sapheda nahIM kara sakatA / hA~, usase kaue ko aisA bhrama ho sakatA hai, ki maiM sapheda ho gayA / para bhrama to bhrama hI hai aura vAstavikatA vAstavikatA hai / kahI par3hA thA hamArI jiMdagI kA yaha, sarala sIdhA paricaya hai / rudana meM vAstavikatA hai, haMsane meM abhinaya hai // 84 -
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________ jo bhItara meM khAlI hai, cUne ke rasa meM snAna kare, to bhI kauA kAlA hI hotA hai / sukha ke saiMkar3o sAdhano ke use bAhara kI koI bIca bhI rAgI duHkhI hI hotA hai / hA~, bhrama va cIja bhara nahIM sktii| abhinaya sukha kA bhI ho sakatA hai, para usakA kyA~ phAyadA ? eka bhikSuka kalpanA kare, ki maiM pradhAnamaMtrI yA udyogapati bana gayA, to usakA kyA~ lAbha ? usakI peTa bharane kI ciMtA to jyoM ki tyoM hai / rAgI bhrama ko vAstavikatA samajatA hai...ataH sukha-duHkha ke bhrama meM phasakara apane Apa ko duHkhI karatA hai / virAgI vAstavikatA ko hI vAstavikatA samajatA hai / ataH vaha kisI bhI nimitta kI upasthiti meM sahajAnaMda meM magna rahatA hai| koyale ke Dhera meM leTe, to bhI haMsa sapheda hotA hai / duHkhoM ke saikar3o nimittoM ke bIca bhI virAgI sukhI hotA hai....sadAnandamaznute... virAga sukha kA parama rahasya hai / virAga meM bhagavattva kI bhavyatA hai / nItivAkyAmRtam meM kahA hai - sa khalu pratyakSaM daivatam, yasya parasveSviva parastrISu niHspRhaM cetaH / pratyakSa bhagavAna hai vaha, jise paradhana aura parastrI ke prati koI bhI spRhA nahIM hai| aSTAvakragItA meM virAga kI isI asmitA kA darzana ho rahA hai - sAnurAgAM striyaM dRSTvA, mRtyuM vA samupasthitam / avihvalamanAH svastho, mukta eva mahAzayaH // Agamana cAhe anurAgiNI strI kA ho, yA mRtyu kA ho, jisake mana meM leza bhI vihvalatA nahIM, jo pUrNatayA svastha hai, vaha mahAzaya mukta hI hai / strI / puruSa yA mRtyu kA saMbaMdha deha ke sAtha hai / virAgI to dehAtIta AtmadazA kI anubhUti karatA hai, jisameM kevala pUrNatA hai / bAhya sukhasAdhana na usameM kucha sudhArateM hai, nA hI zAmila karateM hai / bAhya du:khoM ke nimitta na usakA kucha bigAr3a sakate hai, nA hI usase kucha curA sakate hai / adhyAtmoniSad yahI bAta karatA hai - akhaNDAnandamAtmAnaM vijJAya svasvarUpataH /
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________ sukha kA parama rahasya hai virAga virAgI jAnatA hai, ki 'akhaNDa Ananda kI pUrNatA hI merI AtmA kA svarUpa hai|' paramAnanda kI yaha anubhUti jise pratikSaNa romAMcita kara rahI hai, usakA roma bAhya padArtho se kaise kaMpita ho sakatA hai| bhItarI alaukika AtmasvarUpa ko jo niSpalakatayA dekha rahA hai, usakI palakeM bAhya rUpa ko dekhane ke liye kaise uMcI ho sakatI hai ?...vairAgyasya tadAvadhiH... rUpakozA Aja bhI nAca rahI hai| rAgI daHkhI hai| virAgI sakhI hai| hameM kyA~ honA, isakA nirNaya karane ke liye hama svataMtra hai / (mUla gujarAtI se anuvAdita) 86
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________ - jIvana jIne kI kalA dharmopaniSad nA~va nadI ke pAnI ko cIratI huI Age jA rahI hai| seTha saphara kA AnaMda le rahe hai / usa samaya unheM koi khayAla AyA / nAvika se pUchA "ta~ kucha par3hA-likhA hai yA nahIM ? nAvikane bhole bhAva se uttara diyA- "nahIM, mere liye to kAlA akSara bhaiMsa barAbara hai / " seThane kahA~ - "terI pA~va jiMdagI pAnI meM gaI / ThIka hai, magara tUne kitanA dhana saMcita kiyA hai ?" nAvikane kahAM "mere pAsa to phUTI kor3I nahIM maiM to roja kamAtA hU~ aura roja khAtA hU~ / " "are re terI to AdhI jiMdagI pAnI meM gaI / para to bola, ki tUne zAdI kI hai yA nahIM ?" isa bAra nAvika jarA sA haMsa par3A... "seTha, mere jaise garIba ko kauna apanI beTI degA ?" "oha, terI ponI jiMdagI pAnI meM gaI / " yaha ArSa vizva AcArya kalyANabodhi - yaha bAta cala hI rahI thI ki nA~va kA eka hissA tUTa gayA / pAnI zIghra vega se aMdara Ane lagA / seTha cakita hokara dekhane lage / nAvikane seTha se pUchA "seTha ! Apa ko tairanA to AtA hai nA ?" seThane ghabarAhaTa ke sAtha javAba diyA "nahIM / " "to Apa kI pUrI jiMdagI pAnI meM gaI / " 87 = phira kyA~ huA, vaha kahane kI AvazyakatA nahIM hai / bAta kevala usa seTha kI nahIM, samAja kI, deza kI va duniyA kI hai| Aja vyakti, spokana iMglIza ke klAsa bhara bhara ke dezI yA videzI iMglIza bolane lagatA / choTI-moTI DigrI pA letA hai / paise kamAne ke tarIke sIkha letA hai / phera skIna vAlI lar3akI ko cuna letA hai / para jIvana meM aneka prakAra ke samaMdara Ate hai, jinheM tairanA unako AtA hI nahIM / ataH pariNAma yahI AtA hai, jo usa seTha kA AyA thA / dharmopaniSad jIvana jIne kI kalA sIkhAtA hai| jIvana meM Ate samaMdaroM ko tairanA sIkhAtA hai| duHkha meM ha~sanA sIkhAtA hai / sukha meM svastha rahanA sIkhAtA hai / pralobhana ke samakSa ar3iga rahanA sIkhAtA hai / pArivArika prema, zAMti va vizvAsa ko banAye rakhanA sIkhAtA hai / aura usa vyaktitva kA nirmANa karatA hai, jo vyakti ke apane hita meM to
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________ hai hI, samAja ke deza ke evaM vizva ke pratyeka jIva ke hita meM hai| dharmopaniSad kA hArda bhI yahI hai, ki jo cIja pratyeka jIva ke hita meM nahIM hai, vaha cIja vyakti ke hita meM bhI nahIM hai| vyakti kA hita vahI cIja kara sakatI hai, jisa cIja se samAja kA zArIrika va mAnasika svAsthya banA rahe, jisameM dezadroha kA aMza bhI na ho, aura jisase vizva ke kisI bhI jIva ko koI coTa na pahu~catI ho / jo cIja pratyeka jIva kA | dharmopaniSad ke kartA koI eka manISI hita nahIM karatI, vaha | nahIM hai| yaha eka mananIya saMgraha graMtha hai| jisameM cIja vyakti kA hita bhI | vedoM, purANoM, AgamoM, upaniSadoM, gItA, mahAbhArata, cANakyasatra, tripiTaka, graMthasAhiba. saMhitA va nahIM krtii| kabIravacana se lekara kurAna va bAIbala taka ke dharmazAstro ke saMdarbho ko viSayAnusAra prastuta kiye gaye hai| saMskRta, pAlI, urdu Adi bhASA ke ina saMdarbho ko saba samaja sake, usake liye pratyeka saMdarbha ke sAtha sAtha hI usakA sarala hiMdI evaM iMglIza anuvAda bhI diyA gayA hai / bhArata ke evaM vizva ke anya dezoM ke bhI sattAdhIza tathA zikSAmantrI yadi vAstava meM lokakalyANa karanA cAhate hai, to unheM narsarI se lekara koleja taka samagra zikSA meM dharmopaniSada ko pAThyapustaka ke rUpa meM sthAna denA caahiye| hara sAla dazavI va bArahavI kI parIkSAyeM AtI hai aura vidyArthIoM meM Diprezana se lekara AtmahatyA taka kI aneka ghaTanAyeM banatI hai / pariNAma ke dinoM para anekatra 16/ 18 sAla ke lar3ake va lar3akIyoM kI smazAnayAtrA nIkalatI hai| thor3I cahala-pahala, thor3A zora, kucha vicAraNAye aura phira vahI raphatAra / parIkSA-paddhati ko kaise sarala banAnA usakI taraha taraha kI maMtraNAyeM hotI hai, kintu paristhiti ke mUla meM jAne kI soca kise AtI bArahavI kA eka chAtra pariNAma ke dina prAtaH bhayAnaka Diprezana kA zikAra ho gayA / kalpanAoM ke pravAha meM Akara usane AtmahatyA kara lI / parivAra ke upara mAnoM bIjalI girii| karuNa rudana se sArI sosAyaTI dravita ho gyii| zAma ko parivAra ke sadasya smazAna se ghara vApasa Aye, taba ghara para koI pariNAma kI jAnakArI de gayA thaa| AtmahatyA karanevAle usa chAtra ko 91% Aye the /
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________ bAta aphasosa kI hai, magara hameM kevala aphasosa nahIM karanA hai, mUla meM jAkara maMthana karanA hai / bArahavI meM 91% lAne vAle chAtra ke liye hama mAna sakate hai ke usane bAraha sAla taka atyaMta niSThA se abhyAsa kiyA hogA, pratyeka klAsa meM usa kA pariNAma tejasvI rahA hogA, yataH sarakArane nizcita kiye hue pAThyapustakoM kA usane zreSTha abhyAsa kiyA hogA / itane abhyAsa ke bAda bhI yadi chAtra aisI ceSTA kare, to usake liye usa chAtra kI hI kSati samaz2anI cAhiye ? yA jo zikSA usane pAyI hai, usakI bhI kSati samajanI cAhiye ? gRhakArya, naukarI Adi ke dAyitva ke sAtha sAtha jo mAtA - pitAne bAraha / paMdraha sAla taka apane saMtAnoM ko skula taka le jAne - vApasa lAne ke liye parezAnIyoM kA sAmanA kiyA hai, pasIne se kamAye hue paisoM kA vyaya kiyA hai / skula- Tyuzansa - klAsisa kI kamarator3a 'phI' kA bojA uThAyA hai| are, araboM rUpaye se bhI jisakA mUlyAMkana na ho sake, aisI saMtAnoM kI eka eka kSaNa kA viniyoga mAtA - pitAne jisa zikSA ke liye kiyA hai, una mAtA-pitAoM ko zikSAtaMtra kyAM silA detA hai ? karor3oM mAtAyeM prAtaH apane pyAre beTe ko kaccI nIMda se jagAtI hai, jaldI jaldI snAna, nAstA Adi prAtaH krama ke kArya karAtI hai, atyaMta ciMtA ke sAtha bhAga-dor3a karake skula basa kA Agamana kI kSaNa para beTe ko lekara ror3a para pahu~ca jAtI hai aura basa kA AdamI beTe ko do sIDhIyoM upara car3A de, taba rAhata kA dama letI hai, para lAkha rUpaye kA prazna yaha hai, ki kyA vAstava meM isameM rAhata manAnA jaisA hotA hai ? itanA kucha karake apanI A~kho ke tAre jaise beTe ko mAtA-pitA jisa zikSAtaMtra ko samarpita kara dete hai, usa zikSA - taMtra ko apane dAyitva kA kitanA ahasAsa hai ? vaha zikSAtaMtra jo zikSA de rahA hai, usameM jIvanopayogI zikSA kitanI hotI hai ? chAtra kI AtmahatyA ke liye kauna jimmavAra ? chAtra ? yA use dI gayI nirupayogI zikSA ? anuttIrNa hone se yA apekSita naMbara nahIM Ane se eka kizora jaMtunAzaka davAI pI jAtA hai / parsanala (!) jIvana meM mammI ke DirsTabansa T (!) se eka kanyA sAtave majale se kUda par3atI hai / sAsa ke do zabda sahana na hone se navavadhU zarIra para kerosIna DAlakara jala jAtI hai| naukarI kI talAza kara karake thakA huA yuvAna Trena kI paTarI para so jAtA hai / 89
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________ jo zikSA jIvana kI vAstavikatAoM kA svIkAra karane kI sAmAnya kalA bhI nahIM sIkhA pAyI hai, usa zikSAne apanA dAyitva kitanA nibhAyA hai ? hAtha meM paisoM ke Ate hI putra pitA kA bhayAnaka apamAna karane lage aura ghara meM patnI ke Ate hI mAtA ko pIDA dene lage, to yaha kalaMka patra kA hI hai ? yA usa ke vyaktitva kA nirmANa karanevAlI zikSA kA bhI hai? vRddhAzramoM meM azru bahAteM hue mAtA-pitAoM ne kabhI kalpanA kI thI ki putra ko lAyaka banAne ke liye hama use jisa zikSAtaMtra ko samarpita kara rahe hai, vaha use itanA lAyaka (?) banA degA, ki phira putra hameM hI nAlAyaka samajane lagegA? jo zikSAne zarIra ke aMgo ko pahacAnanA sIkhAyA, roga ke hetuoM kA paricaya karAyA evaM davAIyoM ke viSaya meM jAnakArI dI, cikitsA kI zailI bhI siikhaayii| kintu yaha nahIM sIkhAyA ki garIba marIjoM ko lU~TanA nahIM cAhiye / yaha nahIM sIkhAyA ki amIra marIjoM ke sAtha chala nahIM karanA cAhiye / yaha nahIM sIkhAyA ki anAvazyaka oNparezana karake kisI ke jIvana ke sAtha khela nahIM khelanA cAhiye / yaha nahIM sikhAyA ki phijUla va hAnikAraka davAI dekara kisI ke svAsthya ko khilaunA nahIM banAnA caahiye| yaha nahIM sIkhAyA ki apane para vizvAsa rakhakara jo strI-marIja apanI kebina meM AyI hai, usake sAtha anaitika vyavahAra karake usakA vizvAsaghAta nahIM karanA cAhiye, to phira usa zikSAne samAja kA kalyANa kiyA hai ? yA samAja kA droha kiyA hai ? bar3e se bar3A DaoNkTara bhI nIca se bhI nIca ceSTA na kare, usa ke liye oNparezana thiyeTara meM kemarA rakhane kA sarakArane jo Adeza diyA hai, vaha gaurava kI bAta hai ? yA zarma kI bAta hai ? kyA~ yaha Adeza DaoNkTara kI avizvasanIyatA ko sAbita nahIM karatA ? aura eka suzikSita DaoNkTara kI avizvasanIyatA sAre zikSAtaMtra ko avizvasanIya sAbita nahIM karatI? bhraSTa aspatAloM ke AI.sI.sI.yu. meM kaI dino taka venTileTara se sA~sa lete murdo ke jaisI lAkhoM zikSito kI sthiti hai / jinameM sA~sa to hai, kintu saMvedanazIlatA nahIM hai| ve garIboM kA khUna cUsa sakate hai, grAhakoM ke evaM klAyanToM ke sAtha binA kisI hicakicAhaTa chala kara sakate hai...kisI kI kabra para apanA mahala banA sakate hai...kisI ke azru meM 'namaka' kI talAza kara sakate hai....kisI kI citA para apanI rasoI pakA sakate hai aura kahane meM bhI lajjA Aye, aise akSamya aparAdha kara sakate hai / doSa unakA nahIM hai, unheM dI gayI zikSA kA hai| eka komala bAlaka ko jisa
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________ I samaya jaise mor3o vaise mor3A jA sakatA thA, taba hamane use jIvanopayogI va samAjapayogI zikSA na dI / usa para vyartha raTa ke bojeM DAla diyeM / jisakA usake sAmAjika yA vyavasAyika jIvana meM koI saMbaMdha nahIM thA, aise viSayoM kA bhAra DAla diyA / bAlaka ke jIvana ke amUlya sAla eka madajUra kI taraha ina bojoM ko uThAne meM bIta gayeM / jo ati Avazyaka zikSA thI, usa kA avakAza hI na rahA, aura dusarI bAjU samAjavirodhI tattvoM ne nAnA mAdhyamoM ke dvArA usa ke krodha ko ukasAyA, use chala karanA sIkhAyA, use paisoM ke pIche pAgala banAyA, usa kI havasa ko bhayAnakatayA bhaDakAyA / pariNAma...hamAre sAmane hai / eka vRkSa ko ucita samaya para pAnI na milA / vaha sUkhane lagA / usa ke patte jharane lage / aba una sUkhe patto kI zikAyata karake kyA phAyadA ? aba una para siMcana karane se kyA~ lAbha ? aba avasara gayA / hA, jisakA avasara hai, aise vRkSa ke mUla meM siMcana karo, to kucha bAta bane / Aja bhraSTAcAra, hiMsA va jAtIya parezAnIyoM se deza pIDita ho rahA hai...hama zora macAte hai ... Andolana karate hai.... taraha taraha ke kAnUna banAte hai / kintu yaha saba murde kI cikitsA jaisA hai| murdA yadi taMdurasta ho sake, to vaha AnaMda kI bAta hai, para jo jIvita hai, jisake liye kiyA gayA prayAsa saphala ho sakatA hai, jise jIvanopayogI zikSA dene ke liye karoDo kA arthataMtra evaM karor3oM kI sthAvara saMpattiyA~ hai...lAkhoM zikSaka niyukta kiye gaye hai, unakI upekSA kaise ho sakatI hai ? mUla meM siMcana na karanA aura phira sUkhe patte ko dekhakara zora macAnA, isameM mUrkhatA se atirikta aura kucha bhI nahIM hai / hamane apane Apa ko daridra samaja liyA hai, ataH hama saba kucha pazcimI dezoM se AyAta karanA cAhate hai | isI liye hamAre pAThyapustakoM meM se pitRbhakti evaM bhrAtRbhAva kI amUlya zikSA denevAle rAmAyaNa ke kucha bace hue aMza bhI adRzya hone lage hai aura jeka enDa jI jaise tattvazUnya zabdoM ke bhU~se praveza karane lage hai / sattAdhIzoM ke dila meM deza ke mAsUma bAlakoM kA hita kitanA basA hai, vaha to mujhe mAlUma nahIM hai, para isa bAta kA mujhe pUrNa vizvAsa hai, ki mAtA-pitA apanI saMtAna ke hita ke viSaya meM koI kompromAija karanA nahIM cAhate / 'phI' de dekara jo mAtA-pitA apane saMtAna ko jisa zikSAtaMtra ko samarpita karate hai, usa zikSAtaMtra se apane saMtAna ke sarvAMgINa vikAsa kI apekSA rakhanA, yaha una mAtA - pitA kA pUrA adhikAra hai / yadi mAtA - pitA jAgRta hoMge, 91
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________ to sarakAra avazya jAgRta hogI / samaz2adAra adhyApaka, vicakSaNa AcArya evaM hitecchu mAtApitA alpa hI samaya meM samagra deza kA navanirmANa kara sakate hai / dharmopaniSad bhArata kI svarNima prAcya samRddhi hai | ArSadRSTA mahApuruSoM kA yaha aNamola upahAra hai | samAja ko svastha va taMdurasta banAne ke liye yaha Arogya - Tonika hai| saMskAroM kI suvAsa kA prasAraNa karanevAlA yaha parama puSpa hai| jIvana meM paisoM se nahIM, guNoM se sukha milatA hai, Aja bhI vizva meM dhanavAna nahIM, kintu guNavAna hI sukhI hai / dharmopaniSad guNoM kA prasAra karane ke liye eka acchA mAdhyama bana sakatA hai| AtmanaH pratikUlAni pareSAM na samAcaret - jo bartAva apane Apako pratikUla hai, aisA bartAva dusaroM ke prati mata karoM yaha eka suvAkya haz2Aro hatyAoM ko roka sakatA I na pApaM prati pApaH syAt, sAdhureva sadA bhavet - durjana ke prati bhI durjana na honA, para hamezA sajjana hI rahanA yaha eka sunIti samAja meM prema va zAMti kA prasAraNa kara sakatI hai / - satyaM brUyAt priyaM brUyAt na brUyAt satyamapriyam bolanA, saca bhI aisA mata bolanA, jisase kisI ko duHkha ho jhagar3oM se va vivAdo se bacA sakatA I mA hiMsIstanvI prajAH - samasta paryAvaraNa ko surakSita kara sakatA hai / - saca bolanA, priyavacana yaha eka subhASita aneka kisI bhI jIva kI hiMsA mata karo - 92 yaha eka suvacana ahiMsA paramo dharmaH - ahiMsA hI parama dharma hai - yaha eka subhASita pakSIya hullar3o va tUphAnoM ko roka sakatA hai / lobhaH sarvArthabAdhakaH - lobha sabhI siddhio meM bAdhaka hai - yaha eka suvarNavAkya bhraSTAcAra ko samApta kara sakatA hai / bhuGkte sa kevalaM pApaM bhuGkte yo hyatithiM vinA - vaha kevala pApa hI khA rahA hai, ki jo atithi ke binA bhojana kara rahA hai yaha eka suvacana dezaprema va bhrAtRbhAva ko jIvaMta rakha sakatA hai / mAtRvat paradArANi, paradravyANi loSThavat - paranArI ko mAtA ke samAna dekhanA va paradhana ko dhUla ke samAna dekhanA - yaha eka subhASita vyabhicAroM, atyAcAroM evaM corIyoM
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________ ko dUra kara sakatA hai| madyaM kAraNamApadAm - zarAba ApattiyoM kA kAraNa hai - aisA eka vacana vyasanamukti kA zaMkhanAda kara sakatA hai / pitaro devAH - mAtA-pitA devatA ke samAna hote hai - aisA eka suvarNavAkya ghara ko svarga banA sakatA hai| indriyairniyatairbuddhirvardhate - indriyoM ko aMkuza meM rakhane se buddhi bar3hatI hai - aisA eka subhASita samAja ko ziSTa tathA suzIla banAye rakhatA hai, sAtha hI sAtha vaijJAnika sAdhanoM ke durupayoga ko rokatA hai| nAsti krodhasamo ripuH - krodha jaisA koI duzmana nahIM hai - aisA eka suvacana mana kI zAMti de sakatA hai evaM durghaTanAoM ko roka sakatA hai| dAnaM sabbatthasAdhakam - dAna sarva prayojanoM ko siddha karatA hai - yaha eka subhASita deza meM tyAga va samarpaNa kI bhAvanA ko jIvaMta rakha sakatA hai| yaha to kevala eka jhalaka hai| saMsAra kI aisI koI samasyA nahIM hai, jisakA samAdhAna isa ArSa upahAra meM na ho / aisA koI sukha nahIM, jo ina vacanoM ke anusaraNa se na mile / samAja kI aisI koI burAI nahIM, jo isakI zikSA se dUra na ho sake / sArA vizva Aja hiMsA ke tAMDava se pIDita ho rahA hai...bhraSTAcAra va durAcAra kI durgandha se vyApta ho rahA hai / teraha sAla kA bAlaka apane pitA ko rivolvara se zUTa kara de va bAraha sAla kI kanyA ka~vArI mAtA bane, aisI ghaTanAyeM duniyA ke anekAneka zaharo meM sAmAnya bana gayI hai / isa sthiti meM bhArata ko duniyA~ kI rAha para cala kara barabAda honA cAhiye ? yA apanI prAcIna saMskRti ke bhavya upahAra kA Adara karake vizvoddhAra ke liye agresara honA cAhiye ? khUna yA jAtIya atyAcAra kI eka hI ghaTanA pUre do parivAroM kA satyAnAza kara detI hai / havasa kI Aga sukhI vivAhitajIvana ke Tukar3e Tukar3e kara detI hai / niraMkuza lobha bhayAnaka anarthoM ko AmaMtrita karatA hai| krodha kA visphoTa sAre ghara ko narka banA detA hai| jisa ke mana meM aise doSoM ne apane ghoMsale banAye hai, vaha bhale hI hAi-ejyukeTeDa ho, bhale hI usake nAma ke pIche DigrIoM kI laMbI laMbI pUMcha lagatI ho, vAstava meM vaha mUrkha hai / saMta kabIra ke vacana yAda Ate hai -
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________ kAma krodha mada lobha kI, jaba laga mana meM khAna / taba laga paMDita mUrakha hI, kabIra eka samAna // saccI zikSA vaha hai, jo doSoM ko dUra kare evaM sadguNoM kA AropaNa kare / jIvana ko sukhI banAne kA kevala yahI eka upAya hai| saccI zikSA vaha hai, jo doSoM ko dUra kare evaM sadguNoM kA AropaNa kare / jIvana ko sukhI banAne ke liye kevala yahI eka upAya hai / mAtA-pitAoM, adhyApakoM, AcAryoM tathA zikSAmaMtrIo ko milakara vyakti, samAja aura deza ke hita ke liye yaha upAya apanAnA cAhiye aura unakI hitecchutA ko sAbita kara denA cAhiye / (mUla gujarAtI se anuvAdita) samasta yunivarsiTI, kaoNleja, skUla evaM narsarI ke AcArya upa AcArya evaM prAdhyApakoM se hamArI namra vijJapti hai ki Apa pratidina eka piriyaDa yA kama se kama prArthanA ke sAtha sAtha dharmopaniSad kA adhyayana ho aisA prabandha kareM / - 94
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________ ArSavizva AcArya kalyANabodhi satya kA sAkSAtkAra AtmopaniSad ayodhyAnareza kI rAjasabhA pUrNatayA bhara gayI hai / kramaza: eka ke bAda eka rAjakArya cala rahA hai| taba pratihArIne Akara kahA, "mahArAja kI jaya ho / eka vidvAn Apa ko milanA cAhatA hai| kahatA hai, ki maiM naimittika hU~, eka mahattvapUrNa bhaviSyavANI karane AyA huuN| mahArAja kI anujJA se naimittika kA Agamana huA / sammAna ke sAtha use ucita Asana diyA gayA / rAjAne bhaviSyavANI ke bAre meM prazna kiyA / vidvAna ke mukha para gaMbhIratA chA gayI / bhaviSyavANI sunane ke liye sabhA utsuka to thI hI, vidvAna kI gaMbhIratA ko dekhakara vaha utsukatA aura bhI adhika ho gyii| vidvAna ne kahA, 'rAjan ! kahane meM saMkoca ho rahA hai, kahane para zAyada Apa ko vizvAsa bhI nahIM hogA, tathApi merA kartavya samaja kara kahane AyA huuN| Aja se sA~tave dina samaMdara meM bhayAnaka qhUphAna AyegA, usakA pAnI A~samAM ko sparza karegA...aura usa qhUphAna meM sArI duniyA Duba jaayegii| kevala jala hI jala...aura kucha bhI nahIM bacegA / " rAjasabhA meM sannATA chA gyaa| maMtrIzvarane rAjA ke kAna meM kucha kahA aura rAjAne Adeza diyA, "paMDitajI ! sAta dina taka Apa ko hamArI naz2arakeda meM rahanA hogaa| roja rAjasabhA meM upasthita honA hogA / aura yadi sA~tave dina Apa kI bhaviSyavANI ke anusAra nahIM huA, to Apa ko mRtyudaMDa diyA jAyegA / " vidvAnane pUrNa svasthatA ke sAtha kahA, "mujhe maMjUra hai, yataH mujhe mere jJAna para pUrNa vizvAsa hai / jo honevAlA hai, vaha hokara rhegaa|" Aja se sA~tave dina | sA~tave dina rAjasabhA meM logoM kI bhIr3a apUrva samaMdara meM aisA ta~phAna | thii| saba dila thAma kara baiThe hai| saba ke cahere para ciMtA bhI hai aura katahala bhI / svastha hai kevala vaha AyegA, jisameM sArI vidvAna / rAjAne praveza kiyA / vidvAna ne gaMbhIra svara duniyA Duba jaayegii| se kahA, "rAjan ! dekhiye, sRSTi ke itihAsa meM kabhI bhI nahI huI, aisI ghaTanA kA prAraMbha ho gayA hai| dekho, samaMdara kA qhUphAna A rahA hai...gA~va
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________ ke gA~va usameM Duba rahe hai / " rAjA avAcaka banakara dekhatA rahA... bar3I bar3I laharIyA~ aMbara koM chU rahI hai...hajAro loga va lAkho pazu Duba rahe hai / usa tUphAna ke jora se ghara gira rahe hai, vRkSa ukhaDa rahe hai- "dekhiye mahArAja ! aba to yaha samaMdara ayodhyA kI sImA meM bhI A gayA / dekho Apa kI prajA vivazatayA Duba rahI hai.... aura aba to... yaha pAnI rAjamahala taka A gayA / dekho, rAjasabhA kI sIDiyA~ bhI Duba gayI / rAjan ! jAna bacAnI ho to upara ke majale..." rAjA dor3e ... pahalA majalA...dusarA...tIsarA... rAjA kI gati teja hai, to pAnI kI gati bhI kucha kama nahI... duniyAbhara kA mauta kA hAhAkAra rAjA ke kAnoM meM guMja rahA hai...pAnI kevala cAra sIDI hI pIche hai... cauthA majalA... pAMcavA... chaThavA...sA~tavA...aura aba to uparitala A gayA / vahA se jo dRzya dekhA, usa se rAjA ko cakkara hI A gayA / cAroM ora AkAza ko chU rahA pAnI... basa do-cAra pala... aura saba kucha eka... rAjA uparitala kI sImA taka pahu~ce hai, ora koI cArA na dekhakara pAnI meM kUdane hI jA rahe hai, taba unako sunAI diyA - "ruko mahArAja ! Apa kyA kara rahe ho ?" rAjAne dekhA, to svayaM rAjasabhA meM rAjasiMhAsana para hI hai / pAnI kA koI nAmonizAna nahIM hai / rAjA atyaMta vismaya se cAroM ora dekha rahA hai, taba usa vidvAnane vinayapUrvaka praNAma karake kahA, "kSamA karanA rAjan ! maiM naimittika nahIM, para indrajAlika hU~ | merI kalA dikhAne ke liye maiMne yaha prayoga kiyA thA / rAjA eka vismaya se bAhara Aye, usase pahale dusare vismaya ke prabhAva meM A gye| maMtrIzvara ke kahane para rAjAne usa vidvAna ko kSamA dI, aura usakI kalA kA ucita sammAna kiyA / bhArata kI prAcyavidyA kI eka lupta kalA hai indrajAla / Aja ke manoraMjana ke sAdhana pAnI bhareM, aisI vaha adbhuta kalA thI / kintu yahA~ jo bAta karanI hai, vaha manoraMjana ke pariprekSya meM nahIM, para adhyAtma ke pariprekSya meM hai / rAjA kA vismaya, unakI ciMtA, unakA bhaya, unakI daur3a... ina saba kA hetu kyA thA ? samaMdara kA tUphAna ? nahIM, vaha to thA hI nahIM / " hamAre pUrva maharSioM ne indrajAla kI isa ghaTanA ke samAMtara hI samasta saMsAra ke hetu kA ciMtana kiyA hai, jisa ciMtana kA navanIta AtmopaniSad nAma ke graMtha meM upalabdha hotA hai satyatvena jagadbhAnaM, saMsArasya pravartakam / asatyatvena bhAvaM tu, saMsArasya nivartakam // 96
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________ jagata satya hai, aisI pratIti saMsAra kA hetu hai / jagata asatya hai, aisI pratIti saMsAra kI nivartaka banatI hai / AtmopaniSad kI racanA ajJAta pUrva maharSine kI hai| isa graMtha kA saMbaMdha atharvaveda se hai / saMskRta bhASA meM racita isa graMtha meM 'anuSTup chaMdamaya zloka bhI hai, aura gadyaaMza bhI, jisakA kula pramANa 43 zloka jitanA hai / AtmopaniSad kA tattva jitanA gahana hai, utanA hI prabhAvazAlI hai, samajane kA prayAsa kareM, to ati sarala bhI hai / ... satyatvena jagadbhAnam...rAjA ghabarAyA aura daur3A, yataH jo satya nahIM thA, use usane satya mAna liyA thA / sAre jagata kI sarva ceSTA harSa, zoka, hAsya, rudana, bhaya, kaMpa, daur3a ina saba kA hetu bhI yahI hai / - yahA~ tarka ho sakatA hai, ki 'indrajAla asatya thI, para jagata to satya hai / ' ThIka hai, AdhI bAta taka to pUrvamaharSi aura hama sAtha sAtha hI khar3e hai / aba soco, indrajAla asatya kyoM ? galata hai isa liye ? to galata kaise ? jo dikha rahA hai, sunAI de rahA hai, jisakA anubhava ho rahA hai, vaha galata kaise ho sakatA hai ? Akhira meM to yahI kahanA par3egA ki jo dekhA-sunA - anubhava kiyA, bAda meM unameM se kucha bhI nahIM thA, ataH vaha galata thA / choTA baccA philma yA nATaka ke karuNa dRzya dekhakara rotA hai, taba usakI mA~ use samajAtI hai - beTA ! tUM ro mata / yaha saba galata hotA hai / philma meM nAyaka kI mRtyu dekhI - sunI-anubhava kI, kintu vaha jhUTha hai / yataH kemare kI svica oNpha ho, phira vaisA hotA nahIM hai| indrajAla ho yA philma ho, nATaka ho yA svapna ho, vaha saba jhUTha hai, yataH phira vaisA hotA nahIM hai | sRSTi kA yaha sarvasammata satya hai, ki jo sthira nahIM, vaha satya T nahIM / jo sthira nahIM, vaha satya nahIM / aba isI nA~pa se jagata ko va jIvana ko nA~panA hai I kyAM jagata satya hai ? jaise svapna sthira nahIM, vaise jagata bhI sthira nahIM / jaise indrajAla meM dikhAI detI cIz2a hamezA ke liye nahIM hotI, usa taraha jagata bhI hamezA ke liye nahIM hotA / jaise nATaka kA aMta hai, vaise hama se saMbaMdhita jagata kA bhI aMta hai / jaise kemare kI svica oNpha hote hI philma kA dRzya badala jAtA hai, usa taraha zvAsa kI svica oNpha hote hI jIvana kA dRzya badala jAtA hai | paMcasUtra meM kahA hai - suviNu vva savvamAlamAlu tti - jaise svapna satya nahIM 97
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________ hai, vaise jagata bhI satya nahIM hai| ajJAnI kI dazA bAlaka jaisI hai| jo jhUTha hai, use vaha satya samajatA hai,ataH vaha kleza evaM saMklezoM se pIDita hotA hai...cintA va bhaya se duHkhI hotA hai / daur3atA hai aura ghuTa ghuTa kara rotA hai| upaniSad ke maharSi eka mA~ kI bhA~ti use kahate hai, "vatsa! tUM ro mata, yaha saba jhUTha hotA hai| jo jhUTha hai, use la~ne satya samaz2a liyA hai, yahI tere duHkhamaya saMsAra kA mUla hai / " isa pArzvabhUmi para spaSTa ho rahA hai AtmopaniSad satyatvena jagadbhAnaM saMsArasya pravartakam putramRtyu kA AghAta vajrAghAta bane, usake mUla meM akasmAt nahIM hotA, para nATaka ke pAtra kI taraha jo vyakti hamAre jIvana meM alpakAla ke liye AyA hai, usake saMbaMdha ko zAzvata satya samaja lene kI bhUla hotI hai / duHkha AtA hai karma se, karmabandha hotA hai rAga-dveSa se, aura rAga-dveSa kA mUla yahI hai - satyatvena jagadbhAnam - jagata ko satya samajane kI bhUla...asthira ko sthira samajane kI bhUla / jApAna kI eka kahAvata hai - Don't carve on ice or paint on water. barpha ke upara zilpakAma yA pAnI ke upara citrakAma mata karoM / phlorA phAunTena ke TrAphika aura bhIr3a ke bIca koI ciMTI miTTI kA kaNa kaNa lekara roDa ke bIcobIca apanA ghara banAne kA prayAsa kare, aisI ajJa jIvoM kI ceSTA hai / usa cIMTI kI ghara banAne kI ceSTA, copATI kI reta meM kisI bacce kI ghara banAne kI ceSTA aura kisI bijhanezamena kI AlizAna baMgalA banAne kI ceSTA....jJAnI kI dRSTi meM yaha tInoM ceSTAyeM eka samAna hai yogadRSTisamuccaya meM kahA hai - bAladhUligRhakrIDA-tulyA'syAM bhAti sarvadA / tamogranthivibhedena, bhavaceSTA'khilaiva hi // jaba AtmA ko sthirA dRSTi prApta hotI hai, taba usakI ajJAna graMthi kaTa jAtI hai, phira saMsAra kI sArI ceSTAyeM use aisI lagatI hai, mAnoM eka baccA dhUla meM ghara banA rahA ho / bacce ko moha hai, mamatva hai, AnaMda kA AbhAsa hai, 'ghara bana gayA'-aisA harSa bhI hai, kintu samaz2adAra kI dRSTi meM usakA kyA mUlya ? pavana kI laharI yA kisI bedhyAna AdamI kI lAta usa ghara ko eka hI pala meM naSTa-bhraSTa kara dete hai, aura phira vaha baccA jora jora se rotA hai| nazvara ke prati moha kA pariNAma azru hI hotA hai|
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________ duniyA duHkhI hai, yataH use bijalI ke camakAre se divAlI manAnI hai / AcArAMgasUtra meM kahA hai- bheuresu Na rajjejjA - jo sthira nahIM, usa se sneha karane meM koI lAbha nahIM hai / duniyA duHkhI hai, yataH use bijalI ke camakAre se divAlI manAnI hai, jo saMbhava hI nahIM hai / anAdi kI isa yAtrA meM 5 - 25-50 sAla ke saMbaMdho kA astitva kyAM ? ve jitane hai usase adhika to ve 'nahIM hai' / samajadArI isameM hI hai, ki mAna le ki ve nahIM hai...asatyatvena bhAnaM tu... basa... phira sAre rAga-dveSa bhI samApta aura duHkhamaya saMsAra bhI samApta...saMsArasya nivartakam / samaMdara kA tUphAna indrajAla hai, isa samaja se rAjA zAMta ho gaye / saMsAra indrajAla hai, yaha samaja A jAye, to AtmA bhI zAMta ho jAye... pUrNatayA zAnta... jise na dhanasaMcaya karanA hai...na bhoga-upabhoga karanA hai...na bhAga-daur3a karanI hai... na koI cintA hai ... na koI bhaya hai... na koI zoka hai... nA hI koI khiTapiTa hai / parama zAnti kI yaha dazA to hI 'mokSa' hai / aba AtmopaniSad meM kisI bhI AzaMkA kA avakAza nahIM hai asatyatvena bhAnaM tu saMsArasya nivartakam / - ajJAnI ko mRgajala meM bhI jala dikhAI detA hai / jJAnI ko jala meM bhI mRgajala dikhAI detA hai / jisa cIja ke liye ajJAnI khiTapiTa karatA hai, vaha cIja jJAnI kI samaja ke anusAra hai hI nahIM, to vaha kisa ke liye khiTapiTa kare ? ajJAnI ko mRgajala meM bhI jala dikhAI detA hai / jJAnI ko jala meM bhI mRgajala dikhAI detA hai / daur3atA hai vaha, jise jala dikhatA hai / jise spaSTatayA mRgajala hI dikhatA hai, vaha kyoM daur3e ? vaha to kevala zAnta rahatA hai / indrajAlamidaM sarvaM yathA marumarIcikA isa jIvana kI saphalatA bhAga-daur3a karane meM nahIM hai, zAnta hone meM hai / vidvAnane jo zabda rAjA ko kahe the, vahI zabda upaniSad ke maharSi hameM kaha rahe hai, "ruko, tuma kyA kara ho ?" jarA rukeM, suneM va samaje... phira zAMti kI varamAlA hamAre gale meM hogI / 99
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________ ArSavizva AcArya kalyANabodhi AhAra mImAMsA vizva ke dharmoM kI dRSTi meM vizva ke sarva dharmoMne jIvamAtra meM paramAtmA kI jhalaka dekhane ko kahA hai evaM ahiMsA kA parama dharma ke rUpa meM svIkAra kiyA hai| AhAra ke liye bhI kisI jIva kI hiMsA nahIM karanI cAhiye, isa bAta para sarva dharma ekamata hai| adhikAMza dharmo ne to vistArapUrvaka mAMsAhAra ke doSa batAyeM hai aura kahA hai ki mAMsabhakSaNa se AyuSya kA kSaya hotA hai evaM patana hotA hai| yadi koI bhI vyakti aisA mAnatI hai ki mere dharma meM mAMsAhAra kA niSedha nahIM hai, to vaha usakA bhrama hai / caloM dekheM, ki AhArAmImAMsA ke viSaya meM vibhinna dharmadRSTiyA~ kyA~ kahatI hai ? ___ (1) hindu dharma - sarva jIva Izvara ke hI aMza hai| ahiMsA, dayA, prema, kSamA Adi guNa atyaMta mahattvapUrNa hai / mAMsAhAra atyaMta tyAjya hai va doSapUrNa hai / mAMsAhAra karane se AyuSya kA kSaya hotA hai / atharvaveda (8-6-23) meM kahA hai - ya AmaM mAMsamadanti pauruSeyaM ca ye kaviH / garbhAn khAdanti kezavAstAnito nAzayAmasi // jo kaccA yA pakkA mAMsa khAte hai, jo aNDeM khAteM hai, unakA yahA~ se hama nAza karate hai| Rgveda meM bhI zAkAhAra ko sarvottama tathA mAMsAhAra ko ghRNita AhAra nirUpita kiyA gayA hai| mahAbhArata ke anuzAsana parva meM kahA hai, ki mAMsa khAnevAle, mAMsa kA vyApAra karanevAle va mAMsa ke liye jIvahatyA karanevAle - tInoM doSI hai| mAMsAhArI jahA kahIM bhI janma letA hai, vaha caina se nahIM raha pAtA / mAM sa bhakSayitA'mutra - 'mAMsa' kA artha hai - jisakA mAMsa maiM khA rahA hU~, vaha paraloka meM mujhe khaayegaa| bhagavadgItA meM kahA hai ki mAMsAhAra kusaMskAroM kI ora le jAtA hai, buddhi ko bhraSTa karatA hai, roga va Alasya Adi durguNa detA hai| jo kaccA yA pakkA mAMsa khAte hai, jo aNDeM khAte hai, unakA hama | yahAM se nAza karate hai| - atharvaveda (2) IsAI dharma - IsA masIha ko jAna dibaipaTisTa se jJAna prApta huA thA, jo 100
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________ mAMsAhAra ke sakhta virodhI the| IsA masIha kI zikSA ke do pramukha siddhAnta hai - Thou shall not kill. tuma jIvahatyA nahIM karoge / Love thy neighbour apane par3osI se pyAra kroN| gAspala oNpha pIsa oNpha jIsasa krAisTa meM IsA masIha ke vacana isa prakAra hai - "saca to yaha hai, ki jo hatyA kara rahA hai, vaha asala meM apanI hI hatyA kara rahA hai| jo mAre hue jAnavara kA mAMsa khAtA hai, vaha asala meM apanA murdA apane Apa hI khA rahA hai / jAnavaroM kI mauta usakI apanI mauta hai, kyoMki isa gunAha kA badalA mauta se kama ho hI nahIM sakatA / yadi tuma zAkAhArI bhojana ko apanA AhAra banAoge, to tumheM jIvana va zakti milegI, lekina yadi tuma mRta (mAMsAhAra) bhojana karoge, to vaha mRta AhAra tumheM bhI mAra degaa| kyoMki kevala jIvana se hI jIvana milatA hai| mauta se hamezA mauta hI milatI hai| jAnavaroM kI mauta usakI apanI mauta hai, kyoMki isa gunAha kA badalA mauta se kama ho hI nahIM sakatA / Thou shall not kill - tuma jIva hatyA nahIM karoge / - IsA masIha (3) zinto dharma - isa dharma ke anuyAyI jApAna meM base hue hai / isa dharma kI mAnyatA hai ki 'jo loga dayA karate hai, unakI Aya bar3hatI hai|' (4) tAo dharma - isa dharma ke anuyAyI cIna tathA eziyA meM base hue hai| isa dharma kI mAnyatA hai ki tamAma kriyAoM kI pratikriyAe~ hotI hai / If you kill, you will also be killed. yadi tuma hatyA karoge, to tumhArI bhI hatyA kI jAegI / (5) kanphUzasa dharma - isa dharma ke anuyAyI cIna, jApAna, barmA aura thAIlaiMDa meM base hue hai| isa dharma kI mAnyatA hai ki mAMsAhAra kA tyAga dharma kI paripUrNatA hai| (6) pArasI dharma - isa dharma ke graMtha jenda avestA meM kahA gayA hai ki jIvoM kA vadha adhArmika hai| (7) sikha dharma - garu nAnaka deva ne mAMsAhAra kA sApha zabdoM meM virodha kiyA 101
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________ hai aura kahA hai ki jisa khUna ke lagane se kapar3A gaMdA aura apavitra ho jAtA hai, usI rakta ko manuSya pItA hai to phira usakA mana nirmala kaise banA raha sakatA hai ? je rata lAge kApar3e, jAmA hoI palIta / terata pIve mAnuSA, tina kyUM nirmala cIta ? // dAru koI nAhI khANA / mAsa machalI piAja nAhI khANA / corI jArI nAhI karaNI // guru sAhiba guru sAhabAnoM ne spaSTa rUpa se hiMsA na karane kA Adeza diyA hai aura jaba hiMsA hI manA hai, to mAMsa-machalI khAne kA savAla hI nahIM uThatA / ziromaNi gurudvArA prabaMdhaka kameTIne gaharI khoja ke bAda jo guru sAhiba ke nizAna tathA hukma nAmeM pustaka ke rUpa meM chapavAye hai, unameM se eka hukmanAmA yaha hai hukma nAma naM. 113 - jI hukmanAmA bAbA bandA bahAdura mohara phArasI dego go phataha nusarata bedariMga yAphata aja nAnaka guru gobinda siMha 1 o phate darasanu sirI sace sAhiba jI dA hukma hai sarabata khAlasA jaunapura kA guru rakhegA...khAlase dI rahata rahaNA bhaMga tamAkU haphIma posta dAru koI nAhI khANA mAsa machalI piAja nAhI khANA corI jArI nAhI karaNI / arthAt mAMsa, machalI, piAja, nazIle padArtho, zarAba ityAdi kI manAhI kI gaI hai / sabhI sikha gurudvArAoM meM laMgara meM anivAryataH zAkAhAra hI banatA I (8) bauddha dharma - isa dharma ke paMcazIla arthAt sadAcAra ke pA~ca niyamoM meM prathama va pramukha niyama kisI prANI ko duHkha na denA, ahiMsA hI hai / dhammapada ( pR0 20) meM kahA hai . - savve tasanti daMDassa, savve bhAyanti maccuno / attAnaM upamaM katvA, na haneyya na ghAtaye // 102
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaise mujhe pIDA pasaMda nahIM hai, usa taraha anya jIvoM ko bhI pIDA pasaMda nahIM hai| jaise mujhe mRtyu kA Dara lagatA hai, usa taraha sarva jIvoM ko bhI mRtyu kA Dara lagatA hai / aisA socakara sabhI jIvoM ko apane samAna samaje / na kisI ko mAre, na maravAve / laMkAvatAra sUtra meM sabhI jIvoM ko apane baccoM ke samAna pyAra karane kA nirdeza hai| aura kahA gayA hai ki buddhimAna vyakti ko ApatkAla meM bhI mAMsa khAnA ucita nahIM hai| vahI bhojana ucita hai, jisameM mAMsa va khUna kA aMza nahIM ho / gautama buddhane spaSTa kahA hai ki mAMsa mlecchoM kA bhojana hai / durgandhamaya va abhakSya hai| (9) yahadI dharma - yaha dharma bhI ahiMsA kA pakSadhara hai| isa dharma meM una logoM ko heya batAyA gayA hai, jinake hAtha khUna se raMga hue hai| bAibila meM spaSTa batAyA gayA hai ki 'tuma mere lie sadaiva eka pavitra AtmA hooge, bazarte tuma kisI kA mAMsa na khaao|' yaha dharma nyAya, dayA aura vinamratA kI zikSA detA hai / jaba ki mAMsAhAra ina tInoM kA virodhI hai / isI liye bAibila meM yahA~ taka kahA hai ki - Keep away from those who consume meat and intoxicants for they will be deprived of everything and will eventually become beggers. __ zarAba aura mAMsa kA sevana karanevAloM kI saMgata kabhI na karo, kyoMki aise loga vipattiyoM ke zikAra banate hai, ve yAcaka bana jAte hai / jIsasa khristane yaha bhI kahA hai ki I say unto all who disire to be my disciples, keep your hand away form bloodshed & let no flesh meat enter your mouth, for God is just & bowntiful who ordaineth that man shall live by fruits, grains & seeds of the earth alone. mere ziSyoM, tuma rakta bahAnA choDa do, aura apane muMha meM mAMsa mata DAlo / Izvara bar3A dayAlu hai / usakI AjJA hai ki manuSya pRthvI se utpanna honevAle, phala aura anna se jIvana nirvAha kre| (10) islAma dharma - isa dharma meM dayA kI bar3I mahimA hai| paigambara muhammada sAhaba pavitra graMtha hadIsa meM apanA kalamA pharamAte hai - irahamu manaphila arde yarahama kumurrahamAnu duniyAMvAloM para tuma rahama karo kyoMki khudAne tuma para baDI meharabAnI kI haiM / 103
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________ kurAna zarIpha meM sUre bakara meM haja ke varNana meM likhA hai- jAnavaroM ko mAranA aura khetI ko tabAha karanA jamIna meM kharAbI phailAnA hai aura allA kharAbI ko pasaMda nahIM karatA vaijAtavallA sAA phira arade layuka sida phIhA / va yaha likala harasA bannasla vallAho lA yuhibula phasAdA // yadi koI insAna kisI begunAha cir3iyA taka ko bhI mAratA hai, to use khudA ko usakA javAba denA hogA / hajarata mohamamda sAhaba 1 kurAna meM yaha bhI kahA gayA hai, ki jo saba para rahama karatA haiM, vaha rahIma haiM ataH sabhI prANiyoM para dayA karo / khudAtAlA jararAha ( eka choTI ciTI yA choTI reta kA tinakA) jitanA julama bhI kisI ke upara cAhate nahIM (nisAAkI 40 vI AyAta) / laMdana masjida ke imAma ala hAphija bazIra ahamada maserIne apanI pustaka - 'islAmika kaMsarna abAuTa enImalsa' meM majahaba ke hisAba se pazuoM para honevAle atyAcAroM para duHkha prakaTa karate hue pAka kurAna majIda va hajarata mohammada sAhaba ke kathana kA havAlA dete hue kisI bhI jIva jantu ko kaSTa dene, unheM zArIrika yA mAnasika pratAraNA dene, yahA~ taka ki pakSiyoM ko piMjaroM meM kaida karane taka ko bhI gunAha batAyA hai| unakA kathana hai ki islAma to per3o ko kATane taka kI bhI ijAjata nahIM detA / imAma sAhaba ne apanI pustaka ke pRSTha 18 para hajarata mohammada sAhaba kA kathana isa prakAra doharAyA hai - 'yadi koI insAna kisI begunAha cir3iyA taka ko bhI mAratA hai, to use khudA ko isakA javAba denA hogaa| aura jo kisI parinde para dayA kara usakI jAna bakhzatA hai, to allAha usa para kayAmata ke dina rahama karegA / imAma sAhaba svayaM bhI zAkAhArI hai va sabako zAkAhAra kI salAha dete hai / (11) jaina dharma - isa dharma meM samagra vizva meM vyApta jIvoM kA chaha prakAroM meM vibhAjana kiyA gayA hai / jisa meM manuSya se lekara ciMTI va pRthvI - jala Adi taka ke jIvoM kI rakSA kA sUkSma upadeza diyA gayA hai / ahiMsA isa dharma kA mukhya siddhAnta hai| kisI ko aise vacana kahanA jisase vaha pIDita ho yA kisI kA burA socanA, use bhI isa dharma meM hiMsA batAyA gayA hai / isa dharma meM jahAM jAnavaroM ko bAMdhanA yA adhika bhAra lAdanA taka pApa mAnA jAtA hai, vahA~ mAMsAhAra kA to prazna hI paidA nahIM hotA / yogazAstra meM kahA hai - 104
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________ narakAdhvani pAtheyaM ko'znIyAt pizitaM sudhIH ? mAMsa to narka ke patha kA pAtheya hai, kauna buddhimAna use khAnA cAhegA ? isa prakAra hama dekha sakate hai, ki sabhI dharmo ne jIvadayA kA upadeza diyA hai aura mAMsAhAra kA niSedha kiyA hai| kalyANa ke abhilASIoM kA kartavya hai ki isa upadeza kA dRDhatApUrvaka anusaraNa kreN| (kRpayA isa lekha kA pempaleTa / posTara ke rUpa meM pracAra kareM / ) 105
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________ ArogyavidyA AcArya kalyANabodhi kyA~ khAnA ? veja ? yA nonaveja ? vaijJAnika dRSTi se bhojana vicAra vijJAna kahatA hai ki kisI bhI vyakti ko apane anurUpa bhojana kI pasaMdagI karane ke liye apanI prakRti va zarIraracanA kA vicAra karanA cAhiye / manuSya ke viSaya meM vicAra kareM, to usake dAMta mAMsAhArI prANIoM ke dAMta se bilkula nahIM milate / manuSya ke bIca ke do dAMta zeSa dAMto ke sAtha eka hI katAra meM hote hai| parantu mAMsAhArI jIvoM ke AgevAle jo bar3e do dAMta hote hai, ve dusare dAMtoM se bar3e teja nukIle ora Age kI tarapha nIkale hote hai| unake paMje-nAkhUna teja hote hai| unake jabar3e sirpha Upara nIce calate hai / ve apanA AhAra nigalate hai| unakI jIbha khuradarI hotI hai| ve jIbha se pAnI pIte hai| unakI AMte choTI hotI hai| unakA jigara / unake gurde apekSAkRta baDe hote hai| unakI lAra meM hAiDroklorika amla hotA hai / manuSya kI zarIraracanA isase bilkula alaga hai / usakI zarIraracanA zAkAhArI prANIyoM se milatI hai| zAkAhArI prANIoM ke dA~ta va nAkhUna nukIle nahIM hote / unake jabar3e sabhI dizAoM meM calate hai / ve apanA AhAra cabAte hai| unakI jIbha cikanI / snigdha hotI hai| ve hoTha se pAnI pIte hai, unakI A~te bar3I hotI hai / unakA jigara aura unake gurde choTe hote hai / unakI lAra meM kSAra (alkelAina) hotA hai| prakRtine svayaM manuSya ko zAkAhArI asmitA pradAna kI hai| usane usake zarIra kI racanA bhI tadanurUpa kI hai| yadi manuSya apanI prakRti va zarIraracanA se viparIta bhojana letA hai, to usake zarIra para duSprabhAva paDegA hI / to caloM, aba dekhate hai, ki vizva ke pratiSThita vijJAnI evaM DaoNkTara apane saMzodhana evaM anubhava se kyA kahate hai ? * DaoN. kiMgsphorDa aura hega - mAMsa khAne se dAMtoM ko hAni pahu~catI hai, saMdhivAta ho jAtA hai / itanA hI nahIM mAMsAhAra se krodha utpanna hotA hai, jo aneka rogoM kA kAraNa hai| DaoN. joziyA AlDa phIlDa (D.C.M.A., M.R.C., L.R.C.P., siniyara 106
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________ phijIsiyana mAragereTa hAspiTala brAmale) - mAMsa aprAkRtika bhojana hai / isIlie zarIra meM aneka upadrava karatA hai| mAMsAhArI loga kensara, kSaya, jvara, peTa ke kIDe Adi bhayAnaka rogo se adhika pIDita hote hai| isameM koI Azcarya nahIM ki mAMsAhAra una bhayAnaka rogoM ke kAraNoM meM se eka kAraNa hai, jo 100 meM se 99 ko satAte hai| silapesTara, grehama, o. esa. phaulDara, je.epha nyUna, je0 smitha DA. o.e. alakTa hiDakalenDa, cIna, lemba vakAna, TrajI, olAsa, pembaraTarna, hAITelA ityAdi kaI DAkTaroM, pravINa cikitsakoM ne aneka dRDhatara pramANoM se siddha kiyA hai ki mAMsa-machalI khAne se zarIra aneka rogoM kA ghara bana jAtA hai| yakRta, yakSmA, rAjayakSmA, mRgI, pAdazotha, vAtaroga, saMdhivAta, nAsUra, kSayaroga Adi roga utpanna hote hai| unhoMne pratyakSa dekhA hai ki mAMsa-machalI khAnA choDa dene se manuSya ke utkaTa roga samUla naSTa ho jAte hai va ve hRSTa-puSTa ho jAte hai / DaoN. esa. grahemana, Dablya esa. phalara, DaoN. pArmalI lemba, kyAnisTara belara, je. porTara, e.je.nAiTa aura je. smitha ityAdi DaoNkTara svayaM mAMsa khAnA chor3a dene para yakSmA, atisAra, ajIrNatA aura mRgI rogo se vimukta hokara sabala aura parizramI hue hai| isI prakAra unhoMne anya rogiyoM ko mAMsa khAnA chuDAkara acchA taMdurasta kiyA hai evaM kaI DAkTaroM ne apane parivAra meM mAMsa khAnA chuDA diyA hai / DaoN. keloga - vijJAna kI dRSTi se tapAsa karane para siddha huA hai ki yaha bAta bilkula jhUTha hai ki 'gAya kA mAMsa zakti pradAna karatA hai' / vAstava meM mAMsAhAra nirbalatA kA zikAra banAtA hai aura usase jo nAiTrojInasa padArtha utpanna hotA hai, vaha snAyujAla para jahara kA kAma karatA hai| DaoN. DauglAsa mekaDonAlDa - mAMsAhAra se yurIka esiDa kI vRddhi hotI hai, yataH nAsUra kA darda lAgU hotA hai / DaoN. viliyamsa robarTa (miDale seksa kensara aspatAla) - mAMsAhAra se isa roga kI vRddhi AMkaDoM se sAbita huI hai| DaoN. sara jemba soyara (M.D.ER.C.P.) - mere gahare anubhava ke bAda yaha siddha huA hai ki iMglaiMDa meM mAMsAhAra ke baDhane se nAsUra kA darda phailA hai / 107
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________ * * * DaoN. hega - dhAnya, phala, zAka ke AhAra se roga hotA hI nahIM / DaoN. lIonArDa viliyamsa 85 % mAMsAhArI prajA gale kI bImAriyoM va AMtoM kI vyAdhiyoM se duHkha pA rahI hai / usakA mUla kAraNa unakA mAMsAhAra hI hai / prophesara kItha - mAMsAhAra se dA~ta, galA va nAka ke darda utpanna hote hai / DaoN. pola kArTana - mAMsa kI khurAka DIspesiyA epenDI sAiTIsa Adi dardo ko utpanna karane meM agratama sthAna rakhatI hai / TAIporDa saMgrahaNI ityAdi dardoM ko baDhAtA hai aura kSaya evaM nAsUra sadRza prANaghAtaka dardoM ke jantuoM ko praviSTa hone meM sahAyaka hotA hai / DaoN. kojhansabelI - pazu pakSiyoM ke mAMsa meM epenDI sAiTIsa ke jantu hone se zarIra meM rahe hue mAMsa ko isa roga kA cepa lagatA hai / DaoN. pola kArTana mAMsa kI khurAka TAiphAiDa jaise roga ke viSaile jantuoM ke bahuta hI anukUla I liye - - DaoN. eca. esa. bruara - mAMsa khAne vAloM kI naseM evaM ghorI naseM bhara jAtI hai aura patalI paDa jAtI hai / ata eva unako kama / jyAdA bukhAra satAtA rahatA hai / DaoN. bona nuraDana - mAMsAhAra se livara, kiDanI aura aise hI dusare bhAgoM ko adhika bojha hotA hai, aura isa se sandhivAta va livara tathA kiDanI saMbaMdhI anyAnya darda utpanna hote hai / - DaoN. pArka saba mAMsa khAne se gAiDa, sandhivAta aura kiDanI ke darda utpanna hote hai | DaoN. seveje - pAgalapana kI bImArI mAMsabhakSI logoM meM hI vizeSa pAI jAtI hai / DaoN. DeviDa poTarTana - mAMsa ko A~to se guz2arane meM 3 se 4 dina laga sakate hai, jabaki tantu-samRddha (phAyabrasa) zAkAhAra 24 ghaMTo meM hI apanI AntayAtrA saMpanna kara letA hai / ataH zAkAhArI vyakti pazcima jagata kI tamAma vikAramUlaka (DIjenareTivha) bImAriyoM se baca jAtA hai / amarIkI phUDa enDa nyUTrIzana borDa - nezanala risarca kauMsila adhikAMza poSaNa vijJAnI isa tathya se sahamata hai ki yathocita zAkAhAra svayaM meM saMpUrNa / paryApta 108
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________ * * AhAra hai | duniyA ke prAyaH sabhI mulkoM meM zuddha zAkAhAriyoM ne apanA svAsthya uttama prakAra se banAye rakhA hai, jo isa bAta kA pratIka hai ki saMtulita zAkAhAra amRta jaisA hai / sTeTa yUnivarsiTI oNpha nyUyaoNrka, baphailo - amarIkA meM 47000 se bhI adhika bacce hara varSa aise janma lete haiM, jinheM mAtA pitA ke mAMsAhArI hone ke kAraNa kaI bImAriyA~ janma se hI lagI hotI hai aura ye bacce bar3e hone para bhI pUrNataH svastha nahIM ho sakate / DaoN. mAikala esa. brAuna va. DaoN. josepha ela. golDasTIna (amarikA, nobela puraskAra vijetA) - hRdayaroga se bacAva ke lie kolesTerola ko jamane se rokanA ati Avazyaka hai, yaha tattva vanaspati meM nahIM ke barAbara hotA hai| mAMsa, aNDoM va jAnavaroM se prApta vasA meM yaha kAphI mAtrA meM hotA hai / jo vyakti mAMsa yA aNDe khAte hai, unake zarIra meM rispaTaroM kI saMkhyA meM kamI ho jAtI hai, jisase rakta ke aMdara kolasTerola kI mAtrA adhika ho jAtI hai / isase hRdayaroga, gurde ke roga, evaM patharI jaisI bImAriyoM ko bar3hAvA milatA hai / DaoN. ema. rA~ka (briTena) - zAkAhAriyoM meM saMkrAmaka evaM ghAtaka bImAriyA~ mAMsAhAriyoM kI apekSA kama pAI jAtI hai / ve mAMsAhAriyoM kI apekSA adhika svastha, charahare badana, zAMta prakRti aura cintanazIla hote hai / (eka sarvekSaNa ke bAda pratipAdana) / DaoN. viliyama sI. rAbarTasa - amerikA meM mAMsAhArI logoM meM dila ke marIz2a jyAdA hai, unake mukAbale zAkAhArI logoM meM dila ke marIz2a kama hote hai / heltha ejyUkezana kAuMsila - viSAkta bhojana (Food poisoning) se honevAlI 90% mautoM kA kAraNa mAMsAhAra hai / prophesara egnararga (jarmanI) aNDA 51.83% kapha paidA karatA hai / vaha zarIra ke poSaka tattvoM ko asaMtulita kara detA hai / DaoN. I.bI.emArI (amerikA) tathA DaoN. inhA ( iMgleMDa) aNDA manuSya ke liye jahara hai / (vizva vikhyAta pustakoM- 'poSaNa kA navInatama vijJAna' evaM 'rogiyoM kI prakRti' meM) 109 -
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________ * DaoN. Ara. je. viliyama (iMgleMDa) aNDA khAne vAle ko hRdayaroga, aikajImA, lakavA jaise bhayAnaka rogoM kA zikAra ho jAnA par3atA hai / DaoN. nitIna mahetA (yu.ke.) - prativarSa karIba 50 lAkha vyakti salmonella se prabhAvita hote hai | N.H.S. ke anusAra cikana va aNDoM se hue phUDapAyaz2arniMga ke zikAra rogiyoM kA upacAra karane meM 20 lAkha DAlara kharca hotA hai / gomAMsa (Beaf) se honevAlI eka dimAgI bImArI hai creutzfelat Jacob's disease. oNsTreliyA, jahAM sarvAdhika mAMsabhojana khAyA jAtA hai, vahAM AMto kA kaiMsara saba se adhika hai / rakta vAhiniyoM kI bhItarI dIvAroM para kolesTerola kI tahoM kA jamanA, yaha hRdayaroga - ucca raktacApa kA mukhya kAraNa hai / kolesTerola kA sarvAdhika pramukha srota aNDA hai| aNDA, mAMsa khAne se pecisa, maMdAgni Adi bImAriyAM ghara kara jAtI haiM, AmAzaya kamajora hotA haiM va AMte sar3a jAtI haiM / aNDA, mAMsa khAne se zarIra kI viSAvarodhI zakti naSTa hotI hai, aura zarIra sAdhAraNa sI bImArI kA bhI mukAbalA nahIM kara pAtA / buddhi va smaraNazakti kamajora par3atI hai / vikAsa maMda ho jAtA hai / T zAkAhAra tvacA kI rakSA karatA hai / mAMsa, aNDe, zarAba tvacA rogoM ko bar3hAvA dete hai | tvacA meM jalana mahasUsa hone vAle roga ke adhikAMza rogI mAMsAhArI hI pAe gae haiN| mAigrena, inphaikzana se honevAle roga, striyoM ke mAsika dharma saMbaMdhI roga Adi bhI mAMsAhAriyoM meM hI adhika pAye jAte hai / to yaha hai duniyAbhara ke DaoNkTara, vijJAnI evaM ArogyaniSNAto ke abhiprAya evaM aneka sarvekSaNoM ke pariNAmoM kA prAmANika pratipAdana, jo vAstava meM hamAre prAcIna zAstroM kA hI samarthana karateM hai / hamAre zAstra bhI yahI bAta karate hai - hiMsA se duHkha milatA hai | ahiMsA se sukha milatA hai / yogazAstra meM kahA hai - I dIrghamAyuH paraM rUpa - mArogyaM zlAghanIyatA / ahiMsAyAH phalaM sarvaM kimanyat kAmadaiva sA // 110
Page #111
--------------------------------------------------------------------------
________________ dIrgha AyuSya, atyanta suMdara rUpa, Arogya va prazaMsanIyatA yaha saba ahiMsA kA phala hai / sacamuca, ahiMsA se hara manokAmanA pUrNa hotI hai / vizva meM kucha vyakti aise haiM, jo jIvadayA kI dRSTi se mAMsAhAra kA tyAga karate haiM / kaI loga aise hai jo Arogya kI dRSTi se mAMsAhAra kA tyAga karate hai / zeSa loga ajJAnavaza mAMsAhAra karate haiM aura ukta rogoM ke zikAra banakara duHkhI ho jAte hai, aise loga apane Apa meM svayaM mAMsAhAratyAga ke mUka upadezaka hai / isa taraha hama dekha sakate hai, ki sArA vizva mAMsAhAra ke tyAga ke pakSa meM hI sthita hai / (paropakArI sajjanoM ko nivedana kRpayA isa lekha kA posTara, pempaleTa Adi ke rUpa meM jAhirasthAna, aspatAla, meDikala sTorsa Adi meM pracAra kareM ) = 111
Page #112
--------------------------------------------------------------------------
________________ // zlokasaundaryam // nAmarUpAdimAyaiva, hyAvRNoti svalakSaNam / yAvattadAvRtastAvat, tiSThatyAtmA bhavArNave // nAma aura rUpa kI mAyA hI AtmA ke svarUpa ko Dhaka detI hai| merA nAma - merA phoTo - merA zarIra - aisI mAyA se jaba taka AtmA AvRta hotI hai, taba taka AtmA saMsArasAgara se mukta nahIM ho sktii| nAma ane rUpanI mAyA ja AtmAnA svarUpane DhAMkI de che. mAruM nAma - mAro phoTo - mAruM zarIra - AvI mAyAthI AtmA jyAM sudhI DhaMkAyelo che, tyAM sudhI AtmA saMsArasAgarathI mukta thaI zakato nathI. gurukRpAkaTAkSeNa, sUryazatAtizAyinA / antaHprakAzayogena, bhidyate tattamo'khilam // guru kI kRpAdRSTi so sUryo se bhI adhika tejasvI hotI hai, jisa se AtmA ko Antara-prakAza kI prApti hotI hai, va usa mAyA kA sArA aMdhakAra chinna-bhinna ho jAtA gurunI kRpAdRSTi so sUryo karatAM paNa vadhu tejasvI hoya che, jenAthI AtmAne AMtara-prakAzanI prApti thAya che, ane te mAyAno samasta aMdhakAra chinna-bhinna thaI jAya che. tadetat sAmyasAmrAjyaM, sA caiSA samatAsudhA / yadavAptyA mudadvaite, nityamAtmA nimajjati // yahI hai samabhAva kA sAmrAjya, yahI hai samatA kI sudhA, jise pAkara AtmA sadA ke lie Ananda ke advaita meM magna ho jAtI hai / A ja che samabhAvanuM sAmrAjya, A ja che samatAnI sudhA, jene pAmIne AtmA sadA mATe AnaMdanA advaitamAM magna thaI jAya che. granthaH - amRtasarvasvam ( amRtabindUpaniSad kA zlokavArtika) granthakAra evaM anuvAdakAra - AcArya kalyANabodhi . . . 112
Page #113
--------------------------------------------------------------------------
________________ // zlokasaundaryam // svAnubhUterabhAvena, jagadanubhavo yataH / jAtAyAM svAnubhUtau taj, jagannehAnubhUyate // jagata kI vastu, vyakti aura ghaTanAoM kA anubhava use hI hotA hai, jisake pAsa svAnubhUti nahIM hai / ataH svAnubhUti hone para jagata kA anubhava nahIM hotA / jagatanI vastu, vyakti ane ghaTanAono anubhava ene ja thAya che, ke jenI pAse svAnubhUti nathI. mATe svAnubhUti thAya, to jagatano anubhava nathI thato. Atmano'nubhave yasmAt, tadanyanna pratIyate / tato heyAdyabhAvena, svAnubhavo hi ziSyate // AtmAnubhUti kI kSaNoM meM AtmA se atirikta anya kisI bhI cIja kI pratIti hI nahIM hotii| isa dazA meM koI cIja choDane yA lene jaisI nahIM rhtii| rahatA hai kevala svAnubhava / AtmAnubhUtinI paLomAM AtmA sivAya bIjI koI vastunI pratIti ja thatI nathI. A dazAmAM koI vastu choDavA ke levA jevI nathI rahetI, rahe che mAtra ne mAtra svAnubhava. anAtmAtmadhiyaiveha, prodbhavaH sarvasaMsRteH / ataH saMsAranirviNNaH, svAnyatrAtmamatiM tyajet // "zarIra maiM hU~," isa bhrAnti se hI samagra saMsAra kI utpatti huI hai / yadi saMsAra ke duHkho se khinna ho, to samaja lo ki, maiM AtmA hI hU~, aura kucha bhI nahIM / zarIra e huM chuM - A bhramathI ja samagra saMsAranI utpatti thaI che, saMsAranA hu:pothI hoNya ho, to sabha to, '' mAtmA 4 chu, jITuM zuM 4 nahI. grantha - adhyAtmasarvasvam (adhyAtmopaniSad kA zlokavArtika) granthakAra evaM anuvAdakAra - AcArya kalyANabodhi 113
Page #114
--------------------------------------------------------------------------
________________ // zlokasaundaryam // yatsukhAbdheH purastAt tu, bindavati jagatsukham / tadudetIha satsaukhyaM, jJAnamagnasya yoginaH // jisa sukha ke sAgara kI tulanA meM sArI duniyA~ kA sukha kevala eka buMda jaisA hai, vaha zreSTha sukha prApta hotA hai jJAnamagna yogI ko / je sukhanA sAgaranI tulanAmAM AkhI duniyAnuM sukha mAtra eka TIpA jevuM che, te zreSTha sukha jJAnamagna yogIne prApta thAya che. sahajena svabhAvena, parabhAvAt palAyanam / yasya tasyAtmaniSThasya, parabrahmaNi magnatA // jo sahaja svabhAva se parabhAva se palAyana karatA hai, vaha AtmaniSTha sAdhaka parabrahma hai meM magna 1 je sahaja svabhAvathI parabhAvathI dUra bhAge che, te AtmaniSTha parabrahmamAM magna che. taTasthatA yathodeti, parasya sukhaduHkhayoH / svasukhAdau tathAbhAvAt, sAkSitvamavaziSyate // jaise dusaroM ke sukha-duHkha ke prati vyakti udAsIna rahatI hai, ThIka vaise hI apane sukha-duHkha ke prati udAsIna bhAva A jAye, to sAkSibhAva hI avaziSTa rahatA hai / jema bIjAnAM sukha-duHkhanA pratye vyakti udAsIna rahe che, te ja rIte potAnAM sukha-duHkha pratye taTasthabhAva AvI jAya, to sAkSItva ja bAkI rahe che. grantha nimagnopaniSad (jJAnasAra - magnASTaka para zlokavArttika) granthakAra tathA anuvAdakAra AcArya kalyANabodhi - - 114
Page #115
--------------------------------------------------------------------------
________________ // zlokasaundaryam // parasvatvaparijJAna-metanmAtraiva saMsRtiH / svasvatvadRDhavijJAna-metanmAtraiva nirvRtiH // zarIra, saMpatti, ghara Adi ko apanA samaz2anA, yahI bandhana hai| AtmaguNoM ko hI apanA samajanA, yahI mukti hai| zarIra, saMpatti, ghara vagerene potAnuM samajavuM, e ja baMdhana che. AtmaguNone ja potAnA samajavA, e ja mukti che. paratra svatvavijJAnaM, sarvadvandvanibandhanam / tadetanmaraNaM sAkSA-detadeva hi bandhanam // __jo 'merA' nahIM, use 'merA' samajanA, yahI sarva duHkho kA hetu hai, mRtyu bhI yahI hai, aura bandhana bhI yahI hai / 'bhA' nathI, mene 'bhAI' samaj, // 4 sarva du:monuM bhUNa cha. mRtyu 59 A ja che, ane baMdhana paNa A ja che. __svabhAvapUrNatAyAM tad, yatitavyaM prayatnataH / asyAM siddhimupetAyAM, sAdhanIyaM na ziSyate // AtmA ke zuddha svabhAva kI pUrNatA ko prApta karane ke liye dRDha prayatna karanA cAhiye, yaha eka aisI siddhi hai, jise prApta karane para aura kucha bhI sAdhya nahIM rhtaa| AtmAnI zuddha svabhAvanI pUrNatAne pAmavA mATe daDha prayatna karavo joIe, A eka evI siddhi che, jenI prApti pachI bIjuM kAMI ja sAdhavAnuM bAkI rahetuM nathI. grantha - sampUrNopaniSad (jJAnasAra - pUrNASTaka para zlokavArtika) granthakAra evaM anuvAdakAra - AcArya kalyANabodhi 115
Page #116
--------------------------------------------------------------------------
________________ // zlokasaundaryam // yadA zAntarasAsvAdo, lezato'pyanubhUyate / zeSAH sarve'pi bhAsante, virasA hi rasAstadA // jaba zAntarasa ke AsvAda kA thoDA bhI anubhava hotA hai, taba bhojanarasa, zRMgAra rasa Adi bAkI ke sabhI rasa phIke lagate hai| jyAre zAntarasanA AsvAdano thoDo paNa anubhava thAya che, tyAre bhojanarasa, zRMgArarasa vagere bAkI badhAM ja raso phikkA lAge che. nArthAt paro'pyanartho'sti, na cintAyAH parA citA / na dhanAnnidhanaM ghoraM, viSayAnna paraM viSam // artha (vaibhava) se bar3A koI anartha nahIM hai / cintA se bar3I koI citA nahIM hai| dhana se bar3I koI mRtyu nahIM hai aura viSaya (manohara sparza, rUpa Adi) se bar3A koI viSa nahIM hai| artha (vabhava)thI moTo koI anartha nathI. ciMtAthI moTI koI ciMtA nathI. dhanathI moTuM koI mRtyu nathI ane viSaya (manohara sparza, rUpa vagere)thI moTuM koI viSa nathI. svabhAvalAbhaheturya-dAtmapariNaterbhavet / jJAnAmRtaM tadetat syAt, tadanyattu halAhalam // __jo AtmA meM pariNata hokara svabhAva kI prApti kA hetu bane, vahI jJAnAmRta hai, usake atirikta cAhe kitanI bhI jAnakArI kyoM na ho, vaha saba jhahara hai, yataH usase AtmA, apane sukhamaya svabhAva se vaMcita hotI hai| je AtmAmAM pariNati pAme ane AtmasvabhAvanI prAptinuM kAraNa bane, te ja jJAnAmRta che, e sivAya to cAhe game teTalI jANakArI kema na hoya, e badhuM jhera che. kAraNa ke tenAthI AtmA potAnA sukhamaya svabhAvathI vaMcita rahe che. grantha - tRptyupaniSad (jJAnasAra - tRptyaSTaka para zlokavArtika) granthakAra evaM anuvAdakAra - AcArya kalyANabodhi 116
Page #117
--------------------------------------------------------------------------
________________ // zlokasaundaryam // bhAvAbhilASiNA tasmAt, karttavyaH satkriyAdaraH / bhAvaprANAH kriyaiveha, tadabhAve mRto hi saH // jise acche bhAva kI abhilASA hai, use acchI kriyA meM pravRtta honA cAhiye / kriyA hI bhAva kA prANa hai, usake binA bhAva jIvita nahIM raha sakatA / jene sArA bhAvanI abhilASA che,eNe sArI kriyAmAM pravRtta thavuM joIe. kriyA ja bhAvano prANa che, enA vinA bhAva jIvita rahI zakato nathI. yAvatIha kriyA bhAva-stAvAneva na saMzayaH / akriyasyApi me bhAva-stadetad dambhalakSaNam // ___ isameM koI sandeha nahIM kI jitanA samyak kriyA kA AcaraNa hai, utanA hI dila meM samyak bhAva hai / yadi koI kahe, ki 'bhale hI maiM AcaraNa nahIM karatA, tathApi mere dila meM zubha bhAva hai' - to yaha (prAyaH) daMbha kA lakSaNa hai| emAM koI zaMkA nathI, ke jeTaluM samyaka kriyAnuM AcaraNa che, eTalo ja hRdayamAM samyapha bhAva che. jo koI ema kahe, ke 'bhale huM AcaraNa nathI karato, to paNa mArA hRyamAM zuma bhAva cha' - to mA (prAyaH) manu skss| che. jJAnakriyAdvaye'pyasmAt, karttavyaH paramAdaraH / yadekasyApyavajJA tu, mokSAvajJaiva tattvataH // ataH jJAna va kriyA - daunoM kA parama Adara karanA cAhiye, yataH unameM se eka kI bhI avajJA vAstava meM mokSa kI hI avajJA hai / mAre jJAna ane kriyA e baMneno parama Adara karavo joIe. kAraNa ke enAmAM ekanI paNa avajJA e vAstavamAM mokSanI ja avajJA che. grantha - kriyopaniSada (jAnasAra-kriyAnaka para zlokavArtika) granthakAra evaM anuvAdakAra - AcArya kalyANabodhi 117
Page #118
--------------------------------------------------------------------------
________________ // zlokasaundaryam // na zUnyAt paramaM pUrNaM, nAkiJcanAt paro nRpaH / na maunAt paramA bhASA, nAyogAdyoga uttamaH // zUnya se bhI zreSTha koI pUrNa nahIM hai / akiMcana ( muni) se bar3A koI rAjA nahIM hai / mauna se bhI zreSTha aura koI bhASA nahIM hai / ayoga (saMpUrNanivRtti) se bhI uttama koI yoga nahIM hai / T zUnyathI paNa zreSTha koI pUrNa nathI. akiMcana (muni)thI moTo koI rAjA nathI. maunathI paNa zreSTha koI bhASA nathI. ayoga (sarvanivRtti)thI uttama koI yoga nathI. tyAga eva paraM tattvaM, tyAga eva paraM zivam / sarvatyAgaM samAzritya ziSTamiSTaM paraM padam // tyAga hI parama tattva hai / tyAga hI parama kalyANa hai / sarva tyAga kI zaraNa leM, to parama pada hI bAkI rahatA hai / tyAga ja parama tattva che. tyAga ja parama kalyANa che. sarva tyAganuM zaraNa laIe, to parama pada ja bAkI rahe che. amRtametadevAtra, yena na mriyate punaH / saiSA saJjIvanI sAkSAd, yayA nityaM hi jIvati // yahI hai amRta, jise pAkara phira kabhI maranA nahIM par3atA / yahI hai pratyakSa saMjIvanI, jisa se svAdhIna ho jAtA hai zAzvata jIvana / A ja che amRta, jene pAmIne pharI kadI ya maravuM paDatuM nathI. A ja che sAkSAt saMjIvanI, jenAthI svAdhIna thaI jAya che zAzvata jIvana. tyAgopaniSad (jJAnasAra - tyAgASTaka para zlokavArttika) grantha granthakAra evaM anuvAdakAra AcArya kalyANabodhi - 118
Page #119
--------------------------------------------------------------------------
________________ // zlokasaundaryam // yat sAkSibhUtamAtreNa, sadguruNA hyavApyate / pustakalakSa koTyA'pi, hyagurostat sudurlabham // sadguru sevaka sAkSI bane rahe, to bhI una se jo prApta ho sakatA hai, vaha lAkhoMkaroDoM pustakoM se bhI use nahIM mila sakatA, jisane guru kA Adara se svIkAra hI nahIM kiyA / sadguru mAtra sAkSI banI rahe, to paNa emanAthI je pAmI zakAya che, te lAkhokaroDo pustakothI paNa ene nathI maLI zakatuM, jeNe guruno AdarathI svIkAra ja nathI Turyo gurukRpAkaTAkSeNa, sulabho jJAnasAgaraH / yatasyApyavinItasya, yadvindurapi durlabhaH // guru kI kRpAdRSTi se jJAna kA sAgara sulabha ho jAtA hai, jisakA bindu bhI avinIta ko durlabha hai, phira cAhe vaha kitanA bhI prayAsa kyoM na kare ? gurunI kRpAdRSTithI jJAnano sAgara sulabha banI jAya che. jenuM bindu paNa avinItane durlabha che, pachI bhalene e game teTalo prayatna kema na kare ? saMsAra eSa evocyate mokSo, bahumAno gurau hi yaH / eSa eva ca saMsAro, yo gurAvapyanAdaraH // guru ke prati jo sammAna bhAva, vahI mokSa hai / guru ke prati bhI jo anAdara, vahI I guru pratye je bahumAna bhAva, e ja mokSa che. guru pratye paNa je anAdara, e ja saMsAra che. grantha gurusarvasvam (dvayopaniSad para zlokavArttika) granthakAra evaM anuvAdakAra AcArya kalyANabodhi - - 119
Page #120
--------------------------------------------------------------------------
________________ // zlokasaundaryam // icchAsantyAga eveha, bhavasantyAga ucyate / mumukSostadvidAnasya, kathamicchA pravartate ? // icchA kA tyAga hI saMsAra kA tyAga hai| jo isa satya ko jAnatA hai, jise mukti kI abhilASA hai, use aura koI bhI icchA kaise ho sakatI hai ? chAno tyAga me 4 saMsAranI tyA cha' - 4 mA satyane cha, ne mokSanA icchA che, ene bIjI koI icchA kema jAgI zake ? sarvotkRSTaM sukhaM nityaM, ya Atmanyeva pazyati / bAhyasaukhyAya kiM tasya, spRhAyA syAllavo'pi hi // ___ jo sadA apanI AtmA meM hI sarvotkRSTa sukha ko dekhatA hai, use bAhya sukha ke prati tanika bhI spRhA kaise ho sakatI hai ? je hamezA potAnI AtmAmAM ja sarvotkRSTa sukhane jue che, ene bAhya sukha mATe thoDI paNa spRhA zI rIte thaI zake ? modo hi dRzyate tasya, zoko yasya parA bhavet / sarvadA''nandamagnasya, kaH zokaH kiJca modanam // harSa use hI hotA hai, jise pahale zoka huA ho / jo hamezA ke liye Ananda meM hI magna hai, use zoka bhI kaisA ? aura harSa bhI kaisA ? harSa ene ja thAya che, jene pahelA zoka thayo hoya, je haMmeza mATe AnaMdamAM ja magna che, ene zoka paNa kevo? ne harSa paNa kevo? grantha - paramasarvasvam ( paramahaMsopaniSad para zlokavArtika) granthakAra evaM anuvAdakAra - AcArya kalyANabodhi 120
Page #121
--------------------------------------------------------------------------
________________ // zlokasaundaryam // prajahAti yadA kAmAn, sarvAn pArtha ! manogatAn / AtmanaivAtmanA tuSTaH, sthitaprajJaH sa ucyate // he arjuna ! jaba manuSya apane mana kI sArI kAmanAoM kA tyAga kara de aura apanI AtmA se hI santuSTa rahe, taba use sthitaprajJa kahate hai / he arjuna ! jyAre manuSya potAnA mananI badhI kAmanAono tyAga karI de ane potAnI AtmAthI ja saMtuSTa rahe, tyAre ene sthitaprajJa kahevAya che. duHkheSvanudvignamanAH, sukheSu vigataspRhaH / vItarAgabhayakrodhaH, sthitadhIrmunirucyate // jisa kA mana duHkhoM meM udvigna nahIM hotA hai, aura jise sukhoM kI spRhA bhI nahIM hai / jise na rAga hai, na bhaya hai, na krodha, use sthitaprajJa muni kahate hai / I jenuM mana duHkhomAM udvigna nathI thatuM ane jene sukhonI spRhA paNa nathI. jene nathI rAga, nathI bhaya ane nathI krodha, ene sthitaprajJa muni kahevAya che. yaH sarvatrAnabhisneha-stattat prApya zubhAzubham / nAbhinandati na dveSTi, tasya prajJA pratiSThitA // jise kisI ke sAtha bhI pakSapAta nahIM hai / acchA pAkara jise Ananda nahIM hotA, aura burA pAkara jise dveSa nahIM hotA, use kahate haiM sthitaprajJa / jene koInI paNa sAthe pakSapAta nathI. sAruM maLe, to jene harSa nathI thato ane kharAba maLe, to jene dveSa nathI thato, ene kahevAya che sthitaprajJa. grantha bhagavadgItA granthakAra - bhagavAna zrIkRSNa anuvAdakAra AcArya kalyANabodhi - 121
Page #122
--------------------------------------------------------------------------
________________ // zlokasaundaryam // madhu-mAMsanivRttAzca, nivRttA madyapAnataH / kAlamaithunatazcApi, vijJeyAH svargagAminaH // jo zahada va mAMsa nahIM khAte, jo zarAba nahIM pIte evaM jo brahmacarya kA pAlana karate hai, unako svargagAmI samajanA cAhiye / jeo madha ane mAMsa khAtA nathI. jeo dArU nathI pItA ane jeo brahmacaryanuM pAlana kare che, temane svargagAmI samajavA joIe. madhu mAMsaM ca ye nityaM, varjayantIha mAnavAH / janmaprabhRti madyaM ca, durgANyatitaranti te // jo manuSya hamezA ke liye zahada, mAMsa va zarAba kA tyAga karate hai, ve kaThina ApattioM ko bhI pAra kara lete hai| je manuSya haMmezA madha, mAMsa ane dArUno tyAga kare che, teo kaThaNa Apattione paNa pAra karI jAya che. sa sarvalokAnApnoti, yo mAMsaM parivarjayet / ___ na tasya durlabhaM kiJcit, tathA lokadvaye bhavet // jo mAMsa kA tyAga karatA hai, vaha sarva zreSTha sthAnoM ko prApta karatA hai / isa janma meM aura anya janmoM meM usake liye koI cIja durlabha nahIM hai| je mAMsano tyAga kare che, te sarva zreSTha sthAnone prApta kare che. A janmamAM ane anya janmomAM enA mATe koI vastu durlabha nathI. grantha - zrIviSNudharmottara anuvAdakAra - AcArya kalyANabodhi 122
Page #123
--------------------------------------------------------------------------
________________ che // zlokasaundaryam // ahiMsA sarvadharmANAM dharmaH para ihocyate / ahiMsayA tadApnoti, yatkiJcinmanasepsitam // sarva dharmoM meM zreSTha dharma hai ahiMsA / ahiMsA se hara manokAmanA pUrI hotI hai / sarva dharmomAM zreSTha dharma che ahiMsA. ahiMsAthI badhI manokAmanAo pUrI thAya strIhiMsA dhanahiMsA ca prANihiMsA tathaiva ca / trividhAM varjayet hiMsAM, brahmalokaM prapadyate // strIhiMsA (balAtkAra Adi), dhanahiMsA ( corI, bhraSTAcAra Adi) evaM prANIhiMsA (mAMsAhAra Adi) isa tIna prakAra kI hiMsA kA jo tyAga karatA hai, vaha brahmaloka ke divya sukha ko prApta karatA hai / strIhiMsA (jaNAtAra vagere), dhanahiMsA (yorI, bhraSTAcAra vagere) jane prANIhiMsA (mAMsAhAra vagere) A traNa prakAranI hiMsAno je tyAga kare che, brahmalokanA divya sukhane prApta kare che. se milatA hai / - sarve vedA na tatkuryuH sarva - dAnAni caiva hi / yo mAMsarasamAsvAdya sarvamAMsAni varjayet / sarva veda evaM sarva dAna bhI vaha phala nahIM de sakate, jo phala sarva mAMsa ke tyAga sarva vedo ane sarva dAno paNa te phala nathI ApI zakatA, je phaLa sarva mAMsanA tyAgathI maLe che. grantha viSNudharmottara - anuvAdakAra - AcArya kalyANabodhi 123
Page #124
--------------------------------------------------------------------------
________________ // zlokasaundaryam // paraguNamaccharabhAvo saguNapasaMsA ya patthaNAkaraNaM / / aviNIyattaM puttaya ! imAiM garuyaM pi lahuiMti // he putra ! (1) dusaroM ke guNoM para dveSabhAva (2) apane guNoM kI prazaMsA (3) yAcanAkaraNa (4) avinaya - yaha cAra cIja aisI hai, jina se mahAna vyakti bhI tuccha bana jAtI hai| he putra ! (1) 40% gu|| 52 dveSabhAva (2) potAnA gusonI prazaMsA (3) yAcanAkaraNa (4) avinaya - A cAra vastu evI che, jemanAthI mahAna vyakti paNa tuccha banI jAya che. paranindAparihAro, sapasaMsAlajjaNaM aNatthittaM / suviNIyattaM ca puNo, imAiM lahuyaM pi garuiMti // 501 // (1) dusaroM kI nindA kA tyAga (2) apanI prazaMsA se zarma kA anubhava karanA (3) yAcanA kA tyAga (4) samyak vinaya - ina cAra cIjo se kSudra vyakti bhI mahAna bana jAtI hai| (1) bInA nihAnI tyA(2) potAnI prazaMsAthI za2ma anubhavI (3) yAcanAno tyAga (4) samyapha vinaya A cAra vastuthI kSudra vyakti paNa mahAna banI jAya je niccaM dhammarayA, amaya cciya te jae mayA vi narA / jIvaMtA vi maya cciya, te uNa je pAvapaDibaddhA // jo manuSya hamezA dharmamagna hai, ve marane ke pazcAt bhI vizva meM amara hI hai| kintu jo pApamagna hai, ve jIvita hote hue bhI mRtatulya hI hai| je haMmezA dharmamagna che, teo mRtyu bAda paNa vizvamAM amara ja che. paNa je pApamagna che, teo jIvaMta hovA chatAM paNa mRtatulya ja che. graMtha - saMvegaraMgazAlA graMthakAra - pUjanIya AcArya jinacandrasUrijI anuvAdakAra - AcArya kalyANabodhi 124
Page #125
--------------------------------------------------------------------------
________________ nAma hai terA tAraNahArA anAdi kAla se mohita hai jIva apane nAma para / yahI moha yadi deva-guru ke nAma para A jAye, to use prazasta moha kaha sakate hai / yaha zubhAraMbha hai mokSayAtrA kA / dhanya hai ve,jo kalama kA parIkSaNa karate samaya sahajatayA deva-guru kA nAma likhate hai / utanI hI sahajatA se, ki jitanI sahajatA se anya jIva apanA nAma likhate hai| astitva ke visarjana kI yaha sAdhanA hai| jahAM 'maiM' lApatA haiM / kahI dikhatA hI nahIM / jo haiM hI nahIM, vaha kaise dikha sakatA hai ? jo khuda ko bhI naz2ara nahIM A rahA, vaha dusaroM ko kaise dikha sakatA hai ? basa, isI zUnya meM sAkAra hotI hai AgamavANI tassannI taddiTThI tammuttI tappurakkAre saccA sAdhaka mAno 'hotA' hI nahIM haiM / hote hai kevala guru / sAdhaka guru ke izAre para cale, isa meM kucha kamI kI pratIti hotI hai| 'guru hI cala rahe hai' yaha hai sAdhanA kI pUrNatA / dvAdazAra nayacakra ke kAlavAda ke pariprekSya meM kahe to kAlaH pacati bhUtAni - yahA sAzaMkatA hai / kAla eva pacyate - yahA nizcitatA hai / 125
Page #126
--------------------------------------------------------------------------
________________ nAma aura rUpa yahI hai saMsAra / siddhadazA meM nAma aura rUpa nahIM, to saMsAra bhI nahIM / saccI sAdhanA vahI hai jo nAmAdhyAsa va rUpAdhyAsa (dehAdhyAsa) kA kSaya kare / ina donoM kI pakaDa se AtmA ko mukta kare, vaha mokSayAtrA aura ina donoM kI pakaDa ko majabUta kare vaha saMsArayAtrA...nAmarUpe hi saMsAra:.... apane nAma kA moha chUTa jAye aura vaha moha deva-guru ke nAma para A jAye, yaha anAdi kI viparIta yAtrA kA eka mahAdurlabha moDa hai / 'mane vhAluM lAge prabhu tAruM nAma' yaha vacana aba vartana banatA hai| hoThoM para aura dila meM aba deva-guru kA nAma sthAyI hotA hai / pahale jo zAyada jIvana kA eka hissA thA vaha aba jIvana banatA hai / mahAyogI ke zabdoM meM aba 'kapaTa rahita thaI Atama arapaNA' hotA hai / jisakA svAmitva apanA nahIM hai usake svAmitva kA dAvA karanA vaha kapaTa hI haiM nA? 'arapaNA' karane meM kucha bhI choDanA nahIM hotA hai, sivA~ adhyAsa-bhrama / hara kriyA kI pratikriyA hotI hai| isa nyAya se isa arpaNa ke samakSa deva-guru pratyarpaNa karate hai... 126
Page #127
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina dRSTi meM nArI gaurava - varddhamAnataponidhi pa.pU. AcAryazrI kalyANabodhisUrijI jaina jIvanazailI kA eka mahattvapUrNa graMtha hai zrAddhavidhiprakaraNa / parama upakArI AcArya zrIratnazekharasUrijI ne vi0saM0 1506 meM isa mahAna zAstra racanA kI thI / jo zAstra Agama Adi pUrva zAstro ke AdhAra se nirmita huA hai, aura Aja 563 sAla ke bAda bhI sakhamaya jIvana ke mArga ko prakAzita kara rahA hai| jaina dRSTi se nArI gaurava isa zAstra meM vizada rUpa se prarUpita hai| nArI ke prati pati kA vacana kaisA honA cAhiye isa viSaya meM zAstravacana hai ___ sappaNaya-vayaNa-sammANaNeNa taM abhimuhaM kuNai // 283 // patnI ke prati pati kA yaha ucita kartavya hai, ki vaha patnI ko priya vacana kahe, tathA patnI kA sammAna kare / zAstra saMkSipta evaM gaMbhIra hote hai / alpa zabdo meM bahuta kucha kaha dete hai / gRhiNI koi dAsI yA gulAma nahIM / kintu sammAnapAtra hai| pativratAtva yaha nArIdharma hai, to nArI kA sammAna karanA yaha puruSadharma hai / saMta kabIrane kahA hai| kabIra ! mIThe vacana se, sukha upaje kucha ora / ehI vazIkaraNa matra hai, tajIe vacana kaThora // madhura vacana anupama sukhadAyaka hai, vazIkaraNa maMtra hI hai, ata: kaThora vacana kA tyAga karanA cAhiye / vacana madhura to ghara madhura...ghara madhura to jIvana madhura...nArIgaurava kA pahalA sopAna yaha hai| jise prastuta kara ke zAstrakAra ne na kevala strIsammAna kA upadeza diyA hai, magara ghara ko svarga banAne kA rahasya bhI batA diyA hai| zAstrakAra Age kahate - vatthAbharaNAi samuciyaM deha // 284 // patnI ko ucita vastra aura alaMkAra dene cAhiye / sarvatra ucita bartAva hI zAstropadeza kA tAtparya hai, to jo ghara kA AdhAra hai, isa ke prati ucita kartavya kI ve upekSA kyoM kareMge ? nArI to vizeSa sammAnapAtra hai / ata eva kahA hai - na gRhaM 127
Page #128
--------------------------------------------------------------------------
________________ gRhamityAhuH, gRhiNI gRhamucyate / vara ko 'ghara' nahIM kahate, gRhiNI ko ghara kahate hai| agrima sUtra hai - na vioyai appaNA saddhiM // 285 // patnI ko apane se viyukta na kare / koI aisA prayojana na rakhe, jisase adhika samaya ghara se bAhara rahanA paDe / yataH pativiyoga kA duHkha asahya hotA hai, jisakI asara patnI kI prasannatA evaM svAsthya para paDatI hai / ataH aisA na kare / avamANaM na payaMsai // 286 // nArI kA apamAna na kare / kabhI usase kucha bhUla bhI ho, to zAnti se shikhaaye| use gussA Aye to anukUla AcaraNa se use zAnta kare / yahI bAta kahate hai - khalie sikkhei kuviyamaNuNei // 286 // eka yadi Aga hai, to anya kA kartavya hai ki vaha pAnI bane / svayaM kupita hone se to vaha Aga jyAdA bhaDakegI / jisa meM pUre ghara kI zAnti bhasmIbhUta ho jAyegI / rogAisu novikkhai // 288 // patnI roga Adi se pIDita ho, taba usakI upekSA na kare, kintu prayAsapUrvaka usa ke Arogya kA prabandha kare / susahAo hoi dhammakajjesu // 288 // patnI ke dharmakAryo meM usakI acchI taraha sahAya kare, yataH vaha dharma kI ArAdhanA se hara sukha pA sake / isa taraha hama dekha sakate hai ki nArIgaurava vaha koi Adhunika krAnti nahIM hai| hamAre prAcIna zAstro meM yaha bAta sUkSmatayA pratipAdita hai, jisakA AcaraNa ziSTajanoM meM prAcIna kAla se hotA AyA hai| zaMkA - yadi nArI sammAnapAtra hai, to use ghara kI cAra dIvAro meM niyaMtrita kyoM kiyA jAtA hai ? isa julama ko zAstra bhI sammata kyoM karate hai ? zAstra meM yaha bhI to kahA hai ki nADya-picchaNayAisu jaNasaMmaddesu vArei // 284 // samAdhAna - patnI ko nATaka, khela, logo kI bhIDa meM jAne se rokeM / eka mA~ yadi apane beTe ko kisI nukazAnakAraka sthAna meM jAne rokatI hai, to use julama nahIM kahA jAtA / ThIka usI taraha isa bAta meM bhI samajanA cAhie / jo zAstra nArI kA 128
Page #129
--------------------------------------------------------------------------
________________ uparokta vidhA se pUrNa sammAna karatA hai, vahI zAstra julama kyoM karegA / nArI to ghara kA rAnI hai / parivAra kA prANa hai / use ghara se nikAlakara bAjhAra meM lAne se usa kI jo durdazA huI hai, usa kA bayAna karanA mumakina nhiiN| parivAra vizIrNa hue, saMtAna hue, mAtA-pitA asahAya hue, sAttvika bhojana durlabha huA... aisI saikaDo samasyAe eka bAju meM hai, to dusarI ora nArI kI komala kAyA para dugunA dAyitva, bhayAnaka mAnasika tanAva, cir3aciDAnApana, basa- Trena Adi meM meM saphara kI yAtanA, haz2Aro havasakhoro kI A~kho kI sAmanA, bosa se lekara pyuna taka ke puruSo se avarNanIya parezAnIyA.... aisI saikar3oM pIDAyeM hai I - yaha nArIsvAtaMtrya hai ? yA nArI julama ? vizva meM bhayAnaka vidhA se baDhavI hui anaitika, durghaTanAye evaM strI - AtmahatyA yA strI - hatyA ke mUla meM bhI yaha nArI svAtaMtrya (?) hI nahI to aura kyoM hai ? nArI to ghara kI rAnI hai / jo mAtA-pitA tulya sAsasasura ke sAnnidhya meM pUrNa surakSita hai / kisI kI himmata nahI, ki use A~kha uThAkara dekha bhI sake / vaha to jIvadayA - jayaNA ke pAlanapUrvaka ghara kA saMcAlana karatI hai / saMtAno meM vAtsalyapUrvaka saMskAra siMcana karatI hai| pati ko nirmala pyAra detI hai, evaM sevA karatI hai / nItizAstra kahate hai ki jisa ghara meM gRhiNI nahIM vaha ghara zmazAnatulya hai | Adhunika vizva jinheM 'saphala nArI' (?) samaz2atA hai, unake ghara kI eka mulAkAta le Aye, Apako yaha bAta acchI taraha samaz2a meM A jAyegI / sva- kartavya evaM sva-sukha se vaMcita ho kara eva sva- zIla ko asurakSita kara ke jo saphalatA mile, vo vAstava meM niSphalatA hI hai / zaMkA - yaha saba purAne jamAne kI bAte hai / aba jamAnA badala gayA hai / alTrA vumana ke isa TreDa meM aise zAstrapATha kauna sunegA ? samAdhAna vaha, jise apane jIvana ko vAstava meM sukhI banAnA hai / jise duHkhI hI honA hai, unheM bhalA kauna roka sakatA hai / Apa bhale hI merI na mAno / kintu Adhunika alTA vumana kI jo Adarza hai aisI abhinetrIo ke pArivArika jIvana para eka dRSTipAta kara lo | Apa ko patA cala jAyegA ki jamAnA jisa dizA meM daur3a rahA hai, usa dizA meM kyA hai ? kahI par3hA thA yaha saMvAda abhinetrI - yaha mere pati hai / patrakAra - Apa ke hara pati se milakara mujhe bahuta hI khuzI hotI hai / - 129
Page #130
--------------------------------------------------------------------------
________________ mAnatA hU~ - isa viSaya meM aura kucha kahane kI jarUrata nahIM / yAda rahe, parade ke lamheM alpatama hote hai / dIrgha hai jIvana kI vAstavikatA, jo ghara-parivAra se hI jUDI huI hai| paise yA prasiddhi kevala ahaMkAra kA poSaNa kara sakate hai, sacce sukha kA kabhI nhiiN| ataH parama kAruNika zAstrakArone nArI kA pUrNa sammAna karane ke sAtha sAtha nArI rakSA ke jo bhI upAya dikhalAye vaha nArI ke hita meM hai, evaM usakA pAlana hI sukhopAya hai, isa meM koI zaMkA nhiiN| zaMkA - to strI kevala ghara meM sevA karatI rahe, yahI ApakA kahanA hai ? samAdhAna - Apa samajhe nahIM, puruSa ghara kA bajeTa pUrA karane ke liye jo parizrama karate hai, vaha kyAM ghara kI sevA nahIM ? vaha apanI vidhA kI sevA hai| puruSa yadi rasoI banAne jAye to, vaha khuda bhI parezAna hogA aura sArA ghara bhI / basa, isI taraha nArI yadi puruSayogya kArya karane jAye to vaha bhI duHkhI hogI aura sArA ghara bhI / tulyatA kA artha yaha nahIM ki saba ko eka lAThI se calAyA jAye / tulyatA kA artha hai samaprAdhAnya, jo apanI apanI vidhA se tulyagaurava kA pratipAdana karatA hai| __ jahA taka sevA kI bAta hai, to apane saMtAna ko naukara / AyA / bebIsITara ke havAle kara bosa / seTha kI sevA karane jAnA, yA sAsa-sasura ko asahAya chor3akara janasevA karane jAnA, isameM kitanA aucitya ? ghara ke sadasyo ke mana ko dubhAkara duniyA kA manoraMjana karane jAnA usameM kitanA aucitya ? eka saphala gRhiNI sAre ghara ke sadasyo ko sAttvika bhojana khilAkara dopahara meM zAMti se apane zayanakakSameM ArAma pharamA rahI hai, vaha bhI eka apUrva santoSa ke sAtha, aura usI samaya eka nArI oNphisa meM kAma ke boje ke sAtha yuddha kara rahI hai aura sAtha sAtha use ghara kI ciMtA bhI satA rahI hai, aura itanA kama ho vaise vaha oNphisa samaya aura saphara ke daurAna asurakSitatA kA anubhava bhI kara rahI hai / dAsI kauna ? aura rAnI kauna ? aba bAta spaSTa hai / nArI svAtaMtrya kI bAta karake nArI ko bAjhAra meM lAnevAlo ne pratyakSa yA parokSa rUpa se, Abhoga yA anAbhoga se nArI para jo atyAcAra kiye hai, aise atyAcAra zAyada pIche saiMkar3oM sAlo meM nahIM hue| nArI kA sahI sammAna to hamAre zAstro ne kiyA hai, evaM ina zAstro kA Adara karane vAlone kiyA hai| zaMkA - para sunA hai ki zAstro meM nArI kI niMdA bhI khUba likhI huI hai, usa kA kyoM ? 130
Page #131
--------------------------------------------------------------------------
________________ samAdhAna - yaha zaMkA kevala unakI hai, jinhoMne zAstro kA samyak adhyayana nahIM kiyA / saMsArI yA tyAgI tabhI jIvana meM sukhI ho sakate hai| jaba ve apanI viSayavAsanA para alpa / adhika vijaya pA sake / ataH zAstrakAro ne viSayasukha kA pardAphAza zAstro meM kiyA hai, evaM saMsAra kI asAratA kA pratyakSadarzana karAyA hai / yataH manuSya apane mana ko kAbU meM rakha sake, apanI prApta sAmagrI meM saMtoSapUrvaka jI sake evaM irSyA, vAsanA, havasa, krodha Adi doSo kA zikAra na bane / RSi-munioM kA eka AcAra hai ki ve upadeza dete samaya apanI dRSTi puruSa - sabhA para rakhate hai / isameM pakSapAta nahIM, kintu dRSTisaMyama hai / ataH puruSa ko virAgadezanA dete hue ve nArI ke viSaya meM jo upadeza dete hai, usa kA tAtparya yahI hai, ki vaha apanI kAmavRtti ko aMkuza meM rakhe / apanI patnI kA droha na kare, evaM kAmavAsanA kI Aga meM apane sadAcAra, sadguNa, zIla evaM naitikatA ko bhasmIbhUta na kara de / udAharaNa ke rUpa meM paranArI jhaharI churI, koi mata lAo aMga / rAvana ke daza zira gaye, para nArI ke saMga // saMta kabIrajI kA yaha dohA hai| isa kA tAtparya yaha hai ki - hara pati apanI patnI ko vaphAdAra rahai / jo tAtparya nahI samajatA vaha aisA bhI kaha sakatA hai kI zAstrone samasta nArI jAti ko viSayukta churI kaha kara usa kA apamAna kiyA hai| magara aisI bAta hai hI nahIM / RSi muni puruSa ko najara meM rakha ke upadeza dete the / magara ve nArI kI upekSA nahI karate the, sAtha sAtha meM yaha bhI spaSTatA kara dete the, ki maiM jo bAta puruSa ko nArI ke bAre meM kara rahA hU~, vahI bAta nArI ko puruSa ke bAre meM bhI samaz2a lenI hai / mUlazuddhi grantha meM kahA hai| taM ca tullaM narANaM pi, jaM itthINaM savittharaM / daMsittA dosajAlaM tu, daMsiyaM samae samaM // 174 // niMdA na to nArI kI hai, na to puruSa kI hai| niMdA no hai doSo kI / purANo meM, upaniSado meM yA anya zAstro meM jahA bhI yaha prazna hai, vahA yahI tAtparya samaz2anA caahiye| jIvamAtra ko zivasvarUpa dekhanevAle zAstrakAra bhalA kisI kI niMdA kaise kara sakate hai| niMdA kevala doSo kI / prazaMsA kevala guNo kI / phira ve guNa strI meM ho, yA puruSa meM, guNa hai, to prazaMsA hai| zaMkA - to phira zAstrakAro ne strI ke guNo kI prazaMsA kyoM nahI kI ? 131
Page #132
--------------------------------------------------------------------------
________________ samAdhAna - avazya kI hai / mUlazuddhi grantha meM kahA hai| cAuvaNNassa saMghassa majjhe suvvaMti sAviyA / saiMsaNeNa nANeNa, juttA sIlavvaehi ya // 177 // caturvidha saMgha kA eka pradhAna aMga hai zrAvikA / jo samyagdarzana se samyagjJAna se evaM zIlavrato se vibhUSita hai / saMvegaraMgazAlA zAstra meM kahA hai kiM puNa guNakaliyAo mahilAo dUravitthayajasAo / titthayara cakki halahara - gaNahara sappurisajaNaNIo // 4456 // sIlavaIo suvvaMti, mahIyale pttpaaddiheraao| naraloyadevayAo, caramasarIrAo pujjAo // 4457 // kaI nArIyA~ guNagaNa se zobhAyamAna hotI hai| jina kA vistRta yaza dUra-sudUra pahuMca jAtA hai| tIrthaMkara-cakravartI-baladeva-gaNadhara jaise mahApuruSo kI jananI bhI nArI ho hotI hai / zAstroM meM aneka zIlavatI nArIyo kA yazogAna hai, jina ke zreSTha guNoM se Avarjita hokara devone bhI unakI sevA kI hai sacamuca, aisI guNavaMtI nArI manuSyaloka meM bhI devatA kI taraha sammAnanIya hai| jo usI bhava meM mokSa meM jAtI hai, aisI caramazarIrA nArI bhI hotI hai, jo avazya pUjanIya hai / oheNa na vUDhAo, jalaMta ghoraggiNA na daDDAo / sIhehiM sAvaehi ya, parihariyAo apAvAo // 4458 // aisI zIlavatI nArI ke guNa ke prabhAva se nadI kI bADha bhI use kaSTa pahu~cAne meM niSphala gaI hai / jAjvalyamAna bhayAnaka agni bhI use jalA nahI sakA hai| una ke niSpApa caritra ke prabhAva se zera aura jaMgalI janAvaro ne bhI unheM kATa nahIM pahu~cAyA hai| yaha to kevala jhalaka hai, aise to anaginata zAstravacana hai, jinhoMne guNavaMtI nArI kI prazaMsA hai, jaise kI zAntasudhArasa graMtha meM kahA hai yA vanitA api yazasA sAkaM kulayugalaM vidadhati supatAkam / tAsAM sucaritasaJcitarAkaM, darzanamapi kRtasukRtavipAkam // 14-6 // jo striyA~ apane pIhara aura sasurAla - dono kula kI kIrtipatAkA ko apane guNo se laharAtI hai, saccaritrayukta una pavitra striyoM kA darzana bhI mahAna puNyodaya se milatA hai| 132
Page #133
--------------------------------------------------------------------------
________________ zaMkA - kyAM Agama sUtra meM bhI aisA ullekha hai ? samAdhAna - avazya hai / parama pAvana bhI mahAnizItha sUtra meM kahA hai - etthaM ca goyamA ! jaM itthIyaM bhaeNa vA, lajjAe vA, kulaMkuseNa vA jAva dhammasaddhAe vA taM veyaNaM ahiyAsejjA, no viyammaM samAyarejjA, se NaM dhaNNA, se NaM puNNA, se ya NaM vaMdA, se NaM pujjA, se NaM daTThavvA, se NaM savvalakkhaNA, se NaM savvakallANakArayA, se NaM savvuttama-maMgalanihi / seNaM suyadevatA, se NaM sarasvatI, se gaM aMbahuDI, se NaM accuyA, se NaM iMdANI, se NaM paramapavittuttamA, siddhI muttI sAsayA sivagai tti / he gautama ! jo strI bhaya se, lajjA se, kula ke aMkuza se yA yAvat dharmazraddhA se bhI vAsanA kI vedanA ko saha karatI hai| magara durAcAra nahI karatI, vaha dhanyA hai, vaha puNyavatI hai, vaha vaMdanIyA hai, pUjanIyA hai, darzanIyA hai, sarvalakSaNasampannA hai, sarvakalyANakAriNI hai, sarvazreSTha maMgalanidhirUpa hai, zrutadevatA hai, sarasvatI hai, ambA hai, acyutA hai, iMdrANI hai, parama pAvana zreSTha siddhi hai / vaha mukti hai, vaha zAzvata zivagati hai| isa se bhI adhika nArIsammAna aura kyoM ho sakatA hai ? sarvajJazAsana niSpakSapAta hai, jahA~ guNa hai vahA~ vedana hai / jahA~ guNa hai vahA~ sammAna aura gaurava hai / yadi guNadRSTi nahIM hai to nArIsammAna bhI eka taraha se usakA apamAna hai| kaise ? samajAtA haiM - AjhAdI ke daurAna eka kArya cala rahA thA - harijanauddhAra. unheM mAnavIya adhikAra dilAne ke liye jo sudhAraka prayAsa karate the, vaha kahate the - 'yaha harijana hai, unhe maMdira meM Ane do' / taba vinobA bhAve ne isa bAta kA virodha karate hue kahA - aisA kaho, ki 'yaha mAnava hai, ise maMdira meM Ane do / ' bAta choDI hai, kintu usa kA marma samajane jaisA hai| yadi Apa harijanatva ke AdhAra para unakA bhalA karanA cAhate ho, to vAstava meM Apa kI dRSTi meM sammAna nahI, dayA hai / aura dayA hamezA hIna para hI hotI hai| to Apa ne use bhale hI maMdirapraveza kA adhikAra diyA, para hIna to samajA hI / vizva kA mUla prazna nArIsammAna kA hai hI nahIM / mUla prazna guNo ke prati upAdeyadRSTi kA evaM guNasammAna kA hai / isase hI vizva nizcitarUpa se sukhI bana sakatA hai| eka anya udAharaNa - kanyA bhrUNa hatyA ke virodha ke AMdolana kA jo karuNa bhI hai aura hAsyAspada bhI / kanyA bhrUNa hatyA pApa hai, to bhraNa hatyA pApa nahIM? yaha kahA~ kA nyAya ? yadi bhrUNa hatyA ko hI pratibaMdhita kara diyA jAye, to kanyA bhrUNa hatyA 133
Page #134
--------------------------------------------------------------------------
________________ apane Apa baMda ho jAyegI, kanyA ke prati yadi zAsako kA sacamuca vAtsalya ubhara rahA hai, to use nAbUda karane kA saphala upAya yahI ho sakatA hai| hamArI bAta yaha hai - saccA sammAna hai guNadRSTi se kiyA huA sammAna / aura jaise ki hamane dekhA, jaina zAstro meM aura jaina paraMparA meM yaha sammAna kI eka anUThI kASThA dRSTigocara ho rahI hai| zaMkA - hamane sunA hai ki ahaMkArI sAdhuo kI paraMparAne zramaNIo ko apane adhikAro se vaMcita kara diyA hai ve unake dvArA vaMdana karavAte to hai, magara khuda kabhI inheM vaMdana nahIM karate, to isake bAre meM ApakA kyoM kahanA hai ? samAdhAna - yaha bAta kisI ne ajJAnavaza kahI ho, aisA jJAta hotA hai / yataH yaha bAta zAstra aura paraMparA donoM rIti se asatya hai / zramaNa bhagavaMta cAhe paMnyAsa, upAdhyAya, AcArya yA gacchAdhipati bhI kyoM na ho, ve laghutama zramaNI ko bhI 'matthaeNa vaMdAmi' kaha kara avazya vaMdana karate hai| hamAre gacchAdhipati zrIjayaghoSasUrIzvarajI mahArAjA kA bhI yaha svabhAva hai, una ke pAsa sAdhvIjI bhagavaMta kA Agamana hone para tatkSaNa prAkRtika rUpa se unake hAtha vaMdanA karate hue jur3a jAte hai| isa sthiti meM uparokta vidhAna na kevala ajJAna hai, kintu suvihita zramaNa paraMparA kI AzAtanA kA pApa bhI / ataH aise vidhAnakartA para bhAvakaruNA karate hue unheM satya sa zaMkA - eka bAra maiMne rAste meM dekhA ki sAdhujI ne sAmane se A rahe sAdhvIjI ko vaMdanA nahIM kii| samAdhAna - Apane sAdhvIjI para bhI dhyAna diyA hotA, to Apa ko patA calatA ki unhoMne bhI sAdhujI ko vaMdanA nahIM karI hai| yaha eka zAstrAjJA hai, ki mArga para zramaNa-zramaNI paraspara vaMdanA na kare / anyathA ajJAnI loga ko unake asat saMbaMdha kI zaMkA ho sakatI hai / aisI zaMkA karake vaha ajJAnI zramaNa-AzAtanA ke pApa se duHkhI na ho, isa liye karuNA kara ke prabhu ne aisI AcArarIti kA prarUpaNa kiyA hai| bAkI, guNadRSTi se aMtara meM paraspara kA Adara-sammAna avazya hotA hai / zaMkA - eka bAra maiMne aisA bhI dekhA ki sAdhvIjI ne to mArga para sAdhujI ko vaMdanA kI / kintu sAdhujI ne unheM vaMdanA nahIM kI samAdhAna - zAyada Apako isase viparIta dRzya bhI sulabha ho jAyegA kintu usakA hetu AjJAbhaMga kA Azaya yA AcAraparivartana nahIM hai / jo nUtanadIkSita ho, yA 134
Page #135
--------------------------------------------------------------------------
________________ T abhI taka jina kA AcArasaMhitA kA adhyayana kisI hetu se na ho sakA ho, ve sahaja Adara se mArga meM bhI vaMdanA kara lete hai / kintu yaha vaMdanA pramANa nahIM hai, ataH usase koI AcAra kI pratiSThA saMbhavita nahIM hai / samagra vizva ke jIvo para prabhu kI aparaMpAra karuNA se prabhu ne jo AcAramArga dikhAyA vaha ekAntahitakAraka hai / jinazAsana meM koI AcAra aisA nahIM, jo eka bhI jIva ke karmabaMdha kA hetu ho, prabhu to samagra vizvako sarva duHkho se mukta karanA cAhate hai, ataH unakI AjJA sarvakalyANAnukUla hI hotI hai / isakA anya udAharaNa isI viSaya meM prastuta karatA hU~ ki sAdhujI sAdhvIjI ko bRhadvaMdana (jo khamAsamaNadvaya, icchakAra ityAdipUrvaka kiyA jAtA hai) nahIM karate / yataH vaha kriyA dekha kara bhI dharma kA upahAsa ho sakatA hai, ki saMsAra kI taraha yahA~ bhI strIrAjya / ataH upahAsakartA parama pAvana isa dharma kI avagaNanA karake anaMta saMsAra duHkha ko nizcita na kare, isa liye parama kAruNika jinezvara bhagavaMto ne yaha AcAramArga pratipAdita kiyA hai | eka bAta yAda rahe, ki yaha bRhad vandana na karate hue bhI sAdhujI vaMdanA to avazya karate hai, evaM sAdhvIgaNa prati unake hRdaya meM tulya sammAna evaM Adara kI bhAvanA avazya hotI hai| zaMkA - kyAM aisA nahI ho sakatA ? ki yaha AcAramArga prabhu dvArA pratipAdita na ho, kintu Adhunika ahaMkAra kA utpAdana ho / bilkula nahIM, yataH kalpasUtra ke kRtikarmakalpa kI TIkA meM samAdhAna likhA hai / - sAdhvIbhizca ciradIkSitAbhirapi navadIkSito'pi sAdhureva vandyaH / ciradIkSita sAdhvIjI bhagavaMto kA bhI karttavya hai, ki ve navadIkSita sAdhujI ko bRhadvandanA kare / zaMkA kyA ise pakSapAta nahIM kaha sakate ? samAdhAna aMtara meM Adara evaM sammAna kI pUrNatA, zAstrAjJA kI niSThA, evaM sarvajIvo ke hita kI kAmanA jisa AcAra meM rahI hai, use pakSapAta kahanA, yaha tIrthaMkaro kI AzAtanA hai, ataH aisI zaMkA svapna meM bhI nahIM karanI cAhiye / - - zaMkA kyAM aisA nahIM ho sakatA kI yaha tIrthaMkara kI AjJA na ho kara ke TIkAkAra kI hI kalpanA ho ? samAdhAna 'TIkA' nUtana siddhAnta racanA nahIM hotI, kintu pUrva zAstro ke - 135
Page #136
--------------------------------------------------------------------------
________________ anusaraNa se evaM sudharmAsvAmIjI se udbhUta sadguru kI parama pAvana paraMparA se prApta artha kI sugama bodhadAyaka kRti hotI hai / TIkA yAni vRtti, aura vaha mUla sUtra kA hI eka aMga hai / ataH usa kA bhI mUla sUtra jitanA hI mAhAtmya hai / usa kA anAdara mUla sUtra ke anAdara tulya hai ataH Agama AzAtanA ke mahApApasvarUpa hai| zaMkA - yaha bAta kyA Apa apanI vidhA se kahate hai, yA usakA koi prAcIna pramANa bhI hai ? samAdhAna - avazya hai| mahAyogI zrIAnaMdaghanajI mahArAja ne stavanacovIzI meM zrInaminAtha prabhu ke stavana meM kahA hai - cUrNi bhASya sUtra niyukti, vRtti paraMpara anubhava re / samayapuruSanA aMga kahyA e, je chede te durbhavya re // cUrNi (prAkRta TIkA), bhASya (sUtra + niyukti vivecaka), sUtra (mUlapATha), niyukti (sUtra kA vistRta vivecana), vRtti (saMskRta TIkA), paraMparA (sadguru kI paramparA se prApta artha, anubhava (gItArtha mahApuruSo kA AgamAnusArI saMvedana) - yaha saba AgamapuruSa ke aMga hai / jo unakI avajJA karatA hai vaha durbhavya hai, arthAt vaha saMsAra meM dIrgha kAla taka bhramaNa karatA huA duHkhI hotA hai| zaMkA - to kyA kalpasUtra-TIkAkAra ne bhI pUrva mahAzAstro kA anusaraNa kara ke isa artha kA lekhana kiyA hai ? samAdhAna - avazya, yadi Apa kisI bahuzruta ke pAvana sAnnidhya ko pA sako, to ve Apa ko bRhatkalpa Adi sUtro ke anekAneka pramANa de sakate hai| yahA~ adhika vistAra na ho, isa liye prastuta nahIM karatA / zaMkA - kyAM bhagavAna mahAvIrasvAmijI ke samaya meM bhI yahI AcAra prasiddha thA? samAdhAna - hA~, siddhAnta artharUpa se zAzvata hai| kevala zrImahAvIrasvAmijI ke kAla meM hI nahIM, kintu caubIsa tIrthaMkaro ke kAla meM bhI yahI AcAra pravRttimAna thA, evaM Aja bhI mahAvidehakSetra meM zrIsImaMdharasvAmijI Adi viharamAna jinezvaro ke zAsana meM yahI AcAra pravRttimAna hai / siddhAnta traikAlika hai, aura usa ke rahasya, tAtparya evaM usa meM garbhita sarvakalyANabhAvanA bhI traikAlika hai| zaMkA - kyA Apa koI aisA udAharaNa de sakate hai, ki jisa meM ciradIkSita sAdhvIjI ne navadIkSita sAdhujI ko vaMdana kiyA ho, vaha bhI bhagavAna zrImahAvIrasvAmijI 136
Page #137
--------------------------------------------------------------------------
________________ ke kAla meM ? samAdhAna - kyoM nahIM ? yaha udAharaNa hai prabhu vIra kI prathama ziSyA khuda zramaNI zrIcandanabAlAjI kA / 36000 ziSyAoM kI guruNI caramazarIrA parama puNyA isa sAdhvIjI ne apane se hI pratibodhita ho kara dIkSita bane sAdhujI ko dIkSA ke dina hI vinayapUrvaka vaMdanA karI thI / (eka bAta ullakhanIya hai, ki prAcIna yA Adhunika koI bhI sAdhvIjI vivaza yA bAdhya ho ke vaMdanA nahIM karatI, para guNadRSTi se va jinAjJApAlana kI dRSTi se pramoda bhAva se vaMdanA karatI hai, isa taraha unakI tathA unako hAtha joDa kara matthaeNa vaMdAmi kahate hue gacchAdhipatio kI bhI laghutA nahIM, kintu mahAnatA hI hai / ) kyA yaha bAta bhI Adhunika kathAkAroM kI kRti nahI ho sakatI ? bilkula nahIM / yataH prabhu mahAvIrasvAmijI ke svahastadIkSita ziSya, avadhijJAnI mahAtmA zrIdharmadAsagaNi mahArAjA ne khuda upadezamAlA nAma ke graMtha meM isa ghaTanA kA Alekhana kiyA hai / zaMkA samAdhAna - - zaMkA - kyAM Apa usa graMtha kA mUlapATha prastuta kara sakate hai ? samAdhAna avazya, yaha hai mahAmahima zrI upadezamAlA graMtha kA vaha mUlapATha aNugammai bhagavaI, rAyasuajjA sahassaviMdehiM / taha vi na karei mANaM pariyacchai taM tahA nUNaM // 13 // diNadIkkhiyassa damagassa, abhimuhA ajjacaMdaNA ajjA / Necchai AsaNagahaNaM, so viNao savvaajjANaM // 14 // varisasayadIkkhiyAe, ajjAe ajjadIkkhio sAhU | abhigamaNavaMdaNanamaMsaNeNaM, viNaeNa so pujjo // 15 // zaMkA - prabhu zrI mallinAtha bhagavAna strI tIrthaMkara the, to kyAM ve apane tIrthavartI laghu sAdhujI ko vaMdanA karate the ? - samAdhAna - pahalI bAta to yaha hai, ki tIrthaMkara cAhe koI bhI ho, kalpAtIta hote hai, ata: sarvasAmAnya vaMdanavyavahAra unheM lAgU nahI hotA / dusarI bAta, ve dIkSA samaya bhI kevala siddha bhagavaMto ko vaMdanA karate hai, yataH arihaMta to svayaM hai / tIsarI bAta, prabhu zrI mallinAtha strItIrthaMkara hue, vaha anaMta kAla meM eka bAra honevAlI AzcaryabhUta ghaTanA hai| ataH eva isa avasarpiNI kAla ke daza AzcAryo meM isa kA bhI samAveza hai / 137
Page #138
--------------------------------------------------------------------------
________________ ataH sarva sAdhu sahita samasta caturvidha saMgha evaM anya nara-nArIdeva-devIyoM unheM vaMdana karate hai| isa meM sAdhujI kA bRhad vandana bhI anaMtakAla meM kAdAcitka ghaTita Azcarya meM saMlagna hai, ataH na vo carcAspada ho sakatI hai, na to sAmAnya siddhAnta ko bAdhya kara sakatI hai| yaha ghaTanA janamAnasa meM pUrvokta asadbhAva kA sRjana bhI nahIM kara sakatI hai| kyoM ki tIrthaMkara ke parama aizvarya evaM atizayo ke prabhAva se aisI sambhAvanA bhI nahI rhtii| zaMkA - to kyAM hama mAna sakate hai ki zramaNa paraMparA meM sAdhvIjI ke prati pUrNa Adara evaM sammAna bhAva rahA hai / samAdhAna - yadi Apa kadAgrahamukta mana se soce, to isa ke Thosa pramANa maiM prastuta kara cukA hU~ / tathApi Apa kI jijJAsA ho, to anya pramANa bhI prastuta kara sakatA huuN| 1) apApAbRhatkalpa evaM dusamakAlasamaNasaMghathayaM-avacUri meM ullekha hai. ki AcArya zrI kAlakasarijI ne sAdhvIjI kI rakSA karane ke liye atyaMta parizrama kiyA / yahA~ taka kI atyAcArI rAjA gardabhilla ko rAjyabhraSTa karavAyA evaM sAdhvIjI ko mukti dilAyI / vidvajjagata meM yaha itihAsa suprasiddha hai / (2) kalpasUtra Adi jo jo zAstra meM itihAsa - suvihita paraMparA kA ullekha hai, una meM sAdhvIjIo kA bhI gauravapUrNa ullekha kiyA gayA hai| (3) anekAneka vidvAna AcArya bhagavaMtoM ne evaM zramaNo ne mahAsatIyoM evaM sAdhvIjIyoM ke vistRta caritragraMtho kA nirmANa kiyA hai| jina meM una ke zIla Adi guNo kI bhUri bhUri anumodanA kI gaI hai / Apa koi bhI vistRta jJAnabhaMDAra kI mulAkAta lekara aise anekAneka graMtho ke darzana kara sakate hai| (4) sarva gacchAdhipati AcAryoM se lekara pratyeka zramaNa sahita samasta caturvidha saMgha prAtaH pratikramaNa meM bharahesara sUtra meM sulasAjI, candanabAlAjI ityAdi mahAsatI, mahAsAdhvIo kA parama Adara se nAmagrahaNa - smaraNa karate hai / aMtakRtadazA nAma ke Agama sUtra meM zrIkRSNamahArAjA kI 8 rAnIyA~, zreNika rAjA kI 26 rAnIyA~ Adi dIkSA lekara jo adbhuta sAdhanA karatI hai, evaM usI bhava ke aMta meM mokSa prApta karate hai, usa kA romaharSaka varNana hai / kAlIdevI Adi rAnIyA~ zramaNI banakara jo duSkara tapazcaryA karatI hai, usa kA pratipAdana paDhakara 138
Page #139
--------------------------------------------------------------------------
________________ Aja bhI zramaNagaNa unake prati natamastaka ho jAte hai| (6) 1444 graMtha kartA pa.pU. zrIharibhadrasUri mahArAjA ne sAdhvIjI yAkinI mahattarA kA apanI dharmamAtA ke rUpa meM gauravapUrNa ullekha apane graMtho meM kRtajJatA evaM Adara bhAva se kiyA hai| (7) dhAriNI sAdhvIjI ne do rAjAo ke bIca samajhautA karavA kara yuddhazAMti kA mahAna kArya kiyA, usa kA AvazyakaniyuktiTIkA Adi zAstro meM AdarapUrNa varNana hai| (8) zAstroM meM bharatakSetra se mahAvideha meM sImaMdharasvAmI ke pAsa gayI huI eka vyakti kA ullekha milatA hai, jinakA nAma hai - yakSA sAdhvIjI / (9) apanI mAtA sAdhvIjI pAhiNI kI ArAdhanA kI anumodanArtha kalikAla sarvajJa hemacandrAcArya ne 33 kroDa zloka pramANa virATa sAhitya kA sRjana kiyA / (10) pATaNa ke aSTApadajI mandira meM vi0 saM0 1205 kI sAdhvIjI dematIjI gaNinI kI mUrti birajAmanA hai / mAtara tIrtha meM vi0 saM0 1298 kI sAdhvIjI padmazrI kI mUrti birAjamAna hai| (11) sAdhvIjI rAjImati ne muni rahenemijI ko upadeza dekara saMyama meM sthira kiyA isa bAta kA gauravapUrNa varNana parama pAvana zrIdazavaikAlika AgamasUtra Adi anekAneka zAstro meM kiyA gayA hai / (12) zrIdharmalakSmI mahattarA bhAsa graMtha meM ullekha hai ki khaMbhAta meM zreSThiputrI milApa thii| jo dIkSA lekara pratidina 150 gAthA kaMThastha karatI thI / (13) sAdhvIjI ke svAdhyAya ko sugama banAne ke liye sAdhujI bhI zAstrapratilekhana kA parizrama karate hai, jaise kI paM. zrIkIrtivijayajIne vi0saM0 1687 kArtika zukla 10 ke dina delavADA meM sAdhvIjI zrIkalyANaRddhi ke liye pAkSikasUtra kI prati kA lekhana kiyA thA / aise anaginata ullekha milate hai, evaM vartamAna meM bhI saMbhavita vidhA se aise kArya cAlu hai / (14) strI / sAdhvIjI kI mukti nahI ho sakatI isa mata kA khaMDana karane ke liye zAkaTAyana AcAryazrIne strInirvANa prakaraNa nAma ke graMtha kA sRjana kiyA hai, jina meM Agama Adi zAstro ke pramANa evaM tarkabala se na kevala strImukti ko siddha kiyA hai, kintu sAtha sAtha zIlAmbunidhivelA, susattvA, analpadhRtayaH
Page #140
--------------------------------------------------------------------------
________________ aise gauravaprada vizeSaNoM se mahAsatIo kI hArdika anumodanA bhI kI hai| (15) mahopAdhyAya zrI yazovijayajI ne adhyAtmamataparIkSA nAma ke mahAna graMtha meM Agama Adi zAstrasamUha evaM tarko se strInirvANa ko pramANita kiyA hai / jisa meM 'paramazIlazraddhAdiguNazAlitayA sulasAdyA bhagavatAmapi prazasyAH' ityAdi zabdo se mahAsatIjIo kA parama sammAna evaM guNAnumodana kiyA hai| (16) Aja bhI samasta zramaNagaNa pratidina do bAra pratikramaNa meM zramaNasUtra aMtargata 'sAhuNINaM AsAyaNAe' evaM 'sAviyANaM AsAyaNAe' ina padoM se 'manavacana-kAyA se sAdhvIjI yA zrAvikAjI ke prati koi bhI AzAtanA ho gai ho, to usakA prAyazcitta karate hai, jisa ke bhItara meM una ke prati zramaNagaNa kA sammAna hI nihita hotA hai| (17) vartamAna meM zramaNa zrIguNahaMsavijayajI ne 'vizvanI AdhyAtmika ajAyabI' nAma ke do pustaka likhe hai| jina meM vartamAnakAlIna pUjanIya sAdhu-sAdhvIjI bhagavaMto kI viziSTa sAdhanA evaM viziSTaguNoM kA hRdayasparzI prakAzana kiyA gayA hai, isa ke mAdhyama se evaM aise anya prakAzano ke mAdhyama se samasta caturvidha saMgha una kI bhUri bhUri anumodanA kara rahA hai evaM apane hRdaya meM una ke prati sammAna bhAva kI vRddhi kara rahA hai| zaMkA - kyAM jainavizva meM strI sammAna kI anya bhI bAte hai ? samAdhAna - hA~, yaha to zAyada usa kI jhalaka bhI nahIM / isa viSaya para virATa graMtha kI racanA bhI kama hI hogii| zaMkA - to phira mujhe jo bhrama huA usa kA kyA hetu ? samAdhAna - ajJAna / samAja meM kaI loga aise bhI hai, jinake aMtara kI bhAvanA to zAyada prazasta hotI hai / kintu ajJAnavaza kevala apanI kalpanAo ke AdhAra para asatyaprasAra bhI karate hai / zAstra meM kahA hai, ki yadi zramaNa bhI bahuzruta na ho, to use upadeza dene kA adhikAra nahIM hai / suMdarabuddhIi kayaM bahuyaM pi na suMdaraM hoi // upadezamAlA // jo gItArtha nahIM vaha prazasta bhAvanA se bhI kucha kahane karane jAye, vaha aprazasta ho sakatA hai| aisI vyakti yadi apanI bhUloM kA prAyazcitta bhI karanA cAhe, to vaha duSkara 140
Page #141
--------------------------------------------------------------------------
________________ hotA hai, kyAM ki vaha to apanA ajJAna zAyada dUra kara degA, magara jahA~ jahA~ usane ajJAna phailAyA hai, usakA kyoM ? hamAre eka mahAtmA ko kisIne pravacana kA Agraha kiyA, to ve ro pdde| unhoMne kahA, ki yadi mujha se kucha bhI utsUtra ( Agama Adi zAstra viruddha) bolA gayA, to merA saMsAra kitanA baDha jAyegA !' ise kahate he pApabhIrutA, saralatA evaM mumukSutA / pravacana evaM lekhana yaha donoM ahaMkAra kSetra nahIM, kintu dAyitvakSetra hai / paryApta zAstrAbhyAsa ke binA jisakA nirvAha saMbhava nahIM / bahuzruta AtmA prabhu kI AjJA ke prati niSThAvAna hokara inhIM mAdhyamo se sva aura para kA kalyANa karatI hai / aura ajJa alpajJa AtmA matikalpanA kA AdhAra lekara inhIM mAdhyamo se sva aura para kA ahita karatI hai / ataH yadi sacamuca sva- para kalyANa kI bhAvanA ho, to pahale sadguru kI zaraNa meM dIrghakAla taka zAstrAbhyAsa karanA cAhiye, aura jaba taka sadguru kI anujJA na mile taba taka upadeza / lekhana donoM vidyA se mauna grahaNa karanA cAhiye / zaMkA - jaina dRSTi se strI sammAna ko jAna kara merA aMtara adhika AdarapUrNa banA hai / maiM una ke liye kucha karanA cAhatA hU~, to maiM kyoM kara sakatA hU~ ? T samAdhAna samAja maiM sadguNo kA sAmrAjya vyApta ho aisA prayAsa va samyak zAstrajJAna kA prasAra ho aisA prayAsa sadguru ke mArgadarzanAnusAra karate rahanA cAhiye / isa se samAja ke sarva aMga lAbhAnvita hote hai, evaM nArIvizva bhI isI vidhA se pUrNa lAbhAnvita hogA / hara doSa evaM hara duHkha kA mUla ajJAna hai, ajJAna kA nivAraNa hI doSo aura duHkho kA nivAraNa karatA hai / pahale apane bhItara meM ujAlA karo aura phira vizva meM ujAlA kro| sva-para kalyANa kA yahI eka mArga hai / parama tAraka jinAjJA viruddha likhA ho to micchAmi dukkaDam / - 141
Page #142
--------------------------------------------------------------------------
________________ ArSa vizva AcArya kalyANabodhi satyano sAkSAtkAra AtmopaniSad ayodhyA narezanI rAjasabhA pUrNapaNe bharAI gaI che. kramazaH eka pachI eka rAjakAja cAlI rahyuM che. evAmAM pratihArIe AvIne kahyuM, "mahArAjanI jaya ho. eka vidvAna Apane maLavA mAMge che. kahe che ke huM naimittika chuM. eka khUba ja mahattvanA bhaviSyavANI ka2vA Avyo chuM." rAjAnA IzArAthI naimittikanuM Agamana thayuM. sammAna sAthe ene ucita Asana ApavAmAM AvyuM. rAjAe bhaviSyavANI viSe prazna karyo, ne naimittikanA mukha para gaMbhIratA chavAI gaI. AkhI sabhA utsuka hatI bhaviSyavANI sAMbhaLavA, emAM enI gaMbhIratA joIne utsukatA anekagaNI banI gaI. naimittike kahyuM, "rAjan ! Ama to kahetA jIbha upaDatI nathI. kahIza, to Apa sahu kadAca mAnazo paNa nahIM. paNa mArI pharaja samajIne kahevA Avyo chuM. AjathI sAtame divase dariyAmAM bhayaMkara tophAna Avaze, enA pANI AkAzane AMbaze ne e ghoDApUramAM AkhI duniyA DubA jaze. basa...jaLabaMbAkAra...bIjuM kazuM ja nahIM bace." rAjasabhAmAM sannATo chavAI gayo. maMtrIzvare mahArAjanA kAnamAM kAMIka kahyuM ane rAjAe Adeza karyo, "paMDitajI ! sAta divasa sudhI tamAre amArI najarakedamAM rahevuM paDaze. roja rAjasabhAmAM upasthita thavuM paDaze. ane jo sAtame divase tamArI bhaviSyavANI sAcI nahIM paDe, to tamane mRtyudaMDa ApavAmAM Avaze." pUrNa svasthatA sAthe paMDitajIe kahyuM, "mane maMjUra che. kAraNa ke mane mArA jJAna para pUro vizvAsa che. je thavAnuM che. e thaIne raheze." sAtame divase rAjasabhAmAM jANe kIDiyAruM ubharAyuM...badhAnA dhabakArA vadhI gayAM che...badhAnA caherA para ciMtA ane kutUhala che. svastha che eka mAtra naimittika. rAjAnuM Agamana thayuM, ane naimittike gaMbhIra avAje kahyuM, "rAjan ! juo, sRSTinA itihAsamAM kadI nathI banI, evI ghaTanAnI zarUAta thaI gaI che. juo, dariyo vIpharI gayo che. ne gAmonA gAmone tArAja karato karato AvI rahyo che.' rAjA stabdha banIne joI rahyo....vAMbha vAMbha uchaLatA mojAo AkAzane AMbI 142
Page #143
--------------------------------------------------------------------------
________________ rahyA che. hajAro lokone lAkho pazuo taNAI rahyA che. e dhasamasatA pANIno joramAM makAno paDI rahyA che, vRkSo ukhaDI rahyA che... "juo ! have to A dariyo ayodhyAnI sImAmAM paNa AvI gayo. juo, tamArI prajA kevI lAcArapaNe taNAI rahI che. ne have to....A pANI rAjamahela sudhI AvI gayuM. juo rAjasabhAnA pagathiyAM ya DubI gayA. rAjan ! jIva bacAvavo hoya to uparanA mALe..." ne rAjA doDyA..pahelo mALa...bIjo mALa, trIjo mALa..rAjAnI gati teja che, to pANInI gati paNa kAMI kama nathI. duniyAbharano motano hAhAkAra rAjAnA kAnamAM guMjI rahyo che... motanA bhaNakArA vAgI rahyA che. pANI mAtra cAra pagathiyAM ja pAchaLa che. cotho mALa....pAMcamo mALa...chaThTho mALa...sAtamo mALa.... ne have to agAzI AvI gaI. ne agAzImAMthI je dazya dekhAyuM, e kharekhara cakkara AvI jAya tevuM...basa...be-cAra kSaNa ne cAre bAju AkAzane AMbatuM pANI....badhuM ja eka karI nAkhaze...rAjA agAzInI sImA sudhI pahoMcyAM ne have bIjo koI ja upAya na dekhAtA pANImAM jhaMpalAvavA jAya che, tyAM to emanA kAne zabda paDyA, "sabUra...rAjan ! zuM karI rahyA cho ?" AjathI sAtame divase dariyAmAM evuM tophAna Avaze, jemAM AkhI duniyA DubI jaze. rAjAe joyuM, to pote rAjasabhAmAM rAjasiMhAsana para ja che. pANIno koI patto ja nathI. rAjA atyaMta vismayathI cAre bAju joI rahyA che. tyAre e vidvAne vinayathI praNAma karIne kahyuM, "kSamA karajo rAjan ! huM naimittika nahIM, paNa indrajAlika chuM. mArI kaLA dekhADavA mATe meM A prayoga karyo hato." rAjA eka vismayamAMthI bahAra Ave, enI pahelA bIju vismayamAM DubI gayA. maMtrIzvaranA vacanathI rAjAe e vidvAnane kSamA ApI ane tenI kaLAnuM ucita sammAna karyuM. bhAratanI prAcyavidyAnI eka lupta thaI gayelI kaLA che indrajALa. AjanA manoraMjananA sAdhano kyAMya pANI bhare, evI adbhuta e kaLA hatI. paNa ahIM je vAta karavI che, te manoraMjananA pariprekSyamAM nahIM, paNa adhyAtmanA pariprekSyamAM che. rAjAnuM vismaya, emanI ciMtA, emano bhaya, emano gabharATa, emanI doTa....A badhAnuM pravartaka kAraNa zuM hatuM? dariyAI tophAna ? nA, e to hatuM ja nahIM. 143
Page #144
--------------------------------------------------------------------------
________________ ApaNA pUrva maharSioe indrajALanI A ghaTanAnI samAMtara ja samasta saMsAranA pravartaka kAraNanuM ciMtana karyuM che, je ciMtananuM navanIta AtmopaniSad nAmanA graMthamAM upalbadha thAya che. satyatvena jagadbhAnaM, saMsArasya pravartakam / asatyatvena bhAnaM tu, saMsArasya nivartakam // jagata satya che, evI pratIti saMsAranuM pravartaka kAraNa che. jagata asatya che, evI pratIti saMsAranI nivartaka bane che. ajJAta pUrva maharSie AtmopaniSad nI racanA karI che. A graMtha atharvaveda sAthe saMbaMdha dharAve che. saMskRta bhASAmAM racAyela A graMthamAM 'anuSTup' chaMdamaya zloko che, to gadya-aMza paNa che, jenuM kula pramANa 43 zloka jeTaluM thAya che. AtmopaniSaddna tattva jeTaluM gahana che, eTaluM ja sacoTa che, ane samajavA prayAsa karIe, to ghaNuM saraLa paNa che....satyena jJAnam...rAjA gabharAyA ne doDyA, kAraNa ke je satya na hatuM, ene temaNe satya mAnI lIdhuM hatuM. AkhA saMsAranI badhI ja ceSTAo - harSa, zoka, hAsya, rudana, bhaya, kaMpa, doTa - A badhAnuM pravartaka paNa A ja che. ahIM tarka thaI zake che, ke 'indrajALa asatya hatI, paNa jagata to satya che.' bhale, aDadhI vAta sudhI to pUrva maharSi ane ApaNe sAthe ja UbhA chIe. have javAba Apo, ke indrajALa asatya kaI rIte ? khoTI che mATe ? to khoTI zI rIte ? mAyA che mATe ? to mAyA kaI rIte ? je dekhAya che, saMbhaLAya che, anubhavAya che, te khoTuM zI rIte hoI zake ? chelle to ema ja kahevuM paDaze, ke je dekhAyuM, saMbhaLAyuM ne anubhavAyuM, emAMthI pachI kazuM ja na hatuM, mATe e khoTuM hatuM. nAno bALaka ziSya ke nATakanA karuNa dRzyo joIne raDe che, tyAre tenI mAtA ene samajAve che - 'beTA, tuM raDa nahIM, A badhuM khoTuM hoya.' philmamAM nAyakanuM mRtyu dekhAya che, saMbhaLAya che, anubhavAya che, paNa e khoTuM che, kAraNa ke kemerAnI svIca oNpha thAya, pachI tevuM hotuM nathI. indrajALa hoya ke philma hoya, nATaka hoya ke svapna hoya, e badhuM khoTuM che, kAraNa ke pachI tevuM hotuM nathI. sRSTinuM A sarvasammata satya che, ke je sthira nathI, te satya nathI. have A ja satyanA mApadaMDathI jagatane ane jIvanane mApavAnuM che. zuM jagata satya che ? kema svapna sthira nathI tema jagata paNa sthira nathI. jema 144 sthira nathI, e satya nathI.
Page #145
--------------------------------------------------------------------------
________________ indrajALamAM dekhAtI vastu kAyama nathI, tema jagata paNa kAyama nathI. jema nATakano aMta che, tema ApaNane lAgatA-vaLagatA jagatano paNa aMta che. jema kemerAnI svica oNpha thatAnI sAthe philmanuM dRzya badalAI jAya che, tema zvAsanI svica oNpha thatAnI sAthe jIvananuM dazya badalAI jAya che. paMcasUtra kahe che - suvihu tra satramAmAbhutti - jema svapna satya nathI, ema jagata paNa satya nathI. ajJAnInI dazA bALaka jevI che, je khoTuM che, ene e satya samaje che ane eTale ja kleza ane saMkleza vahorI le che. ciMtA ane bhayano bhoga bane che. doDadhAma kare che, ane poka mUkIne raDe che. upaniSadranA maharSi eka mAtAnI adAthI ene kahe che, "vatsa ! tuM raDa nahIM, A badhuM khoTuM hoya. je khoTuM che, ane te sAcuM samajI lIdhuM che, e ja tArA du:khamaya saMsAranuM mULa che." A pRSThabhUmi para spaSTa thAya che AtmopaniSad satyatvena jagadbhAnaM saMsArasya pravartakam / putramRtyuno AghAta vajaghAta bane, enA mULamAM 'akasmAtuM nathI hoto, paNa nATakanA pAtranI jema je vyakti ApaNI jIvanamAM alpakALa mATe AvI che, enI sAthenA saMbaMdhane zAzvata satya samajI levAnI bhUla hoya che. duHkha karmathI Ave che. karma rAga-dveSathI baMdhAya che, ane rAga-dveSanuM mULa A ja che - satyatvena gaddhAnam - jagatane satya samajavAnI bhUla...asthirane sthira samajavAnI bhUla. jApAnanI eka kahevata che - Don't carve on ice or paint on water. barapha upara kotarakAma ke pANI upara citrakAma na karo. phlorA phAunTenanA TrAphika ane bhIDamAM koI kIDI mATIno kaNa kaNa tANI jaIne roDanI vaccevacce dara banAvavA mATe prayAsa kare, enA jevI duniyAnA jIvonI ceSTA che. e kIDInI dara banAvavAnI ceSTA, copATInI retImAM koI bALakanI ghara banAvavAnI ceSTA ane koI bijhanezamenanI alizAna baMgalo banAvavAnI ceSTA...jJAnInI dRSTimAM e traNe ceSTA eka sarakhI che. yogadaSTisamuccayamAM kahyuM che bAladhUligRhakrIDA-tulyA'syAM bhAti sarvathA / tamogranthivibhedena, bhavaceSTA'khilaiva hi // jayAre AtmAne 'sthirA" dRSTinI prApti thAya che, tyAre enI ajJAnagraMthi bhedAI jAya che ane pachI saMsAranI badhI ja ceSTA ene evI lAge che, jANe eka 145
Page #146
--------------------------------------------------------------------------
________________ bALaka dhULamAM ghara banAvI rahyo hoya. bALakane moha che, mamatva che, AnaMdano AbhAsa che, ghara banyAno harSa che, paNa samajunI daSTimAM e kevuM? pavanano jhapATo ke koI baMdarakAra mANasanI lAta e gharane hatuM - na hatuM karI de che. ane pachI e bALaka dhrusake dhrusake raDe che. bhrama ane satya vaccenuM aMtara khAsuM che nazvaranA mohanuM pariNAma mAtra AMsuM che ! AcArAMgasUtramAM kahyuM che - mekare rannennA - je sthira nathI, ene sneha karavAno koI artha nathI. duniyA duHkhI che, kAraNa ke ene vIjaLInA camakAre divALI ujavavI che, je zakya ja nathI. anAdinI A yAtrAmAM pa-25-50 varSanA saMbaMdhonuM vajUda keTaluM? e che enA karatAM vadhu to e 'nathI." samajadArI emAM ja che, ke mAnI laIe ke duniyA duHkhI che, kAraNa ke ene nathI.... asatyatvena bane tu... vIjaLInA camakAre divALI ujavavI che. | basa...pachI badhAM ja rAga-dveSa paNa samApta ane duHkhamaya saMsAra paNa samApta. saMsAra nivartavam - dariyAI tophAna indrajALarUpe oLakhAI gayuM ne mahArAjA zAMta thaI gayAM. saMsAra indrajALarUpe oLakhAI jAya, to AtmA zAMta thaI jAya..taddana zAMta...jene kAMI bheguM karavuM nathI...kAMI bhogavI levuM nathI...koI bhAga-doDa karavI nathI. koI ciMtA nathI. koI bhaya nathI..koI zoka nathI...koI jaMjALa nathI. parama zAMtinI A dazA jato "mokSa che. have AtmopaniSad mAM koI AzaMkAno avakAza nathI - asatyatvena mAnaM tu saMsArasparivartam | ajJAnI jenA mATe jaMjALo kare che, te vastu jJAnIne mana che ja nahIM, to e zenA mATe mathAmaNa kare ? ajJAnIne mRgajaLamAM paNa jaLa dekhAya che, jJAnIne jaLamAM paNa mRgajaLa dekhAya che. indrajAlamidaM sarva yathA marumarIcikA / doDe che e jene jaLa dekhAya che, jene mRgajaLa ja dekhAya che, e kema doDe ? e to basa...zAMta rahe che. ajJAnIne magajaLamAM paNa | A jIvananI sArthakatA doDadhAma karavAmAM nathI, zAMta thavAmAM che. vidvAne je zabdo rAjAne kahyA hatA, jaLamAM paNa magajaLa dekhAya che. | e ja zabdo upaniSanA maharSi ApaNane kahI rahyA | che - "sabUra ! Atman ! tuM zuM karI rahyo che?" jarA thobhIe, sAMbhaLIe ane samajIe...zAMti ApaNane varavA mATe kyAranI ya utsuka che. 146
Page #147
--------------------------------------------------------------------------
________________ ArSa vizva AcArya kalyANabodhi sukhanuM saranAmuM saMvegaraMgazALA kanakapura nagarInuM manorama udyAna che. indramahotsavamAM lokonA ToLe ToLA umaTI rahyA che. rAjA kanakadhvaja paNa A utsavanuM darzana karavA savArI sAthe AvI pahoMcyA che. cAre bAju jotAM jotAM eka jagyAe rAjAnI dRSTi sthira thaI jAya che. harSanA sthAne gaMbhIratA chavAI jAya che ane rAjAnuM mana eka gahana maMthanamAM DubakI lagAvI de che. evuM zuM hatuM e jagyAe ? tyAM hato eka deDako, koI vanaspatine e khAI rahyo hato. ne e pote eka moTA sApa dvArA khavAI rahyo hato. deDakAnuM aDadhuM zarIra sApanA moDhAmAM che. gaNatarInI paLomAM sApa ene Akhe Akho gaLI javAno che, ne chatAM deDako bhAvinI koI ciMtA karyA vinA potAnA manamAnyA sukhamAM mastAna che, vanaspatibhakSaNanA tuccha sukhanI e upekSA kare ane potAnA hitano vicAra kare, to e mRtyunA mukhamAMthI bahAra nIkaLI zake che. paNa kA...za... vAta eTale aTakatI nathI. e ja sApane eka samaDIe pakaDyo che, ne enI cAMcano zikAra banAvavAno prAraMbha karI dIdho che. je sthiti deDakAnI che, e ja sthiti sApanI potAnI paNa che. ne je sthiti sApanI che, e ja sthiti samaDInI paNa che, kAraNa ke eka bhayaMkara ajagara e samaDIne grasI rahyo che. rAjAno deha nagarInA udyAnamAM che, paNa rAjAnuM mana virAganA upavanamAM pravezI cUkyuM che. samasta saMsAranuM citra mAtra e eka ja dazyamAM spaSTa thaI rahyuM che. iya aNavarayaM nivaData-AvayA'vAyapUrie loge / bhogappasaMgavaMchA jaNassa hI hI mahAmoho // jyAM satata ApattionI vaNajhAra varasI rahI che, enuM nAma saMsAra. jyAM nita navAM duHkhono meLo jAmyo che, enuM nAma saMsAra. jyAM traNa sAMdho ne tera tUTe no zAzvata siddhAnta che, enuM nAma saMsAra. AvA saMsAramAM tuccha bhogasukhanI AzaMsA karavI, e AzaMsAne sakriya banAvavI ane e mathAmaNamAM mAthe laTakatI 147
Page #148
--------------------------------------------------------------------------
________________ motanI talavArane bhUlI javI...e jIvono kevo mahAmoha che ! samaju vyakti jo deDakAnI bhASAmAM vAta karI zake, toe ene zuM kahe ? bahArathI tane zuM maLI rahyuM che, e jovAnuM choDa, ane tuM tAruM potAnuM zuM gumAvI rahyo che, tenI ciMtA kara. maLI rahyuM che kSaNika, kSudra sukha ane gumAvI rahyo che sarvasva. jo A sApa tane pUre pUro svAhA kare, eTalI ja vAra che. hajI taka che, tArI eka ja chalAMga tane motanA mukhamAMthI bacAvI zake tema che. zarata eTalI ja ke tuM vanaspatinI AzaMsA choDI de. jJAnIo ApaNane A ja saMdeza ApI rahyA che. lobhAmaNA sparzasukha, lAlAyita karatAM svAdanA caTakA, sugaMdhanI spRhA, mohakarUpanA nazA, ne gItasaMgItanI mastI A badhuM ja e vanaspati jevuM che, ne tuM deDakA jevo. sApa tane dekhAto ja nathI, kAraNa ke enA tarapha tArI pITha che, tAre ene jovo ja nathI. paNa mane e dekhAI rahyo che. sApa eTale garbhAvAsanI kALI yAtanA, sApa eTale kensara jevA rogonI viDaMbaNA, sApa eTale jIvaleNa akasmAtonI pIDA, sApa eTale mota karatAM ya badatara ghaDapaNa ane sApa eTale pharI pharI AvatuM mRtyu. hajI taka che tArI pAse...AtmasAdhanAnA mArge chalAMga lagAvI de, to sApathI mukta thaI zake che. anaMta duHkho ane anaMta mRtyuthI haMmeza mATe chUTakAro, zarata eTalI ja...kSaNika ane kSudra bhogasukhane lAta mArI de. jyAM sudhI deDako vanaspatithI vimukha na thAya, tyAM sudhI ene sApanuM darzana paNa thavuM zakya nathI, to chalAMga to kyAMthI zakya bane ? rAjAe vanaspatine to joI ja hatI. Aje sApa paNa joI lIdho. je bhogasukho AnaMdadAyaka lAgatA hatAM, temanI du:khadAyakatA bahArathI tane zuM maLI parakhAI gaI ane rAjAe samagra rAjyano tyAga karIne rahyuM che ? e jovAnuM AtmasAdhanAnA punita paMthe prayANa karyuM. zrAmaNyanA parizuddha choDa ane tuM tAruM pAlananA prabhAve e ja jIvananA aMte paramapadane prApta potAnuM zuM gumAvI rahyo che, tenI ciMtA karI le. karyuM. upadeza karatAM paNa udAharaNa vadhu asarakAraka hoya che. AvA lagabhaga 82 udAharaNothI samRddha eka adbhuta graMtha eTale saMvegaraMgazALA. AjathI 944 varSa pUrve zrIjinacaMdrasUri mahArAje A graMthanI racanA karI hatI. jevuM nAma evA guNa...saMvegarasanI sAkSAt raMgazALA che A kRti. saMvega e sAdhanAjIvananuM hArda 148
Page #149
--------------------------------------------------------------------------
________________ che. graMthakArazrI spaSTapaNe kahe che suciraM pi tavo taviyaM, cinnaM caraNaM suyaM pi bahu paDhiyaM / jai no saMvegaraso, tA taM tusakhaMDaNaM savvaM // khUba dIrghakAlIna tapa karyuM, cAritranuM pAlana karyuM, khUba zAstrAbhyAsa karyo, paNa jo hRdaya saMvegasathI tarabatara nathI thayuM, to samajI lo ke e badhI ja photarAM khAMDavA jevI nirarthaka ceSTA che. saMvega eTale paramapadanI adamya jhaMkhanA. saMvega eTale paramAtmA ane sadguru pratyeno anahada anurAga. saMvega eTale vAMbha vAMbha uchaLato virAgano mahAsAgara. saMvegaraMgazALA graMtha saMveganA mAdhyame AtmakalyANanI keDI kaMDAre che. AtmA jema jema A graMthathI bhAvita-prabhAvita thAya tema tema avarNanIya AnaMdanI anubhUti kare che. saMvegavaNNaNe puNa, pae para paramahAbha artha ane kAmane ja potAnI pasaMdagIno viSaya banAvI cUkela duniyAne 'saMvega' e zuSka viSaya (Dry Subject) lAge emAM navAI nathI. saMvega sukhadAyaka che, A vAta ene avizvasanIya lAge, emAM paNa Azcarya nathI. Ama chatAM A eka nakkara vAstavikatA che. vikramapratibodhaka zrIsiddhasena divAkarasUri mahArAje kahyuM che - virAgahetuprabhavaM na cet sukhaM / na nAma tatkiJciditi sthitA vayam // je sukhanA mULamAM saMvega nathI, e sukha poluM che, taddana tuccha che...e vAstavamAM sukha ja nathI. artha ane kAmanI pAchaLa mugdha banelI duniyAe eka virAma laIne eTaluM jovAnI jarUra che, ke huM jyAM javA doDI rahI chuM, tyAM pahoMcI gayelAnI sthiti kevI che ? zuM teo sukhI che kharA ? koI abajopatine ekAMtamAM maLo, to khabara paDe ke enA smitanA AvaraNanI pAchaLa keTakeTalA azru chupAyelA che ! jo jitanA bar3A utanA hI akelA hotA hai / cahere pe muskAna lagA kara mana hI mana rotA hai // uMgha, bhUkha ne svAsthyanuM sukha, je pazune paNa sulabha hoya che, ene ya jemaNe 149
Page #150
--------------------------------------------------------------------------
________________ gumAvI dIdhuM che, emane sukhI zI rIte kahI zakAya ? premALa parivAra ne niHsvArtha snehIonuM sukha, je grAmINa sAmAnya mAnavane ya sulabha hoya che, enAthI ya vaMcita vyakti sukhI zI rIte TharI zake ? apaharaNa ane apamRtyunI AzaMkAo jene mota sudhI mAratI rahe che, enA jevo duHkhI bIjo koNa hoya ? 'kAma'nA kSetre khUba khUba pragati (?) karI cUkyA hoya, emanA jIvanamAM daSTipAta karo, to 'sukha' viSeno abhiprAya cokkasa badalAI jAya. pArivArika sukha-zAMtinuM satyAnAza thaI gayuM che...yA to parivAra-lAgaNI-nirmaLa prema jevuM koI tattva ja rahyuM nathI...gupta rogoe zarIrane gherI lIdhuM che...vAsanAnI pUrti azakya banI che...kAmanAnI vALAo jIvatAM ja saLagAvI rahI che. purANo ane smRtiomAM kahyuM che ne - na jAtu kAmaH kAmAnAmupabhogena zAmyati / haviSA kRSNavartmeva, bhUya evopavardhate // kAmopabhogathI kAmanAnI zAMti thavI zakya ja nathI. bhoga, e to agnimAM ApelI AhUti che, je agnine mAtra bhaDakAvI zake che. jarUra ATalI ja che, jyAM pahoMcavuM che, tyAM pahoMcI gayelAne joI laIe, pachI yAtrA svayaM pUrNavirAma banI jaze. sukha saMpattimAM paNa nathI ane saMbhogamAM paNa nathI. sukha to che mAtra ne mAtra saMtoSamAM. suhAI saMtosasArAI 'saMvegaraMgazALA'nuM uddezya saMvegarasanA mAdhyame samagra vizvane saMtoSanuM parama je sukhanA mULamAM saMvega sukha ApavAnuM che. 10,053 gAthA pramANa A virATakAya prAkRta mahAkAvyamAM jIvana jIvavAnI nathI, e sukha vAstavamAM kaLA paNa che ane mRtyune mahotsava banAvavAnI sukha ja nathI. duniyA eTale kuzaLatA paNa che. jenuM jIvana jaMgala jevuM hoya, te ja du:khI che, ke enI pAse paLe paLe mRtyu pAme che. jIvana maMgala bane, pachI saMvega nathI. to mRtyu paNa mahotsava banI jAya che. pUrvamaharSioe jIvanane maMgala banAvavAnI kaLA svayaM AtmasAt karI hatI ane parama karuNAthI e ja kaLAne AvA adbhuta graMthonA mAdhyame amara banAvavAno prayAsa karyo hato. AvA graMthonuM parizIlana e maharSiono zaktipAta che. Aje paNa aneka sAdhako mULa graMtha ane gujarAtI 150
Page #151
--------------------------------------------------------------------------
________________ anuvAdanA mAdhyame e aNamola zaktipAtane jIvana jaMgala che, to paLe paLa jhIlI rahyA che, ane saMvegarasathI tarabatara mRtyu che. jIvana maMgala che, to thaIne parama sukhano anubhava karI rahyA che. mRtyu paNa mahotsava che. cAlo, ApaNe ya ApaNI AMkhomAM saMveganuM aMjana AMjI laIe. pachI to vanaspatimAM ja sApanA darzana thaze, ne e paLa ja sApanI aMtima paLa haze. (sarvajJavacana viruddha lakhAyuM hoya, to kSamAyAcanA.) 151