Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ (11plhi #lla alsSh lahir I Bike
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ { vAta ApaNI, ApaNI mAtRbhASAnI ) AjanI ghaDIe atItanI sRSTimAM jarA DokiyuM karuM to bALapaNamAM maLelA sadbhAgyanuM smaraNa thAya che. jiMdagInI phakIrI ane phAkAmastI vacce potAnI moja ane AgavA mijAjathI mahAlatA sarjako vacce samajaNanI pAMkho AvI tyArathI ja rahevAnuM maLyuM. pitA jayabhikhkhuM lekhaka hovAthI gharamAM pustaka e ja sauthI moTI milakata ane sAhityakAro e ja sauthI moTA saMbaMdhIo. ane tethI dhUmaketu Ave tyAre gharamAM pravezatAMnI sAthe ja cakaleTa Ape. jhaveracaMda meghANIno kAM bhAI'no laheko hajI kAnamAM athaDAyA kare che. kanu desAI Ave eTale doDIne nizALanuM DraoNiMga-pepara laI AvuM ane enA para kanu desAI citro dore. guNavaMtarAya AcAryanI vAchaTA ane dulerAya kArANIno jusso sparzI jAya, emAMya be vyaktio para bALamana vadhu mohI gayuM. eka paMDita sukhalAlajI ane bIjA dulA bhAyA kAga. paMDitajI pAse beThA hoIe tyAre vidvattA ane zAstrIyatAnuM vAtAvaraNa sarjAI jatuM ane dulA kAga pAse beThA hoIe tyAre hokAnA avAja sAthe vANInI bulaMdIno anubhava thato. e jamAnAmAM 'jhagamaga' sAptAhikanI bolabAlA hatI. 'gujarAta samAcAra' karatAM 'jhagamaga'nI vadhu nakalo khapatI ! 'jhagamaga' sAptAhika sauthI paheluM AjanA gAMdhIgrAma ane e samayanA elisabrija sTezane AvatuM. huM vahelo vahelo sTezane pahoMcI jato ane pheriyAnI rAha joto. koI divasa moDuM thAya to doDa lagAvIne pahoMcI jato. varasAda Avato hoya to 'jhagamaga' khamIsa nIce DhAMkIne saheje palaLe nahIM tema jIvanI mAphaka jALavIne ghare lAvato. ghare pahoMcIne paheluM kAma sAptAhika vAMcavAnuM ane vAMcyA pachI sAptAhikanA aMkonI goThavaNI karIne sarasa phAIla banAvavAnuM. roja savAre pitA jayabhikhkhane lakhatA joto. Tebala para besIne khaDiyAnI zAhImAM kalama boLIne suMdara akSare lakhatA hoya. maneya lakhavAnuM mana thAya ane eka divasa eka anAmI zahIdanI kathA lakhIne 'jhagamaga'mAM mokalavAnuM sAhasa karyuM. jayabhikhkhano putra chuM evuM jaNAvavA devuM nahotuM, kAraNa ke e kAraNe jo vArtA pragaTa thAya to emAM majA zI ? jayabhikhkhanuM mULa nAma hatuM bAlAbhAI. kadAca bAlAbhAI nAma lakhavAthI paNa taMtrIne khyAla AvI jAya to ? pariNAme ku. bA. desAInA nAmathI e vArtA mokalI.
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ vaLatI TapAle svIkArano patra Avyo ane ApaNA AnaMdano pAra na rahyo. pahelo lekha svIkArAya ane pragaTa thAya e samayanI lahejata kaMI ora hoya che ! te pachI jIvanamAM game teTalI vArtAo pragaTa thAya, pustaka lakhAya, paNa pelo romAMca puna: sAMpaDato nathI. thoDA samayamAM 'jhagamaga' sAptAhikanA taMtrIe pelI vArtA trIje pAne sarasa rIte pragaTa karI. manamAM thayuM ke be-traNa vadhu nakala laI AvuM ke jethI mitrone e ruAbabhera batAvI zakAya. enI nakalo levA mATe e sAptAhikanA kAryAlayamAM gayo ane enA taMtrIne maLyo. emaNe jyAre jANyuM ke gujarAtanA siddhahasta lekhaka jayabhikhkhuno huM putra chuM tyAre temanA AnaMdano pAra na rahyo. emaNe mane besADyo ane eka kaoNlama lakhavA kahyuM. e kaoNlamanuM nAma hatuM 'jhagamagatuM jagata'. ane Ama mAtra agiyAra varSanI uMmarathI niyamita kaoNlama lakhavAno kAryakrama goThavAI gayo ! Aje ATalA badhA dAyakAo pachI paNa lekhanano e ja harSa- romAMca mane thAya che ane e lekhanayAtrAno Aje A eka viziSTa mukAma jouM chuM. ApaNI garavI gujarAtanA asmitApuruSa raNajitarAma vAvAbhAInI smRtimAM apAto raNajitarAma suvarNacaMdraka meLavatAM AnaMdano anubhava karuM chuM. A mATe gujarAta sAhityasabhAnA hoddedArono, nirNAyakono ane zubhecchakono AbhArI chuM. ApaNI rASTrIya asmitAnA udvAhaka zrI kanaiyAlAla munzIe jemane gujarAtanI rASTrIya asmitA(selpha kaoNnziyasa)nA avatAra kahyA hatA e bhAvanApuruSa raNijatarAmabhAInI gujarAta ane gujarAtanI bhASA pratyenI je niSThA ane pravRtti hatAM tenI AgaLa AjanI havAmAM je paDakAro UbhA thayelA che te mane atyaMta saceta ne sacita karI rahyA che. gujarAtI sAhityano bane teTalo bahoLo vistAra karavAnA tathA banatA prayAse tene lokapriya karavAnA dhyeyane varelI gujarAtanI sauthI jUnI ane gauravavaMtI A sAhityasabhAnA AjanA samAraMbha-prasaMge gujarAtI bhASAnI (mAtRbhASAnI) vartamAna sthiti vize keTalAka vicAro vyakta karuM to asthAne nahIM lekhAya. Aje aMgrejI mAdhyamamAM ToLAbaMdha vidyArthIo dhasI rahyA che. Aje zaheromAM ja nahIM, paNa gAmaDAMmAM paNa aMgrejI mAdhyama tarapha dhasAro jovA maLe che. viDaMbanA to e che ke aMgrejI mAdhyamamAM abhyAsa karanAra vidyArthI bIjI bhASA tarIke potAnI mAtRbhASAne badale phrenca pasaMda kare che ! A paristhiti aMge samAjanA tamAma vargoe cokazA thaIne gaMbhIratApUrvaka vicAra karavAnI jarUra che. eka evo AbhAsa Ubho karavAmAM Avyo che ke AjanI paristhitimAM majabUta rIte TakI rahevuM hoya to basa, aMgrejI zIkho, enA para prabhutva meLavo. aMgrejI bhASAnA mukAbalAmAM UtaravAnuM bIjuM koI bhASAnuM gajuM nathI. e rIte to mAtRbhASA gujarAtInuM to gajuM kyAMthI hoya? aMgrejIno koI vikalpa ja nathI. A dezamAMthI aMgrejonuM Adhipatya bhale gayuM, e rIte aMgreja sattAnI gulAmImAMthI ApaNe bhale mukta thayA; paraMtu aMgrejI bhASAnI mohinImAMthI tema ja tenA saMskAromAMthI ApaNe kharekhara keTalA mukta thayA chIe te prazna che. aMgrejonI sattAmAMthI mukta thayA bAda, UlaTuM, aMgrejI bhASAnuM varcasa vadhu ne vadhu ne phelAtuM anubhavAya che ! ApaNane aDadhI rAtre AjhAdI maLI tema kahevAya che, paNa hajI ApaNuM maMgaLa prabhAta UgavAnuM ! ApaNo kharo sUryodaya thavAno bAkI che. je gulAmInI sUga hovI joIe te ApaNane sadI gaI che ! jenI zarama lAgavI joIe tenuM gaurava karatA pharIe chIe ! hakIkate ApaNe haju aMgrejiyatamAMthI thavA joIe teTalA mukta thayA nathI. vaLI udyogo, TaeNknaoNlaoNjI ane sarakArI taMtrone mATe aMgrejI bhASA bhale jarUrI banI, paraMtu enI sAthe pazcimanA saMskAra tema ja saMskRtie paNa pagapesAro karyo ane pachI ApaNane bharaDAmAM lIdhA. ApaNe pazcimI jIvanarItinA aMdha anuyAyI jevA banI rahyA. ApaNe ApaNA dezakALane anurUpa evI paraMparAgata jIvanazailIne vivekapuraHsara sAcavavAnI kALajI na lIdhI. ApaNe pazcimI bhojanarIti apanAvI ne ApaNI paraMparAgata svAsthyaprada AhArarItine jokhamAvA lIdhI. ApaNA utsavomAM ApaNane junavANIpaNuM dekhAyuM ane pazcimanA tahevAro UjavavAmAM dilacazpI dAkhavI. Ama to pAzcAtya saMskAra ane saMskRtinA AkramaNano prazna eka zatAbdI pUrve paNa carcAto rahelo paraMtu judI rIte, I. sa. 1909nA oNkTobaramAM rAjakoTamAM yojAyelI trIjI gujarAtI sAhitya pariSadamAM tatkAlIna pariSadapramukha tarIke bhASaNa ApatAM sva. aMbAlAla sAkaralAla desAIe kaheluM: "aMgrejI zALAomAM apAtuM aMgrejI bhASA sivAyanuM sarva jJAna gujarAtI bhASAmAM ApavuM joIe..... jagatamAM koI paNa
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ sthaLe sAmAnya jJAna parabhASAmAM ApavAno ApaNA dezanA jevo viparIta zikSaNakrama nahIM hoya." aMgrejI sivAyanA badhA viSayo mAtRbhASA dvArA zIkhavavAmAM Ave to zrI aMbAlAla desAI noMdhe che tema, "vidyArthIone paDato zrama kamI thaI zALAomAM bhaNatA dareka bALakanA AvaradAnAM kramamAM kama becAra amUlya varSa Ugare; eTaluM ja nahIM, paNa ApaNAM bALakonAM tananI, mananI ne hRdayanI zaktiono ukela ghaNo sAro thAya. keLavaNIno kharca paNa kamI thAya." Ane badale avaLI gaMgA vahI. mAtRbhASAnA zikSaNanI avajJA thatI rahI. pahelAM kaoNmarsa ane sAyansanA prathama varSamAMthI gujarAtIne vidAya ApI. e pachI ArTsamAMthI paNa ene vidAya maLI ! yahUdIonI mAtRbhASA hibrUe aneka dezamAM phelAyelA yahUdIone eka tAMtaNe bAMdhyA che. nAjhI damanane kAraNe dezAMtara karanArI yahUdI prajA duniyAnA aneka dezomAM vaheMcAyelI che. varSothI bIjA dezamAM vasatI hovAthI e dezanI saMskRtithI keTaleka aMze e raMgAyelI paNa che; Ama chatAM tAjetaramAM amalamAM AvelA hibrU bhASAnA zikSaNaprayogoe judA judA dezamAM vasatA yahUdI lokonuM khamIra jagADyuM. 1948mAM ijharAyalanI racanA thayA bAda tyAMnI sarakAre hibrU bhASAne adhikRta bhASA jAhera karI ane e pachI A bhASAnA prasAra mATe athAga prayatno AdaryA. hibrU bhASAmAM ucca zikSaNa levA mATe 'hibrU yunivarsiTI oNpha jerUsalema' sthApavAmAM AvI. e yunivarsiTImAM jagatabharanA vidyArthIo Ave che. Ama mAtRbhASA hibrUnA zikSaNapratApe hibrUomAM khamIra ane khumArI puSTine saMvardhana maLyAM. pariNAme e prajA have khUnakhAra duzmanonI vacce aNanama rahIne potAnI astitA ne asmitAne barobara jALavIne svAbhimAnathI TakI rahI che. e rIte mAtRbhASA hibrUe ijharAyalanA joma ane jussAne keLavavAmAM noMdhapAtra pradAna karyuM che. tethI Adhunika vizvamAM ijharAyala mahattvanuM sthAna meLavI zakyuM che. samagra prajA potAnI mAtRbhASA pratye abhimukha bane to kevAM rUDAM pariNAmo pAmI zake tenuM ijharAyala udAharaNa che. Aje jagatabharamAM gujarAtIo phelAyelA che. duniyAnA je dezomAM gujarAtIo gayA, tyAM teo potAnA gujarAtane, gujarAtI bhASAne ane tenAM saMskAra-saMskRtine paNa laIne gayA che ane Aje paNa videzanI nizALomAM, dhArmika kendromAM ke gujarAtIo dvArA saMcAlita saMsthAo dvArA gujarAtI bhASA zIkhavavAmAM Ave che. zuM ApaNe ApaNI mAtRbhASA dvArA gujarAtIone eka tAre bAMdhI, temane saMgaThita karI savizeSa baLavAna karI zakIe chIe kharA ? A saMdarbhamAM paMcANu TakA akSarajJAna dharAvatA yahUdIono deza ijharAyala ApaNane jarUra yAda Ave. jarA kalpanA karIe ke gujarAtamAM mAtRbhASA gujarAtIne ja kendramAM rAkhIne eka alaga yunivarsiTInI sthApanA thaI hoya. temAM gujarAtI bhASA tema sAhityanA anekAneka viSayonuM talasparzI zikSaNa apAtuM hoya. tyAM e aMgenAM saMzodhana-saMpAdana-anuvAda vagerenI pravRttio cAlatI hoya. e yunivarsiTIno lAbha levA mATe mAtra gujarAtIo ja nahIM, paNa binagujarAtIo ke parabhASI videzIo paNa AvatA hoya! Ajeya mahAtmA gAMdhIjInI AtmakathA 'satyanA prayogo'nA hArdane mULa rUpe pAmavA mATe gujarAtIno abhyAsa karanArA aneka videzIo tamane maLatA hoya che. khalila jibrAne kahyuM che ke mAtAe mane mAtRbhASAmAM bhaNAvavAno Agraha rAkhyo, tethI huM khalila jibrAna banyo. paMdara jeTalI bhASAo jANanAra saMta vinobA bhAve kahetA hatA ke mArI mAtAe ja mArI mAtRbhASAno pAyo nAkhyo, tethI huM ATaluM bhaNI zakyo, ATalI bhASAo sudhI pahoMcI zakyo. Aje be-aDhI varSanA bALakane mAtApitAnI chAyAmAMthI khaseDI aMgrejI ple-grUpamAM dAkhala karavAmAM Ave che te zA mATe ? eka to dekhAdekhIthI ane bIjuM potAno samaya 'bagaDe' nahIM evI koI dAnatathI kadAca ema kare che. have to ethIye AgaLa vadhIne vaeNkezana kera senTara zarU thayAM che ! temAM ravivAranI rajAnA divase paNa bALakone dhakelavAmAM Ave che. AthI bALakonI hAlata 'pArkiMga laoNTa ' jevI banI rahe che. e rIte zikSaNe ane samUhamAdhyamoe mAtApitA pAse ochAmAM ocho samaya bALaka rahe evI varavI sthiti sarjI che. A sthiti mAtRbhASAnA pAyAnA zikSaNa mATe khUba ja hAnikara che. UMDANathI vicArIzuM to turata jaNAze ke mAtRbhASAnI keLavaNI ke jJAnaprApti mAtra vAMcatAMlakhatAM zIkhavAthI thatI nathI; gharanuM vAtAvaraNa, AsapAsanI duniyAno saMparka judI judI vyaktione maLavAthI vistaratI samaja vagerethI paNa thatI hoya che. enAthI vimukha raheluM bALaka AMkhe DAbalA bAMdhelA vacherA jevuM thaI jAya che. bALakanA vikAsanI anekavidha kSamatAo pArivArika vAtAvaraNanA abhAve, yogya abhivyakti mATenA avakAzanA abhAve kSINa thaI jAya che.
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ AjanI ApaNI mAtRbhASAmAM aMgrejI zabdonuM calaNa divase ne divase vadhatuM jAya che. aMgrejI zabdanA gujarAtI paryAyanI ke tenA mATenA yogya pAribhASika zabdanI khoja karavAnI prakriyA jANe aTakI gaI hoya ane enA badale aMgrejI zabda ja ghusADI ke ThAMsI devAnI apakriyA cAlatI hoya evuM lAge che. gujarAtImAM artha ApI zakAya tema hovA chatAM temane haThAvIne mAtRbhASAnA siMhAsana para pelA videzI zabdone besADavAmAM Ave che. ema paNa kahevAtuM AvyuM che ke A navA jamAnAnA badalAtA mijAjanI bhASA che. hakIkatamAM bhASA bhASakanA mijAjane ghaDe che ke bhASakano mijAja bhASAne ghaDe che te UMDI tapAsa mAgI le tevo yakSaprazna che. mAtAnuM dUdha saMtAnanA tanane majabUta kare che to mAtRbhASA enA manane majabUta kare che. je hUMpha, prema, AtmIyatA ane saMvedanA mAtA pAsethI maLe che e mAtRbhASA dvArA sahajatayA ne sacoTatAthI abhivyakta thaI zakatI hoya che. Aje aMgrejI eka rASTranI nahIM, balka aneka rASTranI AMtararASTrIya vyavahAranI bhASA banI hovAthI e bhASAno paricaya Avazyaka che, aMgrejInI bArI baMdha karAya nahIM; paraMtu dIvAnakhAnAmAM besADavAne lAyaka vyaktine ApaNA rasoDAmAM to pesADIne besavA devAya nahIM ne ? aMgrejIne ApaNI mAtRbhASAnuM Asana to na ja apAya ne ? mAnI goda te mAnI goda, anya koInuM sthAna eno vikalpa na thaI zake. ApaNA saMskAra, ApaNI paraMparA, ApaNo itihAsa e badhuM zIkhavA mATe aMgrejI bhASAne badale ApaNI mAtRbhASAno upayoga thavo joIe. Aje mAtRbhASA pratye dInabhAva ne hInabhAva sevavAmAM Ave che ane dhIre dhIre e hInabhAva kuTuMba ane potAnI jAta pratye paNa phelAya che ane vyakti potAnuM Atmagaurava gumAvatI jAya che, pariNAme te AtmabhraSTa thatI jAya che ane AtmabhraSTatA padabhraSTatA karatAM paNa ghaNI khataranAka hoya che e samajanArAo to samaje ja che. gujarAtanI jeTalI vastI che. enAthI ochI vastI dharAvatA vizvanA cAlIsa jeTalA dezoe potAnI mAtRbhASA vikasAvI che. e dezo potAnuM AMtarasattva choDIne aMgrejI bhASAnA ke anya koI bhASAnA pravAhamAM vahI gayA nathI. me, 2016mAM naoNrvenI vastI para lAkha 13 hajAra hatI: ijharAyalanI 86 lAkha 2 hajAranI ane svIDananI vastI me, 2016mAM 99 lAkha 54 hajAranI hatI. A badhA dezomAM emanI mAtRbhASA gauravabharyA sthAne birAje che ane emanA jIvananAM sarva kSetromAM te sArI rIte prayojAya che. Ane mATe emanA rASTrano koI ekAdo varga nahIM, paNa samagra prajA jAgrata che. 99 lAkhanI vastI dharAvatA svIDanamAM mAtRbhASAmAM carcAvicAraNA karanArA 27,000 to carcAmaMDaLo che. 2011mAM cha karoDa ne traNa lAkhanI vastI dharAvatuM gujarAta kema mAtRbhASAnA vikAsanI bAbatamAM pAchaLa rahe che? pAchuM paDe che ? ApaNe tyAM kavi narmadanA jamAnAmAM 'maMDaLI maLavAthI thatA lAbha nI vAta thatI hatI. Aje gujarAtI bhASAmAM carcAvicAraNA calAvatA hoya evAM keTalAM maMDaLo che ? je maMDaLo cAle che, temAMye sIdhI mAtRbhASAviSayaka carcAo keTalI thAya che ? eka samaye amadAvAdamAM zrI mahAdevabhAI desAI TrophIno gujarAtImAM vastRtva spardhAnI dRSTie bhAre mahimA hato; Aje zuM sthiti che ? 'cake vAve nAte tIvadha: ' e sUtra sAcuM hoya to vidvAnonAM maMDaLo avAranavAra maLI potAnI bhASAmAM te aMgenI tattvacarcA kema karatAM nathI? vidvAno paraspara potAnI bhASAmAM carcAvicAraNA kare to vakhata jatAM jJAnasamRddhi vadhe ane pariNAme mAtRbhASAno tema ja tenA sAhityano sarvatomukhI vikAsa thato rahe. e rIte bhASA ane sAhityanuM stara paNa cokkasa UMcuM AvI zake. sarjanAtmakatAnuM siMcana mAtRbhASAmAM satata thatuM rahe e icchanIya che, sarjanAtmakatAnA anupraveze mAtRbhASAnI zakti ke samRddhi vadhu ne vadhu gati pakaDaze. AjanA zikSaNavido vAraMvAra kahe che ke zikSaNano vyApa vadhyo che; paraMtu sarjakatva ghaTyuM che. vartamAna zikSaNapaddhatimAM ApaNe vaijJAnika dRSTie ane judI judI paddhatio dvArA bhASA ane sAhitya vize vicAratA thayA chIe; agAu bhASA-sAhityamAM sarjakatAnA baLe je dIpti jovA maLatI hatI te have jANe jhaMkhavAtI lAge che tenuM kAraNa zuM ? A aMge thayelAM saMzodhanomAMthI eka tAraNa evuM nIkaLyuM che ke je loko potAnI mAtRbhASA choDIne anya bhASA apanAve che. ane temAM vizeSa kAmagIrI kare che teo anukaraNazIla vadhAre banI jAya che ane saMzodhanazIla ochA rahe che. A rIte mAtRbhASAnI jo avajJA thatI raheze te bhulAtI jaze to vyaktinuM AMtarasattva ane enI cetanAnuM prAkaTya jokhamAze kSINa thaze. AlbarTa AinsTAine sApekSatAno siddhAMta potAnI mAtRbhASA jarmanamAM rajU karyo hato. e ja AinsTAinanI vicAradhArAne eka DagaluM AgaLa laI janAra jayaMta nAralIkara to Agraha rAkhe che ke vijJAna ane gaNita jevA viSayo
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ mAtRbhASAmAM ja zIkhavavA joIe, jethI vidyArthIo emane jhaDapathI AtmasAt karI le. eNrisToTala, pAyathAgorAsa, kArla mArksa ane barTrAnDa rasele paNa potAnA vicAro mAtRbhASAmAM pragaTa karyA. bALakane enI mAtRbhASA asaliyatano cahero Ape che. eka samaye aMgrejI bhASAmAM sAhitya racanAra, nobela puraskAra mATe nAmAMkita thayelA thiyoMge gUgI jevA Aphrikana sarjako Aje potAnI giyu bolImAM lakhavAno Agraha seve che. temAM teo 'sekanDa phrIDama' mATenI emanI laDAI jue che. zveta lokonA rAjakIya baMdhanamAMthI mukta thayA bAda emanI mAnasika gulAmImAMthI paNa mukta thavA mATe teo potAnI mAtRbhASAne sarjakatAnuM mAdhyama banAvI rahyA che. baMgALIo ke mahArASTrIyomAM che tevo mAtRbhASA mATeno majabUta prema ApaNAmAM che kharo ? AkhIye sabhAmAM mAMDa be TakA gujarAtI nahIM jANanArA loko hoya tema chatAM gujarAtI-bhASI vaktA aMgrejImAM bolavAno dhakhAro rAkhe to zuM kahevuM ? AvA prasaMgoe mAtRbhASAnI je prakAre viDaMbanA thAya che te aMge zuM kahevuM ? gujarAtI bhASA para avAranavAra ADedhaDa thatA humalAo mATe keTaleka aMze aMgrejI mATeno vyAmoha te mATenI ghelachA ne potAne Adhunikatama dekhAvAnI pradarzanavRtti paNa kAraNabhUta hovAnuM lAge che. mAtRbhASA gujarAtI pratyenI ApaNI beadabI akSamya ja lekhAya. ApaNe tyAM jIvananAM vidheyAtmaka mUlyonI kaTokaTInI vAta thAya che. enA mULamAM mAtRbhASAgata mUlyonI kaTokaTI javAbadAra keTalI te tapAsavA jevuM kharuM. sAhityasarjakanI AtmapratiSThA tema ja sAmAjika pratiSThAmAM tenI bhASAnuM ghaNuM mahattvanuM pradAna hoya che. jyAre mAtRbhASA sarjananI bhASA tarIkenuM kAThuM kADhe che tyAre teno zaktiprabhAva ghaNo vadhI jAya che. be vyaktio vaccenA saMvAdamAM bhASA mahattvano bhAga bhajave che. dareka prajA potAnAM mUlyo para jIvatI hoya che ane e rIte te potAnI paraMparA sAthe joDANa sAdhatI hoya che, AthI sauthI vikaTa prazna e mUlyo ane saMskRtino vAraso pachInI peDhIne kaI rIte Apavo eno hoya che. emAM mAtRbhASA sauthI vadhu sahAyaka thAya che. zrImadbhagavadgItAnA 'karmayoga'nI vAta aMgrejImAM karIe tyAre 'karma' zabdano aMgrejImAM addala anuvAda karavo ati muzkela lAge che. emAM paNa 'karma' zabdanI aMgrejImAM arthacchAyAo pakaDavI, e to kaparAM caDhANa caDhavAno anubhava karAve che. vaLI 'karma'nA saMbaMdhamAM hiMdu karmavAda ane jaina karmavAdanI bhinnatA kaI rIte batAvavI te moTo savAla Ubho kare che. thoDAM varSo pUrve AcArya umAsvAtijIe cothI sadImAM racelA 'tattvArthasUtra' graMthanA aMgrejI anuvAdanuM kArya cAlatuM hatuM, tyAre jaina paribhASAnA 'samyak darzana' zabdaprayoga mATe kalAkonA kalAko sudhI gaDamathala cAlI hatI. briTanamAM zabdo ghaDI ApanArA mATe 'varDasmitha' zabda prayojAyo che. evA 'varDasmitha' sAthe besIne jaina darzananA sau abhyAsIoe lAMbI carcA karI ane aMte 'samyak darzana' mATe ' * paryAya pasaMda karyo, paNa tema karatAM joDe ema paNa noMdhyuM ke A zabda mULa zabdanA bhAvane pUrepUro pragaTa karato nathI. mAtRbhASAmAM khavANa thavA lAge tyAre jIvanamUlyo, prajAnI koThAsUjha, enA lohImAM bhaLelA saMskAro, eno itihAsa jevI anekAneka bAbatonuM khavANa paNa thavA mAMDe che. eTale ke vyaktinuM sattva ja kSINa thAya che. eka arthamAM kahIe to enAM saghaLAM mULiyAMne lUNo lAgavA mAMDe che. Ama je te prajAnI mAtRbhASA kSINa thAya tyAre tenAM puSTisaMvardhaka jIvanamUlyono paNa hrAsa thato jAya che ane pariNAme peDhI peDhI vaccenuM aMtara na purAya evI khAImAM palaTAI jAya che. bIjI bhASAmAM vicAra karavAnI ApaNe koziza karIe chIe, paNa ene pUrepUrI apanAvI zakatA nathI ene ApaNI lohInI bhASA banAvI zakatA nathI. ApaNA bhASAvyavahArano sIdho saMbaMdha ApaNI AMtarika cetanA sAthe, ApaNI sarjanAtmaka zakti sAthe joDAyelo hoya che. jyAre be vyaktio vacce saMvAda sadhAya che tyAre eka saMskAralakSI ghaTanA ghaTe che, eka bhASAkIya ghaTanA ghaTe che. e rIte bAhya ane AMtarika vyaktitvano sumeLa sAdhavAnI bhUmikA UbhI thAya che ne tyAre e saMbaMdhanA rAsAyaNika saMyojanamAM mAtRbhASA eka mahattvanuM preraka-poSaka paribaLa banI rahetuM hoya che. bALaka sauthI vadhu zikSaNa gharamAMthI letuM hoya che ane tethI mAtRbhASA ene hRdayavagI ane jIbhalagI hoya che. kudarate ApaNane bhASA ApI; paraMtu enI ApaNe karelI mAvajata keTalI majabUta hoya che te prazna che. sarjako, zikSako, graMthapAlo ane samAja-hitaciMtako sau gujarAtI mAtRbhASA mATe kaTibaddha banIne AMdolana kare che paNa emAM vijJAnIo, arthazAstrIo, maeNnejamenTanA niSNAto, kheDUto, udyogapatio ane zramajIvIo kyAM che ? mANasamAM bahubhASI thavAnI kSamatA che ane tethI ekavIsamI sadInA
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ samagra parivezano vicAra karIe to Aje vyaktine mATe traNa prakAranI bhASAgata kSamatA jarUrI jaNAya che : eka sthAnika (lokala sigyuezana), bIjI rASTrIya (naMzanala), trIjI vaizvika (globala). A traNeya paristhitiomAM judI judI bhASAo kAma lAge che. mAtRbhASA, rASTrabhASA ane videzI bhASAne e dRSTie jovI ane pAmavI joIe. eka bhASA sAtheno ghaniSTha saMparka bIjI bhASAo zIkhavAmAM madadarUpa thAya che, AthI bAlyAvasthAmAM mAtRbhASAno upayoga thAya e anivArya che. bALaka moTuM thatAM bIjI bhASAomAM paNa pachI sahelAIthI nipuNa banI zake che. Aje mAtRbhASA gujarAtInI kaTokaTIno gaMbhIratAthI vicAra karavAnI jarUra che. Ane mATe thoDuM AMtaradarzana paNa Avazyaka che. AgalI peDhIonI jJAnapipAsA ane kAryaniSThA kaMIka ghasAtI jAya che. enAM kAraNo tapAsavAM ane ilAja zodhavA have khUba jarUrI che. gujarAtI bhASA-sAhityanI kSitijono vistAra karavA mATe judI judI saMsthAoe judA judA prakalpo vicArIne emAM jIva reDavAnI jarUra che. 'sArtha gujarAtI joDaNIkoza', 'bhagavadgomaMDaLa', 'gujarAtI laeNksikona' ke 'gujarAtI vizvakoza' vageree to e sAthe ApaNI keTalIka sAhityika saMsthAoe kevuM mAtabara kAma karyuM che te jovuM joIe. AjanI ApaNI bhASAkIya kaTokaTI sAme saue kamara kasavAnI jarUra che ane bhASA ane sAhityanuM stara UMcuM Ave tevA sattvazuddha prayatno karavAnI tAtI jarUra che. ApaNe naravI racanAtmaka sAhityika carcAone badale zA mATe vyaktigata AkSepo ke pratiAkSeponA raNamAM khovAI jaIe chIe ? 1858nI 23mI navembare sAMje nizALethI AvIne mAtA sarasvatI AgaLa mAthuM namAvIne narmada gadgada kaMThe kalamane khoLe jIvavAnuM nakkI karyuM hatuM ane covIsa varSa sudhI e asidhArAvata eNe pALyuM hatuM. apAra mAnasika viTaMbanAo, devAno boja ane gharanA bImAra mANaso mATe davA karAvavAnA paisA na hoya topaNa cAra AnAnA dUdhapauMA para hasatAM hasatAM jIvana gALIne narmade bhASA-sAhitya mATe vratatapanuM eka preraNAdAyI udAharaNa ApaNane ApyuM ? e rIte muMbaImAM dhIkatI vakIlAta choDI keTalAMka dezI rAjyonI dIvAnagIrI maLavAnI tako paNa tarachoDI cAlIsamA varSe dhIkatI vakIlAtanA vyavasAyamAMthI nivRtta thaIne govardhanarAma tripAThIe naDiyAdamAM AvIne 'sarasvatIcaMdra' mahAnavalanuM sarjana karI gujarAtI bhASA ane gujarAtI sAhityano samutkarSa sAdhavAno sArasvata puruSArtha karyo. mAtRbhASA mATe dalapatarAma, narmada, govardhanarAma, nhAnAlAla, dhIrubhAI ThAkara jevA vidvAnonI samarpaNavRttine; gujarAtI bhASA-sAhityamAM gAMdhIjI tema ja gAMdhImUlyathI prerita sAhityakAroe tathA gujarAta vidyApIThe dAkhavelI mAtRbhASA mATenI sevAbhaktine tema ja bhagavasiMhajI, caMdulAla paTela ke ratilAla caMdarayA jevAonI bhASAprItine ApaNe Ajeya sadbhAvapUrvaka yAda karIe chIe. ApaNe phArbasa ke jaoNsepha vAna Telaraneya kema bhUlI zakIe ? keTalIka sArasvata vyaktio gujarAtI bhASAnA utkarSa mATe Ajeya kAryarata che. e kArya uttama rIta phaLadAyI nIvaDe e mATe vadhu saMgaThita ane sAttvika prayAsonI jarUra che. A badhA vize ApaNe sahiyAro prayAsa karIe. ekeeka gujarAtI potAne potAnI mAtRbhASAno pratinidhi samajIne kArya kare to 'jaya jaya garavI gujarAta' gauravabhera gAvAnI pAtratA to dAkhavI zakaze ane tyAre ApaNe paNa AtmazraddhApUrvaka kahI zakIzuM : "zubha zakuna dIse, madhyAhna zobhaze, vItI gaI che rAta.' kumArapALa desAI zrI raNajitarAma suvarNacaMdraka enAyata thayA bAda ApeluM vaktavya tA. 7-1-2017
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMvedanA, sahRdayatA ane sajjatA vandema devatAM vAcam / / sAhityapriya svajano, gujarAtI sAhitya pariSada jevI sAhityanI bhavyojjvala paraMparA dharAvatI saMsthAnA pramukha thavuM teno AnaMda jarUra hoya, paNa e sAthe vinamratAthI mArA pUrvasUri sArasvata pramukhonI haroLamAM mAruM nAma mUkuM chuM tyAre svAbhAvika rIte ja saMkoca thAya che. mukhyatve huM gujarAtI bhASA sAthenI mArI nisabatanA pariNAmarUpe A padane jouM chuM. A pada sAthe joDAyelA uttaradAyitvathI huM abhinna chuM, paNa Apa sahunI uSmA ane sAtha mArA e uttaradAyitvane adA karavAmAM madadarUpa thaze, evI zraddhA che. huM ahIM chuM e eka vyavasthA che. ApaNe sahu ahIM chIe e pariSada ane eno AtmA che. saMvedanazUnyatA tarapha gati mAnavajAtanA zatru sAme tamArI buddhino ane zaktino upayoga karo to ja vijJAnanuM mUlya che ane to ja vidyA vAMjhaNI thatI aTakaze. A kAvya che 20mI sadInI raMgabhUmi para sauthI vadhu prabhAvaka ane lokapriya evA jarmana nATyakAra brekhtanuM. hiTalaranA samarthakoe enAM pustakonI hoLI karI hatI ane brekhta daMpatIne aMdhArI rAtre jarmanI choDIne soviyeta saMgha temaja bhArata thaIne amerikA javuM paDyuM hatuM. mUlyonI kaTokaTI Aje ApaNe sahu sAMskRtika kaTokaTInI evI kSaNa para UbhA chIe ke jyAre prajA tarIke ane vyakti tarIkenuM ApaNuM astitva jokhamamAM AvI paDyuM che. ApaNI cAre bAju tamAma kSetromAM nAnI-moTI, haLavI-gaMbhIra evI satata mUMjhavanArI samasyAono anubhava thAya che. A astitvane TakAvI rAkhavA mATe jema bIjAM kSetromAM saphaLa-asaphaLa prayatno thaI rahyA che, tevuM sAhityamAM paNa che. kadAca bAhya dRSTie ema pratIta thAya ke sAhityanI kaTokaTInI asara prajAnA jIvana para nahivat athavA ghaNI ochI che, paraMtu samagra prajAjIvananI kaTokaTInA mULamAM sAhityanI kaTokaTI jovA maLe to kadAca navAI nahIM. prajAnA vyaktitvanuM ghaDatara tenA AMtarasattva para baMdhAya che. prajAnI bhautika samRddhi e enA AMtarasattvano mApadaMDa nathI, paNa prajAjIvanamAM naitika mUlyo keTalAM sacavAyAM che tenA parathI tenuM AMtarika sattva mapAya che. A mUlyomAM satya, nyAya, ahiMsA uparAMta vIratva, niSThA ane sahRdayatAno samAveza thAya che. A AMtarika sattvanuM poSaNa-saMvardhana pratyakSa ke parokSa rIte sAhitya ane kalA dvArA thatuM rahe che. A AMtarasattvanAM mukhya be aMgo che : jJAna ane AnaMda. prajAnA saMskAravananAM A be aMgone vikasAvavAmAM sAhitya ane kalAno phALo bahu moTo che. Aje ApaNe sAhityanI kaTokaTInI vAta karIe chIe. A kaTokaTI te mUlyonI kaTokaTI che, sahRdayatA ane sajjatAnI kaTokaTI che. AMtarasattvanI sAmenAM duritono sAmano karavAno che ane e mATe sahue sahiyAro puruSArtha karavAno che. AjanI samasyA sahRdayatAnI UNapanI samasyA che. sahRdayatAnuM mULa saMvedanA che. mAtra sauMdarya pratyenI sabhAnatAmAMthI saMvedanA AvatI nathI. e mAnavahRdayano guNa che. e guNa keLavavAnI taka AjanI peDhIne maLI nathI e mATe ApaNe zikSaNaprathAne ke vahIvaTI taMtrane javAbadAra gaNI zakIe, paNa ApaNe ApaNI javAbadArImAMthI chaTakI zakIe nahIM, kAraNa ke mAnavatA e sarvajanIna viziSTatA che. saMvedanA mAnavatAmAMthI janme che ane Aje e mANasAInuM sukavaNuM thaI rahyuM hoya tema lAge che. saMhAraka zastronI vibhISikAe mAnavIne mUMjhavI nAkhyo che, paraMtu ethIya vizeSa eka navI vibhISikA enI ruci, enAM mUlyo ane enI saMvedanAnA saMdarbhamAM sarjAI rahI che. saMvedanA e sAhityasarjanano 'lAiva vAyara' che. eka samaye sarjakane je samasyAo mUMjhavatI hatI. e Aje kAlagrasta thaI
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ gaI che. govardhanarAma ke nhAnAlAla, kAnta ke kalApI, maNilAla nabhubhAI ke priyakAnta maNiyAre anubhavelAM praNayavibhAvanA-viSayaka vaMdhro Aje na hoya to bhale, paraMtu have e praNayanuM ja sthAna vyaktinA jIvanamAM keTaluM ? ApaNAM mUlyo drAvaNapAtramAM AvIne TharyA che. ApaNI bhAvanAono krUra saMhAra thayo che. eka svArthamaya, lena-dena AdhArita, saMvedanazunyatA pratyenI tIvra gatimAM AMtaramaMthano ane vyApaka saMvedanonI Upaja keTalI ? eka samaye sarjaka - huM koNa chuM? jIvana zuM che ? mRtyu zuM che ? sAco sneha kone kahevAya? parama AnaMdanI prApti kaI rIte thaI zake ? evA praznonI khoja karato hato ane sAhityamAM enI e AMtarakhojanuM pratibiMba jhilAtuM hatuM. Adhunika mANasanI vRttie enuM vaicArika mALakhuM dharamULathI badalI nAkhyuM che. mUlyahAsa, bhraSTatA, TUMkA mArgo levAnI vRtti, saMkucita svArtha vagere vakarI rahyAM che. jIvanane badale 'bajAra'nI zodha. zAhamRga AphrikAnA raNamAM ja nathI, ApaNI vacce paNa che. TeknaoNlojInA A samayagALAmAM jIvanamAM badhI bAbatono rokaDiyo pAka utAravAmAM Ave che. rAjakAraNa, arthakAraNa, nokarazAhInA dabANa uparAMta loko eka reMTa-resamAM sAmela thayA che ane tene pariNAme ApaNe jIvanamAMthI ghaNuM bhUlI rahyA chIe. gharanA AMgaNAmAM choDa vAvIe chIe, paNa choDamAM AvelI navI kuMpaLano utsava UjavatA nathI. AnaMdanA upahAra rUpe anyane bUke ApIe chIe, paraMtu e phUlonI suvAsano anubhava ke enA raMgono AnaMda ApaNe letA nathI. medAna para patharAyelA lIlAchama ghAsanuM maMda maMda hAsya ke pachI samudranI laherono AnaMda ke himAcchAdita zikharonI bhavyatA bhUlI gayA chIe. ene mATe ApaNI pAse na to AMkha rahI che ke na to ene sAMbhaLavA mATenA kAna. A aMdha-badhira avasthAe mAnavInA bhItarane jaraTha banAvI dIdhuM che. vAstavanI upekSA, vAsanApUrNa kAmecchA ane mAnavIya bhAvanAonuM vyavasAyIkaraNa, rucinuM nimnastarIkaraNa - A badhAMne kAraNe mAnavI bhItarano AnaMda, samabhAva ane saMvedanA khoI rahyo che. mazIna dvArA mAnavInuM visthApana, mahAnagaranAM simenTa-kaoNnkrITanAM jaMgalonuM nirmANa ane pragatinA nAma heThaLa khelAtI sattAnI rAjanIti ane vyavasthA ke lokataMtrane nAme thatI johukamI - A badhI bAbatono vicAra karavo joIe.. Aje globalAijhezanane kAraNe mANasa jANatAM ke ajANatAM "bajAra" banI gayo che. bajAra ane mAlanuM kendra daDha banyuM che ane teno cheDo artha upara che. bIjuM saghaLuM gauNAtigauNa banI rahyuM che. dareka deza ane teno mANasa jIvana nahIM, bajAra zodhe che. raoNboTanI jema te enA jIvananI sisTama bajAranA saMdarbhamAM goThavI rahyo che. mANasanA saMdarbho sAthe sAhityanI gati paNa badalAya. sAhitya mANasane pratIta karAvavAnuM che ke te pote 'vastu athavA 'bajAra' nathI, paNa caitanyathI, bhAvasaMvedanathI bharIbharI prANazakti che. sAhityakAre saMvedanAsabhara manuSyanI chabI upasAvavAnI che. saMvedanAsabhara jIvana zuM che, tene pratyakSa kema karI ApavuM te mathAmaNa ApaNA samayamAM sauthI moTI bAbata banI che. vAdo AvyA ne gayA, Avaze ne jaze; paNa avazeSamAM mANasa na rahyo to saghaLuM gayuM samajavAnuM. Aje vAdo ane vAdonA puraskartAonAM valaNa narama paDyAM che, zamyAM che, badalAyAM che, vizva sAMkaDuM banyuM che ane bhASAo najIka AvI che. mAhitIvisphoTa thayo che. samUha-mAdhyamone kAraNe vizvavyApI ghaTanAo sAthe sadya paricita thavAnuM banyuM paNa AnI sAme sarjana evI phALa bharI zakyuM che ke kema te prazna che. samUhamAdhyamono prabhAva samUhamAdhyamonI gati viparIta nIvaDI che. mAnavajAta mATe kevuM adbhuta parivartana ANaze evI AzA sAthe AveluM calacitra bahudhA sthULatA ane raMja katAmAM sarI gayuM. reDiyonuM mAdhyama have upekSita banyuM che ane Telivijhane dIvAnakhaMDamAM pravezIne eka evA AtaMkavAdane janma Apyo che ke jene pariNAme mAnavajIvananI keTalIya madhura, sUkSma, saMvAdI, udAra ane sauMdaryamaMDita bhAvanAo rasAtaLa jaI rahI che. dostoyevaskIe kahyuM hatuM ke kevaLa 'sauMdarya" ja duniyAne bacAvI zakaze. A saMdarya eTale pUrNatAnI zodhamAM nIkaLelo sakriya
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ manuSya. e sauMdarya eTale jIvananAM sukhamAM ane duHkhamAM, saMvAda ane visaMvAdamAM, kaTu ane madhura bhAvomAM vaseluM sauMdarya. Aje e sauMdaryanuM nAmonizAna rahyuM che ? samUhamAdhyamoe sAhitya para AkramaNa karyuM ema kahevuM te ardhasatya che. banyuM evuM ke reDiyo, calacitra ane Telivijhana jevAM samUhamAdhyamo sAhityane vaza thavAne badale sAhitya samUhamAdhyamone vaza thaI rahyuM che. samUhamAdhyamomAM bhASAzuddhithI mAMDIne enA viSaryo ane enI prastuti sudhInA aneka prazno UbhA thayA che. Ane pariNAme e mAdhyamonA stara aMge savAla jAge che. ApaNe ghaNI bAbato mATe pazcimane javAbadAra TheravIe chIe, enI TekanaoNlojIne kAraNabhUta mAnIe chIe; paraMtu hakIkata e che ke TeknaoNlojI jarUra pazcimamAMthI Ave che paNa ene dizA-darzana ApavAnuM kAma ApaNuM hoya che ane emAM ApaNe niSphaLa gayA chIe. mahArASTra ane baMgALamAM mAdhyamonuM dhoraNa pramANamAM UMcuM rahyuM ; tenuM kAraNa samUhamAdhyamo para sAhityakArono prabhAva joI zakAya. dezyazrAvya mAdhyamathI pustako lakhAvAnAM baMdha thavAnAM nathI. sAmAnya ghaTanAnI sanasanATIpUrNa dIrgha rajUAta karatA samAcAro, upabhoktAvAdane bahekAvatAM vijJApano ane phormyulAbaddha dhArAvAhikonI bharamAramAM sAhityika kRti bhAgye ja jovA maLe che. TelivijhanathI sAhityika rucinA saMvardhananI vAta to dUra rahI, have to ziSTa rucine paNa AghAta thavA lAgyo che. raMja katA evI lIlA che ke jenI pAchaLa mAdhyama gheluM bane to badhI ja maryAdA neve mUkI de. darzakanI buddhi ane ruci vizenA enA khyAlo citApreraka che. dareka mAdhyamano eka samayagALo hoya che. AraMbhamAM e coMkAvI de evuM AkarSaNa jagAve che ane samaya jatAM moLuM paDe che, ethI ja A samUhamAdhyamanI teja raphtAra vacce atyArasudhI sAhitya potAnI mudrA jALavI zakyuM che. kAraNa ke enI pAse mAnava-aMtaHstalane sparzavAnI zakti ane kauvata che, pariNAme vartamAna samayanA sAhityakAra sAme samUhamAdhyama paDakAra nathI, paraMtu ene mATe potAnI AMtarazaktinI vAku-stare samucita ane viziSTa abhivyakti e paDakAra che. mAdhyamonI gati amuka AvaradAvALI ane jaladI lAbha aMke karI levAnA mijAjavALI hoya che. sAhitya e eka evuM mAdhyama che ke jenI nema ane niyata nizcita rahI che ane e che manuSyatvanuM nirUpaNa ane enuM unnayana. AjanA sAhityakAre enA anulakSamAM ja sarjananA ghaTATopane vistAravAno che. tatkALa AnaMda ane lAbha karAve tevI vastu mAdhyamane joIe, jyAre sAhitya e dIrghakALa sudhI mAnavane mUlyo ane AnaMdano anubhava karAvanAra che. mAnavaAtmAno avAja samUhamAdhyamano prabhAva game teTalo hoya, agAu nirdezya tema, sAhityasarjana to cAlu ja rahevAnuM. sAhityamAM nihita che mAnavaAtmAno avAja . A sUranI phAvaTe samUhamAdhyamone nathI, tethI sAhityano e avAja samUhamAdhyamamAM kAM to gUMgaLAya che athavA to kacaDI nakhAya che. paraMtu mAnavaAtmAno avAja sAhityamAM kevo saMbhaLAya che te sAhityano e avAja uttara AphrikAnA senegala dezanA kavi sambane osamanemAMthI pAmI zakAya. nAmanA kAvyamAM saMgemaramaramAM suMdara AkRti sarjatI sthapatinI AMgaLIo ke pachI jamInane haLathI kheDyA bAda khADo khodI vAvaNI karatA kheDUtanI AMgaLIonI vAta karatAM e evI AMgaLIo prati lakSa dore che ke je jIvanano nAza kare che. kavi kahe che, lokaAMdolanomAMthI jAgato nirbhIka ane svataMtra avAja bIjA koI paNa
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ mAdhyama karatAM sAhitya spaSTa rIte ApI zake che, tethI ja mAdhyamonI prabhAvaka pracAranI duniyAne sAhityika kRti ajaMpo ApI jAya che. prajAno aMtarAtmA sAhityamAM vyakta thato hovAthI mAtra saramukhatyAro ja nahIM, paNa sattAlobhIone paNa muMjhave tevA savAla sAhitya karatuM AvyuM che. - sAhitya dvArA ja vyakta thAya. vartamAna samayamAM huM adhyApaka, phakta DaoNkTara ke pachI vijJAnI ke arthazAstrI chuM ema kahyAthI kAma saravAnuM nathI. vartamAna vaizvika saMdarbhamAM vyakti pote kyAM UbhI che tenI eNe khoja karavAnI che. asamAnatA para AdhArita samAjamAM e kyAM Ubho che ? anyAya, AtaMka ane AkramaNanAM vighAtaka paribaLo rASTrajIvanathI AraMbhIne cheka vyaktigata jIvana para prabhAvaka che te sthitimAM e svayaM zuM anubhave che ? e aMge pote zuM vidhAyake kArya kare che ? potAnI saMvedanazIlatA ane mAnavatAne ane potAnA nijAnaMdane avarodhatAM paribaLo sAme e kaI rIte mathAmaNa karI rahyo che ? vANIsvAtaMtra ane mAnava adhikAro para chAzavAre thatA AghAto sAme enI potAnI kriyApratikyiA kevI che ? A badhAMno vicAra karavo joIe. phAsIvAdI paribaLo prajAsamUhane koI eka yA bIjA bahAnA heThaLa kevI rIte aLago kare che, tenI vAta karatAM mArTina nImolera ( kAvyamAM kahe che : sahRdayatA ane mUlyahrAsA sahRdayatA e pratyeka sarjakane preranAro ane poSanAro mahattvano guNa che. A sahRdayatA jeTalA moTA phalaka para ApaNA sarjakomAM pravartatI hoya enA pramANamAM ApaNA sAhityane uccAvacca koTimAM goThavI zakAya. AnuM dRzcaMta gaI peDhInA ApaNA kavio ane navalakathAkAromAMthI maLI zake tema che. eka samaya evo hato ke jyAre ramaNalAla desAI jevA navalakathAkAra potAnI navalakathAnA pAtro samakAlIna samAjamAMthI letA hatA ane tene vAstavika bhUmikA upara Adarzano opa ApIne rajU karatA hatA. pacAsanA dAyakAmAM yugamUrti vArtAkAra ramaNalAla desAI eka kaoNleja mAM vyAkhyAna ApavA gayA. tAjuM ja svarAjya maLyuM hatuM. kALAM bajA2, bhraSTAcAra, sattA mATenI hoMsAtoMsI A badhuM jotAM svarAja vizeno emano bhrama bhAMgI gayo hato ane teo nirAza thaI gayA hatA. emaNe kaoNlejanA yuvAno samakSa potAnI vedanA vyakta karatAM kahyuM ke huM jhoLI laIne Avyo chuM. mane pAtro Apo, cAre bAju najara karatAM mane pAtro maLatAM nathI. Aje pacAsa varSa pachI raghuvIra caidharI jevA navalakathAkAra ramaNalAla desAInI jema potAnA jamAnAnI ghaTanAo ane vyaktione navalakathAmAM gUMthe che temane paNa AjanI peDhImAMthI temanA uccAzayo siddha karI Ape tevAM pAtronI zodhano prazna rahyo haze ja . sahRdayatA ane mUlyahAsane kAryakAraNa sabaMdha che. Ajano sarjaka ke Ajano zikSaka e badhA mUlyahAsanA boja heThaLa jIve che ane tethI udAratA, niHsvArthatA ke samarpaNabhAva keLavAto nathI. dareka vyakti svatvanA saMkucita vartuLamAM jANe ke keda thaI gayo che. mAnavajAta sarvanAzanA othAra heThaLa jIvI rahI che. sittereka varSa pUrve TI. esa . eliyaTe ema kahyuM hatuM ke, navalakathA mRtyu pAmI rahI che. e pachI eDamanDa vilsane kavitA vize evI ja ghoSaNA karI. hakIkatamAM sAhityanA vikAsamAM bharatI-oTa Ave che. tenA keTalAka pradezo ke prakAro sUkA ke lIlA dekhAya, paNa koI ne koI rIte prajAjIvanamAM sAhityajharaNuM vahetuM rahIne amIsiMcana karatuM rahyuM che, paraMtu Aje to sAhityanI AvaradA aMge ja saMzaya pragaTa thAya evI sthiti che. eka samaye koI sAhityaprakAra nAmazeSa thaI jaze evo bhaya hato, have enAthIya vadhAre moTo bhaya e che ke sAhitya svayaM potAnuM
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ astitva TakAvavA mATe keTaluM gajuM kADhI zakaze. manuSyajAti sthitaprajJayoganA badale asthiratAyoganI sAdhanA kare che. Aje mAnavI bhautikatA ane bAhya prAptinI pAchaLa AMdhaLI doTa mukI rahyo che. enuM samagra cetovizva A badhAnI pAchaLa doDI rahyuM che. vaLI enI A doDamAM judAM judAM vaLAMko ane parivartano Ave che. e satata gati badale che. ane mANasanuM mana paNa ema anekazaH badalAtuM jAya che. evAmAM dhAro ke koIne koI vArtA lakhavAnI preraNA thAya, cittamAM e AkAra dhAraNa kare, eno ghATa ane pAtra manamAM nakkI thAya ane tyAM to e jUnI thaI jAya. enA saMdarbha aprastuta banI jAya ! sarjakane potAne emAM jUnApaNuM lAge ! TI. esa. eliyaTanI sAme 20mI sadInA AraMbhe sAhityane pracalitadUSita khyAlothI mukta karI vaijJAnika yugamAM tenI agatya siddha karI ApavAno prazna hato. teNe vijJAnanI jema kaLA paNa 'varkazaoNpa'mAM ja , satata mathAmaNa pachI AkAra dhAraNa kare che te darzAvI ene binaaMgatatAnI buniyAda upara saMsiddha karavA para anivAryapaNe bhAra mUkyo. ApaNI 21mI sadImAM kaLAnA astitvano prazna che. vIjANuyaMtro, mAhitIvisphoTa ane te kAraNe prApta thayelI suvidhAo sAme likhita zabdo vize ciMtA thAya tevI sthiti UbhI thaI che. ApaNe ApaNI sadImAM sAhityanI upakAraktA siddha karI ApavAnI rahe che. kevI rIte, kevA mArge ke kevA prayatna, te ApaNA saunI carcAno viSaya banavuM joIe. AjanA samayano paDakAra pustakameLAmAM thatAM pustakonAM vecANamAM bALasAhitya, adhyAtma ane vAnagInuM sAhitya ja agra sthAna bhogave che. tethI saMkhyAtIta prakAzanomAM UchaLI Ave tevI sAhityika kRtionuM pramANa keTaluM ? koI eka dAyakAnA sAhityano abhyAsa karavo hoya to 'uttama'nI vAta bAjue mUko. sArI kahI zakAya tevI kRtionI saMkhyA keTalI ? Aje sAhityakSetre sthira ane navodita ghaNA sarjako kArya kare che, paraMtu chavAI jAya evI unnata pratibhAo ati virala thavA mAMDI che. gujarAtI sAhityakSetre navI pratibhA ane navIna viSayavastuno duSkALa pravarte che evI phariyAda koI kare to temAM tathya nathI evuM bhAgye ja kahI zakIzuM. Aje racAtA thokabaMdha sAhityamAMthI kharA arthamAM upayogI evuM sAhitya keTaluM che te vicAravuM joIe. Alkasa haksalI, jene 'aziSTa sAhitya' kahe che tevuM sAhitya vadhu phelAtuM jAya che. mAtra naphAnI dRSTie pustako mATe 'bajAra' banAvavAmAM Ave che. eka samaye sAhityAkAza para kevA kevA mahAna sarjako chavAyelA hatA ! ravIndranAtha TAgora, premacaMda, ikabAla, gAlibanA jevA. gujarAtamAM narmada, govardhanarAma, kanaiyAlAla munazI, nhAnAlAla, umAzaMkara jozI jevA sarjako hatA. Aje sAhityanI evI sthiti che ema kahI zakIzuM ? vicArazIlo mATe, sarjaka mATe, sAhityasaMsthAnA dhurINo mATe, globalAijhezanano Ajano samaya eya eka moTo paDakAra che. bhAvakasaMdarbhe paNa je rucisaMpanna bhAvako che tene TakAvavAnA che, to navA paNa UbhA karavAnA che. rucine pariskRta karatuM sAhityasarjanA AjanI yuvA peDhIne zuM vAMcavuM game che, kevA prakAranuM sAhitya game che teno vicAra paNa thavo ghaTe. e eka moTA ne cetanAthI bharyAbharyA varganI avagaNanA thaI zake tema nathI. tenI rucine saMtarpa kare tevA sAhityanI mahattA te samaje tevI vAcanAdinI zibiro, pratyakSa vArtAlApa, goSThIo muktapaNe thAya tevI sthiti paNa UbhI karavI paDaze. samAjane anukULa Ave ane sAthe sAthe tenI rucine pariskRta kare tevA sarjananI UNapa dUra karavA paNa sAhityika saMsthAoe vicAravuM paDaze. coksa prakAranAM dhoraNathI lakhanAra, saMzodhana karanAra, sAhityamAM viziSTa chApa aMkita karI zake tevAo mATe lakhavAne anukULa vAtAvaraNa pUruM pADavA 'rAiTarsa haTa'no khyAla paNa sAkAra karavo joIe. marAThI raMgamaMcamAM pragadharmI raMgamaMca ane mukhya pravAha vacce vivAda ke virodha nathI, marAThI ke baMgALI sAhityakAro pAse bhinna bhinna samAjano je anubhava che tevo anubhava gujarAtI sarjakomAM bahudhA jovA maLato nathI. ApaNe laghurUpomAM vadhu rAcIe chIe. gIta-gajhalathI AgaLa vadhatA nathI. lAMbI nereTiva poeTrI ghaNI ochI maLe che. moTA phalaka para kalpanAno AviSkAra jovA maLato nathI. marAThI nATaka mahArASTrano jIvaMta sAMskRtika
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ srota banyuM che. jyAre gujarAtInuM paheluM nATaka marAThInA anuvAdathI zarU thayuM hatuM ane e pachI aMgrejI nATakonA anuvAdanuM pUra AvyuM. 'harizcaMdra' paNa maulika nATaka nathI. AthI amadAvAdanA bhadra vistAramAM pahelI nATakamaMDaLI nATaka gujarAtImAM karatI ane gIta marAThImAM gavAtAM hatAM ! raMgabhUmi para bhajavAya evAM ane temAMya navAM maulika nATako sthiti sudharI hovA chatAM pramANamAM ochAM maLe che. Ane kAraNe marAThI ke baMgALI raMgabhUminI che tevI vyApaka asara gujarAtI raMgabhUminI nathI. AnuM eka kAraNa e che ke marAThI nATaka enA UgamathI ja maulikatA ane nUtanatA dharAvatuM hatuM. marAThInA Adya nATakakAromAM viSNudAsa bhAve, aNNAsAheba kirloskara, goviMda ballALa devala, rAma gaNeza gaDakarI vagereno phALo viziSTa hato. sAmAnya rIte sarjana paheluM hoya ane pachI vivecana Ave. Adhunika samayamAM pAzcAtyavAdo vize gujarAtImAM vivecana pahelAM lakhAyuM ane pachI enA siddhAMtone caritArtha karavA kavitA, TUMkI vArtA lakhAtI gaI. eka arthamAM kahIe to avaLA gaNeza beThA ! vivecanamAM paNa sarjananI jema umaLakAjanaka sthiti sarjAvAnI bAkI che. hA, keTalAka sphuliMgo jarUra che, paNa vyApI rahe tevuM teja kyAM che ? sAhityika saMvedanA satata parivartita thaI rahI che, tyAre prayoganuM mahattva pragaTa karavAnuM kAma vivecakanuM che. abhivyaktimAM paNa badalAva Avyo che. rAjakAraNa ane naphAlikSatAnA bhAra heThaLa dabAyeluM zikSaNa, vilupta thatI kuTuMbaparaMparAne kAraNe khoravAyeluM samAjajIvana, satata vadhatAM jatAM Arthika dabANo temaja sthAnaparivartanane kAraNe ghaNuM badhuM badalAI rahyuM che. pariveza ane prakRtino cheda UDatAM navA prazno paNa UbhA thayA che. vivecake A navIna saMdarbhomAM, navI saMbhAvanAo sAthe kAma pADavAnuM che. prAcIna ane paricita sAhitya sAthe tulanAtmaka pRthakkaraNa karIne tenuM mahattva pratipAdita karavAnuM che. vivecaka vAcakanI mAnasika kSitijano vistAra karavAnuM, enI saha-anubhUti khIlavavAnuM, parivartanamAMthI sthAyI tattvone zodhavAnuM ane jIvanane sahiSNu banIne akhilAIthI jovAnuM sAmarthya Ape che. eka pariprekSya mATe, mUlyabodha ane saMskRtinI khoja mATe, A samayagALAmAM vadhatI jatI barbaratA sAme eka sAmAjika cetanA jagAvavA kAje, naitika tANAvANA mATe ane bhASA nAmanA rahasyanA sanmAna mATe vivecakanuM hovuM mahattvanuM che. Aje saMzodhananI anukULatA vadhI che. saMzodhananAM sAdhano paNa upalabdha thayAM che, paNa saMzodhananI kakSA ciMtApreraka che. saMzodhana nimitte lakhAtA mahAnibaMdho, laghuzodhanibaMdho ane saMzodhanapatronI kakSA cakAsavI joIe ane temAM khaMta, cIvaTa tathA abhyAsazIlatAnuM umeraNa kaI rIte thAya teno vicAra karavo joIe. dalita sAhitya atyAre lagabhaga sthira thaI dhyAna kheMce che, paNa AdivAsI sAhitya hajI upekSita che. lokasAhitya pratye abhyAsIo vaLyA che e zubhacihna che, paraMtu lupta thatA lokasAhityane sAcavavA aMge koI saghana prayAsa thato nathI. lokasAhitya ane lokasaMskRti pratye maukhika sahAnubhUti rAkhavAmAM Ave che, paNa emAM manoraMjana mATenAM sAMskRtika Ayojano ja bahudhA thAya che. thoDA kalAkAro videza jAya ke thoDAM Ayojana thAya, ethI A kalA vI jaze ema kahI zakAya nahi. hakIkatamAM to A kalA e lokonA vanano hisso banavI joIe. bALasAhitya mATe carcA thAya che, paNa tenuM pariNAma zuM ? Aje jagata badalAyuM che, bALasRSTi badalAI che, bALamAnasa badalAyuM che. A navuM paryAvaraNa dharAvatuM bALasAhitya ApaNe tyAM keTaluM ? bALamAnasano sarvasAmAnya buddhi-labdhiAMka agAunI peDhInAM bALako karatAM ghaNo vadhyo che e saMdarbhe tene tuSTa kare, toSe tevuM bALasAhitya racAya te AjanI tAtI jarUriyAta che. ghaNI dizAo e taraphanI kholavAnI rahe che. bhASAnuM satata saMmArjana ApaNo zabdakoza ghaNo daridra che. ApaNI pUrvenI peDhIo je zabdo prayojatI hatI, teno vizALa bhaMDAra ApaNe gumAvyo che. navA zabdo sarjavAne badale aMgrejI zabdothI kAma calAvIe chIe, pariNAme paribhASAno moTo savAla Ubho thayo che. bhASAno sArthaka upayoga karavAne badale eno amuka prayojana mATe upayoga thAya che. vaLI bhASAmAM satata saMmArjananuM je kArya thavuM joIe, te thatuM nathI. phissA ke lapaTA zabdone dUra karavAmAM AvatA nathI.
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ arthavistAra sAdhI cUkelA athavA to navI cetanAne prakaTa karatA navA zabdone Ameja karavAnA rahe che. bhASAne lagato prazna eka bAjue mUkIne huM Apa sahune apIla karuM chuM ke gujarAtI bhASAnI samRddhi vadhe arthAt gujarAtI zabdakoza vadhu ne vadhu samRddha thAya, tevuM Apa sahu karI zako tema cho. 'sArtha joDaNIkoza'mAM che, tenAthI ghaNA vadhAre zabdo ApaNI prajAnA jIvanamAM rojabarojanA vyavahAramAM vaparAtA rahe che, jeno ApaNane bhAgye ja khyAla che. cheka uMmaragAmathI gAMdhIdhAma sudhInA gujarAtanA pradezamAM kevI prasannatA arpe tevI bhAtIgaLa bhASA bolAya che ! A pradezonI bhASA ane bolIonA saMkhyAbaMdha zabdo ApaNA kozamAM umeravAnI jarUra che. Apa sahune sAhitya pariSadanuM ijana che ke dareka pradezamAMthI 'sArtha joDaNIkoza'mAM hoya nahIM tevA ochAmAM ochA pacAsa zabdo pariSadanA kAryAlayamAM mokalI Ape. e zabdo pariSadanA mukhapatramAM chapAya tevI vyavasthA karI zakAze. ApaNA grAmajIvanane sparzatI navalakathA, navalikA ane kavitAo racAya che. temAMthI paNa koI abhyAsI ke vidyArthI AvA zabdo pasaMda karIne mokalI zake che. DAyasporA sAhityano cahero sAme Avyo che ane sAhityakAra te vaDe kazuMka nUtana aMke karI levAno prayAsa kare che. hamaNAM hamaNAM paradezamAM vasatA gujarAtIono gujarAtI bhASA, sAhitya ane saMskRti mATeno prema vadhu utkaTa rUpe pragaTa thato rahyo che te AnaMdanI vAta che. ApaNe icchIe ke paradezamAM vasatAM gujarAtI kuTuMbo potAnI rIte gujarAtI bhASAne sajIva rAkhe ane navI peDhIne A bhASAne 'gujIMgliza'nI rIte nahIM, paNa zuddha svarUpamAM upayoga karavAnI tAlIma Ape. gujarAtI sAhitye have TeknaoNlojInA yugamAM pravezavuM paDaze. Adhunika zodhakhoLono lAbha laIne durlabha hastaprato ke jUnAM sAmayiko kAlagrasta thAya te pahelAM bacAvI levAM joIe. gujarAtI kAvyasaMgraha sAthe enI sIDI paNa maLavI joIe . sarjakonA avAja ane emanA kAryane dazya-zrAvya mAdhyamamAM jALavavA mATe hajI ghaNuM karavAnuM bAkI che. jUnA mUlyavAna graMthone sIDImAM utArIne jALavI rAkhavA joIe. vebasAiTa ane inTaraneTa dvArA adyatana sAhityika sAmagrI ane pravRttithI vAcaka vAkepha rahI zake. kaoNnpharansa dvArA amerikAmAM vasato kavi laMDana ane amadAvAdamAM potAnI kAvyaracanA saMbhaLAvIne enI vivecanA tatkALa meLavI zake. TeknaoNlaoNjInA saMdarbhamAM madhyakAlIna gujarAtI sAhityanI videzasthita hastapratonuM DijiTalAijhezana paNa jovuM joIe. laMDanamAM AvelI briTiza lAibrerImAMthI madhyakAlIna gujarAtInI mUlyavAna hastaprato prApta thaI che. 'vasaMtavilAsa'nI sauthI jUnI prata Aje ApaNI pAse nathI. dezamAM AvelA jJAnabhaMDAronuM sUcIkaraNa thAya che. e ja rIte atyAre iMglaeNnDamAM bhaMDAronuM kAma cAle che. videza gayelI ApaNI sAMskRtika virAsata meLavavAno A eka prayAsa che. anya bhAratIya bhASAomAMthI gujarAtI sAhitye ghaNuM meLavyuM che. paNa gujarAtI sAhityamAMthI keTalI kRtio anya bhAratIya bhASAomAM anuvAdita thaI haze ? vartamAna samayamAM bhAratIya bhASAomAMthI ane videzI sAhityamAMthI keTalAya anuvAda thAya che. A anuvAdanI pravRtti aMge gaMbhIratApUrvaka vicAravuM joIe. anuvAdanuM mahattva ochuM AMkavAnI jarUra nathI. gujarAta para ravIndranAtha TAgora ane zaradabAbuno keTalo moTo prabhAva che ! e ja rIte mIra, gAliba ane bIjA urdU kavioe gujarAtane keTaluM badhuM ApyuM che ! gyuithe, taoNlsTaoNya, cekhaoNva, dostoyevaskI, maoNliyara, sArva, kAmU, brekhta ane baeNkeTano bhAratIya sAhitya para keTalo badho prabhAva che ? koI eka bhASA para nahIM, bhAratanI ghaNI bhASAo para teono prabhAva jovA maLe che. kaoNlarija, ArnolDa, eliyaTa ane AI. e. ricArDjha jevA vivecakoe ghaNuM ApyuM che. AthI anuvAdanuM ghaNuM mahattva rahevAnuM ja che. anya bhAratIya bhASAnA sAhityamAMthI gujarAtI bhASAmAM anuvAda thatA rahyA che, tenAthI ekaMdare lAbha ja thayo che. gujarAtI sAhitya vizvasAhityanA saMparkamAM kadAca bIjI bhASAo karatAM kadAca vadhAre nikaTa rIte AvI zakyuM, tenuM eka kAraNa kadAca A anuvAdapravRtti gaNAya. vaLI ApaNe anuvAda karyA, paNa anukaraNa karyuM nathI. vaLI koI rAjakIya vicArazreNIno pracAra karanAra vAdanI paNa gujarAtanA sAhityakAre bhAgye ja kaMThI bAMdhI che. kyAreka sarjaka
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ duniyA badalavAno abhiniveza laIne nIkaLe che. enuM kAma badalavAnuM nahIM paNa samajAvavAnuM che, AthI amuka pakSa para jhoka mUkIne cAlato sarjaka pracAraka banI jAya che. sAhityanI mukhya nisabata zuM hovuM joIe tenA karatAM zuM che tenI sAthe che. AthI sAhitya e krAMtisarjaka hotuM nathI, paraMtu kAMtipreraka hoya che. e mAnavacittane parivartita kare che, je citta samaya jatAM krAMtinuM sarjana kare che. gujarAtI sAhityamAM gAMdhIvicAra vize kavitA ke navalakathA sarjanAra ApaNo lekhaka paNa 'gAMdhIvAdInI chApa dhAraNa karyA vinA sarjana kare che. ramaNalAla vasaMtalAla desAI ke umAzaMkara jozI AnAM be moTAM udAharaNo gaNAya. vaLI jemaNe jIvanamAM gAMdhIvicAra apanAvyo emaNe paNa sAhityamAM gAMdhIvAdano pracAra karavAnuM rAkhyuM nathI. kAkA kAlelakara, kizoralAla mazarUvALA ane svAmI AnaMda tenAM sArAM udAharaNo che. samAjanI sAhityAbhimukhatA Ajano sauthI moTo prazna e che ke AjanuM sAhitya, sAhityakAro ane sAhityika saMsthAo vartamAna samAjane sAhityAbhimukha kaI rIte karI zake ? vizvamAM zikSaNanuM pramANa vRddhi pAme che. AjanA yugamAM sarvAdhika mAnavasaMkhyA zikSita hovA chatAM AvanArI peDhInI sAhitya-abhimukhatA sAme praznArtha khaDo thayo che. Izvarane mATe ema kahevAya che ke - ramate - te ekalo 2mato nathI, ema bhAvaka vagaranA sarjakano AnaMda paNa phikyuM hoya che. sarjaka sarjana veLAe bhAvakane dRSTi samakSa rAkhe nahIM, te samajI zakAya, paNa ApaNA bhAratIya kAvyazAstrIo ane 'kalA khAtara kalA'nA siddhAMtanI vAta karatA pAzcAtya sAhitya- mImAMsako paNa svIkAre che ke AsvAda vagara sarjanano zrama mithyA che eTale sAhityakAre prajAnA rucitaMtrane ghaDe tevuM sAhitya racavuM paDe. Aje paristhiti evI che ke gujarAtamAM hoTalamAM pa00 rUpiyA kharcanAra pacAsa rUpiyAnuM pustaka kharIdaze nahIM. zikSaNanA kSetramAM A ja rIte pAThyapustaka karatAM traNa gaNI kiMmatanI gAiDo kharIdavAnuM vidyArthIonuM valaNa jovA maLe che. A prakAranI nimna ruci pratye tiraskAra keLavavo joIe. tene mATe nAnI paNa sughaDa vArtArasa dharAvatI racanAo prajAmAM prasaratI karavI joIe . 1930nA dAyakAmAM gujarAta vidyApIThe, dakSiNAmUrti saMsthAe tathA bIjI keTalIka saMsthAoe AvuM kArya karyuM. kamANI karavAne badale enI pAchaLa zuddha sAttvika sAhitya pIrasavAnI bhAvanA rAkhI. chellA be dAyakAthI zrI mahendrabhAI meghANI A kAma karI rahyA che. temanI zAMta-mUka sAhityasevAne jeTalI biradAvIe eTalI ochI che. icchA to evI che ke gujarAtanA 25 jillAomAM eka-eka mahendra meghANI sAttvika surucipUrNa ane rasadAyaka sAhityanA phelAvA mATe puruSArtha kare ane e mATe ApaNI saMsthAo jarUrI prabaMdha kare. gujarAtI sAhityamAM gIta ane gajhalano prabhAva Aje vizeSa rUpe jovAya che. A gIta ane gajhalano upayoga ApaNI vAtane loko sudhI pahoMcADavA mATe karavo joIe. badhA kavio gAyaka hotA nathI ane badhA gAyaka kavi hotA nathI, paraMtu sugama saMgItanA kalAkArono lAbha laIne kavionI kavitAne vyApaka janasamUha sudhI pahoMcADavI joIe ane e ja rIte vArtAonuM paThana nAnAM-nAnAM kendromAM thatuM rahe to navI vArtAnI khUbIo lokonA dhyAnamAM AvatI raheze. mAro anubhava evo che ke je kRti lokone pasaMda paDe che te kharIdavAmAM pachI sAhityarasika vargane saMkoca thato nathI. samAjanI ruci keLavavI joIe e mATe UMcA baLanuM sAhitya lakhAya ane samajAya te jarUrI che. evo bhAvaka varga taiyAra thAya ke jene ucca koTinA sAhityanI abhiruci jAge. gujarAtI sAhitya pariSadanuM kArya sarjakone protsAhana ApavAnuM che. mULa sarjananuM baLa hovuM joIe. enuM poSaNa karavAnuM ane sahAya karavAnuM kAma pariSada ane enA jevI anya saMsthAonuM che. AthI sauthI mahattvanI bAbata to sarjakazakti che. Avo sarja kaunmeSa meLavavA mATe cheka chevADAnI vyakti sudhI bhASA ane sAhityane pahoMcADavAM paDaze. sarjake enI samarpaNazIlatAthI A kArya karavAnuM che. Aje rASTra ane samAja mAM saMvedanazIlatA satata ghasAtI jAya che. prajAno moTA bhAgano varga rIDhA rAjakAraNInI khuzAmatamAM ane vyaktigata svArtha sAdhavAmAM DUbelo che. sAhityakAra paNa emAMthI kaI rIte bAkAta rahI zake ? eka jamAnAmAM sAhitya mATe phanAgIrI nahIM, to ochAmAM ochuM svArthano tyAga karavAnI vRtti ane
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ tene mATe sahana karavAnI vRtti hatI te ya have ochI thaI che. vyaktine be rIte sajjatA prApta thAya. eka zikSaka dvArA ane bIjuM potAnA puruSArthathI. mAtra padavI meLavavAthI sajjatA keLavAtI nathI, paraMtu je mArga apanAvyo hoya te mArge dUra dUra javAnI dRSTi, lakSya ane nema hovA joIe. dhyeya vagara sajjatA keLavAtI nathI ane e lakSane pahoMcavA mATe TUMkA mArga tyajIne lAMbA paNa samagra darzana karAvanAra mArgane apanAvavA joIe. ApaNA sAhityamAM A rIte sva-puruSArthathI pragati sAdhanArA aneka sAhityakAronAM dRSTAMto maLe che. saMzodhananA kSetramAM AvelI oTa, madhyakAlIna sAhityanA abhyAsanI upekSA, sAhityanA siddhAMto ane rojabaroja UbhA thatA sAhityika mUlyavattAvALA praznonA abhyAsathI dUra rahevAnuM akaLa valaNa vadhatuM jAya che. ApaNI zikSaNasaMsthAo, sAhityika saMsthAo ane pIDha sAhityakAroe gaMbhIra vicAra karIne Ane mATe judAM judAM Ayojano karavAM joIe. prajAnuM hIra ane sattva ahIM gujarAtI sAhitya pariSadanA sthApaka raNijatarAma vAvAbhAInAM kAryonuM smaraNa thAya che. 1858nI 23mI navembare sAMje nizALethI AvIne iSTadevatA kalamanI sAme mAthuM namAvIne narmade gadgada kaMThe kalamane AdhAre jIvavAnuM nakkI karyuM ane 24-24 varSa sudhI A asidhArAvrata eNe pALyuM. apAra mAnasika viTaMbaNAo, devAno boja ane gharanA bImAra mANaso mATe davA karAvavAnA paisA na hoya topaNa cAra AnAnA dUdhapauMA para hasatA hasatA jIvana gALanAra narmadanI titikSAnuM smaraNa thAya che. muMbaImAM dhIkatI vakIlAta cAlatI hoya tathA kaccha ane jUnAgaDha jevAM rAjyonI dIvAnagIrI maLatI hoya, tema chatAM 43mA varSe vakIlAtanA vyavasAyamAMthI nivRtta thaIne Arthika saMkaDAmaNa vacce paNa govardhanarAma nivRtti laIne naDiyAdamAM AvIne 'sarasvatIcaMdra' mahAnavalanuM sarjana kare che. mAMdagInI paraMparA kharcanA khADAmAM utAratI hovA chatAM duHkhane paramazaktinI icchAnI prasAdI gaNe che ane kartavyane teno chevaTano Adeza gaNIne aMta sudhI vaLagI rahe che. gujarAtI sAhitya, saMskAra ane saMskRti mATenI e samarpaNavRtti Aje ApaNane preraNA Ape che. amerikAnA pramukha jhaoNna epha. keneDIe amerikAnI prajAne kahyuM hatuM ke deze tamane zuM ApyuM eno vicAra karavAne badale tame dezane zuM Apazo teno vicAra karo. sAhitya paratve Aje Avo abhigama keLavavAnI AvazyakatA che. potAnA saMkucita svArtha mATe ja nahIM, have eNe vizvane vize vicAravuM paDaze. atyAra sudhI enI samagra dRSTi vizva para pharI vaLatI nahotI, paNa Aje e potAnA ekadaMDiyA mahelamAM rahIne sAhityasarjana karI zake tema nathI. epha. Ara. levise kavitA sAthe 'kendrIya mAnavatva'no saMbaMdha darzAvyo che. Aje e kendrIya mAnavatAnI khoja jarUrI che. jIvaMta mUlyonI zodha, sauMdaryAtmaka AnaMdanI zodha, sAmAjika ane naitika draSTi A saghaLuM mAnavatA Ape che. prakRti para vijaya, TeknaoNlojInI doDa ane AMdhaLI bhautikatAne kAraNe yaMtramAnava banAvanAro mANasa svayaM mAnavane badale yaMtra banI raheze. sAhitya eka jhATake vyaktine enA AsapAsanA vana pratye sateja kare che. mAnavajAtie jenA pratye AMkho mIMcI hatI te tarapha jAgrata kare che. jIvana badalAya, tenI sAthe sAhitya badalAya, navA arthone pragaTa karavA mATe e navA prakArono vikAsa kare, paraMtu A navuM rUpa, navo pariveza sAhityane vizeSa aMtardaSTi sAthe kendrIya mAnavatva tarapha dorI jAya che. vivecako bhale navalakathA ke kavitA nAbhizvAsa laI rahyAnI vAta kare koI eka sAhityaprakAra ke sAhityika AMdolananA avasAnanI ghoSaNA kare, paNa koI ne koI svarUpe sAhityasarjana to jIvatuM rahevAnuM ja. jyAM sudhI mAnavInuM hRdaya dhabake che, enuM buddhitaMtra kAryazIla che enI eSaNAo karamAyelI nathI ane tenA AtmAne AnaMdarUpe koLavAnI taka che, tyAM sudhI mANasane maLelI zabdanI bheTa sAhityanA AviSkAra rUpe pravartatI raheze, te niHzaMka che. gujarAtI prajAnuM hIra ane sattva bhUtakALamAM sAhityakalA rUpe AviSkRta thatuM rahyuM che tevuM vartamAna ane bhAvi peDhImAM paNa thatuM rahevAnuM che, emAM zaMkA nathI. A prakAranA sAhityanA unnayana mATenI javAbadArI sarjako, bhAvako ane sAhityane poSatI sAhitya-pariSada jevI tamAma saMsthAonI bane che.
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ " mArI nisabata che kacchapradezanA saMtakavi dAdA meMkaNe luhAranI koDhanA gharagaththu dRSTAMtathI ApelA udAharaNanuM smaraNa thAya che : khuzIe jo khuro kare, dhamaNa dhoMNa ma lAya; phUDajI gAre kekarI, saco sona pAya. khuzIonI bhaThThI saLagAvI, dhamaNanI phUMkane tuM baMdha na karato; jUThANAMnI kAMkarIne ogALIne satyanuM sonuM tuM prApta karI zakIza. gujarAtI sAhitya pariSadanA pramukha tarIke ApeluM vaktavya. tA. 24-12-2006 AkhuM AkAza AMkhamAM bharI levAnI pahelethI ja jhaMkhanA rahetI. AkAzamAM ekAda vAdaLane ahIMtahIM bhramaNa karatuM nirakhato, paraMtu enAthI kyAreya dharava thato nahIM. manamAM eka ja icchA rahetI ane te AkAzanuM UMDANa ane eno bApa pAmavAnI. prakRtimAM je pasaMda e ja pravRttimAM pasaMda. eka kSetranI sImAomAM baMdhAI rahevAne badale bhinna bhinna kSetromAM ghumavAnuM game ane e rIte *vyApa'no manabhara, vicArasamRddha anubhava thAya. sadbhAgye AkAzasamagrane AMkhamAM bharI levAnI eka dRSTi maLI ane te che mUlya sAthenI nisabata. saMkIrNatAno tyAga karIne vyApaka bhUmikA para vicAra karavAnI vRtti jAgI ane enI sAthe mulyane kendramAM rAkhIne jIvananA AcAra-vicAra ghaDAya evI pratIti thaI. mUlya sAthenI nisabate jIvana ane sAhitya vaccenI divAla dUra karI. jIvananI nisabata e ja sAhityanI nisabata banI gaI. A mUlya-dRSTie AkAzamAM keTalAMya meghadhanuSa racyAM. pravRttionA keTalAya AnaMda raMgo relAvyA ane ethI ja AphrikAnA nATyakAra soyankA ke oNsTina bukanyAnI sAthosAtha sacinanA DrAIva ane ronAlDonA gola mANavAnI majA mANI. upaniSada, gItA ane jainadarzanonuM sAratattva pAmavAno AnaMda maLyo. vartamAna samayamAM zrImad rAjacaMdranI mahAtmA gAMdhInI vicAradhArA para asara karanArI jIvanakathA gamI gaI. zikSaNamAM paNa vidyArthIonA adhyApana uparAMta emanI jIvanazailIno vicAra karato thayo. aneka sevAbhAvI saMsthAo dvArA mUMge moMe ghasAIne UjaLA thavAno AnaMda Avyo. pitAzrI lekhaka hovAthI sAhitya ane sAhityakAronI vacce bALapaNa vItyuM. jhaveracaMda meghANI rANapuramAM vasatA hatA tyAre mArA mAmAnA gharanI sAva najIkamAM. emano 'kAM bhAI no laheko Aje ya kAnamAM gUMje che. 'dhUmaketu' Ave tyAre khissAmAM cokaleTa hoya ja. gharamAM besatAM pahelA
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ amane - bALakone - bolAvIne cokaleTa Ape. guNavaMtarAya AcAryanI TUcakA ane oThA sAthe vAtane malAvIne halakarbhara kahevAnI rIta game. dulerAya kArANI jussAbhera kacchanI vIra kathA kahe, to kAga bApu bhAva-taraboLa thaI javAya tema rAmAyaNanuM rahasya kholI Ape. kanu desAI, dhIrubhAI ThAkara, caMdra trivedI, gurjaranA murabbI goviMdabhAI ane zaMbhubhAI jevA sahune maLavAnuM banatuM, A kalAjIvIonA meLApanI vizeSatA e ke emAM kyAMya koInI TIkA ke dveSa na maLe. mAtra mastI relAtI hoya. paraspara mATeno hRdayano prema pragaTato jAya. pariNAme udAra, premALa ane jiMdAdila hoya e ja sAhityakAra hoya evI manamAM gAMTha baMdhAI gaI. sauthI vadhu prabhAva paM. sukhalAlajIno anubhavyo. zAstrono abhyAsa, satya prAptinI tIvra icchA, zArIrika maryAdAne oLaMgatuM AMtarika khamIra- e badhuM sAthelAgu jovA maLyuM. gharamAM roja savAre pitAzrInuM lekhana kArya cAle. akSara suMdara, penane badale kalama vApare. mane manamAM thatuM ke huM paNa kaMIka lakhuM. e samaye bALasAptAhika 'jhagamaga'nI jAhojalAlI hatI. 'gujarAta samAcAra' karatAM paNa enI vadhu nakala prakAzita thatI. emAM vArtA mokalI. 'jayabhikhkhanA putra hovAne kAraNe e prakAzita thAya te to game nahIM 'jayabhikhkhanuM mULa nAma bAlAbhAI hatuM. kadAca bAlAbhAI nAma lakhavAthI taMtrIne khyAla AvI jAya to ? tethI ku. bA. desAInA nAme vArtA mokalI. vArtA svIkArAI. manamAM thayuM ke AnI be-traNa nakala vadhu laI AvuM, je thI mitrone batAvI zakAya. e nakala levA sAptAhikanA kAryAlaya para gayo tyAre enA taMtrI maLyA, emaNe jyAre jANyuM ke gujarAtanA siddhahasta lekhaka 'jayabhikhkhuM'no huM putra chuM to te jANIne AnaMda thayo. mane besADyo ane niyamitarUpe kolama lakhavA kahyuM. navamA dhoraNanI e vAta haze. tyArathI lekhanano prAraMbha thayo. AthI kolama lakhavAno mahAvaro evo ke ardhA-poNA kalAkamAM kolama lakhAI jAya. ghaNI vyakti ekAda kolama lakhatI hoya to enA boja heThaLa dabAI jatI hoya che. Avo boja mane kadI lAgyo nathI. AkhuM AkAza pAmavAnI e mUlya-dRSTie joyuM ke mAnavInA jIvanamAM sauthI moTo dharma hoya to te mAnavatA che ane sauthI moTuM kArya hoya to te mAnavakalyANa che. pariNAme sAhitya sarjananA evA viSayo maLavA lAgyA ke jenA AlekhanathI svaye prasannatAno anubhava thAya. kolejanA abhyAsakALa samaye 'lAla gulAba' nAme lAlabahAdura zAstrInuM jIvanacaritra lakhyuM. enI 60,000 jeTalI nakalo vecAI. hajI kolejano abhyAsa pUro karyo ane adhyApaka tarIkenI kArakirdInA prAraMbhe ja pitAnuM avasAna thayuM. jaina samAja mAM lekhaka thavuM muzkela. jyAre 'jayabhikhkhuM 'e e samaye AvI phakIrI mojathI svIkArI hatI ane sAhityanA A ke te jUthamAM rahevAne badale potIkI rIte lekhanapravRtti karI hatI. mRtyu pahelA ekAda mahinA pUrve potAnI rojanIzImAM potAnA avasAna samaye zuM karavuM - na karavuM enI jhINAmAM jhINI sUcanA ApI hatI ane enuM aMtima vAkya hatuM, 'sahue agarabattI jevuM jIvana jIvavuM.' jayabhikhkhae mogalayuga, rajapUtayuga ane vaiSNavabhakti jevA viSayo para saphaLatAthI kalama calAvI, paraMtu sarje kone 'lebala' lagADIne jonAra loko emanI vyApakatAne joI zakyA nahIM. A gALAmAM sarjaka 'dhUmaketu'nuM eka vAkya manamAM jaDAI gayuM. emaNe ema kahyuM ke mIrAM e hiMduo pAse hatI to jagatanI kavayitrI banI ane AnaMdaghana jaino pAse hatA tethI sAva bhUlAI gayA. emanI A TakoranA pariNAme AnaMdaghananAM pado ane stavano vAMcavAnuM banyuM. enI AdhyAtmika UMcAI sparzI gaI. cAraso jeTalI hastapratone AdhAre DaoN. dhIrubhAI ThAkaranA mArgadarzana heThaLa mahAnibaMdha taiyAra karyo. paM. becaradAsa dozI ane bhogIlAla sAMDesarA jevA saMzodhakonI cakAsaNImAM e mahAnibaMdha saphaLa pUravAra thayo. pachI to lekhanayAtrA sAthe saMzodhana-khepa cAlatI rahI. navalikA, caritra, saMzodhana, vivecana, bALasAhitya ane prauDhasAhityanI racanA karI. paMdara jeTalAM saMpAdano karyA paNa A badhAnI pAchaLa koI mUlyane anulakSIne sarjana karavuM evo bhAva satata rahe. sAhityasamIpa vasavAno AnaMda koI ora ja hoya che. sarjakanA zabda pAse jaIe tyAre enI cetanAno saMsparza cittane vismayano, AnaMdano anubhava karAve che. AvA sAhityasvAmIonI vADmayasRSTinI thoDI vAta Aje vimocana pAmelA 'zabdasamIpamAM karI che. adhyApaka tarIke be kAma sAthosAtha cAle. eka to 'zabdasaMnidhi' ane
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'bhAvana vibhAvana' jevA vivecana saMgraha pragaTa karyA, 'jJAnavimalasUri kRta stabaka', 'vAcaka merusuMdarasUri bAlAvabodha', 'apragaTe madhyakAlIna kRti' jevA madhyakAlIna saMzodhananA graMtho taiyAra thayAM. abhyAsakALamAM umAzaMkara jozI, nagInadAsa pArekha, dalasukhabhAI mAlavaNiyA, yazavaMta zukla, madhusUdana pArekha, prabodha paMDita pAse abhyAsa karavAnI ja nahIM, paNa gurucaraNe rahevAnI taka maLI. eka samaye jyAM besIne umAzaMkarabhAInA vyAkhyAna sAMbhaLatA hatA, e bhASAbhavanamAM Aje vyAkhyAna ApatI vakhate ghaNI puNyasmRtio anubhavAya che. mUlyalakSI jIvanano mahimA hovAthI caritra lekhanamAM AnaMda Avyo. buddhisAgarasUri ane kalAsasAgarasUrijI jevA sAdhuonAM caritro ke AphrikAmAM jaIne eka saikA pahelA Aphrikanone udyoga zIkhavanAra premacaMda vrajapALa zAhanA caritranI racanA karI. mahAyogI AnaMdaghananA abhyAse eka navI dizA kholI ApI. tene pariNAme jainadarzanano abhyAsa karavAnuM zarU karyuM. jainadarzana jIvanadhyeyane vadhu anurUpa banI rahyuM. rUDha kriyAkAMDa ke pracalita mAnyatAne badale darzananA prakAzamAM zAzvata mUlyone pAmavAnI mathAmaNa zarU thaI. Ane pariNAme pravacano, lekho, graMtho ane videza pravAsa zarU thayA. darzananA abhyAse jIvana jovAnI navI dRSTi ane prasanna rahevAnI ghaNI khubIo ApI. anekAMtavAdanA abhyAse saMgharSane badale saMvAda racavAnI virala samajaNa ApI. bhinna bhinna kSetranA utkRSTa mAnavIone joyA pachI ApoApa potAnA kArya vize namratAno bhAva rahyo. amadAvAdanA TAunaholathI mAMDIne yunAITeDa nezansanA cepala sudhI vaktavya ApavAnI taka maLI. iMglenDanA DyUka oNpha eDinabaro prinsa philipa, veTikananA popa jahona pola (dvitIya) ane dakSiNa AphrikAnA nelsana maMDelA jevI vyaktione maLavAnI ane temanI sAthe carcA karavAnI taka maLI. insTiTyUTa oNpha jainolojI nAmanI vizvavyApI saMsthAnA ko-orDineTara tarIke vizvastare kAmagIrI ane Ayojana karavAno amUlya anubhava maLyo. nemu caMdariyA jevI vyaktino paricaya thayo. videzamAM eTalA ane evA mitro maLyA che ke ghaNIvAra deza-videza vacce bheda lAgato nathI. 1993mAM zikAgonI 'pArlAmenTa oNpha dha varlDa rilijiyansa'mAM tathA 1999mAM kaMpaTAunamAM yojAyelI 'pArlAmenTa oNpha dha varlDa rilijiyansa'mAM vaktavya ApavAnuM banyuM, paNa sAthosAtha vizvanA dharmadarzananA agraNIo, vicArako ane eNkTivisTonA saMparkamAM AvavAnuM banyuM. jainadarzana vizenA pustako, tIrthaMkara caritra tathA mahattvanuM yogadAna karanAra caritronuM Alekhana thayuM, enI sAthosAtha eka abhAva khaTakavA lAgyo ane te jainadharma vizenA aMgrejI pustakono. tenA pariNAme daseka jeTalAM pustako pragaTa thayA. aneka dezanA pravAse javAnuM banyuM. Aje tenI noMdho ane enA lakhANo graMthastha thavAnI rAha jue che. evuM ja patrakAratvamAM banyuM. batrIsa varSathI 'iMTa ane ImArata' kaoNlama lakhuM chuM, paNa eno saMgraha adyApi pragaTa karI zakyo nathI. patrakAratvanuM lakhANa ane sAhityanuM lakhANa taddana bhinna bAbata lAgatI hovAthI akhabAramAM pragaTa thayela samagra sAmagrInuM punarlekhana karuM chuM. patrakAratvamAM paNa eka ja dRSTi ane ene kAraNe cAlIseka varSa thayAM chatAM vAcakono eTalo ja prema badhI kaoNlamane maLato rahyo che. vAsudeva mahetA pAsethI maLelI patrakAratvanI AkarI tAlIma AziSarUpa pUravAra thaI. 'gujarAta samAcAra 'no sadA svajana jevo sAtha rahyo. zAMtilAla zAhanI preraNA, zreyAMsabhAI ane bAhubalibhAI sAtheno AtmIya saMbaMdha sadAya pArivArika saMbaMdha jevo rahyo che. akhabArI lekhana ane sAhityika lekhana baMne ekabIjAnA paryAya banI jAya tevo mAro prayatna che. akhabAramAM sAhityika sugaMdhavALuM lakhANa Ave. atizayokti, akhabArI zabdALutAno tyAga karIne zuddha sAhityika racanA mATe prayAsa karyo. pelI dRSTi pravRttio tarapha laI gaI ane tene kAraNe aneka pravRttio zarU thaI. jemAM anukaMpA TrasTa dvArA pIDitone sahAya, vidyAvikAsa TrasTa dvArA vidyArthIone abhyAsamAM sahAya, zrI jayabhikhkhuM sAhitya TrasTa dvArA sarjakone sahAya ane boTAda jevA jillAnA reDakrosanA anvaye netrayajJo jevA aneka kAryo thaI zakyA che. dharatIkaMpa samaye paMdareka lAkha rUpiyA jevuM bhaMDoLa ekaThuM karyuM hatuM. vizvakozanA prAraMbhakALanA mAThA divasonuM smaraNa che. aDhI karoDano projekTa ane mAtra tera lAkha rUpiyA. chatAM vidyAtapane kAraNe A pravRttie AgavI bhAta pADI. vizvakozanI saphaLatA e gujarAtamAM rahetA vividha kSetranA niSNAto ane adhyApakonA sahakArane kAraNe ja che. kadAca vizva koza na thayo hota to gujarAtamAM ATaluM moTuM vidyAdhana raheluM
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( kumArapALa desAI keTalIka vigato che, tenI pratIti kadAca na thAta, vidvAnone sakriya karavAnI pravRtti vizvakoza vatI thaI temAM nimittarUpa banyAno AnaMda che. sAhityika saMsthAonI pravRttiomAM mane jotaravAnuM kAma raghuvIra caudharI, bhoLAbhAI paTela, caMdrakAnta mahetA ane caMdrakAnta zeTha vageree karyuM che. gujarAta sAhitya sabhAno caMdraka enAyata karavA mATe AbhAra mAnuM chuM. caMdraka ke eNvorDane mArA kAryanA eprIsIezana rUpe lakhuM chuM ane te kSetramAM vadhu kArya karavA mATeno paDakAra gaNuM chuM. A je kaMI che tenI pAchaLa raheluM che peluM AkAza ane pelI dRSTi. zrI dhanajI kAnajI gAMdhI suvarNacaMdraka enAyata thayA bAda ApeluM vaktavya, varSa 2001 sAmAnya rIte vyakti eka kSetramAM pragati karIne emAM TocanI siddhi meLave che, paraMtu keTalIka virala vyaktio evI hoya che ke je judAM judAM kSetramAM kArya karIne e pratyekamAM zreSThatA hAMsala kare che. AvI vyakti che padmazrI kumArapALa desAI, jemane 2004mAM te samayanA bhAratanA rASTrapati DaoN. e.pI.je. abdula kalAme zikSaNa, sAhitya ane saMskRtinA kArya mATe 'padmazrI'nuM rASTrIya sanmAna enAyata karyuM hatuM. sAhitya mAtra 11 varSanI vaye 'jhagamaga' sAptAhikamAM vArtA lakhIne potAnA lekhanano prAraMbha karanAra. emaNe anAmI zahIdanI e vArtA ku. bA. desAInA nAme lakhI hatI, jethI jayabhikhkhanA putra che tevo saMpAdakane khyAla Ave nahIM. caritra, vivecana, saMzodhana, anuvAda, bALasAhitya, ciMtanAtmaka sAhitya, prauDha sAhitya ane preraka sAhitya jevA judAM judAM svarUpomAM pustakonuM sarjana karanAra. | gujarAtI sAhityanuM pramukhapada, je pUrve govardhanarAma tripAThI, mahAtmA gAMdhI ke kanaiyAlAla munazI zobhAvI cUkyA che, te sAhitya pariSadanA 44mA pramukha tarIke kAmagIrI. gujarAtI sAhitya pariSadanA 44mA pramukha tarIke 24 Dise. 2009nA roja mAMDavI jJAnasatramAM thayelI varaNI. (206). cheka 198panI rajI DisembarathI gujarAtanI agraNI sAMskRtika saMsthA gujarAtI vizvakozanA eka sthaMbha tarIke enA preraNApurUSa DaoN. dhIrubhAI ThAkara sAthe kAmagIrI, padmabhUSaNa DaoN. dhIrubhAI ThAkaranA avasAna pachI aneka judA judA prakalpo dvArA navI siddhio sarjanAra. | doDhaso varSanI gauravabharI paraMparA dharAvatI gujarAta vidyAsabhAnA upapramukha, zrI candravadana mahetA mAraka samiti ane prA. anaMtarAya ma. rAvaLa smAraka samitinA pramukha temaja jayabhikhkhuM sAhitya TrasTanA maMtrI bhArata sarakAranA cAra ane gujarAta sarakAranA pAritoSiko prApta
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ smRti sAhitya puraskAra (2009) *' gujarAta sarakAra ramatagamata yuvA ane sAMskRtika pravRtti vibhAga aMtargata tA. 9-7-2011no sAhitya gaurava puraskAra madhyakAlIna sAhitya kRtionuM saMzodhana temAM mahAyogI AnaMdaghanajI vize vizeSa UMDANamAM saMzodhana, saMzodhana kArya mATe bhaktisAhityanA utkRSTa pustaka tarIke 'AnaMdaghana : eka adhyayana'ne rAjasthAnanI 'lokasaMskRti zodhasaMsthAna' taraphathI apAtuM 'hanumAnaprasAda podAra pAritoSika' (1983). mahArASTra rAjya gujarAta sAhitya akAdamI taraphathI sAhityakArane apAtuM kavi narmada pAritoSika (24 ogasTa, 2014) gujarAta sAhitya sabhA taraphathI 201pano zrI raNajitarAma suvarNacaMdraka vizva gujarAtI samAja taraphathI zrI kAnajIbhAI desAI pratibhA evorDa, 2015 karanAra. mahAyogI AnaMdaghananI cAraso jeTalI hastapratonuM saMzodhana karIne mahAnibaMdha lakhIne pIeca.DI. meLavanAra DaoN. kumArapALa desAIe e vize traNa pustako lakhyA che. emanA soLa jeTalAM aMgrejI pustakomAM Glory of Jainism (1998), A Pinnacle of Spirituality (2000), Tirthankar Mahavir (2003), Jainism : The CosmicVision (2008), The Brave Hearts (2009) no samAveza thAya che. divyAMgo mATenA zreSTha pustaka tarIke poMkhAyelA 'apaMganAM ojasa" pustakanI ATha AvRtti pragaTa thaI che temaja te breila lipimAM pragaTa thayuM che. lekhake pote hiMdI bhASAmAM karelA anuvAda 'apafhana tana Tana mana'nI traNa AvRtti ane aMgrejI anuvAda The Brave Hearts'nI cAra AvRtti pragaTa thaI che. lAlabahAdura zAstrInuM jIvanacaritra 'lAla gulAba'nI eka sAthe 90,000 nakalo vecAI hatI. (1966) | NCERT - dvArA bhAratanA e varSanA bALasAhityanA bhAratanI tamAma bhASAnA pAritoSika prApta sAmayikomAM zreSTha pustaka tarIke 'nAnI uMmara, moTuM kAma 'ne eNvaoNrDa (1978) mAnavamUlyone preratA sAhityasarjana mATe zrI divALIbahena mohanalAla mahetA evorDa, pUjya pAMDuraMga AThavalenA haste (1998) ziSTa, sAtvika ane mUlyalakSI sAhityopAsanA mATe saMskRti saMvardhana eNvaoNrDa zrImad rAjacaMdra AdhyAtmika kendra, kobA, rajatajayaMti varSa (17.12.20OO) briTananI sattara jeTalI saMsthAoe Apelo 'hemacaMdrAcArya eNvaoNrDa' gujarAta sAhitya sabhA dvArA gujarAtI sAhitya mATe 'zrI dhanajI kAnajI gAMdhI suvarNacaMdraka - 2001. sAhityasarjana mATe kalikAlasarvajJa hemacaMdrAcArya suvarNacaMdraka - 'kalAgurjarI" ane pariSadanA saMyukta AyojanamAM zrI dhIrubahena paTelanA haste, gujarAtI sAhitya pariSada adhivezana, kAMdIvalI, muMbaI (23.12.2005) 'jainijhama : dha kosmika vijhana' pustaka mATe sva. pradIpakumAra rAmapurIyA zikSaNa eca. ke. ArTsa kaoNlejamAM phelo (1964-65), navagujarAta kaoNlejamAM adhyApana-kArya (1965thI 1983), e pachI bhASA sAhitya bhavanamAM adhyApaka (1983thI 2000) bhASAsAhityabhavananA adhyakSa (2001thI 2004) ane gujarAta yunivarsiTInI vinayana vidyAzAkhAnA DIna (2003thI 2004) tarIke kAmagIrI. gujarAtI sAhitya, patrakAratva, jainadarzana, gAMdhIdarzana ane zAMti saMzodhana ema pAMca viSayanA pIeca.DI.nA pUrva mArgadarzaka adhyApaka ane atyAre jaina vizvabhAratI lADanunA 'jainadarzana ane tulanAtmaka dharma" viSayanA pIeca.DI.nA mArgadarzaka. 20 jeTalA vidyArthIoe emanA mArgadarzana heThaLa pIeca DI nI padavI meLavI che. | gujarAta yunivarsiTInI vinayana vidyAzAkhAmAM saMzodhana aMgenuM utkRSTa kArya karavA badala DaoN. ke. jI. nAyaka suvarNacaMdraka (1981 ane 1985) saradAra paTela yunivarsiTI Ayojita gujarAtanI yunivarsiTIo ane kaoNleja mAM vinayana vidyAzAkhAmAM thatAM saMzodhanakArya aMge utkRSTa saMzodhanalekha
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ mATe hari oma Azrama prerita pAritoSika (1983) gujarAta sarakAra dvArA ahiMsA yunivarsiTInA ekTa enDa projekTa samitinA ceramena tarIke kAmagIrI. atyAre jaina vizvabhAratI insTiTyUTa, lADanUnA prophesara evuM emanITsa gujarAta vidyApIThanA eDajakTa prophesara tarIke zikSaNakArya sAthe saMkaLAyelA. patrakAratva sAmAnya rIte oDiTorIyala peja para taMtrI lekhanI bAjumAM rAja kIya, sAmAjika ke sAMprata viSaya paranA lekho AvatA hoya che, jyAre 'gujarAta samAcAramAM chellAM 63 varSathI 'ITa ane imArata' kaoNlama pragaTa thAya che, jemAM mUlyaniSTha sAhitya, sAmAjika utthAna kare tevA prasaMgo ane vicAro abhivyakta karavAmAM Ave che. A kaoNlama 19pa3 thI 1969 sudhI sAkSara jayabhikhkha lakhatA hatA. emanA avasAna pachI ghaNI yuvAna vaye kumArapALa desAIe A kaoNlama lakhavAnI zarUAta karI ane e rIte chellAM 63 varSathI satata cAlatI AvatI A lokapriya kolama gujarAtanA saMskAra ghaDataramAM AgavI banI rahI divasano parisaMvAda yojyo hato ane enA phaLarUpe 'sAhitya ane patrakAratva' nAme pustaka pragaTe karyuM hatuM. patrakAratvamAM ApelA yogadAna aMge kumArapALa desAIne ghaNAM eNvaoNrDa maLyA che. temAM patrakAra yakSeza zukla eNvaoNrDa, nayanajyota eNvaoNrDa , navacetana sAmayika dvArA rajatacaMdraka ane nAnubhAI suratI phAunDezana dvArA 'gaurava eNvaoNrDa' temaja 'mileniyama eNvaoNrDa' navagujarAta malTi korsa insTiTyUTanA jarnAlijhamanA DAyarekTara tarIke kAma karanAra kumArapALa desAIe varSo sudhI patrakAratva viSayanA vyAkhyAtAnuM kAma karyuM che ane emanA mArgadarzana heThaLa patrakAratvamAM vidyArthIoe pIeca.DI.nI padavI paNa prApta karI che. ramatagamata gujarAtamAM eka samaye krikeTanA ensAyaklopIDiyA tarIke jANItA. kumArapALa desAIe lakhelAM 'krikeTanAM vizvavikramo', 'bhAratIya krikeTaro' ane 'krikeTa ramatA zIkho' (bhAga-1-2)nI gujarAtI, hindI ane aMgrejImAM lakhelAM pustakonI eka lAkhathI vadhu nakalo vecAI hatI. dAyakAo sudhI agraNI ramatasamIkSaka tarIke akhabAromAM samIkSA lakhanAra tathA reDiyo ane Telivijhana para krikeTa ane phUTabolanI samIkSA karanAra. bhAratamAM thatAM mahattvanAM krikeTa pravAsa samaye 'krikeTa jaMga' nAmanA sAmayikanuM prakAzana, iMglenDanI krikeTara megejhIna klabanA sadasya surata sITI jarnAlijha velaphera phaMDa saMsthA dvArA besTa sporTsa jarnAlisTano eNvaoNrDa (2010) dharmadarzana jainadarzananAM AMtararASTrIya khyAtiprApta vidvAna, pravacano, pustako, kaoNlamsa ane saMsthAo dvArA jainadarzananI vyApaka janasamUhane sparze tevI prastuti karanAra. jainadarzana viSayaka gujarAtI, hindI ane aMgrejImAM 70 pustako, mAtra 11 varSanI uMmare patrakAratvamAM lekhanano prAraMbha karanAra kumArapALa desAI chellAM papa varSathI mUlyaniSTha, preraka tathA samAja ane rASTrane sudaDha banAve tevA kaoNlamsa lakhI rahyA che. gujarAta samAcAramAM 'iMTa ane imArata' uparAMta 'AkAzanI oLakha', 'jhAkaLa banyuM motI', 'pArijAtano parisaMvAda' ane 'jANyuM chatAM ajANyuM" jevAM kaoNlamsa lakhanAra kumArapALa desAI videza yAtrAe hoya ke pravAsamAM hoya, to paNa emanI niyamitatA ne kAraNe kyAreya eka paNa kaoNlama pragaTa thAya nahIM tema banyuM nathI. gujarAta graMthanirmANa dvArA pragaTa thayela akhabAramAM kaoNlamsa, taMtrIlekha ane lekho kevI rIte lakhAya tenI carcA karatuM 'akhabArI lekhana' pustaka vidyArthIo ane abhyAsIone atyaMta upayogI banI rahyuM che ane ene gujarAta sAhitya ekeDemInuM pAritoSika paNa prApta thayuM hatuM. gujarAtI sAhitya pariSada dvArA 'sAhitya ane patrakAratva' vize be
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ akhabAro ane sAmayikomAM lekho tathA deza-videzamAM pravacano. amerikA, iMglenDa, kenyA, beljiyama, siMgApora, maleziyA, dakSiNa AphrikA, hoMgakoMga, inDoneziyA vagere dezomAM jainadarzana ane bhAratIya saMskRti temaja gujarAtI bhASA-sAhitya vize vaktavya ane 25 jeTalAM videza pravAso. amerikAnI tamAma jaina saMsthAonA pheDarezana 'jainA' dvArA videzamAM vasatA jaina vidvAnane maLato presiDenTa speziyala eNvaoNrDa | zikAgo ane kepaTAunamAM yojAyelI vizvadharma pariSadamAM jainadharmanA DeligezananA sabhya. jaina dharmanA bhulAyelA jyotirdhara zrI vIracaMda rAghavajI gAMdhI vize pAMca pustako lakhIne temaja amadAvAdamAM 'zrI vIracaMda rAghavajI gAMdhI cokanA nirmANamAM mahattvanI bhUmikA bhajavIne ane zrI vIracaMda rAghavajI gAMdhI vize barAbara ekaso varSa bAda zikAgomAM yojAyelI vizvadharma pariSadamAM zrI vIracaMda gAMdhI vize vaktavya ApanAra ane emanI be ardhapratimA taiyAra karIne zikAgonA jainaderAsara ane emanA janmasthaLa mahuvAmAM mukavAmAM mahattvano sahayoga ApanAra. mahAvIrakathA, gautama kathA, RSabhakathA, zrI nema-rAjula kathA, pArzvanAthapadmAvatI kathA, zrI hemacaMdrAcArya kathA, zrImad rAjacaMdra kathA dvArA kathAnA mAdhyamathI tattvajJAna, jaina itihAsa ane samakAlIna saMdarbha sAthe ciMtanAtmaka kathAnuM Ayojana. jainadarzananI anubhavadhArA" vize keseTsa taiyAra karanAra temaja sAta jeTalI kathAonI DIvIDInI prastuti tathA mahAvIradarzana, mahAvIra eka camatkAra, zrI zatruMjaya mahAtIrtha, jainama jayati zAsanamu, tIrthakara bhagavAna mahAvIra, zrI sametazikhara tIrtha ane zrI rANakapura tIrtha vizenI viDiyo keseTa, 'Diskavara jainijhama vitha navakAra mahAmaMtra' nAmanI viDiyo keseTsa. chellAM cAlIsa varSathI paNa vadhu samayathI paryuSaNa parva samaye paryuSaNanI lekhamALA lakhanAra temaja chellAM keTalAka varSothI Telivijhana para paryuSaNamAM pravacano ApanAra. pUjya namramunijInI preraNAthI taiyAra thaI rahelA 'jaina vizvakoza'nuM zrI guNavaMta baravALiyA sAthe saMpAdana-kArya. nairobInI skUlomAM jainadharma viSayaka abhyAsakramanuM Ayojana. navI dilhImAM ahiMsA inTaranezanala Ayojita varlDa konpharansamAM "gujarAtanI ahiMsA" vize saMzodhana-patra. vaeNTikana siTInI 'paoNnTiphisiyala kAunsila phaoNra inTara rilijansa SL4CLIOL BIRUHI Historical And Cultural Impact of Ahimsa and Jainism vize pravacana. 'ahiMsA' nAmanA insTiTyUTa oNpha jainolojInA trimAsika sAmayikanuM saMpAdana ane Ayojana bI.bI.sI nA necarala hisTarI yuniTa dvArA taiyAra karavAmAM AvelI 'Life Senses' nAmanI Teli-philmamAM ahiMsA aMgenA dRzyonA salAhakAra pArzva padmAvatI sanmAna samiti (muMbaI) dvArA ucca AdhyAtmika sAhityanuM sarjana karanArA pAMca vidvAnomAMnA eka tarIke caMdraka (1976). | 'bALakonA buddhisAgarasUrIzvarajI" pustaka mATe zrImad buddhisAgarasAhitya prakAzana graMthamALA taraphathI suvarNacaMdraka (1978) jaina senTara oNpha noMdhana kaeNliphaoNrniyA taraphathI jainadarzananA kArya mATe 'gaurava puraskAra' kalikAlasarvajJa hemacaMdrAcArya navama janmazatAbdI nimitte briTanamAM yojAyelI pravacanamALA bAda briTananI sattara jeTalI saMsthAoe ekatra thaIne enAyata karelo 'hemacaMdrAcArya eNvaoNrDa" (1989). sAhityika pradAna mATe ahiMsA inTaranaeNzanala taraphathI diptImala AdIzvaralAla liTararI evorDa. (1997). jaina jAgRti senTara (karNAvatI) dvArA 'jaina jyotirdhara 'no evaoNrDa bhagavAna mahAvIra 2008mI janmakalyANaka samiti taraphathI vizvanA 2ka jaina agraNIone vaDApradhAna vAjapeyInA haste apAyelA eNvaoNrDa paikI eka : 'jaina ratna'no evorDa, 2001 bhArata jaina mahAmaMDaLa dvArA yugapradhAna AcAryazrI mahAprajJajInI nizrAmAM sarvaprathama jaina gaurava eNvaoNrDa, ahiMsA grAma krosa medAna, muMbaI, (23 mArca,
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2003) AcAryazrI tulasInA 95mAM janmadivase anekAMta eNvaoNrDa, anekAMta eNvaoNrDa, jayapura (29 okTo. 2008). 375 senTaro ane 60,000 sabhyo dharAvatA jaina soziyala grupa pheDarezana dvArA govAmAM yojAyelI AMtararASTrIya kaoNnpharansamAM saMta zrI bhaththujI mahArAjanA haste 'jaina vibhUSaNa'no eNvaoNrDa (26 jAnyu. 2012) ahiMsA phAunDezana Indora dvArA jaina ahiMsA ratna alaMkaraNa, jaina ratnazrI nemanAthajI jainanA pramukhapade AnaMda mohana mAthura sabhAgRha, Indora (20 mArca 2016) AMtararASTrIya kAmagIrI 1, insTiTyUTa oNpha jainolojInA bhAratanA menejiMga TrasTI tarIke mahattvanuM pradAna. 2. nA adhyakSa DyUka oNpha eTanabaro prinsa philipane sTeTamenTa na naMcara prastuta karanAra jaina pratinidhimaMDaLanA sabhya (1990) 3. zikAgomAM yojAyelI pArlAmenTa oNpha dha varlDa rilijansamAM vaktA ane jaina pratinidhionA bhAratanA saMyojaka tarIke (1993) 4. hArpara kolinsa dvArA adyatana aMgrejImAM prakAzita AcArya umAsvAtijI racita tattvArthasUtranA saMpAdakamaMDaLanA salAhakAra - pa. piTsabargamAM yojAyelA jainAnA kanvenzanamAM kI-noTa spIkara tarIke (julAI 1993). 9. veTikanamAM nAmadAra popa jhona paoNla (dvitIya)ne maLavA gayelA sarvaprathama jaina DeligezananA sabhya (1994) 7. kaMpaTAunamAM yojAyela pArlAmenTa oNpha rilijansamAM vaktA ane bhAratanA saMyojaka tarIke (1999) 8. amerikAnA nyUyorka zaheramAM AvelA yunAiTeDa nezansanA cepalamAM vividha dharmonA agraNIonI upasthitimAM ' vize vaktavya 25mI eprila, guruvAra (mahAvIra janmakalyANaka divasa) 2002. anya evorDa amadAvAda jesIjha dvArA pasaMda thayela traNa pratibhAzALI vyaktimAM pasaMdagI (1979) oNla inDiyA jesIjha dvArA 'Tena AuTasTenDiMga yaMga parsanAliTI oNpha inDiyA'no evorDa (1980) nAnubhAI suratI phAunDezana dvArA patrakAratva ane sAMskRtika kArya mATe 'saMskRti gaurava evorDa" sTeTa benka opha inDiyA sTApha pheDarezana taraphathI 'gujarAta ratna' evorDa (1995) nAnubhAI suratI phAunDezana dvArA patrakAratva, sAhitya ane ramatagamata viSayaka kArya aMge 'mileniyama evorDa' (2000). hyumana sosAyaTI opha inDiyA dvArA lAipha TAima ecivamenTa evorDa, spIkara zrI maMgaLabhAI paTelanA haste (naDiyAda, tA. 2-10-2004) | sAmAjika kAmagIrI inTaranezanala DAyarekTara 'Ai kera phAunDezana" jenA dvArA dUranA gAmonI nizALomAM AMkha tapAsa, cazmA vitaraNa ane sevAbhAvI DaoNkTaranuM sanmAna anukaMpA TrasTa dvArA zikSaNa, kudaratI Aphata ane nabaLI Arthika paristhiti dharAvanArane Arthika sahAya. caeNramena inDiyana reDakrosa sosAyaTI boTAda, reDakrosanI anekavidha pravRttio jemAM daMtayajJa, kArDiyAka kaeNmpa, vinAmUlya chAza vitaraNa, motiyAnAM parezana, sulabha hArTa enDa heltha kera phAunDezananA TrasTI tarIke hRdayaroganA dardIone sahAyanI kAmagIrI.
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAhityasarjana vivecana * zabdasaMnidhi (1980) * hemacaMdrAcAryanI sAhitya sAdhanA (1988) * bhAvana-vibhAvana (1988) * AnaMdaghana : jIvana ane kavana (1988) * zabdasamIpa (2002) * sAhityika nisabata (2008) saMzodhana * jJAnavimalasUriSkRta stabaka (1980) * AnaMdaghana : eka adhyayana (1980) * apragaTa madhyakAlIna kRtio (1982) " gata saikAnI jaina dharmanI pravRttio (1988) * merusuMdara upAdhyAyaracita ajitazAMti stavanano bAlAvabodha (1990) * aba hama amara bhaye * caritra . . * lAla gulAba (195) * mahAmAnava zAstrI (1966) " apaMganAM ojasa (1973) * vIra rAmamUrti (1976) * bALakonA buddhisAgarasUrijI (1978) * sI. ke. nAyaDu (1979) * phirAka gorakhapurI (1984)* bhagavAna dveSabhadeva (1987) " bhagavAna mallinAtha (1989) * AtamajJAnI zramaNa kahAve (1989) * aMgUThe amRta vase (1992) * lokhaMDI dAdAjI (1992) * zrI mahAvIra jIvanadarzana (1998) * jinazAsananI kIrtigAthA (1998) * lAlA amaranAtha (1999) * AphatonI AMdhI vacce samRddhinuM zikhara (1999) * mULamArganuM amRta ane adhyAtmanuM zikhara (2000) * mAnavatAnI maheMka premacaMda vrajapALa zAhanuM jIvanacaritra) (2000) * tIrthaMkara mahAvIra (2004) * bhAratIya saMskRtino AtmA (vIracaMda rAghavajI gAMdhInuM caritra) (2009) * jIvataranI vATe akSarano dIvo (2014) * jIvataranI vATe, akSarano dIvo (2014) * mATIe ghaDyA mAnavI (2016) " tana apaMga mana aDIkhama (2016) * jIvI jANanArA (2016) bALasAhitya .. * vatana, tArAM ratana (1965) * DAhyo Damaro (1967) " keDe kaTArI, khabhe DhAla (1969) * birAdarI (1971) * motane hAthatALI (1973) * jhabaka dIvaDI (1975) " haiyuM nAnuM, hiMmata moTI (1976) " parAkramI rAma (1977) * rAma vanavAsa (1977) * sItAharaNa (1977) * vIra hanumAna (1978) * nAnI uMmara, moTuM kAma (1978) * bhIma (1980) * cAlo pazuonI duniyAmAM. 1-2,3 (1980) * vahetI vAto (1983) * motInI mALA (1990) * vAtonA vALu (1993) * Dhola vAge DhamADhama (1993) * sAcanA sipAhI (1993) * katharoTamAM gaMgA (1993) ciMtana . * jhAkaLabhInAM motI bhAga 1-2-3 (1983) * motInI khetI (1983) * mAnavatAnI maheka (1984) * tRSA ane tRpti (1986) * kSamApanA (1990) * zraddhAMjali (1994) * jIvananuM amRta (199) * du:khanI pAnakharamAM AnaMdano eka Tahuko (1997) maheka mAnavatAnI (1997) * jhAkaLa banyuM motI (1998) * samaro maMtra bhalo navakAra (2000) * kSaNano sAkSAtkAra (2008) * kSaNano utsava (2016) * zraddhAnAM sumana (2016) * prasannatAnA puSpo (2016) * jIvananuM javAhira (2016) * zIlanI saMpadA (2016) * mananI mirAta (2016) patrakAratva : akhabArI lekhana (1979) navalikAsaMgraha : ekAnta kolAhala (1976) saMpAdana * zaMkhezvara mahAtIrtha (pra.A. 1936, chaThThI A. 1983) * navabhAratanA bhAgyavidhAtA (1975) * sAhitya ane patrakAratva (1980) * ojasa dIThAM AtmabaLanAM (1983) " narmada : AjanA saMdarbhamAM (1983) * jayabhikhkhunI jaina dharmakathAo 12 (1985) * bAlasAhitya saMgoSThi (1985) * dhanya che dharma tane (AcArya vijayavallabhasUrinAM pravacanonuM saMpAdana) (1987) " haima smRti (1989) * bhagavAna mahAvIra (1990) * yazobhAratI (1992) * ratnatrayInAM ajavALAM (1997) * ekavIsamI sadInuM bALasAhitya (2000) * adAvata vinAnI adAlata (zrI caM. cI. mahetAnAM reDiyorUpakonuM saMpAdana) (2000) * eka divasanI mahArANI (Demona rinayananI vArtAono caM. cI. mahetAe karelo anuvAda) (2000) * huM pote (nArAyaNa hemacaMdra) (2001) " saradAranI vANI (bhAga 1thI 3) (2001) " zrImad rAjacaMdra ane mahAtmA gAMdhI (2003) * nalikA aMka (gujarAta TAimsa) * sAmAyika sUtra * artha sAthe (saMpAdana) * parivartananuM prabhAta (gujarAta TAimsa) * ekavIsamI sadInuM vizva (gujarAta TAimsa) * The Jaina Philosophy (2009) * The Yoga Philosophy (2009) * The Unknown Life of Jesus Christ (2009) *
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMpAdana anya sAthe * jayabhikhkhuM smRtigraMtha (1970) " kavi dulA kAga smRtigraMtha (1979) * zabdazrI (1980) * sauhArda ane sahRdayatA (2001) * caMdravadana mahetA nATyazreNI bhAga 1thI 5 (2002-2006) * savyasAcI sArasvata (2007). anuvAda navavadhu Aphrikana lekhake oNsTina bukenyAnI nATyakRtino anuvAda) (2000) prakIrNa abolanI AtamavANI (1968) * ahiMsAnI yAtrA (2002). * tailokyadIpakazrI rANakapura tIrtha (2007) " vartamAna samayamAM jainatattvadarzananI prastutatA (2009) hiMdI pustako jiDa%phreMdraDhaMdra : IMdgha OMAdara IMdrakadra (1998) * dhvadaddhaja rudra, dajhaI jaddha % (2002) * ThaMDakTraddhadra % (2007) * Dha9jhalaMjhAdrahmadaMra ja rUja rUdrahmakara (2007) * drajadrahmajAvuM daiOMddhakka ja daiddhakka ddha damaida% * haiMiddhakka iskUla IlauM ? kadrA~ 1-2 aMgrejI pustako * Kshamapana (1990) * Non-violence : A Way of Life (Bhagwan Mahavir) (1990) Glory of Jainism (1998) Stories From Jainism (1998) * Essence of Jainism (2000) The Value and Heritage of Jain Religion (2000) * Role of Women in Jain Religion (2000) * A Pinnacle of Spirituality (2000) The Timeless Message of Bhagwan Mahavir (2000) * Vegetarianism (2000). A Journey of Ahimsa (2002) * Our life in the context of five Anuvrat and Anekantwad (2002) Influence of Jainism on Mahatma Gandhi (2002) * Tirthankara Mahavir (2003) * Trailokyadeepak Ranakpur Tirth (2007). Jainism : The Cosmic Vision (2008) The Brave Hearts (2009) padmazrI DaoN. kumArapALa desAI - zrI maNilAla prajApati jaina dharma ane darzananAM ahiMsA, anekAntavAda, syAdvAda vagere tattvothI. anuprANita: mAMgalya-pathapreraka sAhityanA sarjaka pitA jayabhikhkhuM (1908-1969)nI aNamola sAMskRtika virAsatane ujamALanAra tathA pitAzrIe potAnA avasAnanA prAya: ekAda mAsa pUrve lakhelI rojanIzImAM parivAra mATe Apela vidAyasaMdezanuM aMtima vidhAna 'sahue agarabattI jevuM jIvana jIvavuM ne jiMdagInI buniyAda tarIke svIkArIne tenuM aNizuddha nirvahaNa karanAra tema ja gujarAtI bhASA-sAhityanA dIpastaMbha samAna sarjako sarvazrI madhusUdana pArekha, anaMtarAya rAvaLa, dhIrubhAI ThAkara, nagInadAsa pArekha, yazavaMta zukla, umAzaMkara jozI, prabodha paMDita vagerene potAnA gurujano tarIke meLavIne temanuM ziSyatva caritArtha karI rahela kumArapALa desAI (1942) bhAratIya asmitAnuM eka gaurava zikhara che. temaNe zabdabrahmanI upAsanA thakI sAhitya caritra, vivecana, saMzodhana, kathA, anuvAda, saMpAdana, bALasAhitya vagere), dharmadarzana, zikSaNa, patrakAratva, ramatagamata vagere kSetrone potAnAM prANavatAM ane mUlyaniSTha prakAzanothI samRddha karyA che. temaNe aitihAsika ane dhArmika kathAna ko-caritronuM adhyayana-dohana karIne - 'itihAsapurANAbhyAM vedArtham upanRhayet - itihAsa dvArA jIvananA rahasyajJAnane' rasaLatI ane pravAhI zailImAM uddaghATita karI ApIne mAnavasamAjanI moTI sevA karI che - karI rahyA che. ahIM temanuM svadharmanA pAlanamAM pratibaddha adhyApaka ane saMzodhakanuM pAsuM svata: ujAgara thatuM jovA maLe che. gujarAta vizvakoza TrasTa'mAM pUrNata: pratibaddha ane samarpita bhAve sevAo ApatAM tenA payAMya banI rahelA kumArapALabhAI A dvArA prakAzita "gujarAtI vizvakoza'nA mukhya saMpAdaka tathA potAnA guru sva. DaoN. dhIrubhAI ThAkaranAM svapna sAkAra karavAmAM temano paDato bola jhIlIne A TrasTane sAhityika - sAMskRtika pravRttionA jIvaMta kendramAM parivartita karIne bhAratIya-bhASAsAhityanA vizvakoza kAryAlayamAM A kAryAlaya TrasTane eka udAharaNa svarUpa saMsthA tarIke prasthApita karI ApI che. jemAM ahIM ApaNane temanAM vahIvaTIya koThAsUjha, saMkalpazakti ane kaThora puruSArthanAM anerAM darzana thAya che. potAnAM sevA kAryonI suvAsa, janasamudAyano prApta karelo vizvAsa ane sarjaka - pratibhAnA triveNI saMgamathI ane kavidha yojanAo heThaLa dAtAzrIo pAsethI dAna
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ meLavIne A TrasTane Arthika rIte pagabhara karavAmAM temano noMdhapAtra phALo rahyo che. A sAthe noMdhavuM rahyuM ke eka gurjara jenadhamavilambI tarIke jaina dharmane darzananA pracAra-prasAramAM potAnAM viddhatta ane lokabhogya bahuvidha prakAzano, bhASaNo tathA rASTrIya ane AMtararASTrIya jana saMgaThanomAM potAnI pratyakSa ane sakriya bhAgIdArI/ netRtvathI jaina samAja ane tenI sAthe gujarAtane paNa gaurava apAvyuM che. AvuM ja eka moTuM zreya jaina dharmanA prathama vizvakozanuM gujarAtI bhASAmAM guNavaMta baravALiyAnA sahasaMpAdakatva sAthe daSTivaMta jaina vizvakoza bhAga-1* (2016)nA yazojajavala. prakAzananA mAdhyamathI gujarAtI bhASA ane gujarAtane apAvyuM che. A badhIya upalabdhione vaLoTI jAya tevuM temanuM nikhAlasa ane namratApUrNa vyaktitva, sadAya prasannavadane ArdratA sAthe mAnavIya uMkhA sAthe saune maLavAno tathA paragajupaNAno temano prakRtidatta svabhAva sparzI jAya che. pariNAme kumArapALabhAI saunA banI rahyA che. saMzodhaka - vivecaka tarIke temanI paripakva pratibhAnI pratIti temaNe pIeca.DI. DigrI hetu DaoN. dhIrubhAI ThAkaranA mArgadarzana heThaLa taiyAra karela zodhaprabaMdha *AnaMdaghana:eka adhyayana' ane A ja zIrSaka heThaLa 1980mAM pragaTa karela graMthanA. mAdhyamathI thAya che. prAya: ajJAta evA A madhyakAlIna dArzanika - kavinA saghana adhyayana hetu mallinAthI Adarzane dhyAne laIne vividha jJAnabhaMDAro pheMsI joIne AnaMdaghananI kRtionI 400 jeTalI hastaprato tathA anya prakAzita sAhityanuM tulanAtmaka pariprekSyamAM avalokana karIne pramANabhUta vigato ujAgara karI ApI che. vaLI, noMdhapAtra bAbata e ke upAdhi meLavyA bAda paNa AnaMdaghana ane madhyakAlIna sAhityane potAnA rasa ane adhyayana saMzodhanano viSaya banAvIne saMzodhanakArya cAlu rAkhatAM temanI pAsethI 'AnaMdaghana: jIvana ane kavana' (1988), 'jJAnavimalasUrita stabaka" (1980), 'apragaTa madhyakAlIna kRtio" (1982), 'masuMdara upAdhyAyaracita ajitazAMti stavano ane bAlAvabodha' (1990) vagere kRtio sAMpaDI che. 'tabaka'nA saMpAdanamAM motIcaMda kApaDiyAnA saMpAdananI maryAdAo - mULa pAThanA sthAne Adhunika zabdono viniyogane tAravI batAvI che. A graMthane AvakAratAM paMDita dalasukha mAlavaNiyAe lekhakanI saMzodhanazaktinI ghaNI UMDANa sudhI pahoMcanI noMdha lIdhI che. 'apragaTe madhyakAlIna kRtiomAM 23 kRtionuM saMpAdanakArya karyuM che. A graMthanA aMta bhAgamAM saMkSepamAM kaviparicayo, kAvyarasAsvAda ane pratyeka kRtinA mULasotano kALajIpUrvaka karela ullekha tathA A saMpAdanamAM | 'bhale moTI" zIrSaka heThaLanI kavitA kaLe kaI rIte zikhavADAya che te saMbaMdhI che, je ane kavidha rIte dhyAnArha banI rahe che. "zabdasamIpa' temano pratinidhisvarUpa vivecanagraMtha che, jene bhoLAbhAI paTele lekha kanI vADamaya upAsanAno dyotaka* gaNAvyo che. ahIM kula 29 lekho graMthastha che. jemAM hemacaMdrAcAryathI zarU karIne sAmyatakAlIna sarjako - bhAratIya ane pAzcAtya sAhityasvarUpo, kRtio vagere viSayaka sa-rasa abhyAsaniSTha vivecano graMthastha che, je temanI adhyApakIyaniSThA ane vyApaka vAMcananI sAhedI pUre che. A uparAMta 'zabdasaMnidhi' (1980), hemacaMdrAcArya' (1988, saMzodhita saMskaraNa - 2015), bhAvana-vibhAvana" (1988), sAhityika nisabata' (2008) vagere temanA vivecana graMtho che. samAjanA vividha stara ane rasaruci dharAvatI vyaktio/pratibhAonA caritrAlekhanamAM kumArapALabhAInA sarjakatva ane saMzodhakIya abhigamano subhaga samanvaya sadhAvavAnA pariNAme temanAM caritracitraNo hRdayasparzI ane pramANabhUta banI mahorI rahyAM che. caritranAyakanA jIvanasaMbaMdhI mAhitI meLavavA mATe bhAre puruSArtha karavAnA pariNAme ghaNI ajJAta mAhitI ujAgara karI zakyA che. jethI A caritro tAjagIsabhara anubhavAya che. premacaMdabhAInA caritracitraNa mATe lekhake mAhitI zodha ane saMzodhana mATe eka misAla samAna kArya karyuM che. temaNe svayaM noMdhyuM che ke 'eka virATa pratibhAne vyApamAM levA mATe lAMbuM bhramaNa karyuM. puSkaLa saMzodhana karyuM temaNe 20 jeTalA caritragraMthonuM sarjana karyuM che. jemAM 150thI adhika caritrono samAveza thAya che. A paikI mahAtmA gAMdhIjInA Adarzone vAstavamAM sAkAra karanAra dezapremI premacaMda vrajapALanuM caritra "mAnavatAnI maheka' (2000) jIvana jIvavAnI AzA gumAvI denAranA jIvanamAM navasaMcAra pedA karI puruSArtha karavA prere tevA udyogapati yu. ena. mahetAnI jIvanakathA 'AphatonI AMdhI vacce samRddhinuM zikhara' (1999), 'bhAratIya saMskRtino AtmA : vIracaMda rAghavajI gAMdhInuM caritra' (2009), "jIvataranI vATe akSarano dIvo' (2014) tIrthaMkara mahAvIra' (2004), 'apaMganAM ojasa' (1973), 'lAla gulAba' (1965), 'mahAmAnava zAstrI' (1966) vagere vizeSa ullekhanIya che. bALako mATe lakhAyeluM lAla gulAba" lAla bahAdura zAstrInA jIvananI ghaTanAonuM
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ rasaprada Alekhana kare che. jenI 60 hajArathI adhika nakalo vecAI cUkI che. vIracaMda rAghavajInA caritracitraNanA prAraMbhe lekha ke noMdhela zabdo, je samAja potAnA bhUtakALanuM vismaraNa kare che. eno bhaviSyakALa hoto nathI. vIracaMda rAghavajI gAMdhInA vismaraNathI ghaNI moTI kiMmata samAjane cUkavavI paDI che. (temane) bhAratIya saMskRtino AtmA tarIke oLakhAvavAnI ane rASTramAM sthApana karavAnI jarUra che.'mAM lekha kanAM dezadAjha ane vIracaMda gAMdhInA sAhityanA saghana adhyayananAM pratIti kAraka banI rahe che. *jIvataranI vATe akSarano dIvo* (2015)mAM akSaranA ArAdhaka ane preraNAdAyI jIvana jIvI janAra potAnA jhiMdAdila pitA jayabhikhkhanA jIvanacaritranuM Alekhana karavAmAM AvyuM che. jIvanacaritra e itihAsa tathA caritranAyakanI AgavI oLakha rajU karato zodhagraMtha hovAnI sabhAnatA sAthe prApta sAhityane kALajIthI tapAsI jaIne eka pramANabhUta caritra ApyuM che. ahIM lekhakanAM avalokanazakti, vastusaMkalanA ane raMgapUraNI kaLA prabhAvaka rahyAM hovAthI vAcakane rasika ane mULabodhathI haryA bhaya caritragraMthanuM umaMgathI vAMcaka karavA prere che. gujarAtI caritrasAhityanuM A eka mUlyavAna umeraNa banI potAnI AgavI oLakha prasthApita kare che. 'gujarAta samAcAra'mAM 1954thI cAlatI lokapriya kaoNlama "ITa ane imArata'nA lekhaka jayabhikhkhanuM 1969mAM avasAna thatAM A kaoNlama cAlu rAkhavA mATe prastuta patranA adhipati zAMtilAla zAhe lekhakanA yuvAna putra kumArapALanI zaktione pArakhIne A javAbadArI soMpatAM Aje 47 varSathI kaoNlama cAlu che. A kaoNlamamAM temano udde kavitA pratyeno prema chalakAI Ave che. A ja patramAM lekhakanI anya kaoNlama 'jhAkaLa banyuM motI', 'pArijAtano parisaMvAda', "AkAzanI oLakha' ane 'kSaNano sAkSAtkAra" kaoNlamo paNa cAlu che. je lekhakanA zIgha, sarjakatva, ciMtanazakti ane lokapriyatAnAM pratItikAraka che. A uparAMta patrakAratvanuM lAMbA samaya sudhI adhyayana ane A saMbaMdhI maulika graMtha "akhabArI lekhana' tathA saMpAdita graMtha 'sAhitya ane patrakAratva' (1980) patrakAratva kSetramAM temanA prazcananAM pratyakSa udaharaNo che. ramatagamata ane vizeSata: krikeTamAM jIvaMta rasa dharAvatA hovAnI sAthe teozrI krikeTakeLAnA kasabI tarIke paNa khyAta che. sudhIra talATInA jaNAvyA mujaba kumArapALabhAIe Aja sudhI ramatagamata vize 300 jeTalAM bhASaNo ApyAM che. krikeTa saMbaMdhI temanA graMtho krikeTa ramatAM zIkho', 'krikeTajaMga' vagere tathA divyAMgovALA chatAM prakhara ramatavIronAM caritro raju karato graMtha "apaMganAM ojasa'. 'lAlIamaranAra* vagere bhAre vecANa dharAvatAM pustako tarIke khyAti prApta che. temaNe A saMbaMdhI eka kaoNlama paNa zarU karI hatI. 'apaMganAM ojasa' hiMdI ane aMgrejImAM anUdita thaI che. jenI ekAdhika AvRttio prakAzita thaI che. jaina dharmanA anuyAyI hovAnI sAthe sAthe tenA adhyetA ane jJAtA tarIke paNa teozrI rASTrIya ane AMtararASTrIya stare khyAtiprApta che, jenI pratIti temanAM A saMbaMdhI prakAzano ane paryuSaNa vyAkhyAnonA mAdhyamathI thAya che. videzomAM temanAM vidagdha vyAkhyAnoe bhAre moTuM gheluM lagADyuM che. A vyAkhyAnonA mAdhyamathI teozrI videzomAM jainadarzana ane vyApaka pariprekSyamAM bhAratIya saMskRtinA dUta tarIkenuM yazasvI kArya karI rahyA che. jaina dharma ane darzananA hArdane prastuta karatA temanA graMthonI AgavI vizeSatA e che ke sAmpatakALamAM jaina dharma ane darzananI prastutatA samajAvavAnI sAthe sAthe AjanI navI peDhIne gaLe Utare tevI vaijJAnika tArkikatA sAthenI supathyakAraka bhASA-zailI dharAve che. A saMbaMdhI temanA 16 graMtho aMgrejImAM ane ghaNAbadhA graMtho gujarAtImAM pragaTa thayA che. A paikI keTalAka graMtho baMne bhASAomAM prakAzita che. jemAM rojiMdA jIvanamAM vaNAI gayelA maMtranA rahasyane saraLa bhASAmAM samajAvato tathA jijJAsuonA uttaro sAtheno graMtha "navakAra mahAmaMtra', caturvidha saMghanAM sAdhu-sAdhvIo tathA zrAvaka-zrAvikAonAM 108 caritrone - jaina dharmanI udAtta bhAvanAo pragaTAvato graMtha "jinazAsananI kIrtigAthA' - 'Glory of Jainism', 'AtamajJAnI zramaNa kahAve', 'aba hama amara bhaye, 'A Journey of Ahimsa', 'The Pinnacle of Spirituality', 'Jainism : the cosmic vision' vagere ullekhanIya che. bhagavAna mahAvIranuM sAmpradAyikatAthI para vyApaka pariprekSyamAM jIvanacaritra rajU karato sacitra vizvakozIya graMtha 'tIrthaMkara mahAvIra" eka dRSTisaMpanna ane zramasAdhya che. kharA arthamAM A eka Akara graMtha che, darzanIya graMtha che. zilpasamRddhinI daSTie anupama kalAsauMdaryano khajAno dharAvatuM vailokyadIpaka rANakapura tIrtha' tenA viSayavastunI abhivyakti ane phoTogrAphInI dRSTie benamUna che. lekhake prApta caityaparipATIo ane anya sAhityanuM avagAhana karIne teno kaDIbaddha itihAsa darzAvIne paricaya karAvyo che. A tIrtha saMbaMdhI lekha ke prayojela lokokti keTaluM baTeku khAje paNa rANakapura jAje vAcakane sparzI jAya che ane tIrthanA darzane javA
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ udyata kare che. itihAsa, purANo, hakIkatajanya kathAo ane rola moDala sama vyaktionA jIvana AdhArita bALasAhityanuM sarjana karavA pAchaLano temano mULabhUta hetu mUlyonI prasthApanA karavAnI sAthe sAthe bALakonA jIvanamAM utsAha ane cetanA pedA karavA uparAMta pote paNa AvuM kArya karI zake te mATe prerita karavAno rahyo che. A aMtargata lAlabahAdura zAstrInuM jIvanacaritra 'lAla gulAba'; dezabhaktonI preraka vAtonuM 'vatana tArA ratana'; kacchanA vIronI sAhasa ane balidAna gAthAonuM "keDe kaTArI khabhe Dhola', satyaghaTanAo AdhArita dezanAM vIra bALakonI bahAdurI varNavatuM haiyuM nAnuM. hiMmata moTI' tathA 'nAnI uMmara moTuM kAma', rAjA bhImadevano catura ane dezAbhimAnI, maMtrInAM parAkramo saMbaMdhI "DAhyo Damaro', samAjanA mazAlacI "bALakonA buddhisAgarajI'nuM caritra vagere temanAM bahuvaMcAtAM bALapriya tathA prauDhavAca kone paNa sparzI jAya tevAM pustako che. A uparAMta temaNe sAhitya, bALasAhitya, sAhityakAro, jaina dharmadarzana, patrakAratva vagere vize abhyAsaniSTha saMpAdano ApyAM che. subodha zailImAM racAyeluM ane rasAyeluM temanuM ciMtanasAhitya paNa prazasya rahyuM che. A paikI 'jhAkaLa bhInAM motI', 'kSamApanA', 'kSaNano sAkSAtkAra', 'mAnavatAnI maheka', 'motInI khetI' vagere cittAkarSaka kRtio che. ullekhanIya che ke AvA ApaNA garavA sarjaka, samAjahitaciMtaka ane mUThI UMcerA mAnavI kumArapALabhAIno janma rANapuramAM 30 oNgasTa, 1942nA roja thayo hato. gujarAta yunivarsiTImAMthI gujarAtI viSayamAM ema.e.nI DigrI meLavyA bAda navagujarAta ArTas kaoNlejamAM adhyApaka tarIke joDAIne kArakirdIno prAraMbha karyo hato. joke A pUrve 1964-65nA varSamAM eca.ke. ArTsa kaoNlejamAM phelo tarIke temaNe sevAo ApI hatI. navagujarAta kaoNleja (1965 - 1983)mAM sevAo ApyA bAda gujarAta yunivarsiTInA gujarAtI vibhAga (1983)mAM prAraMbhamAM vyAkhyAtA ane tyArabAda rIDara, prophesara tathA adhyakSa tarIke yazasvI sevAo ApI varSa 2004mAM sevAnivRtta thayA che. A daramiyAna yunivarsiTImAM bhASAbhavananA niyAmaka (20012004), ArTsa phekalTInA DIna (2001-2004) tathA lAMbA samaya sudhI patrakAratvanA adhyApaka tarIke paNa sevAo ApI hatI. teo zrI hAlamAM gUjarAta vidyApIThanA eDajankaTa prophesara tarIke tathA jaina vizvabhAratI, lADanUnA prophesara oNpha emarITsa tathA 'jenadarzana ane tulanAtmaka dharma* viSayanA pIeca.DI.nA mArgadarzaka tarIke sevAo Ape che. temanA mArgadarzana heThaLa gujarAtI bhASA-sAhitya, patrakAratva, jainadarzana, gAMdhIdarzana ane zAMti saMzodhana viSayo heThaLa 20 jeTalA vidyArthIoe pIeca.DI.nI DigrI meLavI che. potAnI vyAvasAyika pharajo uparAMta gujarAta sarakAra dvArA sthApita karavAmAM AvanAra ahiMsA yunivarsiTInA ekTa enDa projekTa samitinA ceramena, gujarAta sAhitya akAdamInA upAdhyakSa, gujarAtI sAhitya pariSadanA pramukha (2007-2008) tathA A pUrve tenA maMtrI tarIke sevAo ApI cUkyA che. hAlamAM gujarAta vidyAsabhAnA upapramukha zrI caMdravadana mahetA smAraka samiti temaja prA. anaMtarAya ma. rAvaLa smAraka samitinA pramukha jayabhikhkhuM sAhitya TrasTanA maMtrI, insTiTyUTa oNpha jainolaoNjInA bhAratanA menejiMga TrasTI, gujarAta vizvakoza TrasTanA menejiMga TrasTI tarIke vividha saMsthAomAM sevAo ApI rahyA che. AgaLa upara dazavilAM ane kavidha kSetromAM temanI bahuAyAmI ane bahuzruta sevAo ane asAdhAraNa pradAnane dhyAne laIne rAjya, rASTra ane AMtararASTrIya staranI vikhyAta saMsthAo dvArA potAnA bahumUlya eNvaoNrDa enAyata karIne temane vibhUSita karavAmAM AvyA che. gujarAtamAM carcAya che ke gujarAtamAMthI sauthI vadhu saMkhyAmAM gaNanApAtra evoDo - mAna-sanmAno meLavavAnuM zreya kumArapALabhAInA zire jAya che. jenI saMkhyA 50thI adhika che. A paikI bhAratanA rASTrapati dvArA zikSaNa, sAhitya ane saMskRtinA kArya mATe 'padmazrI' (2004), gujarAta sarakAra dvArA 'sAhitya gaurava puraskAra' (2011), gujarAta sAhitya sabhA dvArA 'zrI raNajitarAma suvarNacaMdraka" (2015), vizva gujarAtI samAja dvArA zrI kAnajIbhAI desAI gujarAta pratibhA evorDa' (2015) mahArASTra rAjya sAhitya akAdamI dvArA kavi narmada pAritoSika' (2014), rAjasthAnanI lokasaMskRti saMsthAna dvArA 'hanumAnaprasAda poddAra pAritoSika' (1983), hyumana sosAyaTI oNpha inDiyA dvArA 'lAipha yaima ecivamenTa eNvaoNrDa" (2004), amerikAnI jaina saMsthAonA pheDarezana "jainA' dvArA presiDenTa speziyala eNvaoNrDa", greTa briTananI 17 jeTalI saMsthAo dvArA "hemacaMdrAcArya eNvaoNrDa' (1989), bhagavAna mahAvIra 2600mI janmakalyANaka samiti taraphathI vizvanI 26 jaina agraNIone vaDApradhAna vAjapeyInA haste apAyelA evaoNrDa paikI eka "jaina ratna eNvaoNrDa" (2001). jaina sozyala grupa pheDarezana dvArA jaina vibhUSaNa' (2012), ahiMsA
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ phAunDezana indora dvArA ahiMsA ratna alaMkaraNa' (2016) vagere vizeSa ullekhanIya che. A uparAMta temanAM ghaNAM pustako anekavidha saMsthAo tathA rAjaya-kendra sarakAra dvArA puraskRta karavAmAM AvyAM che. Ama, samagratayA kumArapALabhAI kharA arthamAM eka vyakti ane sarjaka tarIke samAja hitaciMtaka pratibhA-puruSa UpasI Ave che. skaMdhapurANanA mAhezvarakhaMDa (55/ 139)nI sUkti "naM gva4, 1nanI tAtha yamundharA bhAgyavarta ja taina' kuLadIpaka - rASTradIpaka kumArapALabhAIne yathArthamAM lAgu paDe che. kavionA AzrayadAtA ane kavi mahAmAtya vastupALane 'kUcala sarasvatI = dADhIvALI sarasvatI' tarIke navAjavAmAM AvatA hatA. AjanA samayamAM A birudanA adhikArI padmazrI DaoN. kumArapALa desAI banI rahe che. sarjakonI daSTimAM teo bahumukhI pratibhAnA eka vidvAna ane sAhityika patrakAra tarIke je sthAna bhogavI rahyA che e ja emane prathama paMktinI sArasvatatA arpe che. ke. kA. zAstrI ema kahevAya che ke vaNikajana dhana sAcavI ane pacAvI jANe. A variSTha vaNikajane siddhio paNa pacAvI che. siddhione kAraNe temanA magajamAM pavana bharAyo nathI. tenuM saune sAnaMdAzcarya che. A bhadrazIla saMskArasevaka gujarAtanuM kImatI ratna rA , jIvaMta praNAlIne upakAraka nIvaDe e rIte vyAkhyAna ApI zake che ane saMvAda sAdhI zake che e emanI sauthI moTI siddhi che. gajhalanA lokapriya zera ane ane kAMtavAdanA be dhruvo vacce keTakeTalA sahRdayonI saMvedanA seturUpa banI haze e ja upalabdhi. raghuvIra caudharI kumArapALa mahAjanaparaMparAnA nabIrA che. mutsaddIpaNuM ne mANasAI - beyanI samatulA dvArA emaNe jAherajIvanamAM kAryo salukAIthI nipaTAvavAnI kaLA barobara AtmasAt karI che. kArakirdI ne kIrti - baMneya game, paNa 'kumArapALatva'nA bhoge nahIM. kumArapALe patrakAratvano dharma supere pALavA sAthe adhyApaka ne sAhityopAsakano. dharma jALavavAmAM je sajAgatA ne sakriyatA dAkhavI che tenI ye noMdha levI joIe. candrakAnta zeTha DaoN. desAImAM ajaba-gajabanI Ayojanazakti che. kAryakramanuM Ayojana jhINavaTapUrvaka karavuM ane ene sAMgopAMga pAra pADavuM e emane siddhahasta che. manuSyapArakhuM paNa kharA, zrotApArakhuM paNa ! emanI daSyantasamRddha akhalita vANI zrotAone maMtramugdha karI de che. emanuM saMzodhanakArya "AnaMdaghana : eka adhyayanathI aTakyuM nathI. adhyApananI sAthe saMzodhanadIpa paNa satata ajavALAM pAtharato rahyo che. enI zAkha gujarAta yunivarsiTI pradatta DaoN. ke. jI. nAyake saMzodhana caMdraka pUre che. 'mahAvIranuM jIvanadarzana' emanI lekhana ane prakAzanadaSTino apratima namUno che. candrakAnta mahetA kumArapALa eTale maitrIno madhapUDo. dhIru parIkha gujarAtI bhASA-sAhityanA saMniSTha prAdhyApaka ane jainadarzananA ane sAhitya ke mAnavIya jIvanamUlyonA UMDA abhyAsI. uttama vaktA, saMniSTha sAhityakAra ke vividha saMsthAomAM saMsthApaka ane e nimitte saMsthAlakSI, pravRttionA praNetA. vizvapravAsI ane padmazrI kumArapALa eka nakhazikha mAnavapremI vyakti che. mANasanA uttamane cAhavuM e emanuM pAyAnuM valaNa rahyuM che. baLavaMta jAnI dhIrubhAI ThAkara kumArapALe eka sarjaka tarIke kathAonuM, jIvanacaritronuM. bALasAhityanI racanAonuM nirmANa karyuM che. paNa 'zabdasamIpa'mAM teo vivecake che, je sanniSTha adhyApaka paNa che. Adhunika vivecana ke vivecanAtmaka abhyAsanuM ugamasthAna sAhityanA varganI cAra dIvAlo che. evA arthanuM eliyaTanuM vidhAna zabdasamIpa'nA abhyAsaniSTha vivecaka saMdarbhe yojI zakAya ema che. bhoLAbhAI paTela jaina dharma ane tattvajJAnane jagatanAM vividha nagaronA zrotAo samakSa adyatana
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ hasu yAjJika ane kavidha kSetromAM potAnA zabdathI yazasvI pradAna karanAra DaoN. kumArapALa desAI potAnA vicArone zabda sudhI ja sImita rAkhatA nathI. balle e vicAronuM karmamAM rUpAMtara paNa kare che. DaoN. nalinI desAI (sava vizvavidyAlaya vRtta, kaDI sarva vizvavidyAlaya, gAMdhInagaranuM vRtta navembara-Disembara 2016) kumArapALa mAtra gujarAtI" che evI oLakha paNa eka tabakke adhUrI lAge. e gujarAtI rahIne bhAratIya banyA che. temanA sarjanamAM ane temanAM vaktavyomAM tethI ja bhAratIya saMskRtinA vizeSa pragaTa thatA rahyA che. zikAgo ane kepaTAunamAM yojAyelI pariSadomAM temaNe bhAratIyane zobhe tevI dharma-saMskRtinI carcA karI che. pravINa darajI kumArapALa desAInAM pustako meM vAMcyAM che. emaNe gacchAdhipati AcArya zrI kailAsasAgarasurIzvarajInuM jIvanacaritra AtamajJAnI zramaNa kahAve' lakhyuM hatuM. emanuM A gujarAtI pustaka huM eka beThake vAMcI gayo hato. e ja rIte emaNe lakheluM *bhagavAna mahAvIranuM pustaka paNa mane khUba gamI gayuM hatuM. teo prabhAvazALI vaktA che. temaNe iMglenDa, amerikA, pUrva AphrikA, keneDA, siMgApora, beljiyama, hoMgakoMga, maleziyA, inDoneziyA vagere dezomAM paryuSaNa nimitte temaja parisaMvAda Adi nimittoe ApelAM vyAkhyAno khUba prazaMsA pAmyAM che. meM paNa temanAM ghaNAM vyAkhyAno ane bhASaNo sAMbhaLyAM che. zreNikabhAI kastUrabhAI kumArapALabhAI jevA uttama, saMniSTha ane mArgadarzaka nAgariko vadhAre ne vadhAre saMkhyAmAM gujarAta tathA bhAratane maLatA rahe e ja prabhu pAse prArthanA bI. je. dIvAna ramatagamatanA kaTAralekhaka tarIke temanI ramata pratyenI bhakti ane ramatavIrone biradAvavAnI temanI AvaDatane kAraNe kumArapALabhAIne jahona AlaTa, bobI tAtyArakhAna, anaMta setalavADa uparAMta suzIla dozI ane skaMdagupta jevA krikeTakomenTeTarInI agrima haroLamAM mUkI zakAya. sureza saraiyA kumArapALa saMvedanazIla paNa abhyAsI taMtravAhaka che. emanI zaktine, naisargika zaktine vyaktitvanI A vizeSa zaktinA samanvayano lAbha maLyo che. bIjA zabdomAM kahuM to e sajajana che. sArdhata jajana, vidheyAtmaka dRSTi ane valaNa emanI asAdhAraNa saphaLatAnA mULamAM che.