Adhyatmamat Pariksha

Author(s): Yashovijay Maharaj, Bhuvanbhanusuri
Publisher: Babu Amichand Pannalal Jain Derasar Trust

Page 513

અધ્યાત્મમત પરીક્ષા ક્ષે. ૧૭૮ असंयमदोषच्छादनार्थः, 'मि' इत्यय चारित्ररूपमर्यादार्थः, 'दु' इत्यय जुगुप्सामि दुष्कृतकर्मकारिणमात्मानमित्यर्थे, 'क्क' त्ति कृतं मया पापमित्येवमभ्युपगमार्थे 'ड' इति च डेवेमि =लम्पयामि तदुपशमेनेत्यर्थे । तदुक्त
"मित्ति मिउमद्दवत्थे छत्ति अ दोसाण छायणे होइ । मित्ति अ मेराइठिओ दुत्ति दुगुछामि अप्पाणं ॥१॥ कत्ति कड में पावं डत्ति अ डेवेमि तं उवसमेणं ।
ઘણો મિડુિપરવથો માળ ||રા [ભાવનિ. ૬૮૬૮૭] તિત नचायमों निमर्यादानां सम्भवतीति तेषां निष्फलमेव तद् । अव्युत्पन्नानां तु प्रतिक्रमणादिक व्युत्पन्नपारतन्त्र्येण धर्मपथप्रवेशमात्रेण च फलवदिति ध्येयम् ।
ननु पदवाक्ययोरेवार्थदर्शनात् कथमक्षराणां प्रत्येकमुक्तार्थता ? इति चेत् ? वाक्यैकदेशत्वात्पदस्येव पदैकदेशत्वाद्वर्णानामप्यर्थवत्ता, प्रत्येकमभावे समुदायेऽपि तदभावात् , सिकता
[ મિચ્છામિ દુક્કડમનો અક્ષરાથ] “મિચ્છામિદુકકડમ' ને અક્ષરાર્થે આવે છે. મિ=કાયા અને ભાવની નમ્રતા રૂપ મૃદુત્વ-માદવ. છા=અસંયમ દોષનું છાદન, મિ=ચારિત્રરૂપ મર્યાદા. દુરદુષ્કૃત કરનારા મારા આત્માની હું જુગુપ્સા કરું છું; “ફકર=મારા વડે પાપ કરાયું છે એ સ્વીકાર ડ =ડેમિ=પાપને ઉપશમ કરવા વડે દૂર કરૂં છું. કહ્યું છે કે “મિત્ર મૃદુમા€ર્વાર્થમાં, છા-દોષોના છાદનાથમાં, મિ–મે મર્યાદા અર્થમાં રહેલ છે. દુ-આત્માની જુગુપ્સા કરૂં છું. ક=મારાથી આ પાપ કરાયું એની કબુલાત. ડકતે પાપને ઉપશમથી દૂર કરું છું. મિચ્છામિ દુક્કડમ્ શબ્દને આ સંક્ષેપાર્થ છે.” મર્યાદા વિનાના જીવને આ અર્થ સંભવતો ન હોવાથી તેઓનું મિચ્છામિ દુક્કડમ નિષ્ફળ હોય છે. અવ્યુત્પન્ન જીને આ અર્થ ખબર ન હોવાથી સ્વત: ભાવમિચ્છામિ દુક્કડમ અને તેનું ફળ સંભવતું ન હોવા છતાં વ્યુત્પન્નને પરતંત્ર રહીને કરાતું હોવાને કારણે તેમજ તેનાથી ધર્મમાર્ગમાં પ્રવેશ (આગળ પ્રગતિ નહિ) થતે હેવાને કારણે એટલા અંશથી જ પ્રતિક્રમણ સફળ બને છે એ ધ્યાનમાં રાખવું.
શંકા –સામાન્યથી પદ કે વાક્યોને જ અર્થ હો. જણાય છે તે પછી તે તે પ્રત્યેક અક્ષરને તમે કહી ગયા એ અર્થ શી રીતે હોય?
[અક્ષરે પણું અર્થવાળા હોય છે]. સમાધાન :-જેમ વાકયના એકદેશભૂત હેવાથી “પદ અર્થવાળું હોય છે. તેમ પદના એકદેશભૂત હોવાથી અક્ષર પણ અર્થવાળો હોય છે. નહિતર તે જેમ રેતીના ૧. “જિ” tતિ મૃદુમાવે “ ' કૃતિ ૨ ફોષ0 છાને મવતિ | નિ' કૃતિ રે મારાં સ્વિતો F શતિ
ગુગુણાચારમાન[ n २. क इति कृतं माय, पापड इति लङ्यामि तदुपशमेन । एवं मिथ्यादुष्कृतपदाक्षरार्थः समासेन ॥