Yogashatak

Author(s): Haribhadrasuri, Dhirajlal D Mehta
Publisher: Jain Dharm Prasaran Trust Surat

Page 310

सयत२५५ - मरणकालविज्ञानोपायमाह - મૃત્યુકાળને જાણવાના ઉપાયો કહે છે -
णाणं चागम-देवय-पइहा-सुमिणंधराददिट्ठिओ' । णास-ऽच्छि-तारगादसणाओ कण्णग्गऽसवणाओ' ॥ ९७ ॥
ज्ञानं चासनमरणकालस्य, कुतः ? इत्याह - "आगम-देवता-प्रतिभास्वप्रारुन्धन्त्याद्यदृष्टेः,आगमाद्-मरणविभक्त्यादेः नाडीसञ्चारादिना।यथाऽऽहुः समयविदः -
"उत्तरायणा पंचाहमेगनाडीसंचारे तिणि समाओ जीवियं, दसाहमेगनाडीसंचारे दो, पण्णराहमेगनाडीसंचारे एगं, वीसाहमेगनाडीसंचारे छम्मासा, पंचवीसाहमेगनाडीसंचारे तिण्णि, छव्वीसाहमेगनाडी संचारे दो, सत्तवीसाहमेगनाडीसंचारे एगो, अठ्ठावीसाहमेगनाडीसंचारे पण्णरस दियहा, एगुणतीसाहमेगनाडीसंचारे दस, तीसाह मेगनाडीसंचारे पंच, एगतीसाह मेगनाडीसंचारे तिण्णि, बत्तीसाह मेगनाडीसंचारे दो, तेत्तीसाहमेगनाडीसंचारे दिवसो जीवियं" । तथा अन्यैरप्युक्तम् -
पञ्चाहात् पञ्चवृद्धया दिवसगतिरिहाऽऽरोहते पञ्चविंशात् । तस्मादेकोत्तरेण त्रिगुणितदशकं व्युत्तरं यावदेतत् ॥ काले पौष्णे समास्तास्त्रि-नयन-शशिनः, षट् - त्रि - युग्मेन्दवो ये । भासास्तेऽहानि शेषास्तिथि-दिगिषु-गुण-द्वीन्दवो जीवितस्य ॥१॥
Puथार्थ - (१) मामी , (२) हेवनाथनथी, (3) पोतानी सन्तः९२५uथी, (४) स्वप्नहर्शनथी, (५) मचती ताराना मनिथी(E) ना, मीना અદર્શનથી, તથા કાનને અગ્નિના ભડકાના અશ્રવણથી મૃત્યુકાળ નજીક જણાય छ. ॥ ७ ॥
ટીકાનુવાદ - ૯મી ગાથામાં એમ કહેવામાં આવ્યું કે “મરણકાલ આસન્ન” જાણીને અણશન કરવું. પરંતુ મરણકાળ આસન્ન છે તે કેવી રીતે જાણવું ? તેનો उत्तर मा uथाममाप्यो छ - मागम - हेवता - प्रतिमा - स्वप्न - तथा અરૂશ્વતી આદિ (અહીં આદિ શબ્દથી ગાથામાં કહેલા-નાક-આંખ-કીકી આદિ)ની અદૃષ્ટિ (અદર્શન) થવાથી આસન્ન મરણકાલનું જ્ઞાન થઈ શકે છે. મૃત્યુકાળની આસન્નતાને જણાવનારાં આ બધાં ચિહ્નો (લક્ષણો-નિમિત્ત) શાસ્ત્રોમાં કહેલાં છે.
MUL८॥