Siddhant Chandrika Purvarddham

Author(s): Ramsharma Pandit
Publisher: Kshemraj Krishnadas

Page 341

[तद्धितप्र० ] टीकाद्वयोपेता। विष्वक् । विष्वगस्यास्मिन्वाऽस्ति ॥ विषुणः । विषुवदाख्यः कालः । 'समरात्रिदिवे काले विषुवद्विपुणं (4) च तत्' इत्यमरः ॥ पिच्छं चिक्कणमस्यास्मिन् वास्ति पिच्छिलः ॥ तुन्दमस्यास्मिन्वा तुन्दिलः । फेनमस्यास्मिन्वा फेनिलः ॥ उरसिलः। उरस्वान् ॥ पिच्छवान् ॥ __ (तत्त्वदी० )-विषुणइति ॥ विषु नाना अञ्चन्तीति विष्वञ्चि तान्यस्य सन्तीति विषुणः विषुवदाख्यः कालः । तस्य हि नानागतानि दिनानि सन्ति दिनान्तराणांन्यूनाधिकभावस्य तन्मूलकत्वात् । यदि कृतसन्धेः स्यात्तदा वलोपे विष्ण इति स्यादित्यत आह--अकृतसन्धेरिति॥
(सिध्मादेर्लः ) सिध्मलः । चूडालः ॥ (सुबोधिनी)-सिध्मादेर्लः ॥ सिध्मादेर्गणालप्रत्ययः स्यादस्त्यर्थे ।। पक्षे वतुः॥ सिध्मवान् । वात दन्त बल ललाट वत्स अंस फेन धमनि क्षुद्रजन्तु उपताप गड्ड मणि विजय निष्पाप पांशु हनु पाणि चूडा सिध्मादयः॥ पाणिधमन्यादीर्घश्च । पाणीलः। धमनीलः॥ क्षुद्रजन्तुर्यथा । यूकालः । मक्षिकालः ॥ उपतापो रोगः। विषादिकाऽस्यास्ति विपादिकालः । 'पादस्फोटो विपादिका' इत्यमरः ॥ सिध्ममस्यास्मिन्वाऽस्ति सिध्मलः ॥ चूडाऽस्यास्मिन्वाऽस्ति चूडालः॥ वातदन्तबलललाटानामूङ् च वातूलः । इत्यादि ॥
(कुमुदनडवेतसेभ्यो वतुः ) कुमुद्दान् । नड्वान् । वेतस्वान् ॥ (सुबोधिनी )-कुमुदनडवेतसेभ्यो ड्वतुः ॥ एभ्यो वतुप्रत्ययः स्यादस्त्यर्थे । डित्त्वाहिलोपः ॥ कुमुदान्यस्यास्मिन्वा सन्ति कुमुद्दान् । नडा अस्यास्मिन् सन्ति । नड्वान् ॥ वेतसा अस्यास्मिन् वा सन्ति वेतस्वान् ॥
(महिषाङ्मतुः ) महिष्मान देशः॥ (सुबोधिनी )-महिषाङ्मतुः ॥ महिषशब्दात् ड्मतुः स्यादस्त्यर्थे ॥ महिषा अस्यास्मिन् वा सन्ति महिष्मान् । टिलोपः॥
(नडशादाद् डुलः) नड्वलः । शाहलः॥ (सुबोधिनी)-नडशादाद् ड्वलः ॥ आभ्यां ड्वलप्रत्ययः स्यादस्त्यर्थे । नडा अस्यास्मिन्वा मन्ति नड्वलः । डित्त्वाहिलोपः ॥ शादोऽस्यास्मिन् वाऽस्ति शादलः। 'शादो जम्बालघासयोः' इत्यमरः॥
(शिखाया वलः ) शिखावलः ॥ (सुबोधिनी)-शिखाया वलः ॥ शिखाशब्दादलप्रत्ययः स्यादस्त्यर्थे । शिखाऽस्यास्मिन्याऽस्ति शिखावलः ॥