Siddha Hemchandrashabdanu Shasanam Part 2

Author(s): Hemchandracharya, Chandraguptasuri
Publisher: Anekant Prakashan Jain Religious

Page 338

३३३
તાર તુતિ પણું જણાવે છે, અર્થાત્ ત્ અનુબંધવાળો ધાતુ તુવ ગણનો જાણવો. જેમકે “ક્ષિપદંત ક્ષિપુ) કેળે' એ ધાતુ તિત્ હોવાથી ‘‘તુવારેઃ શઃ’’ એ સૂત્રથી જ્ઞ પ્રત્યય થઈ ક્ષિવૃત્તિ પ્રયોગ સિદ્ધ થાય છે. નાર છે તે, “ ઘાપુંસોડનિયા' એ સૂત્રમાં વિશેષણ માટે છે, અર્થાત્ તે સૂત્રના વિષયમાં ઉપયોગી છે. જેમકે— ાિ, પટ્ટાવા અનિમિતિ નિમ્ ? દુર્વાના ||૭||
(c)
પાર્ અનુબંધથી ધાતુ રુધાતિ ગણાય છે અને તેથી 7 આગમ થાય છે. જેમકે “ટ્યુિંપી (રિવ્) વિશ્વને એ ધાતુથી “હાં સ્વા” એ સૂત્રથી ૧ પ્રત્યય થવાથી ત્તિ પ્રયોગ સિદ્ધ થાય છે. [પરંતુ કારિકામાં ‘ધાવી નામે વો ફ્રિ છે, તેને બદલે “પાવી તમે તે દિ’ એવો પાઠ કરવામાં આવે તો વધુ સારું. તેની વ્યાખ્યા આ પ્રમાણે પાર છે તે હાનિ વિષયક છે, અર્થાત્ ધાતુસંબદ્ધ વાર ધાતુનું ધાવિત્વ જણાવે છે અને પ્રત્યયસંબદ્ધ વાર્ તાન નો પ્રયોજક છે. જેમકે— બાતૃત્વ । આ પ્રયોગમાં બાફ્ ઉપસર્ગથી પર રહેલા ‘વૃત્ () આવરે” એ ધાતુથી ‘વાસ્તુનુષતિજ્ઞામ:” એ સૂત્રથી વ્યક્ પ્રત્યય થઈ “નૂત્વક્ષ્ય તઃ વિકૃતિ” એ સૂત્રથી તે આગમ થયેલો જોવાય છે.
"
મારી અનુબંધ છે તે, વામઃ સત્રવાનેડથર્વે ગામને ચ’” એ સૂત્રમાં વિશેષણ માટે છે, યાને ઉપયોગી છે. જેમકે-વાસ્યા સપ્રવચ્છતે મુળ: । આ પ્રયોગમાં સમ્ ઉપસર્ગથી પર રહેલા ‘વાક્ વને એ મકાર અનુબંધવાળા 77 ધાતુથી અધર્મી સંપ્રદાન અર્થમાં વર્તમાન (વાક્ષી એ) નામથી તૃતીયા વિભક્તિ થઈ છે અને તેના સંનિયોગમાં આત્મનેપદ થયેલ જોવામાં આવે છે.
યાર તનાદિનો સૂચક છે, અર્થાત્ હૈં અનુબંધવાળા ધાતુઓ તાવિ