Book Title: Siddha Hemchandrashabdanu Shasanam Part 2
Author(s): Hemchandracharya, Chandraguptasuri
Publisher: Anekant Prakashan Jain Religious
View full book text
________________
३४२ કે- વિકલ્પ દ્ લેનાર દૂ અને વ્યંજનાન્ત ધાતુઓના સે–અનિટ્રગતિ ધાતુઓ વે કહેવાય છે. પણાનું વિવેચન કરે છે. તેમાં પણ
સાર એ આવ્યો કે- ધાતુથી ગ્રંથલાઘવની દૃષ્ટિએ સ્વરાંત પરમાં રહેલા જે સકારાદિ કે તકારાદિ વિભાગમાં તે ધાતુઓને બતાવી, પ્રત્યયો પોતાની આદિમાં નિત્ય બાકીનાને નિદ્ તરીકે ઓળખાવે લેતા હોય તે સેટ, ન લેતા હોય તે છે; અને વ્યંજનાન્ત વિભાગમાં નિદ્ અને વિકલ્પ લેતા હોય તે નિદ્ ધાતુઓ બતાવીને બાકીનાને વેર્ ધાતુઓ કહેવાય છે. સિદ્ તરીકે દર્શાવે છે– (કુલ સાત
ધાતના મુખ્ય બે ભાગ છે.કારિકાઓ છે, તે પૈકી શરૂઆતની સ્વરાંત ને વ્યંજનાંત. તેમાં “જિ-દોઢ કારિકામાં સ્વરાજો વિભાગ છે રાહ ન્યાયે, અલ્ય હોવાને કારણે અને આગળની કારિકાઓમાં શરૂઆતમાં સ્વરાંત ધાતુઓનાવ્યજનાત્ત વિભાગ છે, માટે ઘેર લેતા નિત્વનું વિવેચન કર્યા પછી કરિકા અલગ પાડી વિવેચન કરેલ છે)
श्वि-नि-डी-शी-यु-रु-तु-क्ष्णु,-गु-स्तुभ्यश्च वृगो वृक्षः । કુત્ત-ન્યુઝામ્બિર, વાત્તા ઘાતવઃ પt II
पाठ एकस्वराः स्युर्येऽनुस्वारेत इमे स्मृताः । વિવેચન-ધાતુપાઠ (ની ઉપદેશ છે, તેથી કરીને તે સિવાયના અવસ્થા)માં જે એક સ્વરવાળા હોય એક સ્વરવાળા અનુસ્વારે, સ્વાંત અને અનુસ્વારેતુ (=અનુસ્વાર જે ધાતુઓ હોય તે તમામ નિર્ અનુબંધવાળા) હોય તે અનિ જાણવા. ધાતુઓ જાણવા. આ અનિટુ ધાતુનું એ રીતે નીચે (આગળની લક્ષણ સ્વરાંત કે વ્યંજનાંત બન્નેને કારિકામાં) બતાવેલા એક સ્વરવાળા માટે સરખું છે. આ પ્રથમ કારિકામાં અનુસ્વારે, એવા વ્યંજનાન્ત ધાતુઓ બતાવેલા તમામ સ્વરાન ધાતુઓઝનિદ્ જાણવા, અને તે સિવાયના
