Shabd Prayogoni Pagdandi par

Author(s): H C Bhayani
Publisher: ZZ_Anusandhan

Page 4

[111]
६. वाणजु 'वेपारी'
वाणियोना मळमां सं. वाणिजक छे. वाणोतरना मूळमां सं. वाणिजपुत्र छे. वणजारोना मळमां सं. वाणिज्याकारक छे. वाणज 'वेपारी वाणियो'ना मळ तरीके बृगुको मां सं. वाणिज्जक (वाणिजक जोईए), प्रा. वाणिज्जअ आपेल छे, पण ते बराबर नथी. तेथी अंत्य उकारनो खुलासो आपी शकातो नथी, हकीकते प्राकृतमा वाणुंजुअ शब्द मळे छे. हेमचंद्रे 'देशीनाममाला'मा ( ) ते वाणिजकना अर्थमा आप्यो छे. भोजकृत 'सरस्वतीकंठाभरण' मां ग्राम्य 'वाकोवाक्य'ना उदाहरण तरीके जे अपभ्रंश उद्धरण आपेल छे, तेमां वाणुंजुअ शब्द मळे छे.
(ए उद्धरणनो भ्रष्ट पाठ शुद्ध करवानो में प्रयास को छे. जुओ वी. एम. कुलकर्णी, Prakrit verses in Sanskrit Works On Poctics' भाग १, परिशिष्ट १. पृ. २२). तेना परथी नियमितपणे गु. वाणजु निष्पन्न थयो छे, प्रा. वाणुंजुअनुं मूळ स्पष्ट नथी.
सं. वाणिजक + युज, प्रा. वाणिअअ + जुंज, पछी वाणिउंज बने. तेमां उअ (सं. उक)एवो कर्तृवाचक प्रत्यय लागतां वाणिउंजुअ थाय, वाणुंजुअ नहीं. ७. गूंगळावू, मूंगणुं
गूंगj (मोढा सहित) नाकमांथी बोलवानी टेववाळ, एवी रीते बोलतुं ।'
प्राकृत भाषामा 'उत्तराध्ययन-सूत्र' उपरनी शान्त्याचार्यनी टीकामां गुंगुयंती एवो प्रयोग छे. एक प्राकृत कोशमां 'भयथी आकुळव्याकुळ' एवो अर्थ संदर्भने आधारे कर्यो छे. परंतु 'डरथी अस्पष्ट' नाकमांथी गणगणता' एवो अर्थ पण बंध बेसे छे. आम गुंग क्रियापद 'गणगणता होय तेम नाकमांथी अस्पष्ट बोलवू' एवो खानुकारी अर्थ धरावे छे. तेना परथी कर्तावाचक नाम गूंगj.
एक्रियापदना मूळमां गूंग 'गु' ए विशेषण होय एम लागे छे. हिंदी .. गूंगा 'मूंगो'. फारसीमां पण गुंग 'मूंगो' एवा अर्थमां छे.
(गूगो 'नाकनो बाझी गयेलो मेल' एनुं मूळ कदाच जुदुं होय).
गुंग उपरथी विस्तारित गुंगल, जेम अंध-अंधल, पंगु-पंगुल, सं. मूक मूअ-मूअल, मूअल्ल. तेना परथी क्रियापद गूंगळावू 'श्वास बंध थई जाय, रूंधाय एम अनुभवq'.