Shabd Prayogoni Pagdandi par

Author(s): H C Bhayani
Publisher: ZZ_Anusandhan

Page 8

[115]
सहयोगी गण्या छे, ते चिन्त्य छे.
गुज. झूमखो / झूमखुंमां मूळना कने बदले ख प्रत्यय छे. आमां लूमखुंनो प्रभाव होय. सं. प्रा. सं. लुंबी, गुज. लूम, स्वार्थिक ख प्रत्यय लागीने लूमखुं. ख प्रत्यय गुजराती डाळखी, लहेरखी, माळखुं अने तणखलुं (<तरणखलूं) मां पण छे, जुओ. ह. भायाणी, 'थोडोक व्याकरण विचार' (त्रीजी आवृत्ति, १९७८) पृ. १२४, ऊर्मि देसाई, 'गुजराती भाषाना अंग विस्तारक प्रत्ययो ' ( बीजी आवृत्ति, १९९४), पृ. १३२.
गुज. झुम्मर / झूमर लटकतुं होय छे. तेना मूळमां झुम्बिर (प्राकृतमां इर प्रत्यय ताच्छील्य वाचक छे छे. हिन्दी झूमरनो अर्थ छे 'माथा पर परवानुं एक आभूषण जेमां घूघरी के तारकसबनो गुच्छो लटकतो होय छे.'
रूमझममां झूम खानुकारी छे.
१२. ठोंसो, ठोंस, ठांस, ठसवुं ठेस
हिन्दी ठोस 'पोलुं नहीं, घन, नक्कर' आपणने गुजराती ठोसो / ठोंसो (पोला हाथनो धब्बो नहीं पण मुक्काथी करातो प्रहार) शब्दना अर्थनो खुलासो आपे छे.
चूस / चूंसवं, भूसवुं / भूसवुं खोस / खोंसवं वगेरेमां बोलीभेदे सकारनी पूर्वेनो स्वर सानुनासिक बोलवानुं वलण जाणीतुं छे.
ठोंसवुं 'दाबीने भरखुं' अने पछी लाक्षणिक 'दबावीने खावुं', हिन्दी सना / ठूंसनानो ए ज अर्थ छे. पंजाबी ठूसणा, सिंधी ठाँसो आ साधे संकळायेला छे. जुओ टर्नर, क्रमांक ५५११ नीचे ठोस्स.
'चाली चालीने ठूंस नीकळी गई', 'काम करावीने एणे तो मारी ठूंस काढी' एवा प्रयोगोमां, अत्यंत थाकंवा के थकवी नाखवाना अर्थमां ठूंस वपरायो छे, तेनो खुलासो 'शरीरमां जे कांई भरेलुं हतुं ते बळ, ताकात, बधुं नीसरी गयुं, दम नीकळी गयो' ए रीते कदाच आपी शकाय.
ठांस पण आ साथै संकळायेलो छे. ठांसोठांस, ठांसियो वगेरे आमांथी साधित छे. अन्य भारतीय आर्य भाषाना शब्दो टर्नर क्रमांक ५४९९ (ठस्स)