Book Title: Ratnakarand Shravakachar
Author(s): Samantbhadracharya, Aadimati Mata
Publisher: Bharat Varshiya Anekant Vidwat Parishad

View full book text
Previous | Next

Page 323
________________ रत्नकरण्ड श्रावकाचार [ ३०७ ( नित्यं ) नित्य - अविनाशी ( निर्वाणं ) निर्वाण ( निःश्रेयसं ) निःश्रेयस ( इष्यते ) माना जाता है । टोकार्थ --- निर्वाण मोक्ष को निःश्रेयस कहते हैं । वहाँ पर शुद्ध सुख प्राप्त होता है क्योंकि प्रतिपक्षी कर्मों का अभाव है । यह सुख नित्य अविनश्वर स्वरूप है । तथा जन्म, बुढ़ापा, रोग और मरण से, शोक- दुःख भयों से सर्वथा रहित है । एक पर्याय से दूसरी पर्याय की प्राप्ति को जन्म कहते हैं। बुढ़ापा को जरा कहते हैं । रोग को आमय कहते हैं । शरीर का छूटना मरण कहा जाता है । शोक, दुःख, भय का अर्थ स्पष्ट ही है । विशेषार्थ - 'नितरां श्र यो निःश्रेयसम्' इस व्युत्पत्ति के अनुसार जो अत्यन्त कल्याणरूप है उसे निःश्रेयस कहते हैं। क्योंकि अत्यन्त कल्याणरूप मोक्ष है । जन्म, बुढ़ापा, रोग, मरण, शोक, दुःख आदि से रहित है । मोक्ष तो पूर्ण शाश्वत सुखमय अवस्था है । तथा चतुर्गति के अन्तर्गत देव, देवेन्द्र, चक्रवर्ती आदि के पंचेन्द्रियजन्य जितने भी सुख हैं वे जन्म, जरा, रोग, मरण आदि विपत्तियों से सहित हैं । क्योंकि इन्द्रियजन्य सुख तो दुःखरूप ही हैं । चिरकाल तक रहने वाले नहीं हैं, अस्थायी हैं । परन्तु मोक्ष सुख इनसे विपरीत है जिसको कि यहाँ निर्वाण शब्द से कहा है । इसका अर्थ है ---- ' निःशेषेणवानं गमनं निर्वाणम्' अर्थात् पूर्णस्वरूप की प्राप्ति का होना निर्वाण है। जहां से जीव को अनन्तकाल व्यतीत होने पर भी लौटकर नहीं आना पड़ता ।। १० ।। १३१ ।। इत्थंभूते व निःश्रेयसे कीदृशाः पुरुषाः तिष्ठन्तीत्याह विद्यादर्शन शक्ति स्वास्थ्य प्रह्लादतृप्ति शुद्धियुजः । निरतिशया निरवधयो निःश्रेयसमावसन्ति सुखम् ॥११॥ निःश्रेयसमावसन्ति निःश्रेयसे तिष्ठन्ति । के ते इत्याह-- विद्येत्यादि । विद्या केवलज्ञानं, दर्शनं केवलदर्शनं, शक्तिरनन्तवीर्यं स्वास्थ्यं परमोदासीनता, प्रह्लादोऽनन्तसौख्यं तृप्तिविषयानाकांक्षा, शुद्धिद्रव्यभावस्वरूप कर्ममलरहितता, एता युञ्जन्ति आत्मसम्बद्धाः कुर्वन्ति ये ते तथोक्ताः । तथा निरतिशया अतिशयाद्विद्यादिगुणहीनाधिकभावानिष्क्रान्ताः । तथा निरवधयो नियतकालावधिरहिताः । इत्थंभूता ये ते निःश्रयसमावसन्ति | सुखं सुखरूपं निःश्रेयसं । अथवा सुखं यथा भवत्येवं ते तत्रावसन्ति ||११|| ,

Loading...

Page Navigation
1 ... 321 322 323 324 325 326 327 328 329 330 331 332 333 334 335 336 337 338 339 340 341 342 343 344 345 346 347 348 349 350 351 352 353 354 355 356 357 358 359 360