Purvbhumika

Author(s): Sukhlal Sanghavi
Publisher: Z_Jaindharma_no_Pran_002157.pdf

Page 7

પૂર્વ ભૂમિકા
મળી આવે છે અને તે જ તે તે ધમ પથતા દે છે. હવે જોવું રહ્યું કે ધર્માંતે આત્મા, એ શું છે? આત્મા એટલે ચેતના કે જીવન, સત્ય, પ્રેમ, નિ:સ્વાર્થ પણું, ઉદારતા અને વિવેક-વિનય આદિ સદ્ગુણા, તે ધર્મના આત્મા છે. દેહ ભલે અનેક અને જુદા જુદા હાય, પણ આત્મા સત્ર એક જ હોય છે. એક જ આત્મા અનેક દેહો દ્વારા વ્યક્ત થાય છે; અથવા એમ કહીએ કે એક જ આત્મા અનેક દેહેમાં જીવન પામે છે, જીવન વહાવે છે.
*
*
*
ધર્મ એટલે સત્યની તાલાવેલી અને વિવેકી સમભાવ, તેમ જ એ એ તત્ત્વાની દોરવણી નીચે ધડાતા જીવનવ્યવહાર આ જ ધર્મ પારમાર્થિક છે. ખીન્ન જે વિધિનિષેધા, ક્રિયાકાંડા, ઉપાસનાના પ્રકારો વગેરે ધર્મની કાટિમાં ગણાય છે, તે બધા જ વ્યાવહારિક ધર્મ છે અને તે ત્યાં લગી અને તેટલે જ અંશે યથાર્થ ધર્મના નામને પાત્ર છે, જ્યાં લગી અને જેટલે અંશે તેઉક્ત પારમાર્થિક ધ સાથે અભેદ્ય સંબંધ ધરાવતા હોય છે. પારમાર્થિક ધર્મ એ જીવનની મૂલગત તેમ જ અદૃશ્ય વસ્તુ છે. તેને અનુભવ કે સાક્ષાત્કાર ધાર્મિક વ્યક્તિને જ હોય છે, જ્યારે વ્યાવહારિક ધ દૃશ્ય હાઈ પરપ્રત્યેય છે. પારમાર્થિક ધમનો સબંધ ન હોય તે ગમે તેટલા જૂના અને બહુસંમત બધા જ ધર્મી વસ્તુત: ધર્માભાસ જ છે. [દચિં૰ ભા॰૧, પુ॰ ૨૮ ]
[દ ભા॰ ૧, પૃ૦ ૧૨૨]
**
*
ધનાં એ સ્વરૂપે! છે : પહેલુ તાત્ત્વિક, જેમાં સામાન્યતઃ કાઈ તો મતભેદ નથી તે સદ્ગુણાત્મક; બીજી વ્યાવહારિક, જેમાં જાતજાતના મતભેદો અનિવાર્ય છે તે બાહ્યપ્રવૃત્તિરૂપ, જે તાત્ત્વિક અને વ્યાવહારિક ધર્મ વચ્ચેના ભેદ સ્પષ્ટપણે સમજે છે, જે