________________
પૂર્વ ભૂમિકા
*
નથી. તે આપણે જરીક ઊંડા ઊતરીતે તપાસીશું તે સ્પષ્ટ દેખાશે કે નીતિ એ સમાજના ધારણુ અને પેષણ માટે આવશ્યક છતાં પણ તેનાથી સમાજનું સંશોધન થતું નથી, સશોધન એટલે શુદ્ધિ; અને શુદ્ધિ. એટલે જ ખરા વિકાસ, એ સમજ જો વાસ્તવિક હોય તો એમ કહેવું જોઈએ કે એવા વિકાસ ધર્મને જ આભારી છે. જે સમાજમાં ઉપર કહેલ ધર્મ જેટલે અંશે વધારે અનુસરાતા હોય તે સમાજ તેટલે અંશે ચડિયાતા.
[દઅચિં॰ ભા॰ ૧, ૫૦ ૪૪]
[૧૩] ધર્મ અને સ્થ
પહેલામાં એટલે ધર્મમાં અંતર્દન હોય છે, એટલે તે આત્માની અંદરથી ઊગે છે અને તેમાં જ ડેકિયું કરાવે છે કે તે તરફ જ માણસને વાળે છે, જ્યારે ખીન્દ્રમાં એટલે પંથમાં હિન હોય છે, એટલે તે બહારના વાતાવરણમાંથી જ અને દેખાદેખીમાંથી જ આવેલ હેાય છે, તેથી બઢ઼ાર જ નજર કરાવે છે અને માણસને બહારની બાજુ જોવામાં જ રોકી રાખે છે.
ધર્મ એ ગુણવી અને ગુણાવલંબી હોવાથી તે આત્માના ગુણા ઉપર જ રહેલા હોય છે, જ્યારે પંથ એ રૂપજીવી અને રૂપાવલખી હોવાથી તેને બધા આધાર બહારના રૂપરંગ અને ડાકડમાળ ઉપર હોય છે.
છે
પહેલામાં એકતા અને અભેદના ભાવે ઊઠે છે અને સમાનતાની ઊર્મિઓ ઊછળે છે, જ્યારે ખીજામાં ભેદ અને વિષમતાની તરાડા પતી અને વધતી જાય છે. એટલે પહેલામાં માણસ બીજા સાથેના પેાતાના ભેદ ભૂલી અભેદ તરફ્ જ ઝૂકે છે, અને ખીન્નના દુઃખમાં પોતાનુ સુખ વીસરી જાય છે. ધમ'માં બ્રહ્મ એટલે સાચા જીવનની ઝાંખી થવાથી તેની વ્યાપકતા સામે માણસને પોતાની જાત અપ જેવી જ ભાસે છે, જ્યારે પંથમાં એથી ઊલટું છે. એમાં ગુણ કે
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
