________________
૧૪.
જૈનધર્મને પ્રાણ દેષ નથી, એ જીવન માટે અનિવાર્ય છે. એટલું જ કરે કે બીજાની સગવડને ખ્યાલ રાખી જીવન જીવો અને કેઈન ધન પ્રત્યે ન લેભાઓ, પ્રાપ્ત કર્તવ્ય કર્યું જાઓ અને જિવાય તેટલું જીવવા ઈચ્છે. આમ કરવાથી નથી કેઈ કામતૃષ્ણાનું બંધન નડવાનું કે નથી બીજો કોઈ લેપ લાગવાને. ખરેખર, ઈશાવાસ્ય નિષ્કામ ધર્મદષ્ટિને અંતિમ અર્થ દર્શાવી મનુષ્યજાતને ધર્મદષ્ટિના ઊર્ધ્વીકરણ તરફ પ્રયાણ કરવામાં ભારે મદદ કરી છે. ગીતાના ભવ્ય મહેલને પાચો ઈશાવાસ્યની જ
મહાવીરે તૃષ્ણાદેષ અને તેમાંથી ઉદ્ભવતા બીજા દેશે નિર્મળ કરવાની દૃષ્ટિએ મહતી સાધના કરી. બુદ્ધ પણ પોતાની રીતે એવી જ સાધના કરી. પરંતુ સામાન્ય સમાજે એમાંથી એટલે જ અર્થ ઝીલ્યા કે તૃષ્ણ, હિંસા, ભય આદિ દે ટાળવા. લેકેની દે ટાળવાની વૃત્તિએ આ ન કરવું, તે ન કરવું, એવા અનેકવિધ નિવર્તક યા નકારાત્મક ધ પિષ્યા, વિકસાવ્યા અને વિધાયક–ભાવાત્મક ધર્મ વિકસાવવાની બાજુ લગભગ આખા દેશમાં ગૌણ બની ગઈ. આવી દશા હતી ત્યારે જ વળી મહાયાનભાવના ઉદયમાં આવી. અશોકના ધર્મશાસનમાં એનું દર્શન થાય છે. પછી તે અનેક ભિક્ષુકે પિતપિતાની રીતે એ ભાવના દ્વારા પ્રવર્તક ધર્મો વિકસાબે જતા હતા. છઠ્ઠા સૈકાના ગુજરાતમાં થયેલ શાન્તિદેવે તે ત્યાં સુધી કહી દીધું કે દુનિયા દુખી હોય અને મોક્ષને ઝખીએ, એ અરસિક મેક્ષ શા કામને ? મધ્યકાળ અને પછીના ભારતમાં અનેક સંત, વિચારકે અને ધર્મદષ્ટિના શોધકે થતા આવ્યા છે, પણ આપણે આપણા જ જીવનમાં ધર્મદષ્ટિનું જે ઊર્ધીકરણ જોયું છે, અને અત્યારે પણ જોઈએ છીએ, તે અત્યાર લગી વિશ્વમાં થયેલ ધર્મદષ્ટિના વિકાસનું સર્વોપરિ સોપાન હોય એમ જણાયા વિના રહેતું નથી.
[અચિં- ભા. ૧, પૃ. ૭૨-૭૫]
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
