Pramanvarttikam

Author(s): Rahul Sankrutyayan
Publisher: Allahabad Law Journal Press

Page 557

परिशिष्टं (१)
५३१ को वा विरोधो बहवः संजातातिशयाः पृथक् । भवेयुः कारण बुद्धेर्यदि नामेन्द्रियादिवत्॥ भिन्नकालं कथं ग्राह्यमिति चेद् ग्राह्यताम्विदुः । आस्वाद्य कोपि लवणं जलमेकदेशे सर्वं तथेति लवणाम्भसि वेत्ति यद्वत् । धूमं महानसभवाग्निभवम्विदित्वा सर्वन्तथेति निपुणस्त्रिगत्यवैति (?)॥ येषु सत्सु भवत्येव यत्तेभ्यो ह्यस्य कल्पने। तद्धेतुत्वेन सर्वत्र हेतूनामनवस्थितिः॥ रूपगन्धरसस्पर्शसमुदायघटे यथा। पृष्ठजस्यावसायः स्याद्रूपग्राहिणि चाक्षुषे॥ अधिकोवसायोध्यवसायः धूममेकं दृष्ट्वा सर्व वह्निमध्यवसितवान् ॥
अनुपलम्भसहायेन प्रत्यक्षेण मयाग्निजन्मा धूमः परिच्छिन्न इति सकलतदन्यापोढव्यक्तिजातमन्तर्भाव्यैव तद्वतोत्पन्नस्याध्यवसायस्य सम्वेदनात्। चक्षुविज्ञानेन रूपमात्र दृष्टं तद्वलोत्पत्नपृष्ठजेन विकल्पेन रूपगन्धरसस्पर्शसमुदायो घटो मया दृष्ट इत्यध्यवसीयते। अत्र विप्रतिपत्ती प्रमाणव्यवहारोच्छेदः स्यात् ।
अनुमानपत्र--१५ सर्वज्ञमिति-२५ प्रत्यक्ष-४४ . परार्थानुमान-५५