________________
ઓગસ્ટ-સપ્ટેમ્બર ૨૦૧૦
પ્રબુદ્ધ જીવન
મારા ઘરે શાલિભદ્ર મુનિને વહોરવા કેમ ન મોકલ્યા?' પ્રભુએ ધન્ના જેવા વૈભવમાં આળોટતા ઋદ્ધિશાળી ધનિકો સંસાર છોડીને કહ્યું, ‘તમારા ઘરે મુનિરાજ પધાર્યા હતા. પણ તમે ઓળખી ન સંયમના પંથે કેવા નીકળી પડે છે તેનો ખ્યાલ આવા ગ્રંથોથી આવે શક્યા.” રસ્તામાં પૂર્વ ભવની માતા “ધન્યાએ” દહીં વહોરાવ્યું હતું. છે. પચીસસો વર્ષ પહેલાની ઘટનાને કથા સ્વરૂપે સાંભળી આજના દહીંથી માસક્ષમણનું પારણું કરી મારી સંમતિ લઈ વૈભાર પર્વત શ્રાવક-શ્રાવિકાઓ ધન્ય બને છે. ઉપર હમણાં જ ગયા છે અને અનશન સ્વીકારી લીધું છે. વૈભાર પ્રાચીન સમયમાં પંડિત ધર્મકુમાર વિરચિત શાલિભદ્ર ચરિત્ર પર્વત ઉપર આવી પહોંચી, શ્રેણિક મહારાજા અને મંત્રી અભયકુમાર ઉપર કોઈ ટીકા ગ્રંથ લખાયેલ જોવા મળતો નથી. કેટલીક હસ્તપ્રતો પણ ત્યાં આવી પહોંચે છે.
જોવા મળે છે. તેમાંથી એક અવચરી મૂળ સાથે શ્રી યશોવિજયજી ધગધગતી શિલા ઉપર માખણના પિંડ જેવા ધશા અને શાલિભદ્ર ગ્રંથમાળાએ વિ. સં. ૧૯૬ ૬માં પોતાના પંદરમા ગ્રંથ તરીકે મુનિને દેખીને ભદ્રા માતા હૈયાફાટ રુદન કરવા લાગી.
પ્રકાશિત કરેલ જાણવા મળે છે. શ્રેણિક મહારાજા ભદ્રા શેઠાણી પાસે આવી કહેવા લાગ્યા, “હે ગ્રંથનું ચિંતન : ભદ્રા! તું તો આ જગતમાં પરમ વંદનીય છે. તું તો રત્ન-કુક્ષિ છે. આજે લોકો શ્રી શાલિભદ્ર ચરિત્ર વાંચી મહાકાવ્યનો આનંદ તું તો નંદનવનની ધરતી છે. તેં આવા કલ્પવૃક્ષ સમાન મહાન એવા માણી શાલિભદ્ર અને ધન્ના જેવા મહાપુરુષોને કોટિ કોટિ વંદન કરે આ ધન્ય બનેલા મહામુનિવરને જન્મ આપ્યો છે. લોકો જે મૃત્યુથી છે. પ્રથમ તો પરમાત્મા પાસે ધન્ના-શાલિભદ્ર જેવી ઋદ્ધિ અને રિદ્ધિડરે છે તે મૃત્યુને તારા આ મહાન તેજસ્વી પુત્ર-રત્ન સામે ચાલીને સિદ્ધિની માંગણી કરે છે અને છેવટે તેઓના ત્યાગની અને સમતાની આમંત્રણ આપ્યું છે. તારે તો તેને કોટિ કોટિ વંદન કરી અંતરથી વાત સાંભળી તેઓનો જય જયકાર બોલાવે છે. અભિનંદન આપવા જોઈએ.
પ્રસ્તુત મહાકાવ્યની ફળશ્રુતિ માત્ર આ ચાર લીટીની પ્રાર્થનામાં શ્રેણિકની સમજાવટથી ભદ્રા માતા શાંત બની અને કહેવા જ ટૂંકમાં વર્ણવી શકાય. લાગી, “હે પ્રભુ મહાવીરના અને ગુરુ ગૌતમના શિષ્ય તું પરમ આ લઘુ નિબંધની સમાપ્તિ નીચે ની પ્રાર્થના લખી શાલિભદ્ર શાતા અનુભવ ! બન્ને મુનિવરો તમારો માર્ગ કલ્યાણકારી બનો. અને ધન્નાના જીવનને ટૂંકમાં ફળશ્રુતિરૂપે દર્શાવું છું. ભદ્રા માતા અને રાજા શ્રેણિક પોતાના સ્વસ્થાને જાય છે અને તુરત હે માનવ જ બન્ને મુનિઓ સમાધિપૂર્વક કાળધર્મ પામીને ‘સર્વાર્થસિદ્ધ' મમતા તું મેલ, મમતા તું મેલ, માયાવી દુનિયાની મમતા તું મેલ, નામના વિમાનમાં તેઓ ઉત્તમ દેવ થયા, ત્યાંથી આવી મહાવિદેહ જુઠો આ ખેલ, જુઠો આ ખેલ, સંસારી દુનિયાનો જુઠો આ ખેલ, ક્ષેત્રમાં મનુષ્યપણું પામી તેઓ મોક્ષમાં જશે. કોટિ કોટિ વંદના
જે તારું દેખાય, તે તારું ન થાય, ખાલી જંજાળોમાં ભમતો તું જાય, હોજો આ બન્ને મુનિરાજોને.
જીવનમાં એક, રાખી લે ‘ટેક’, ‘મુક્તિને કાજે આ માનવનો દેહ.. જય હો ! જય હો! ધન્ના-શાલિભદ્ર મુનિવરોના દેવ-આત્માનો.
આ લઘુ નિબંધના લખાણમાં ક્યાંય શ્રી જિનાજ્ઞા વિરુદ્ધ લખાણ આ ગ્રંથનું એ સમય-કાળમાં જૈન ધર્મ અને સાહિત્યમાં સ્થાન :
મા ત્યાન થઈ ગયું હોય એનું ત્રિવિધે, ત્રિવિધ મિચ્છામિ દુક્કડમ્. પ્રભુ મહાવીરના સમયની આ કથા છે. મગધ દેશમાં પ્રભુ સંદર્ભ ગ્રંથો મહાવીર વિચરે છે. રાજા શ્રેણિકનું રાજ્ય છે. તે સમયે સમાજમાં
(૧) ધન્ના-શાલિભદ્ર રાસ - જિન વિજય (૨) ધન્નાનો રાસ - શ્રી ગંગમુનિ દંભ, ક્રિયાકાંડ, પશુબલી અને અહિંસાનું સામ્રાજ્ય ફેલાયું હતું. (૩) શાલિભદ્ર શ્લોકો - ઉદય રત્ન (૪) ધન્નાઓઢાળીયું - શ્રી ગુણચંદ (૫) લોકો વૈભવ વિલાસમાં ફસાયેલા છે. પ્રભુ એક નવો જ રાહ ચીંધે શાલિભદ્ર રાસ - જિન હર્ષસૂરિ (૬) ધન્ના-શાલિભદ્ર ચરિત્ર - ગુણ વિનય (૭)
ધન્ના-સઝાય - શ્રી લક્ષ્મી કલ્લોલ (૮) શાલિભદ્ર ચોપાઈ - જિન વર્ધમાન છે. પ્રસ્તુત કથામાં તે સમયની ધાર્મિક પરંપરાની ઝલક દેખાય છે. (૯) ધન્ના-શાલિભદ્ર ચોપાઈ - શ્રી જિન વર્ધમાન (૧૦) શાલિભદ્ર ઓઢાળીયું પ્રભુએ તપનો મહિમા બતાવ્યો અને સંયમ વડે સાધના કરી - શ્રી પદ્મચન્દ્રસૂરિ (૧૧) ધન્ના-શાલિભદ્ર સઝાય - વિદ્યા કીર્તિ (૧૨) ધન્નામુક્તિનો માર્ગ બતાવ્યો છે. જૈન સાહિત્ય હજારો ગ્રંથોમાં અને શાલિભદ્ર રાસ - જિન વિજય (૧૩) ધન્ના-શાલિભદ્ર ચરિત્ર - શ્રી ત્રિલોકસૂરી
(૧૪) ધન્ના-શાલિભદ્ર ચરિત્રમ (કાવ્ય) - શ્રી ધર્મકુમાર (૧) શાલિભદ્ર લાખો હસ્તપ્રતોમાં અનેક ભાષાઓમાં વિસ્તરેલું છે. આવા ગ્રંથો
મહાકાવ્યમ્ - પંડિત ધર્મકુમાર રચિત ગુજરાતી અનુવાદ..ટીકા શ્રી ખરેખર જૈન ધર્મના સિદ્ધાંતોને પુષ્ટિ આપે છે. તે સમયમાં સંયમનું મુનિચંદ્રવિજયજી મ. સાહેબ અને જૈન શાસન આવા મહાપુરુષોથી પ્રભાવિત બનેલું છે. આવા
* * * ગ્રંથોનો શાસનમાં ખૂબ જ પ્રભાવશાળી મહિમા છે. જે તે સમયની ૩, કોઠારી નગર સોસાયટી, મેઘાણી માર્ગ, સમાજ-ધર્મ-રાજકીય અને સામાજિક વ્યવસ્થાનો પરિચય કરાવે સુરેન્દ્રનગર-૩૬૩૦૦૨. (ગુજરાત) છે. સમાજમાં તે સમયે મહાવીર-પ્રભુની દેશનાથી શાલિભદ્ર અને મોબાઈલ : ૦૯૪૨૮૪૭૪૦૪૫.
