________________
ઓગસ્ટ-સપ્ટેમ્બર ૨૦૧૦
પ્રબુદ્ધ જીવન
૫૫.
બાદ ગોવાળ તરીકે ઉછર્યો. આઠ વર્ષની ઉંમરે ઢોર ચરાવવા જંગલમાં શાલિભદ્રને ત્યાં દેવલોકમાંથી ઉતારવા લાગ્યો. શાલિભદ્ર પણ જતો. એક તહેવારના દિવસે સંગમ ગામમાં ઘરે-ઘરે દૂધની ખીર દરરોજ નવા વસ્ત્રો પહેરી, અલંકારો પહેરી વિલોપનો લગાવી બનતાં જોઈને ઘરે આવીને પોતાની માતાને ખીર બનાવી આપવા પોતાની બત્રીસ પત્નીઓ સાથે દિવ્ય સુખ માણવા લાગ્યો. વિનવે છે. આવી બેહુદી માંગણીથી મા બહુ ચિંતિત બને છે કારણ ૪. એક સમયે રાજગૃહી નગરીમાં રત્ન કંબલ વેચનારા કેટલાક તેની પાસે ખીર માટે દૂધ કે ખાંડ હતા નહિ. પાડોશીના સહકારથી વેપારીઓ આવ્યા અને રાજા શ્રેણિકના મહેલમાં જઈને તે કંબલ દૂધ અને ખાંડ માંગી લાવીને દૂધની ખીર બનાવે છે. માતા બહાર ખરીદવા કહેવા લાગ્યા. શ્રેણિક મહારાજાએ કંબલનું મૂલ્ય પૂછતા જાય છે અને બાળક સંગમ ખીર ખાવાની તૈયારી કરે છે ત્યાં જ વેપારીએ કહ્યું આ કંબલનું મૂલ્ય એક લાખ સોનામહોર છે. શ્રેણિક માસ-ક્ષમણના તપસ્વી એક મુનિ આવે છે. મહાત્માને દેખી સંગમનું મહારાજાએ આ મૂલ્યવાન કંબલો ખરીદવાની અશક્તિ બતાવી. હૃદય નાચી ઊઠે છે અને વિચારે છે અહો ! મારું સદ્ભાગ્ય આજે તો તેથી વેપારીઓ શાલિભદ્રને બંગલે જાય છે. અને ભદ્રા માતાને મારે ત્યાં ચિત્ત, વિત્ત અને પાત્રનો ત્રિવેણી સંગમ થયો છે અને આ રત્ન કંબલો ખરીદવા કહ્યું. ભદ્રા શેઠાણીએ પોતાની બત્રીસ વાદળ વિનાની વૃષ્ટિ થઈ છે. આ પ્રમાણે આનંદિત થયેલા સંગમે પુત્રવધૂઓ માટે બત્રીસ કંબલની માંગણી કરી પરંતુ આ વેપારીઓ નિષ્કામ ભાવે મુનિને બધી ખીર વહોરાવી દીધી. મુનિ ધર્મ લાભ પાસે માત્ર આઠ કંબલ જ હતી. ભદ્રાએ આ આઠે કંબલ ખરીદી કહીને ચાલ્યા ગયા. મા ઘરે આવે છે અને વાત જાણે છે. મા ફરીથી લીધી અને દરેક કંબલના ચાર-ચાર ટૂકડા કરી દરેક ટૂકડો પગ ખીર બનાવી આપે છે. પ્રથમ વાર જ દૂધની ખીર જોઈને બાળક લૂછવાના રુમાલ તરીકે આપી દીધો. શ્રેણિક મહારાજાની મહારાણી સંગમ બધી ખીર આરોગી જાય છે. પ્રથમવાર ખીર ખાવાથી તે ચલ્લણાએ જ્યારે આ વાત સાંભળી ત્યારે રાજાને ગમે તેમ થાય પચી નહિ અને પેટમાં દર્દ ઉપડતા પોતાનું મૃત્યુ નજીક દેખાયું તો પણ પોતાને એક કંબલ અપાવવા કહ્યું. તુરત જ શ્રેણિક રાજાએ છતાં પણ ખીર-દાનની અનુમોદના કરતા કરતા બાળક સંગમ મૃત્યુ વેપારીઓને બોલાવવા માણસ મોકલ્યો. વેપારીએ તો બધા કંબલ પામ્યો.
- ભદ્રા શેઠાણીને વેચી દીધા હતા. ૨. આ જ મગધ દેશના પાટનગર રાજગૃહી નગરીમાં રાજા રાણીના મુખે શાલિભદ્રની પ્રશંસા સાંભળી રાજા શ્રેણિક આ શ્રેણિકનું રાજ્ય હતું અને ચલ્લણા રાજાની પટ્ટરાણી હતા. શાલિભદ્રને પોતાના બંગલે મળવા બોલાવે છે. ભદ્રા શેઠાણી કહે અભયકુમાર મહામંત્રી હતા. તે નગરમાં ગોભદ્ર નામના એક શેઠ છે, “મારો પુત્ર બહાર નીળતો નથી. બગીચામાં પણ જતો નથી. હતા અને ભદ્રા નામની તેમની શેઠાણી હતા. ભદ્રા શેઠાણીની કુક્ષિએ જો આપ મળવા માંગતા હો તો મારે બંગલે પધારો.” રાજા શ્રેણિક આ સંગમ અવતર્યો. આ બાળક ગર્ભમાં હતો ત્યારે ભદ્રા માતાએ શાલીભદ્રના બંગલે જાય છે. શેઠાણીએ ભવ્ય સ્વાગત કર્યું. અને શાલિ (ચોખા)ના ખેતરને સ્વપ્નમાં જોયું તેથી બાળકનું નામ ભદ્રા માતા શાલીભદ્રને બોલાવવા ઉપર ગઈ અને કહ્યું, “બેટા, શાલિભદ્ર પાડ્યું. પિતાએ યુવાન પુત્રને બત્રીસ શ્રેષ્ઠ પુત્રીઓ સાથે નીચે આવ, શ્રેણિક મળવા આવ્યા છે.’ શાલિભદ્ર જવાબ આપે છેઃ પરણાવ્યો. દિવસ કે રાતની ખબર પડે નહિ તેવા સુખમાં “મારે નીચે આવી શું કામ છે યોગ્ય કિંમત આપી કરીયાણું ખરીદી શાલિભદ્રનો સંસાર પસાર થવા લાગ્યો.
લ્યો.” (શ્રેણિક નામનું કરીયાણું આવે છે). ભદ્રા શેઠાણી કહે છે, ૩. એક શુભ દિવસે ગોભદ્ર શેઠ વૈરાગ્યની વિચારધારામાં ચઢી ‘બેટા, આ કરીયાણું નથી. આ તો આપણા નગરના માલિક છે.' પુત્રને ગૃહભાર સોંપી સંયમ લેવા ઉત્સુક બને છે. તે જ સમયે માતાની આ વાત સાંભળી શાલીભદ્ર આશ્ચર્ય પામે છે અને પ્રભુ મહાવીર રાજગૃહી નગરીમાં પધારે છે. ગોભદ્ર શેઠને તો જોઈતું વિચારે છે શું મારા ઉપર હજુ કોઈ માલિક છે? જો ત્રણ ભુવનના હતું તે સામેથી મળ્યું. વૈભારગિરિ ઉપર પરિવાર સાથે પ્રભુની દેશના નાથ વિદ્યમાન હોય તો નાથ બનવાની કોઈને શી જરૂર? સાંભળી વૈરાગ્યના રંગે રંગાયેલા પત્ની અને પુત્રની પરવાનગી માલિક શબ્દથી જ શાલીભદ્રના હૃદયમાં ચિનગારી ચંપાઈ ગઈ. મેળવી સંયમના સંગાથી બનવા ઉત્સુક બન્યા અને ચર્ચાના અંતે રાજાને મળવા નીચે ઉતર્યો પણ મન માનતું નથી. અતિશય રૂપવાન દીક્ષા ગ્રહણ કરી. સંયમ જીવનની સુંદર આરાધના કરી અનશનપૂર્વક અને સૌભાગ્યવાન શાલિભદ્રને જોઈને શ્રેણિક રાજાને સંતોષ થયો. કાળધર્મ પામ્યા. અને ગોભદ્ર શેઠને અવધિજ્ઞાનના ઉપયોગથી પૂર્વ- શાલિભદ્રનો વૈભવ વર્ણવતી બીજી એક ઘટના બને છે. ભવની જાણ થાય છે. અને પુત્ર ઉપર વાત્સલ્ય ભાવનો ધોધ વહેવા ભદ્રા શેઠાણીના આગ્રહથી શ્રેણિક મહારાજ મહેલમાં સ્નાન કરે લાગે છે.
છે તેવા સમયે તેમની આંગળીમાંથી અંગુઠી-વીંટી ઉડીને બાજુના ગોભદ્ર શેઠ દરરોજ આભૂષણો, વસ્ત્રો, કલ્પવૃક્ષોના ફૂલની કૂવામાં જઈ પડે છે. રાજા નિરાશ થાય છે ત્યારે શેઠાણીએ કૂવાનું માળાઓ તથા ચંદનાદિના વિલોપનો વગેરેની ૯૯ પેટીઓ બધું પાણી બહાર ફેંકાવી કવો ખાલી કરાવ્યો. શ્રેણિક રાજા ખાલી
