Prabuddha Jivan 2010 06

Author(s): Dhanvant Shah
Publisher: Mumbai Jain Yuvak Sangh

Page 9

જુન ૨૦૧૦
પ્રબુદ્ધ જીવન
આ પ્રસંગે જૈન વિદ્વાન પંડિત દલસુખભાઈ માલવણિયા લખે બધા પ્રભાવિત થઈને કહ્યું -“મહાપ્રજ્ઞશ્રી, હું તમને જેન પરંપરાના છે- “મુનિ શ્રી નથમલજી (આચાર્ય મહાપ્રજ્ઞ)ની સાથે મારો પરિચય આચાર્ય સિદ્ધસેન માનું છું.' અને ગુરુદેવ તુલસીને ઉદ્દેશીને કહ્યું બહુ જૂનો છે. અમે આપસમાં વાદ-વિવાદ પણ કર્યો છે. આ ‘ગુરુદેવ! પ્રશાસક બહુ મળશે પણ મહાપ્રજ્ઞ જેવા વિદ્વાન, પ્રજ્ઞાવાન પ્રસંગોમાં એમનો વર્તાવ વિદ્વાન-જનોચિત અને અદ્વિતીય હતો. અને વિલક્ષણ બુદ્ધિમાન નહીં મળે.' મેં એમને હંમેશ પ્રસન્ન જ જોયા છે. વિનમ્રતા અને ગુરુ પ્રતિ સમર્પણ આચાર્યશ્રી મહાપ્રજ્ઞજી પોતાની નિર્મળ ચારિત્ર્યસાધના સાથે ભાવ એ એમની બે વિશેષતા છે. આચાર્ય તુલસીએ જૈન સમાજને અનેકવિધ પ્રવૃત્તિઓમાં કાર્યરત હતા. જૈન આગમ સાહિત્યના ઘણું આપ્યું છે. પણ મુનિ નથમલજી આચાર્ય મહાપ્રજ્ઞ બનીને સંશોધક-સંપાદક, આદિ વિભિન્ન રૂપોમાં એમની પ્રતિભા એક એનાથી પણ વધારે કેવલ જૈન સમાજને જ નહીં પણ સમગ્ર ભારતીય સૂર્યની જેમ પ્રકાશી રહી હતી. સમાજને આપશે એમાં કોઈ સંદેહ નથી.”
એમનામાં અનેક વિશેષતાઓ હતી, જેમાં સૌથી મોટી હતી આચાર્યપદ ગ્રહણ કરતી વખતે મહાપ્રજ્ઞજીએ કહ્યું હતું કે- એમની સંતતા, અહિંસા, સત્ય, અભય, અનેકાન્ત, મૈત્રી અને ‘સમર્પણ, કૃતજ્ઞતા, સહિષ્ણુતા અને સંતુલનને મારા જીવનનો મમત્વ મુક્તિ. તેઓશ્રી એક વિશાળ ધર્મસંઘના અનુશાસ્તા હતા, આધાર બનાવી હું અનુશાસિત, વ્યવસ્થિત અને મર્યાદિત ધર્મસંઘનો પણ એમનું ચિંતન-કર્મ-સંકલ્પ અને સાધના સંપ્રદાયની સીમાથી યોગક્ષેમ કરીશ. મારી ભાવના છે કે
પ્રતિબદ્ધ ન હતા. તેઓશ્રી ગ્રંથોથી દોરાયેલા નિર્ઝન્થ ગુરુ હતા. (૧) હું શૈક્ષને શ્રમણ બનાવી શકું.
એમનામાં બૌદ્ધિકતાની સાથે વિનમ્રતા અને વિનયશીલતા હતા. (૨) હું શ્રમણને નિર્ઝન્થ બનાવી શકું.
અધ્યાત્મયોગી હોવા છતાં વૈજ્ઞાનિકતાના પક્ષધર હતા. (૩) હું નિર્ઝન્થને અહંન્તની ભૂમિકા પર આરોહણ કરતા જોઈ શકું.” એમના પ્રત્યેક પ્રવચનમાં અને લેખનમાં પવિત્રતા અને
બધાના યોગક્ષેમ અને સર્વજનકલ્યાણની ભાવના એ જ કરી નિર્મળતાનો બોધ હતો. તેઓ હંમેશા કહેતા હતા-સ્વયં સત્યને શકે જેનામાં યુગપ્રધાન બનવાની ક્ષમતા હોય.
શોધો.” વૈજ્ઞાનિક પુરુષ આધુનિક યંત્રો દ્વારા સત્ય શોધે છે, જયારે આવા અધ્યાત્મયોગી, વયોવૃદ્ધ અને જ્ઞાનવૃદ્ધ આચાર્ય મહાપ્રજ્ઞ આવા આધ્યાત્મિક પુરુષ પોતાની અતિન્દ્રિય ચેતના દ્વારા સત્યને કોઈ વ્યક્તિ નહોતા, વિચાર હતા, એવો વિચાર હતા કે જે ક્ષેત્ર શોધે છે. એમના સ્વભાવમાં ચિરકાળ માટે વસંતઋતુ જ રહેતી અને કાળની સીમાઓમાં ક્યારેય બંધાતો નથી. એ જ્ઞાનના જળાશય હતી. તેઓ ઘણીવાર કહેતા કે “નિઃશેષ'–કાર્યભારથી મુક્તનહોતા, સ્રોત હતા. એમાં ઊંડાણ હતું.
હળવા બનતા શીખો. માથે નકામો ભાર ન રાખો.' તેઓ ભગવાન પ્રસિદ્ધ સાહિત્યકાર જૈનેન્દ્રકુમારે એમને એક “અનૂઠા અનાગ્રહી મહાવીરની આજ્ઞાની આરાધના કરવામાં માનતા હતા. એમની ચિંતન' તરીકે બિરદાવ્યા છે. ગુજરાતી જૈન અગ્રણી ડો. કુમારપાળ લોકપ્રિયતાનું એક કારણ હતું એમનું મૌલિક ચિંતન અને એની દેસાઈ એમને “જ્ઞાન-દર્શન-ચારિત્રના ત્રિવેણી સંગમ' માને છે. સુંદર પ્રસ્તુતિ. એમની વાણીમાં જાદુ હતો અને કંઠમાં વિદ્યાદેવી અને કહે છે કે “મહાપ્રજ્ઞ એક એવા મહાન યોગી હતા જે પોતાના સરસ્વતી સાક્ષાત્ બિરાજમાન હતા. એમનામાં વિચાર અને કર્મથી મહાન બન્યા હતા. એમની પ્રત્યેક પ્રવૃત્તિમાં એમના કાર્યની નિર્વિચાર, ક્રિયા અને અક્રિયા તથા પ્રવૃત્તિ અને નિવૃત્તિનું અદ્ભુત મહાનતા બોલતી હોય છે. મેં એમને નિકટથી જોયા છે. એમાં પણ સંતુલન હતું. સાહિત્યિક નિકટતા અધિક છે. મને લાગે છે કે એમની વાણી બોલતી આવા પ્રજ્ઞાપુરુષને સમગ્ર જૈન સમાજે દિલ્હીમાં “યુગપ્રધાન” વાણી હતી. એમના સાહિત્યમાં બધી જગાએ સ્યાદ્વાદનું દર્શન પદથી અલંકૃત કર્યા હતા. થાય છે. મહાપ્રજ્ઞજી એમની પ્રજ્ઞાની સાધનામાં સતત જાગૃત રહીને ભૂતપૂર્વ રાષ્ટ્રપતિ ડૉ. અબ્દુલ કલામ એમના વિચારો તથા કર્તુત્વ આપણી પ્રજ્ઞા જાગૃત કરે એજ મારી કામના છે.” જાણીતા ચિંતક અને લેખનથી અત્યંત પ્રભાવિત હતા. બન્ને મહાન વિચારકોએ શ્રી ગુણવંત શાહ એમના ચિંતનને વૈશ્વિક અને અર્થઘટનને મોલિક, સાથે મળી ‘ધ ફેમિલી એન્ડ ધ નેશન' નામના અભુત પુસ્તકનું માર્મિક અને માંગલિક ગણાવે છે.
નિર્માણ કર્યું હતું. એકવાર ગુરુદેવ તુલસીના સાન્નિધ્યમાં મહાપ્રજ્ઞ તત્ત્વાર્થાધિગમ આવા પરમ પાવન, અધ્યાત્મયોગી અને જૈન દર્શનના પ્રખર સૂત્રનું અધ્યાપન કરાવી રહ્યા હતા. અનેક સાધુ-સાધ્વીઓ અને પંડિત આચાર્યશ્રી મહાપ્રજ્ઞજીએ મહાપ્રયાણ કર્યું છે. વિશ્વભરના શ્રમણિઓ આનો લાભ લઈ રહ્યા હતા. અનેક તત્ત્વાર્થસૂત્રનો વિચારકો, સાહિત્યકારો અને યોગસાધકો એક અકળ ખાલીપો અંગ્રેજી અનુવાદ કરનાર જૈન વિદ્વાન ડૉ. નથમલ ટાટિયા પણ રોજ અનુભવશે. આવા યુગ પ્રભાવક મહાપુરુષને કોટિ કોટિ શ્રદ્ધાંજલિ! એમાં ભાગ લેતા. એકવાર નયવાદનું પ્રકરણ ચાલી રહ્યું હતું.
* * * મહાપ્રજ્ઞ આ અઘરા વિષયની અનેક સમસ્યાઓનો સરલ ભાષામાં પી. એન. બી. હાઉસ, પી.એમ. રોડ, ફોર્ટ, મુંબઈ-૪૦૦ ૦૦૧. બોધ આપી રહ્યા હતા. ડૉ. ટાટિયાજીએ એમની પ્રજ્ઞાથી એટલા ફોન : (૦૨૨) ૨૪૦૯ ૪૧૫૭
:
-