Prabuddha Jivan 1993 12 Year 04 Ank 12

Author(s): Ramanlal C Shah
Publisher: Mumbai Jain Yuvak Sangh

Page 8

પ્રબુદ્ધ જીવન
તા. ૧૬-૧-૯૩
વેદાન્ત અને વિશ્વચેતના
p પૂર્ણિમા પકવાસા આ વિષય જેટલો ગહન છે, તેટલો જ વિશાળ છે. અને સમજવા નિર્માણ થઈ શકે છે કે જેમાં સારી સારી દરેક જીવનોપયોગી ચીજોનો ચાહે તેઓને સમજાય તેવો પણ છે. વદન જેવા ભારે શબ્દથી ગભરાઈ સમાવેશ થઈ શકે છે. આનું નામ પુરાણાનો ના, અને નવાનો જન્મ જવાનું નથી. પરંતુ આદિકાળથી ચાલતા આવેલા અને જનસાધારણમાં કહી શકાય. 'નવાં ફ્લેવર ધરો હંસલા પરંતુ તે જન્મ નથી થતો તે સન્માન્ય તેવા વેધનસાહિત્યને નવા અને સમજવા પૂરી કૌઠિત ઘણા શોકની વાત છે, એનો જણે સવવિનાશને પીનક ચાલી રહ્યું કરવાથી આપણ દેયના સમુહુ વિઘન-સાહિત્યનો પરિચય થશે, તેમ છે. તેમ લાગે છે, વિનીકરણ થઈ રહ્યું છે, પરંતુ વિમાનના ઉભરાતી જ તેમાં આપેલા જીવનને ઉન્નતિ તરફ અગ્રેસર કરનાર વિચારોને નથી. આત્મસાત કરવા તરફ પ્રેરણા મળશે.
અમાનવીય દેવી)વેદો આદિકાળથી ચાલ્યા આવે છે. તેમાંથી એક કોન્ફરન્સ અંગે દિલ્હી જવાનું થયું. મારા દિલહી નિવાસ દરમ્યાન ઉપનિષદો નિર્માણ થયાં. એટલે એમ કહી શકાય કે વેદો જે હિમાયલ જાણવા મળ્યું કે આપણા ભૂતપૂર્વ રાષ્ટ્રપતિ બાબુ રાજેન્દ્રપ્રસાદજીનાં પર્વત સમાન છે, તો ઉપનિષદો તેના નાના મોટા શિખરો છે. જેમાંથી સ્મરણમાં ૧૯૯થી દરવર્ષે દિલ્હીમાં આકાશવાણ તરફથી એક ઘણું ઘણું ગ્રહણ કરવાની તેઓ સઘ પ્રેરણા આપતા રહે છે. વિજ્ઞાનની વ્યાખ્યાનમાળાનું આયોજન થાય છે. આ વ્યાખ્યાનમાળામાં જેમ જેમ પ્રગતિ થતી જાય છે, તેમ તેમ વઘનની વાતો અને તેમાં અત્યારસુધીમાં દેશનાં ઘણા શાની વૈતૂન વક્તાઓનાં વિવિધ વિષયો રહેલાં સત્યો અધિક મહત્વપૂર્ણ બનતા જાય છે. 'કુમારસંભવમો પર વ્યાખ્યાનો યોજાઈ ગયાં છે. આ વખતનાં બે વ્યાખ્યાનો તા. ૨૫-૨૬ હિમાલયનું વર્ણન છે. તે અદુિનીય છે. અને હિમાલયની આ શોભા સદા નવેમ્બર, ૯૩ આપણા દેટના પ્રથમ કોટિનાં વિદ્વાન વ્યાખ્યાતા ડો. અહૂિતિય જ રહેવાની છે. કરણસિંહના યોજાયા હતા.
વેદોમાં પાંચ પ્રમુખ વિચારધારાઓ સમાયેલી છે, જે વિશ્વચેતનાનો ડૉ. કરણસિંહ એટલે કાશમીરનાં યુવરાજ, પછી 'સદરે રિયાસત આધાર બની શકે છે. થયેલા ૧૯૬૭માં ઈંદિરા ગાંપનાં રાજ્યકાળર્મા તેઓ ૩૬ વર્ષની નાની (૧) ઈશાવાસ ઊંનિષદ બતાવે છે કે સમસ્ત બ્રહ્માંડ એક જ ઉમરે કેન્દ્રિય મંત્રીમંડળમાં જોડાયા હતા. ૧૯૭૯માં શિક્ષણ અને શક્તિમાં ઓતપ્રોત છે. માત્ર પૃથ્વીપર જ નહીં, પરંતુ અનંત બ્રkડમાં સંસ્કૃતિનાં મંત્રી તરીકે તેમણે સેવા આપેલી. આ મંત્રીપદ્યની અવધિમાં તે શક્તિ વ્યસ્ત છે અને તે બિપી જ અનંત બકાંડ પ્રકાઠમાન છે. તેઓએ મેઈપણ પ્રકારનું વતન કે સુવિધા ન લેતા માનદમંત્રી જ રહેલા વિજ્ઞાન તેનું જ સંશોધન કરી રહેલ છે, કે એ કઈ શક્તિ છે ? જેનો મંત્રીશ્રીઓને નિવાસ માટે મળતા બંગલા કે અન્ય સુવિધાઓ પણ કોઈ તાગ નથી મળી શકતો ! જો એ શનિની પરિભાષા મળી જાય તેઓએ લીધી ન હતી. તે પછી અમેરિકામાં ભારતના રાજદૂત તરીકે નો તે પર આગળ સંશોધન થઈ શકે અને જે સમસ્ત બ્રહ્માંડમાં એ તેઓએ સેવા આપેલી. જમ્મુ અને કાશ્મીર વિશ્વવિદ્યાલય તેમ જ બનારસ એક જ સત્ય થાય છે, તો સમસ્ત માનવજાતમાં પણ તે જ દક્તિ હિંદુ વિશ્વ વિદ્યાલયના કુલપતિ તરીકે તેમણે વર્ષો સુધી સેવા આપેલી. અંતનિધિત રહેલી છે તે નક્કી થાય છે. આપણા સૌના હૃદયt પણ તેઓએ પોતાના અનુભવ અને જ્ઞાનના નિચોડરૂપે કેટલાક પુસ્નછે તે જ શક્તિ વિરાજમાન છે તેની પ્રતૌનિ થઈ જાય. ' તેમજ કાવ્યો પ્રઢ ક્યાં છે. તેઓ છટાદાર હિંદી તથા અંગ્રેજી બોલી (૨) આપણે તો 'અમૃતમ પુત્રાઃ છીએ. આપણે કંઈ પુત્રો શકે છે. તëપરત પંજાબી, ઉર્દુ અને ડોગસ ભાષાના પણ સારા જાણકાર નથી, પરંતુ અમૃતપુત્રો છીએ. આવો વિચાર માત્ર કરવાથી આપણી છે. તેઓ સંસ્કૃત ભાષા પણ સરસ જાણે છે. તેઓને ભારતીય સંસ્કૃનિ સંકીર્ણતા નષ્ટ થવા માંડે છે. જો સંકીર્ણતાનો નાશ થાય તો પછી શોક અને પરંપરાનું વિસ્તૃત જ્ઞાન છે. તેઓ ભારતના એક ઉત્કૃષ્ટ કોટિના ક્યાં ? મોહ ક્યાં ? દુ:ખ ક્યાં રહે છે ? શોક મોઢ અને દુઃખ આદિ ચિંતક મનાય છે, પરદેશમ પણ તેઓની ખ્યાતિ ખૂબ વિસ્તરેલી છે. તત્ત્વો સંકીર્ણતા સાથે જોડાયેલા છે, તરંતુ વિશાળ ચેતના સાથે નો તેઓ સાદા સીધા, સરળ, નિરાડંબરી, સૌમ્ય, હસમુખા અને પ્રસન્ન વિશાળતા જ સદા જોડાયેલી રહે છે. આ વિશાળતાનું એકન જેમ વ્યક્તિત્વવાળા છે. તેમની વસિમ પ્રાસાદિતા હોય છે. આવા છે અંદરનું છે, તેવી જ રીતે બહારનું પણ છે, બહારની દુનિયામાં રહેલા કરણસિંહના બે વ્યાખ્યાનો સાંભળવાની તક મળી તેથી ઘણો આનંદ સર્વ જીવો, સર્વ વસ્તુઓ સાથે એકતા સધાય તો કેવી સરસ એકતાનો થયો. ભારતીય સંસ્કૃતિનો તેમને ગહન અને વિસ્તૃત અભ્યાસ હોવાથી અનુભવ થઈ શકે ? આ એકત્વનો વિચાર જ આપણને પરમ એકતા તેમના વ્યાખ્યાનો પણ મનનીય રહે છે. તેમના વ્યાખ્યાનનો વિષય સુર્થી પહોંચાડવામાં સાધન બની શકે છે. અને અહીંથી જ પરમ સુધી "વિદાન અને વિયેતના' પણ ખૂબ સરસ અને ભારતીય સંસ્કૃતિને પહોંચવા માટેનું પ્રથમ પગલું ભરી શકાય. અનુરૂપ હતો.
(૩) આ અંદર અને બહારનું જે એકત્વ છે તે જ સમસ્ત વૈદ્યતનો ભારતીય સંસ્કૃતિમાં સંકીર્ણત ક્યારેય પ્રવેશ કરી શકતી નથી. વિશ્વ સાર છે. જે આપણો ધર્મ બની જાય છે. જેથી કરી વ્યક્તિ સાથે આપણને તો શું પરંતુ પૂરા બ્રહ્માંડની સાથે તેનો સંબંધ રહે છે. પરંતુ તેમણે કહ્યું સારો પ્રેમાળ વ્યવહાર કરવાનું ગમે છે. કારણકે દરેક વ્યક્તિમાં આપણે કે વર્તમાન સમયમાં આપણી પ્રાચીનકાળથી ચાલી આવતી ઉપયોગી જ રહેલા છએને ? વઘનન નિયમ પ્રમાણે જો દરેક વ્યક્તિમાં ઈશ્વરનો અને 9ી એવી માન્યતાઓ વી રહી છે અને નવી માન્યતાઓનો નિવાસ છે, તો તો પછી સમસ્ત માનવતતિ એક જ પરિવાર છે, તેની જન્મ નથી થતો. ખરી રીતે તો જુની માન્યતામાંથી કેટલીક તૂટવા આપણને પ્રતિતી થવી જોઈએ. મારે તારું’ એ નો વધુ ચેતના છે, કનિષ્ટ જેવી ફૂટવી પણ જોઈએ જ, અને તો જ નવ તાજી માન્યતાઓને માટે ચેતના છે, માત્ર સંકીર્ણ મર્યાદિત ચેતના છે, પરંતુ વેદાનની ઉદાર જગા થઈ શકે. જે માન્યતાઓ તૂટે છે, તેની અસલી બુનિયાદ સાબૂત વિચારધારામાં તો 'વસુલ કરુંમ્બકમ” નો વિચાર મુખ્ય રહેલો છે, આવો રહેવી જોઈએ કારણ કે જે તળીયુ મજબૂત હોય તો તેના પર દેશકાળને સુંદર, ઉદાર અને વિશ્વએકતાનો વિચાર જ્યારે આપણી સંસ્કૃતિના તેમજ પ્રાચીન સંસ્કૃતિને અનુરૂપ સંવાદિતામય એક એવી સંસ્કૃતિ