________________
છે. ૧૬-૧૨૯૩
પ્રબુદ્ધ જીવન
માનંદ છે. વીડિયો અને ટી. વીના અતિરેકને કારણે તથા સારી ફિલ્મોના . જેઠાલાલભાઈ ઝવેરી તત્ત્વચિંતક હતા. એમણે પ્રેક્ષા ધ્યાન વિશે બળને કારણે એ આનંદથી વણા બાળકો વંચિત રહેતા હોય છે. ટી કેટલીક પુસ્તિકાઓ પણ લખી છે. તદુપત એમણે અંગ્રેજીમાં 'ન્યૂરો પી.ના પડદા પર બહુ ઓછા લોકો ગંભીરતા પૂર્વક ફિલ્મ જોઈ શકે છે. સાયન્સ એન્ડ કમ્' જેવાં કેટલાંક પુસ્તકે અંગ્રેજીમાં પ્રકાશિત કર્યા છે. બે કારણે સારી ફિલ્મ બનાવવા છતાં એની અસર, ધિકૈટરના પડદા .આવા તત્વચિંતક, આરાધકને જીવનના અંતિમ સમયે સંથારો લઈને પર જેવાથી થતી અસર કરતાં ઓછી થાય છે.
દેહ છોડવાનું મન થાય એ સ્વાભાવિક છે. મિત્રોને મળવું, સાથે રમવું, પત્રો શખવ, પ્રાણીબાગ વગેરે જેવા સંથારાની પ્રષિા જૈન ધર્મની એક વિશિષ્ટ પ્રક્રિયા છે. પોતાના જવું એ બધી પ્રવૃત્તિઓનું પ્રમાણ હવે ઠીક ઠીક ધર્યું છે. આ બધી જર્જરિત થયેલા દેહને સ્વેચ્છાપૂર્વક છેડી દેવાની પ્રક્ષિા એ એક વિશિષ્ટ પ્રવૃત્તિઓનો રસ્તો એક નાનકડો 2. વ.નો પડદો રોકીને બેઠો છે. ધર્મક્રિયા છે. અનશનપૂર્વક દેહ છોડયાનાં ઉદાહરણો જૈન ધર્મમાં અનેક દરિયા કિનારે ભીની માટીના સ્પર્શનો અનુભવ ઈ. વીના પડઘ પર મળે છે. પ્રસન્નતાપૂર્વક દેહ છેડી દેવો એ કંઈ જેવી તેવી વાત નથી. એડ ફિલ્મમાં જાહેરખબરમાં દેખાડાન દરિયાની માટીના દક્ષને ગમે ૧૦૦ વર્ષે પણ માણસને જીવવું ગમે છે. મરવું કોઈને એમ સહેલાઈથી તેટલી વાર જોવા છતાં પણ આપણને નર્ટી મળે. આપણા જીવનમાં, ગમતું નથી. મારા ડ્રોઈંગરૂમર્મા પ્રવેશી ચૂકેલા આ ટી. વી.નું સ્થાન મહત્વનું છે પરંતુ એને - ખ, નિચથ, આવેગ, ભય, ચિંતા, દેવું વગેરેમાંથી મુક્ત થવા માટે, પથાસ્થાને રાખવાનો સક્રિય પ્રયત્ન અવશ્ય છે.
માનસિક કે શારીરિક યાતનાર્માથી છટકવા માટે કોઈ વ્યક્તિ પોતાના 'તમે સ્વર લીધું છે
જીવનનો અચાનક અંત આણે તો એ આત્મહત્યા કહેવાય છે. તે અશુભ
અને પાપરૂપ ગણાય છે તથા તેનો પ્રયાસ કાયદાની દ્રષ્ટિએ ગુનો ગણાય 'સારું છે. અમારે તો 'સ્ટાર આવ્યા પછી છોકરાં ભણતાં જ નથી.' છે. સંઘારમાં અચાનક મૃત્યુ નથી હોતું, મિક મૃત્વ હોય છે. માત્ર આ સંવાદો આજે ઘર ઘર કી કહાની' બની ગયા છે.
દેહનું પોષણ અટકાવવાની જ તેમાં વાન હોય છે. દેહ અને આત્માન 'આપણા પોતાના શોખ માટે આપણે કરમાઈ ગયેલી નવી પેઢી ભિન્નતાની સમજણ અને પ્રતીતિ સાથે સ્વસ્થતાપૂર્વક, ઉલ્લાસ સાથે તૈયાર કરીશું ? ખીલું ખીલું થઈ રહેલા બાળકોના બાળપણને ટી. વી.ના લેવાયેલો એ નિર્ણય હોય છે. તત્તવાનની દૃષ્ટિએ તેમાં ઘણું કાંડું ૫ડદા સામે કુંઠિત થવા દઈશું ?
રહસ રહેલું છે. આત્મહત્યામાં અશુભ અધ્યવસાયો હોય છે. તેમાં અમેરિકામાં ટી. વી.ને માટે ઈલેકટ્રોનિક બેબી સિટર શબ્દ વપરાય કમરપણું છે. તે છાની રીતે કરવામાં આવે છે, તેમ જીવનનો અંત છે. બાળને સાચવવાની ઉપાધિ ન કરવી હોય તો ટી. વી. સામે બેસાડી ?
અચાનક આપણવામાં આવે છે. સંથારો એ જાહેર ધર્મપ્રસંગ છે. તેમાં દેવું.
સ્વસ્થતા, નિર્ભયતા, સમજણ અને ઉચ્ચતત્ત્વદૃષ્ટિ રહેર્યા હોય છે. તે બાળકને સાચવવાનો કે એની ઉપાધિનો પ્રશ્વ જ નથી. એ સ્વજનોને પણ તે સીકાર્ય હોય છે, તેમાં દેહત્યાગ મિક હોય છે. બાળ-કીની દરેક પાંખડી, એ કમળનું દરેક કમલદલ માત્ર ટી. વી. આખો પ્રસંગ ઉત્સવરૂપ હોય છે. આત્મહત્યામાં વ્યક્તિનો નિર્ણય અંગત તેવાથી નહીં પડે એ માટે સમિ ચતે આપણે પ્રયત્ન કરવો પડશે. હોય છે અને તે ઘણુંખરું ખાનગી રખાય છે, સંથારામ ગુરૂ કે ૧ીવની બાળકો સામે આ પ્રલોભન મૂકી તો દીધું છે પણ હવે બાળકને એ આશા વિના તેવા નિર્ણયનો અમલ થઈ શકતો નથી. આત્મહત્યા થક આકર્ષગનો હનામ પૌગ ી રીતે થઈ શકે એનું માર્ગદર્શન કરવું હોની ઘટના હોય છે. સંથારો કેટલા દિવસ ચાલે તે કહી શકાય નહિ,
પરંતુ જ્યાં સુધી ચાલે ત્યં સુધી આત્મચિંતન અને પ્રભુકીર્તનનો ઉત્સવ ટીવી. સામે ખુલ્લું હોવા છતાં એનો ઉપયોગ કરતું ઉંમોટ કંટ્રોલ
ચાલ્યા કરે છે. એટલે જ સંથારાને આત્મહત્યા ગણવામાં આવતો નથી. આપણા હાથમાં છે. એમાં ક્યું બટન ક્યારે દાબવું એ અત્યારથી ભૂતકાળમાં ન્યાયાલયોએ પણ એક પ્રકારના ચુકાદા આપ્યા છે, વિચારીશું તો ઉની પેઢીના વિકાસ અને ચરિત્રના ' રિમોટને યોગ્ય અન-જળ ન લેવાં એ પણ મનુષનો સિગિક, સૈછિક અધિકાર સમયે સુકાનરૂપે પી શકીશું. '
મનાયો છે. કોઈ બાબતના વિરોધ માં આમરણાંત ઉપવાસ ઉપર ઊતરવું
એ સંથારો નથી, કારણકે એમાં આસક્તિ છે, લ છે. અશુભ અધ્યવસાયો સ્વ. જેઠાલાલ ઝવેરી
છે. દબાણ લાવવાનો કૃત્રિમ પ્રયાસ છે અને પ્રોનું નિરાકણ થન (છેલ્લા પાનાથી ચાલુ)
ઉપવાસ છોડવાની છૂટ હોય છે. સમાધાન થયે ઉપવાસ છોડવાથી પોતે,
રાજી થાય છે. દેહનું મમત્વ રહે છે. સંથારો થ% સંસ્મારક શબ્દ ત્યારપછી તેમણે પોતાનું સમગ્ર લક્ષ્ય ધર્મ અને તત્વજ્ઞાનના ક્ષેત્રે દોર્યું
ઉપરથી આવ્યો છે. ભવસમુદ્રમથી સારી રીતે પાર ઉતારનાર ને સંસ્મારક, હતું. પોતે તેરાપંથી સંપ્રદાયના હતા. એટલે સ્વાભાવિક રીતે જ આચાર્ય
એટલે કે સંથારો છે. જૈનોના કેટલાક ક્રિકાર્મા ગૃહસ્થોને સંથારો લેવાની તુલસી તથા યુવાચાર્ય મહાપ્રજ્ઞ શ્રી નથમલજીના સંપર્કને લીધે તેઓ
આa અપાતી નથી, કારણ કે સંથારાનો ભયસ્થાનો પણ ઘણાં મોટાં " લાડનુની જૈન વિશ્વભારતી સંસ્થા સાથે વધુ અને વધુ સંકળાયેલા રહ્યા. | વખત જતાં તેઓની ત્યાં વિઝિર્ટીગ પ્રોફેસર તરીકે નિમણુંક કરવામાં
છે. વળી પૂર્વના કાળમાં લોકોનાં શરીરમાં અને ચિત્તમાં જેટલું બળ હતું આવી. એ રીતે જૈન વિશ્વભારતીમાં તથા અન્યત્ર વખતો વખત તેમનાં
તેટલું અત્યારે રહ્યું નથી. એથી જ સંથારાની ધટના ધણી વિરલ ગણાય પાખ્યાનો યોજતાં રૌં હતાં.
છે. એથી જ જૈનોના કેટલાક ફિરકન, કેટલાક સમુદાયમાં સંથારનાં કે પ્રાધાનની શિબિરનાં રાલનની તથા અન્ય પ્રકારની વિવિધ
પરેચકખાણ ગૃહસ્થોને આપવામાં આવતાં નથી, કેટલાક સમુદાયમાં ધાર્મિક પ્રવૃત્તિઓમાં તેમણે સક્તિ ભાગ લીધો હતો. તેરાપંથી સભા,
તેલ છૂટ અપાય છે. અણુવ્રત સમિતિ, તુલસૌ આધ્યાત્મ નીડમ, જૈન વિશ્વભારતી વગેરે વિવિધ
સ્વ જેઠાલાલભાઈએ સંથારો લઈને પોતાના અનુભવને સાર્થક સંસ્થાઓમાં તેમણે જુદા જુદા હોદ્દા પર રહીને સંગીન કાર્ય કર્યું હતું.
અને ઉજળ ર્યો છે.
આ ( એમના મહત્ત્વના યોગદાનને માટે એમને પ્રેક્ષા પ્રવક્તા, સમાજબંધુ
એમના આત્માને અવશ્ય સંદગતિ પ્રાપ્ત થઈ હશે ! એમના વગેરે વિવિધ બિરુઘે પણ આપવામાં આવ્યાં હતાં કે તે
જીવનમથી આપણે પ્રેરણ લઈએ એજ અભ્યર્થના ! 000
હ.
