________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
Fact
www. kchatirth.org
૨૩પ
Fact, ભાવ [બ. ક.] લિ. ૧૬૯: એવા મહત્ત્વના વિચાર (iden) વા ભાવ (k.) ને માટે શબ્દો તે ગમે તેટલા યાાય, તે સર્વમાંથી જે એક રૂઢ થવા પામે, ભાષાની ટંકશાળમાં પાસ પડે, તે એક શબ્દના પ્રથમ ઘડનારને (જડે તે) સમ્ભારવા, અને બીજા કાંકરાઓને તેમ કાંકરાઓના ઊછાળનારાઓને વિસારી દેવા એ જ વિશ્વક્રમને લાયકની ચિર જીવતા (survival of the fittest) ના કાયદે છે. ૧. ૨૮, ૩૩ પણ જુએ. Factitive verb, અપૂર્ણક્રિયાવાચક સમક ક્રિયાપદ [ક. પ્રા.]
મ. ન્યા. ૮૦: કેટલાંક સકર્મક ક્રિયાપદ એવાં છે કે તેની પછી ક ઉપરાંત કેટલાક શબ્દો વાપરીએ ત્યારે જ તેને અપૂર થાય. દાખલા: આવી વર્તણુકથી પુત્રે પિતાને ઘણા ગુસ્સે કર્યા-ક્રોધી બનાવ્યેા. Fairy tale, યક્ષિણી વાર્તા [મરાઠી—
શ્રીકંઠ નીલકંઠ ચાપેકર]
કૌ. ૧૯૩૦, મૈ,૩૦ : ટૂંકમાં કહીએ તા, કે. આર્ટએ પેાતાની સામાજિક નવલકથાએથી, કલ્પિત વાડ્મયના ક્ષેત્રમાં મ્હાલું પરિવર્તન કર્યું; એમની પહેલાં જેને “અદ્ભુત રમ્ય” (Romance) અને ‘“કલ્પિત અથવા યક્ષિણી વાર્તાઓ'' (Fairy tales) એવાં નામે સાધારણ રીતે આપી શકાય, એવી વાર્તાએ અને કથાનકાની પ્રથા વિશેષ રૂઢ હતી.
Federal, ૧. સમવાયાધીન, સમવાચી [તંત્રીઓ, પ્રસ્થાન]
પ્ર. ૧૧, ૧૮૯: ગેાળમેજી પરિષદ્મવાળાઓએ હિંદુસ્તાનના ભાવી રાજ્યમ ધારણ માટે ‘ફેડરેશન' અથવા આખા શબ્દ ફેડરેશન એફ સ્ટેટસ' નું રૂપ પસંદ કર્યું છે; યુનિટરી' રૂપ પસ ંદ નથી કર્યું. આપણે ગુજરાતીમાં આને માટે કયા શબ્દો વાપરીશું ?
આ જ અંકમાં એક લેખકે 'યુનિટરી' માટે ‘એકમુખી’ સત્તા અને ‘ફેડરલ' માટે ‘બહુમુખી' સત્તા એવા શબ્દો વાપર્યા છે.
F
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
Federal
‘યુનિટરી’ બંધારણમાં રાજ્યની કુલ સત્તા અવિભક્ત રીતે એકતન્ત્ર' ને અધીન હેાચ છે, એટલે તેને એકતન્ત્રાધીન બંધારણ અથવા ‘એકતન્ત્ર’ બંધારણ એવું નામ આપી શકીએ.
‘ફેડરેશન’ માં સ્વાધીન સત્તાવાળાં સંસ્થાને સંધિ અથવા કરારથી એક બની સત્તાની વહેંચણી કરે છે. આમાં અમુક સત્તાએ— મેાટા ભાગે . આખાને લગતી સત્તાઓ-મધ્યવર્તી તન્ત્રને સાંપવામાં આવે છે, અને અમુક સત્તાએ પ્રત્યેક સંસ્થાન અથવા અવયવના હાથમા રહે છે. શેષ સત્તા વિશે એક સરખું ધેારણ નથી. આવા રાજ્યમાં તેનાં ભિન્ન ભિન્ન સંસ્થાને અમુક ખાખતામાં સ્વાધીન અને ખીજી ખાખામાં મધ્ય મંડળને અધીન હાય છે. આવા સંચાગને માટે સમવાય' રાખ્ત વાપરી શકાય. ‘સમવા’ મા ‘સવા’ શબ્દ ગુજરાતમાં નાતેાના પેટા વિભાગેાના એકીકરણ માટે વપરાય છે; જેમકે ‘બાવીસ ગામાને! સમવા' ‘ઔદિચ્યાને! ખરેડી સવા ઈત્યાદિ. આ રીતે ફેડરેશન ઓફ સ્ટેટ્સ’ ને ‘સસ્થાનસમવાય' એવું નામ અપાય. સાધારણ વ્યવહારમાં એકલા ‘સમવાય’ શબ્દ વાપરીએ તે પણ ચાલે; એવા ખધારણને ‘સમવાયાધીન’બંધારણ અથવા ‘સમવાયી’ બંધારણ એવું નામ અપાય. સંસ્થાનની સત્તાને ‘સ’સ્થાની-સત્તા’ અને સમવાયની સત્તાને સમવાયી' સત્તાએ કહેવાય.
‘યુનિટરી’ અને ફેડરલ પ્રકારનાં અધારણા માટે ‘એકતન્ત્ર’ બંધારણ, અને ‘સમવાય’ બંધારણ એવાં નામેા અનુક્રમે વાપરી શકાય.
For Private And Personal Use Only
૨. સયાજક [ખુશાલ તલકશી શાહ] પ્ર. ૧૧, ૪૦૭: હિંદનું ભાવિ રાજખ ધારણ સયેાજક (F) તાનુસાર ચેાારો; અને તેની મધ્યસ્થ રાજસસ્થા-મચસ્થ પ્રધાન મંડળ (Federal exeutive)—સંચાજિત પ્રજાપ્રતિનિધિત્વવાળી ધારાસભાને જવાબદાર થશે.
