Book Title: Nyayasara
Author(s): Bhasarvagna Acharya, Jaysinhsuri, Satish Chandra Vidyabhushan
Publisher: Asiatic Society
View full book text
________________
श्रागमपरिच्छेदः ।
ननु नवानां विशिष्टगुणानां सन्तानोऽत्यन्तमुच्छिद्यते सन्तानत्वात् प्रदीपसन्तानवदिति प्रागुक्तेनानुमानेनायमागमी बाधियत इति चेन्न । विकल्पाक्षमत्वात् । तथाहि किमिदं सन्तानत्वं नाम । किं काय्र्यकारणभावेन प्रवृत्तिरेकाधारापरापरोत्पत्तिर्वा । नाचः पक्षस्ताहचसन्तानस्य भवतामनभ्युपगमात् । यैस्तु बौद्धैस्तादृशः सन्तानोऽभ्युपगम्यते तेषां मतेऽपि काव्यकारणभावेन प्रवर्त्तमानानां बुझादिक्षणानां मुक्तावपि निर्मलतया पुनरुत्पादेन सर्वथा सन्तानानुच्छेदात् । न द्वितीयः । प्रदीपादौ तादृक् सन्तानत्वाभावेन दृष्टान्तस्य साधनवैकल्यापातात् । तथाविधसन्तानत्वसद्भावेऽपि चात्यन्तोच्छेदाभावात् परमाणुपाकजरूपादिभिर्हेतुर्व्यभिचारी । शब्दबुद्धिविद्युदादिष्वत्यन्तानुच्छेदवत्सन्तानत्वस्य स्थितत्वादिरुद्धः । सन्तानोऽपि नोच्छिद्येत च विपर्ययें बाधकाभावादित्यनैकान्तिकोऽपीत्यलं
२८७
Aho ! Shrutgyanam
स्यादत्यन्तं
प्रसङ्गेन ॥ १५३ ॥
मुक्तस्य दुःखाभावे सुखानन्दशब्दावौपचारिकावित्याशङ्का परिहरति ।
मुख्यार्थ बाधकाभावान्रोपचार कल्पनेति ॥
मोचे सुखानन्दशब्दयोरुपचारकल्पना गौणी वृत्तिर्न भवति । अत्र हेतुः । मुख्यार्थे खखाभिधाव्यापारवाच्ये सुखाह्नादरूपे बाधक प्रमाणाभावात् । श्रयमर्थः । शब्दप्रवृत्तिर्द्विधा मुख्यवृत्त्योपचारवृत्त्या च । यत्र मुख्यार्थबाधस्तत्रौपचारिको । यथा माणवकोऽग्निरित्यत्र माणवके दाहकत्वस्य मुख्यार्थस्य बाधात् दुईरक्रोध

Page Navigation
1 ... 310 311 312 313 314 315 316 317 318 319 320 321 322 323 324 325 326 327 328 329 330 331 332 333 334 335 336 337 338 339 340 341 342 343 344 345 346 347 348 349 350 351 352 353 354 355 356