Nyayasara

Author(s): Bhasarvagna Acharya, Jaysinhsuri, Satish Chandra Vidyabhushan
Publisher: Asiatic Society

Page 310

आगमपरिच्छेदः ।
२८५
भू द्यवस्थायां न कोऽपि प्रवरौवर्ति तथा । अयं भावः । भवदभिमतो मोक्षो मोहावस्थामनुकरोति । सर्वथा बुद्धिसुखयोरुच्छेदाहरणात् । ततो यथाहं मूर्खाद्यवस्थायां भूयाममिति मनीषया कमिदपि प्रेक्षावान् मूर्खाद्यवस्थायां न प्रवर्तते । तथा भवदुक्ते मोक्षे न कोऽपि प्रवति । चैतन्य शून्यलेन इयोस्तुल्यत्वादन्यथा प्रेक्षावत्ताक्षतः । तथा चानुमानम् । विवादाध्यामित मोने प्रेक्षावन्तो न प्रवत्स्यन्ति। मोहावस्थात्वात् मूछाद्यवस्थावदिति ॥ १५० ॥ कण्ट कोडारवदिति परोक्तदृष्टान्तस्य वैषम्यं स्पष्टयितुमाचष्टे ।
दुःखे सति सुखोपभोगस्यासम्भवात् कण्टकादिदुःखपरिहारोऽपि सुखोपभोगार्थ एवेत्यसमो दृष्टान्त इति ॥ __सुखाभावेऽपि कण्टकादिदुःखपरिहाराय प्रेक्षावान् प्रवर्तत इति यः परीतो दृष्टान्तः । सोऽसमो विषमो दुःखे सत्यवश्यं सुखोपभोगाभावात् । अतएव दुःखपरिहारे पि या प्रवृत्तिः सा सुखप्राप्तार्थव। अयमर्थः। कण्टकादिभङ्गदुःखे सुखं तावत्र भवति। सुखदुःखयोमियो विरोधव्याघ्रामातत्वात् । ततो यदा तदुःखपरिहाराय प्रेक्षावान् प्रवर्तते तदा तदपहारे किञ्चित्सुखमस्ति न वा । नास्तीति तावह तमशक्यं सुखानुभूत्या प्रतीतिविरोधापत्तेः । अस्तीति चेत्कथं दुःखपरिहारार्थैव प्रवृत्तिनं सुखार्था । तथाच प्रयोगः । प्रेक्षावत्प्रवत्तिर्दःखपरिहारार्थापि सुखायैव प्रेक्षावत्प्रवत्तिवाहिच जितरक्त निष्काशनप्रवत्तिवदिति ।
ननु कण्टकभङ्गप्रागवस्थाया एव कण्ट को हार व्यज्यमान
Aho! Shrutgyanam