Nyayabindu Tika

Author(s): P I Tarkas
Publisher: Nutan Mudranalay

Page 97

९२
न्यायविन्दुटीका [३ परिच्छेदः विरोधः । नैमित्तिकमेतत् ज्ञानं व्यभिचारि न सर्वज्ञत्वमनुमापयेत् ।
संदिग्धसाधनव्यतिरेको यथा न त्रीविदा ब्राह्मणेन ग्राह्यवचनः कश्चिद्विवक्षितः पुरुषो रागादिमत्त्वादिति । अत्र वैधम्र्योदाहरणं ये ये ग्राह्यवचना न ते रागादिमन्तः तद्यथा गौतमादयो धर्मशास्त्राणां प्रणेतार इति गौतमादिभ्यो रागादिमत्त्वस्थ साधनधर्मस्य व्या
वृत्तिः संदिग्धा ॥ १३२ ॥ संदिग्धः साधनव्यतिरेको यस्मिन् स तथोक्तः। तमुदाहरति-यथेति । ऋक्सामयजृषि त्रीणि 'त्रयी' तां वोत्ते [ स ] यीवित् । तेन न ग्राह्यं वचनं यस्येति साध्यम् । विवाक्षित इति कपिलादिः धर्मी । रागादिमत्त्वादिति हेतुः । ' अत्र' प्रमाणे · वैधयोदाहरणं' साच्याभावः साधनाभावेन व्याप्तो यत्र दश्यते तत् वैधोदाहरणम् । ग्राह्य वचनं येषां ते ग्राह्यवचना इति साध्यनिवृत्तिमनूद्य न ते रागादिमन्त इति साधनाभावो विहितः। गौतम आदिर्येषां ते तथोक्ता मन्वादयो ‘धर्मशास्त्राणि' स्मृतयः तेषां कर्तारः । त्रयीबिदा हि ब्राह्मणेन ग्राह्यवचना धर्मशास्त्रकृतो वीतरागाश्च । 'ते' इति धर्मा । व्यतिरेकविषयो [ऽत्र] गौतमादय इति । गौतमादिभ्या रागादिमत्त्वस्य साधनस्य निवृत्तिः संदिग्धा । यद्यपि ते ग्राह्यवचनाः त्रयीविदा तथापि किं सरागा उत वीतरागा इति संदेहः ।
संदिग्धोभयव्यतिरेको यथा ऽवीतरागाः कपिलादयः परिग्रहाग्रहयोगादिति। अत्र वैवादाहरणं यो वीतरागो न तस्य परिग्रहाग्रही यथा ऋषभादेरिति । ऋषभादेरवीतरागत्वपरिग्रहाग्रहयोगयोः साध्यसाधनधर्मयोः संदिग्धो व्यतिरेकः ॥ १३३ ।
___ संदिग्ध उभयोर्व्यतिरेको यस्मिन् स तथोक्तः । तमुदाहरति[९२] यथेति । अवीतरागा इति रागादिमत्त्वं साध्यम् । कपिलादर