________________
૩૪૬ કબીરની અંદગીનું ટુંક વૃતાંત.
(૫) જમતી વેળાએ તમે તમારાં કપડાં ઉતારી દૂર કરે છે કે રખે તે અભડાઈ જાય; પરંતુ જે ધતિમાં તમે પોતે લપટાઓ છો તે ઝુલૈયા-વણકરના (હાથી) જ વણેલી છે તેનું કેમ?
વળી જે માખી ગંધીલી ચીજે ઉપર બેસી તેને ભક્ષ કરીને અહિં તહિં બેસી દરેક જગ્યાને ભ્રષ્ટ કરે છે, તેજ તમારાં જમવાનાં ઠામ ઉપર પણ બેસી જમવાનું અભડાવે છે, તેને શા માટે નથી અટકાવતા?
છેવટે કબીર કહે છે કે, એ પંડિતજી! મનને આ ભ્રમ (વહેમ) મૂકી દ અને રામને શરણે રહેતા જાઓ; અને ફલાણી ચિજથી (બાહેરથી) હું અભડાઈ જઈશ એવું કરવાનું છોડી દઈ પરમાત્માને મળવાની તજવીજ કરે.
આ વચન સાંભળી પેલો પંડિતજી શાંત થઈ ગયો અને કબીર આગળ પિતાનું માથું નમાવી, વિનંતિ કરી કે મને વધુ બોધ આપો કબીરે તેને સત–નામને ઉપદેશ આપે, અને કમાલી સાથે તેના વિવાહ કરી આપ્યા. આમાંથી જે સંતાનની ઉત્પતિ થઈ તેને “કબીર વંશ” કહે છે.
કબીરના ધર્મને લગતા વિચારે. કબીર જન્મ મુસલમીન હતો, તેમજ તે સુકી પંથનાઓ સાથે મળેલ હતો એમ અનેક તર્કો ઉપરથી માની શકાય છે. એની મોટી ઉમેદ હિન્દુ અને મુસલમાન વચ્ચેનું અંત–ભેદ કહાડી નાખવાની હતી. આથી જ એ એક મુસલમીન છતાં, કાશી બનારસમાં નિવાસ કરી રામાનંદના પંથીઓ સાથે ભેળા. એના ઉપદેશથી જુના વિચારના હિન્દુ અને મુસલમીને બહુ કચવાતા હતા. આથી આ બન્ને તરફનાઓએ બાદશાહ સિકંદર લોદી સમક્ષ એના માટે ફર્યાદ કરી હતી.
ફારસી તવારીખની એક સત્તાધારી “દિગિસ્તાન” નામે કિતાબમાં તેના લેખક “મેહસિન ફાની” જે અકબરના સમયમાં થઈ ગયું છે તેણે કબીર
