Jain_Satyaprakash 1956 02

Author(s): Jaindharm Satyaprakash Samiti - Ahmedabad
Publisher: Jaindharm Satyaprakash Samiti Ahmedabad

Page 4

તેરાપંથ-સમીક્ષા
લેખક : પૂજ્ય પંન્યાસ શ્રીરધરવિજ્યજી
[૨] શ્રા, તીર્થકર પરમાત્માનું શાસન સર્વ જગત-જન્તને હિતકર હોવા છતાં પણ જે એ શાસન સમજાય નહિ, વિપરીતપણે સમજાય તે હિતકર થતું નથી અને અહિત જન્માવે છે. શ્રી તીર્થકર પરમાત્મા આત્મહિતકર ભાવોને પ્રકાશે છે અને શ્રી ગણધર ભગવતો તેને આગમરૂપે ગૂથે છે. આગમમાં ગૂંથાયેલા ભાવે ગહન છે–અતિગહન છે. નયનિક્ષેપ-ગમ–ભંગ-પ્રમાણ-ઉત્સર્ગ–અપવાદ-દ્રવ્ય-ક્ષેત્ર–કાલ-ભાવ વગેરે અનેક અપેક્ષાઓને
ખ્યાલ રાખીને આગમના ભાવો સમજવામાં આવે તે સમુચિત પરિણામ આપનારા થાય, નહિ તે આંખનું કાજલ ગાલે ઘસવા જેવું થાય.
ગુચ્ચમને નહિ અનુસરનારા અને મનસ્વીપણે આગમના અર્થી સમજીને ચાલનારા આત્માઓ અનેક અનર્થો ઉપજાવે છે. એવા અનર્થો જન્માવનારાઓમાં તેરાપંથ પણ એક ગણનાપાત્ર છે. તેરાપંથને જન્મ આપનાર ભિકખમજી અથવા ભિખુળ છે. તેરાપંથને ગમે કે ન ગમે પણ તેને ટૂંકે અને યથાર્થ પરિચય આપતાં કહી શકાય કે “દયા-દાનને દુશ્મન એ તેરાપંથ.' આ પરિચય યથાર્થ છે તે જાણવા માટે ભિકખુજીનું ચરિત્ર જાણવા જેવું છે.
વિ૦ નં૦ ૧૭૮૩ ના અષાઢ શુદિ ૧૩ ને દિવસે મારવાડમાં આવેલા કંટાલિઆ ગામમાં બલૂશાલ ઓસવેલને ઘરે દીપાથી ભિખુજીનો જન્મ થયો. જન્મનક્ષત્ર મૂળ હતું. ઉચિત વયે વિવાહ કર્યો. થોડા વર્ષો બાદ સ્ત્રીનું અવસાન થયું. સામાન્યપણે સાધુઓનો સમાગમ ભિખુજીને ગમતો, તેમાં રુગનાથજીના સમાગમમાં વિશેષ આવ્યા. ચારિત્રની ભાવના જાગી અને સં. ૧૮૦૮ માં બગડી ગામે દીક્ષા લીધી. આ સર્વ સ્થાનકવાસી સંપ્રદાયમાં બન્યું.
આ દીક્ષા અને ગુરુ એનાથજીને ભિકબુજીના અનુયાયીઓ દ્રવ્યદીક્ષા અને દ્રવ્યગુરુ તરીકે ઓળખાવે છે. જે માટે શ્રી ભિખુચરિત્રમાં અને ભિક્ષસ- રસાયણ'માં સ્પષ્ટ લખ્યું છે
" संवत् अढार आठां बरसमें रे लाल, लीधो द्रव्ये संयम भार रे सो० गुरु किया रुगनाथजी रे लाल, पूरो उलख्यो नहिं आचार रे : सो०"
(શ્રી ભિખુચરિત્ર તા. ૧. ગા. ૮) “ દ્રષ્ય વારિત્ર ધારીયો રે ઢા, માવે વર મ જ્ઞાળા ” ( દા. ૧ ગા. ૧૯) “ દ્રવ્ય મુરુ ધાર્યા છાનાથની રે રાત્ર, પણ નારૂ ધર્મની શાળામાં તા. ૧.ગો. ૨૦)
–(ભિક્ષુજસ-રસાયણ) ભિકખુજીના જીવનની આ પ્રથમ પચ્ચીસીની વાત થઈ. તેમાં જન્મગામ કંટાલીઆ છે. દીક્ષા ગામે બગડી છે. ગામનાં નામો અનેકને અનેક કલ્પનાઓ કરાવે એવાં છે. જન્મ નક્ષત્ર મૂળ પણ ફલાદેશની દષ્ટિએ વિચારણીય છે. પચીસ વર્ષ સુધીના સંસારના જીવનની સ્થિતિમાં કોઈ ઉલ્લેખનીય પ્રસંગ નથી એમ કહી શકાય. નાથજી પાસે દીક્ષા લીધી ત્યારે પચીસ વર્ષની ઉમરે છતાં તેમના મંતવ્ય પ્રમાણે ધર્મની સાચી સમજણ અને ધર્મગુની સાચી પ્રાપ્તિ થઈ ન હતી. દીક્ષા લીધી ત્યારે સાચા ધર્મની જાણ ભિકખમને ન હતી. ત્યાં સુધી સાચો ધર્મ સમજાવનાર તેમને કોઈ મળ્યા ન હતા. સાચા ધર્મગુરને ઓળખવાની