Book Title: Jain_Satyaprakash 1956 02
Author(s): Jaindharm Satyaprakash Samiti - Ahmedabad
Publisher: Jaindharm Satyaprakash Samiti Ahmedabad
View full book text
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
જૈન કથા સાહિત્યના મહારથી
પ્રોફેસર ડૉ. હર્ટલના દેહાંત લેખિકા : શ્રીમતી ડૉ. શાઊંટે ક્રાઉઝ (સુભદ્રાદેવી) રિસર્ચ પ્રોફેસર
જમ'નીથી હમણાં જ આ દુઃખદાયક સમાચાર પ્રાપ્ત થયા છે કે લાઈગિમાં ગત , આકાબરમાં ૮૪ વર્ષના આયુષ્યમાં થોડી માંદગી પછી ભારતીય ભાષાઓ અને સાહિત્યના માનીતા અન્વેષક ત્યાંના વિશ્વવિદ્યાલયના સેવાનિવૃત્ત પ્રાધ્યાપક પ્રેફિસર ડૉ. યાહનેસુ હટલના દેહાંત થયા છે.
ભારતીય કથા સાહિત્ય વિશેષતઃ “પંચતંત્ર' સાહિત્ય સંબંધિની એમની શોધખોળ જગત્મસિદ્ધ છે. “પંચતંત્ર' સાહિત્યની ગહરી શોધમાં ઊતરતાં તેઓએ બતાવ્યું છે કે આ ગ્રંથ, બાઈબલને છોડીને, જગતની સૌથી વધારે ભાષાઓમાં અનુવાદિત ગ્રંથ છે. અનેક વિલાયતી, અરબિસ્તાની, ઈરાની ઇત્યાદિ સાહિત્યની પ્રાચીન કથાઓ અધિકતર તેના ઉપર આધારિત છે. તેઓએ એ પણ બતાવ્યું છે કે આ “ પંચતંત્ર' સાહિત્યના નિર્માણમાં જૈન ગ્રંથકારાએ, ખાસ કરીને ગુજરાતનો વેતાંબર સાધુઓએ ધણા માટે ફાળો આપેા હતા. આ અન્વેષણાનું ફળ તેઓએ અચાન્ય નિબંધ ઉપરાંત “ ડાસ પંચતંત્ર ” નામક એક વિશાલ ગ્રંથમાં પ્રકાશિત કર્યા છે. તેઓએ જૈન ઓપદેશિક સાહિત્યની ઘણી ખરી કયાએ સંસ્કૃત, પ્રાકૃત, અને અપભ્રંશમાંથી જર્મન ભાષામાં અનુવાદિત કરીને તેને પરિચય જર્મન જનતાને કરાવ્યા છે.
તે વખતે વિદ્વાનોમાં એવો ભ્રમ ફેલાયા હતા કે જૈનાના કથા સાહિત્યની સંસ્કૃત ભાષા સદોષ નહીં તે અશિષ્ટ તે છે, કારણ કે તેમાંના કંઈક શબ્દો સંક્ત શબ્દકોષામાં મળતા નથી. પણ ડૉ. હટલે એ વાત સિદ્ધ કરી બતાવી છે કે આ જૈન સંક્તના લેખકે જેઓ પ્રાયઃ | સંક્ત વ્યાકરણના નિષ્ણાત પંડિતા હતા, પોતાના ધર્મના પવિત્ર સં દશ વધારે સ્પષ્ટ કરવાના ઉદ્દે શથી જ પ્રાંતિક ભાષાઓના, વિશેષતઃ તેમણે ગુજરાતી અને હિન્દીના શબ્દોને સંસ્કૃત રૂપ આપીને તેઓ કામમાં લાવ્યા કરતા હતા. એટલે જૈન સંક્ત ઓપદેશિક સાહિત્યની શોધ કરનાર વિદ્વાનોને માટે સંક્તની સાથે ભારતીય પ્રાંતિક ભાષાઓને પણ અભ્યાસ કરે પરમાવશ્યક છે. તેઓ પોતે ગુજરાતીના સ્વયપઠિત જાણણહાર હતા. એટલું જ નહી, અપિતુ તેઓએ પ્રાચીન ગુજરાતી સાહિત્યની અને ખાસ કરીને જૈન સાહિત્યની શોધ કરીને તેની ભાષા અને સાહિત્ય સંબંધીના અન્યોન્ય વિદ્વત્તાભરેલા નિબધા પ્રકાશિત કર્યા છે.
એટલે જૈન શ્વેતાંબર પદેશિક સાહિત્યની તરફ દુનિયાનું લક્ષ આકર્ષિત કરીને અને જેના સંસ્કૃતનું સાચું સ્વરૂપ બતાવીને તેએાએ. જૈન સાહિત્ય ઉપર જે ઉ નકાર કર્યો છે તે ચિરસ્મરણીય છે.
- પોતાના જીવનના પાછલના ભાગમાં તેઓ વેદસંહિતા અને પારસીઓના અવરતાની ગહરી તુલનાત્મક શોધખોળમાં લાગી ગયા હતા. તેના ક્રમમાં તેઓ એવી અપૂર્વ નિર્ણય ઉપર આવ્યા હતા કે આ પુરાતન ગ્રંથાની વ્યાખ્યાને માટે મૂલ કgોથી સેંકડા નહીં, અપિતુ હજારો વર્ષો પછી ઉત્પન્ન થયેલા સાયન વગેરે ટીકાકાર કરતાં વેદ સહિતાને માટે જે અવસ્તાના પ્રથા અને અવેસ્તાને માટે વૈદિક સંહિતાઓ કંઈક અંશે વધારે ઉપયોગી છે કારણ કે એમના અને ઘણા અન્ય વિદ્વાનોના મત પ્રમાણે આ બન્ને પ્રાચીનતમ પ્રજા, અર્થાત વૈદિક અને આવસ્તિક આયો, એક જ દેશના—એફગાનિસ્તાનના સમકાલીન રહેવાસી હતા.આ બન્ને પ્રાચીન પ્રજાની પ્રાયઃ સમાનભૂત અસિઆરાધના સંબધે પણ એમની શોધખોળ અતિમૂલ્યવાન છે."
આ મહાન વિદ્વાન અને ઋષિના આત્માને શાંતિ સાંપડા અને એમની સ્મૃતિ અમર રહા એ જ ઈચ્છીએ છીએ.
તે કેક ક. છે કે 15 43 4 રહે છે રો ફેક એ જ
કરે SAFE BAHAUR JAIN RADHANA KHIDRA
of 2, 3 a fin Br - ૨૮ 0 07 જ છે છે કે 27 0 22
એ " - | P. Hઇ છે. 38/232. ?.
For Private And Personal Use Only
